Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 5, 29 January 1870 — Unnumbered Page
| This text was transcribed by: | Ian Imamura |
| This work is dedicated to: | Doctor Chun |
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUARI 29, 1870
malama alaila oo. Ina ma na mahele ka hoouluna ana. alaila, e loaa ana i ka mea nana i hooulu ka hapelua o ka mahele. a iaia e lawe aku ai e wili iloko o ka wili, e aihauia mai ana paha mai ka ekolu a me hapalua keneta a hiki paha i ka eha keneta no ka paona. A in a manao oia e hooili aku i kahi e ma kobna helu iho, alaila, e loaa mai ana paha iaia he mau malama eono hoa aku e kakali ai, a e Iosa mai ana iaia ma ke kanaono dala no ka eka. Alaila, elua ohi ana o ka pulupulu no ia manawa bookahi i loko o na makahiki elua no ke ko, ao ia loaa he 8187.36, a i oleia, e akolu ana paha ohi ana o ka pulupulu, (ke nui ka heule ana mai a ka ua,) a e loaa no iaia he $290.94 no ka eka hookahi.
O ka areriga no ka poe kanu laiki. ma ke $40 a hiki i ke 850 no ka eka no na oo ana, oka, he mau malama loihi nae e ka@ aku ai mahope iho o ka ohi ana hiki i ka manawa e hoouna aku ai i Kapalakiko, o kauiia ake mamua o ka loaa ana mai o ka pomaikai. Me he mea ia, o ka loaa mai e ai ia ana e na lilo o ka uku no na luna kuai, uka moku, dute a me kekahi mau lilo e ae.
O ka pomaikai nui no ka mahi pulupulu, o ka hiki ana i na kamalii a me na wahine ke ohi pulupulu i hiki a oi ae paha mamua o kane, oiai. O ka ke kane hana nui ka houlu a me ka mahi. Ke manaolaua nei makou nana nui ia ke kanu pulupulu, oiai @oie he pulupulu oi ae o ka maikai i hooulu ia i oi ae mamua o ko Hawaii nei.
Wailuku, Januari 24, 1870
Rev. L. H. Kulika,
Luna Hoopoaopono
Nupepa Kuokoa:
Aloha oe:- Ma o maua la na lawe pepa o ka Apana o Wailuku, ke haawi aku nei na mea a pau i lawe i ka Buke IX o keia makahiki 1870. ika mahalo i na luna Hooponopono o ke Kuokoa, no ka haawi manawalea ana i ka Alemanaka 1870 na ke poe lawe Pepa me ke kumukuai ole, no ka mea, he waiwai nui ke Lemanaka 1870, no na kanaka hana o na haku Mahiko, he mea e pau ai ka hoopaepaa o na kanaka me na Luna haoa o lakou no na la hana.
Me ka mahalo.
W. P. Kahale,
D. Kaaukai.
[Ua ike no makou he mea waiwai nui ka Alemanaka a makou i hookoino pu ai, aka, ma ko H. M. Wini lokomaikai no ia i pai ai a hoawi wale mai na ka poe lawe Kuokoa o keia makahiki L. Hooponopono]
Na Palapala mai i ke Kuokoa.
Ua hoounaia mai i keia Keena oihana, he palapala mai a J. Iolani Mai, o Kohala, nona ke poo. "Na mea o ka Ekalesia o Kohala Akua." I ko makou heluhelu ana, ua ike makou, he mau hana pili no ia mawaena o kahoopoopono Ekalesia ana, a nolailam ke kupae ae nei makou i kona hoolahaia ana.
Ua loaa mai ia makou he palapala i kakauia ma Honolulu nei, nona ke poo. "He Kamalei hou." Aole ia o ke poo o kekahi wahi palapala uuku i hoolahaia ma Honolulu nei, ka "Haku Hawaii," aka, mamuli o ka makemake o Hookeleipuna paha i ke au o kahewahewa, ua hoopukaia he nupepa o ia ano. Ua lawe mai nae hoi o Kapilmeiki, a haku i kona manao malalo iho o ia wahi pepa. No ka lana ole i kana pau no na wahi olelo ia kakou, nolaila, ua hoonalo iho makou i ka hoolaha ana aku i na manao o ia ano mua o ke akea.
Ua kipa hou mai ma keia Keena, he palapala hou mai Lohala mai, a maloko olaila makou i ike iho ai, no kekahi mau hana malaila, oia ka hoonohoia ana ae o kekahi Kumukula hou ma kekahi apana kula o laila, mamuli o ka makemake o na makua, i hui pu mai hoi me ko ka Lunakula ae ana. Aole hoi e like me ka manawa mamua, na ka Lunakuawale no e koho e like me kona makemake.
Ua loaa mai ia makou he palapala e pane ana ia P. K. Kalanilehua, mai kekahi inea haawi niaau mai o Hilo, oia o J. W. Kanaehu, o no ko makou makemake ole e hooloihi i ka hoopaapaa lapuwale ana a kela a me keia no kahi mea uuku e lawa ai no ka pane hookahi ana, nolaila, ke hoomoe nei makou iana ma ke keena i hoomakaukauia no na palapala hoomoeia.
