Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 4, 22 January 1870 — He Moolelo no Rev. Hairama Binamu Makua. [ARTICLE]

He Moolelo no Rev. Hairama Binamu Makua.

Ke hoohha nei makou mab!o iho i ka; | inoolelo o kekahi o m mikiuiua o oa Misionari Amerika i 'awe mua mai i ka oieioa ike Akoa ma ko kakou nei Plae Ama. * Ua hanauia o Hairaioa Binamu Makua | ma Benoiogtoo. mokoaina o Var«i3H>nerd, » Amenka Huipaia i ka la 30o0ka&ob* , Ua hoopukaia niai oia mai ke K"iam>i nui : o Middiebory i ka makahiki ISI6, a i ka makahiki ISI9 ua hoopaka pu ia mai oia ; oiai ke Koia Kahunapule mai o Anadova. I Ma ka la 27 o Sepaieaiaba o ia makahiki, j 00, ua poniia o:a a me kona kokoolua me; Rev. Asa Kakina ma Goseo& (Goshen) Ko- j . nelikuta. Mahope koke iho mare aka la o ; ; Bmamu ia S»be!a Moseie (Moselev) he wa-l hine kauiaua ma oa hona misionari. I Ma ka ia 23 o Ok;ttoba ISI9, kau ae ia o i Rev. H. Binainu, Rev. Asa Kakina me ka I iaua mau wahine elua, me ni ho(i iaweiawe i mn ka oihana misionan\ oia o Daniela Ka- ; maiank Tamaki Hoimana, Samueia Wmi, ; Elisai Loomis, Samuela Keiki me ka iakou , uidu wahiue a me na kanaka Hawaii ekoiu ■ uo iakou na inoa o loaue Honolii, Toina Hoi pu a n;e Uiiama Kenui, he j»oe Hawaii ia- ; kou i hoonaauaoia ma ke Kula MisionaTt ma jCornwall, Koneiikuka, maiuna o ke kialua | Th'2ddeaus, a haalele aku ia ia Bosetona. a ; ku ma Honolulu ma ka la 20 o Aperiia lSt?0 ! mahope iho o ka hala ana o na malaina eono n»a ke ala monna. • Ma Honoiulu i kukulu iho ai oia i kona kuiana e hoomaka ma kana hana misionari | iloko o na mnkahiki he iwakalua. la ma-, nawa, he wahi kauhaie uuku woie no o Ho« 1 nolulu nei i kw ia e na hale pili, a i noho ia hoi e na kanaka naaupo a ik? oie i ke Akua a me na kanaka hoonianamana akua. He mea pono ole paha i keia mau ia hope ka helu ana aku i na hono ana a me na hoo- : manawanui ana a na Misionari mua i keia ■ Pae Aina. 0 ko lakou kamailio ana aku me ; | ko iakou mau makamaka ma ka hoine, ua ; I Uakaikahi a ua hakalia hoi. O ko lakou mau : ' lako mai ka home mai. aole no ia i iawa po-1 i no no ke ola kino a me ka noho oluolu ana 0 na ohana. la lakou mnanei me kakou, he ' |mau maiihini lakou ma ka aina e, e noho' ana mawaena o ka lahui i hooneleia i na po- j I no Kivila a me na pono hoonaauao a hooma-! na, no kakou hoi ka olelo i hoolilo ole ia i} olelo kakau. Hoomaka koke lakou i ka imi i 1 na hua mua o ka olelo Hawaii, ine ka hoo-! kaawale ana i ka hoopuka ana i na hopunaJ olelo ma keia a me keia ano ; a mahope ko- i ke iho, ua hoomaka koke lakou i ka hana i j mau buke kula, a unuhi mai i kekahi mau j olelo o ke Knuoha Kahiko, a ma keia i ina>! kaukau ai ke a!,t e hiki aku ;ii i ke alakai ' ana i keia iahui i ka malamalama o ke ola. | la lakou e hnpai ana i ka hana maikai o ' ke ola mawaena o kakou, halawai mai la la-; kou me na hooke a me na hoopilikia ana a ; ko iakou inau kanaka ponoi iho, a pela pnha ' i hookoia ai ka olelo a Paulo ka Lunaolelo i olelo mai ai nona iho : He pilikia i na po- j wa, he pilikia i na hoahanau hoopunipuni a he pilikia mai o'u mau hoahanau ponoi uiai." ; Aoie nae iakou i ike i na hoohihia a me ; na hoopoino he nni a kuemi hope lakou a 1 makau, aka, hele pololei lakou imua ma ka ! inoa o ka Haku ka Hoola, a he mea oiaio,! ua hoolanakiia mni la ka Hnku maluna o ! na enemi. Laha ne la ka eunnelio a ke Akua j ma o a mnanei, a iloko o na makahiki mua, j hooholo iho la na Luna Aupum o ka Hoo*! mana Karistiano ka hoomana o ka lahui. | Aohe i liuliu iho, ike koke mai kekahi j mau aiii e noho alii ana i ka oiaio o ka Bai-| baia a huli ina ka pono. Koko o ka malama ! 0 Dekemaba 1 ua huii loa mai he ewa- j lu a he umi paha mau alii o ka ohana alii,j a ua bapetiszoia inkou. Mawaena o la poe, j oia o Kaahumanu, Kalanimoku, Laauui, Ka-: piolani, Kalakua a me kekahi poe alii e ae. ; 1 keia manawa nuia, ua paa mau o Bina-i mu i ka haioleio, ao ana, hoomakaukau ana j 1 mnu buke kula a me ka unuhi ana i ka ; Baibala. I ka manawa ona i kaawale aku ai: mai keia Pae Aina aku, he lehulehu wale o' na mele a me na himeni mai kana peni mai. ; i ka makainki momua aku o kona hoi ana ' i Amerika, ua bapetizo oia he 275 mau haumana hoti, a ua hookomoia lakou he mau i hoahanau no ka pahipa a ka Haku. O ka | heluna o na hoahanau ma ka Ekatesia o Ka-, waiahno i hookomoia malaio o kona noho ; kahu ana, he 1,075, a mailoko ae oia poe, he 990 e ola ana he mau hoahanau kupaa i ko- j na wa i hoi ako ai. O ka Binamu hana hope loa ma keia Pae Aina, oia ke kukuiu ana i ka pohaku kihi o; ka luakini o Kawniahao a me ke kapili ana ne j ia ialo o na aoao, a naßev. R. Limaikaika hoi i hoopaa loa iho. ; No ka nawahwali a roe ke omaimai o ka- j na wahine, un manao oia he mea pono e boi I aku i kona home. No ka ae ana mai o ka Pa> | pa Amenka no kona hoi, noiaila, ma ka ia 3 o Augate 1840, kau iho ia oia a me kona ! ohana maluna o ka moku, a hoi aku ia. , Mahope iho o na makahiki eono o ko laua j pae ola ana ak« i Atuerika Huipuia, ua pai-1 pai mau i*.ka manaoiuna e ola koke ae ana i o Binamu wahine, alaiia, ho» hou mai i Ha-? \ waii nei e hapai ai i kana hōna niisionari. { Ma ka makahīki 1546, akahi no a hoihoi I ako o Binamu i kon i palapaia hookoliu mi-! sionari n? Hawaii nei i ka Pap« Ainenka. I lioko o keia mau makahiki o kona kakali ana, \ oa kakau iho U kela he mau mooielo e piii | ana la Hawaii nei, a mamoi» o ke keoa ana . a ka Papa Amerika, ua hele aku la ma kela! a me keia efcalesra a puni na mokoaina Hi-1 kina o" Amenka H'ivp»jia, e hai an-i no kani j mau haua uiisionari uut keia Pae Ama. [

Ma I» 27 o Fetieruati IS4S, make ibo !i o Hmamu wahioe, a noho hookahi iho U me kaoa n»u keīki. [ka makahīki IS$2, u>are iho la ia nie Mws N. E, MoTse»j a o kona wahi i oeho ai mahope iho o kooa iniie au3, iua Xu Havcna, Kooetikuta. l!o*| ko o ia manawa, ua kao aku oa maka o oa; halept»ie kahu oie wia roa na wihi e pih ko«j ke mai ana i ke kulanakauhnle. a mak>ko »oi boī o ke kulanakauhaie ma ke a»o kanaka., na makaokao mau ī oa maoawa a pau e hai ? i ka ke Akua ole!o. Ua b»okaufva pioepineia kana peni e kakau aku i ua rnea a pau i komohia e ka ma- ; naoaoa m> ka noho aoa pono a Kamuano a me ka ūooponopooo bou ana i oa ekalesta. | Aka, iaia e nohoana ioa kona aina" hanow me ka poai punim e na hana hoohauoli mai kel.i a mai keia Mrahi mai o ka honna, aka, o kona aloha no keia Pae Aina, aoie ia i hoopoi*, na iki. Ai ka manawa i kaheaia aku oei kana mau kaikamahine elua e hele mai e lawelawe ma keia kihapai o ka ka Haku ioalawaina. ua hookuu olioii mai la kela ia la- ; ua me ka hauoli o ka manao, e aeia iw keiki | e hele e hoolawa i ka hana a oa makua i! x**aele ai. Aole paha aoa uiea i olioli oui K>a, • e like me kona oiioli » ka hoouna ana mai i-, kana keikikane makahiapo nookahi, e liele ij makamua no na M)sionnfi no na mokopuo» liilii n»a ka hema aktro kakou nei. Ua ikaika loa kona manao i keia makahiki, e holo hou ntai i koia Pae Aina e hala-; w.n me ka lahui ana i hoohuii mua »i. a e iuhi hma aloha pu me na m tkamaka Hawaii, ka hua a kona mau luhi i kela wa opiopio o ! kona ola ana. Ua uianao nui oia e ike hou ; i kana mau keiki uiaanei.aka, ua lawe e akn| ka Haku iaia. ) Ma ka la 2S o Sopatemabi\ o k* makahiki ; i hala, ua malamaia kela Iu e k« Ahahuii Euaneho o Konettkuka ma ke kulanakauha- j ie o Goshcn. O kela la 2S, oia ka piha pono| ona o na makahiki he kanalima o ka iilo ana! o Kev. Hainima hinamu makua a me Rev. • Asa Kakina i mau misionari makamua noj leeia Pae Aina. aka, no ko Kev. A. Kakina! make e ana, nolaila, o Hinamu wale no ka i! hiki uku ma kela la. O ka hana mua malo-l ko o ka luakini, o ke mele ana i Ua himeni, " Imua o ko lehova noho alii," a na Rev. H. Binamu ka pule i wehe i ka hann ; a na Ker. A. C. Thompson ka haiolelo e pili ana i na hana misionari. Hookahi hora aoiaeo ka > haiolelo ana, a hookuuia. Mahope iho, ua | hookipa ia aku ma kekahi papaaina i hooma-! kaukau ia maloko o kekahi lanai pea, nuilu-| na ae ona e weio haaheo ana ka hae Hawaii. j Ma ka auina la iho, ua malama hou ia he j halawai haipule, a na kekahi Oiakona i 90! makahiki i malania mai ia hann, a ua lehulehu na haiolelo i hoopukaia maf. I ka hoo« kuu ana i ka hnlawai, ua mele mai o Rev. H. 13inamu me kekahi haole e iho, oiai o laua a elua he mau lala no kela papa hirfieni, he kanalima makahiki i hala aku nei. Mahope iho, ua ohiia he 8136.31 i kokua no ka Rev. H. Binamu opio hana misionari. ina manawa a pau a Binomu e palapala mai ai i kana mau keiki maanei, ua hoouna pu mai no oia i kona aloha ia kakou, a he «i aku kn nui o kona hauoli i kona lohe ana i ka pii mau ana o ka pono ma Hawaii nei. Ma ka la 11 o Novemaba, makahiki haaleie mai la ke ola kino īaia, a hele aku la e hui me ko ka lani puali, mahope o ka piha pono ana o na makahiki he 80. He ekolu wale no na la o kona moi ana a make koke aku la. O kona mni i make ai, he piva ma ku akemama. Pela hoi i ikeia ai, rnahope o ke ola loihi ana e hoomau i ka ke Akua hana me ka paupauaho ole, ua hookuuia mai la oia mai keia luhi ana, a ua hele aku ia ia i kahi nona ia e uku ia mai ai. j