Eia ma ko makou Pakaukau Oihana, kekahi palapala nona ke poo, "O ke Kumukunawai ke kumu i emi ai o keia lahui a nalowale aku." Ua wehewehe mai o D. Kahipa, no ka ae ia ana o na haole e mare me na wahine Hawaii, oia kekahi kumu e emi ai ka lahui. Ina paha pela ko Daniela Kahipa manao paa, e malama paha auanei kela aole e haawi i kana kaikamahine i ka haole, a hoomuu ae no ma kahi ana e makemake‘i.
O kau palapala e Ioane A. Kapahukula. o Kaleponi, nona ke poo. "Aloha i ka leo o ka Lihui." Ua hiki mai no ia ma ko makou nei Keena. a ke heluhelu nei makou i kau mau olelo, a ua hooholo iho nei e hoopuka.
O kau ninau helu e Henere Kapalialii, o Kapoho, Puna, Hawaii, ua loaa mai oa ia ia makou, aka, no kou hoouna pu ole ana mai i ka haina o ua ninau nei, nolaila, ke kapae ne nei makou ma kulakula e kaapa mai ai i ka makani.
Ua hiki kino mai kau palapala e Z. F. Kualii, o Laupahoehoe. Hilo, Hawaii. e kamilio ana no na Lunamakaainana a kakou e koho ai a me ka lakou ana no ka hoonuna ana aku i ka Hale Ahaolelo. No ko makou inanao, ua lawa na mea i ka kamailio ia ma ko kakou nupepa nolaila, ke hooki nei makou maanei.
"Maule ka manao." oia ke poo o kekahi palapala i hiki mai, aka, ma ka nana ana iho, he makuakane no keahi keiki ua meke. Aloha ino no ia keiki o Kuhala, i hoonele ia i ka makua ole.
"Halawai a na Luna Ekalesia o Kaluaaka," oia ke poo o kekahi wahi palapala pokole, me na manao i hoikeia maloko, aka, no ko makou manao, nole i kupono kela maou hana ke hoikeia ae imua o ke anaina, oiai he hana lokomaikai no ia loko ihi.
Mai poina, aka, e Makaala!
E MAKAALA oukou e ka poe ku i ke koho balota, e lawe mai i ko oukou mau palapala hookae Auhau i kauia na huolelo, "Kupono i ke koho balota," ma ka la e koho ai ka balota, oia ka la 7 o Feberuari, imua o na Luna Nana Koho balota. Mai waiho ma na hale, o ae ole ia auanei e koho i na Lunaniakaainana.
OLELO HOOLAHA!
Mahope iho o keia la, ua hooneeia ae ke Keena Oihana o ka Nupepa Kuokoa, aia maloko o ke Keena maluna ae o ko Hale Leta, oia ke Keena a Hon. J. W. Aukina i noho mua iho nei. Malaila no e loaa ai au i ka lehulehu a pau a me na makamaka. J. U. Kawainui
Hope Luna Hooponopono o ke "Kuokoa."
NU HOU KULOKO.
OAHU.
Ma ka olelo o kekahi waha olelo akea o keia kulanakauhale, ua piha kui ko kakou makeke i na lole mai na aina e mai, i lawe ia mai e kalepa maanei.
KA MOKUAHI AUSETURIA.- Eia no ka mokuahi Kaua i Auseturia ke boomakaukauia nei no ka hana ana i kona mau poino i loohia ma ka moana, oiai oia e holo ana ma kana huakai hana kuikahi.
Ma ka hora 12 o keia awakea, e kuai kudalaia ana ka pa aina o ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo, e waiho la ma ke kihi ma Waikiki o ka pa o Mihilani e pili la i ke Alanui Moi, i ka mea e koho oi ana mamua ae o ka kekahi poe e ae.
O ko kakou makamaka kalepa lole, ke kamaaina ma kela mea, e @ kuakuai kuai," ua lohe mai makou, ehoi mai ana maluna o keia Idaho ae ke ku mai i keia Poakolu ae, oia Walakahausi.
Oiai, ua lawa ole na hana i ko kakou mau paahaoa e mimiki nei ma na uapo i keia wa no ka nele haoa, nolaila, ua nele na paahana Hawaii, a ke noho nei paha lakou me ke ake nui o ka hana, aku, ua nele uae.
Maluna o ke kiapa Cometa i holo aki nei. ua laweia aku he elima tuasani ewalu haneri kanaiwa na omole ukana oie o loko, he 1,500 na niu, he 23,941 na paona laiki me ka ili, 6,400 na paona kope, 8,327 na paona pulu, 448,175 na paona ko paa a me kekahi mau waiwai e ae.
LA HAPE NUIA O KA PAKE.- Ma keia Poakahi ae, la 31 o keia malama, oia ka la hape nuia o na pake ma Honolulu nei a me na wahi e ae. Ke hoomakaukau nei lakou no ia la, a e like me ka lakou hana mau ana i na makahiki i hala, pela no auanei lakou e hana ai i keia makahiki.
KOKOKE E KIKO.- ke ike nei makou, ua kokoke e kiko mai ka hua moa a na kuina o ke aupuni i hoomoe iho nei, oia hoi ke pa ia mai nei ke kahua o ka Hale Pai palapala aupuni i ulupa a hoohioloia iho nei e na makani a na lima paahana o na kanaka Hawaii. Ke owala mai nei na lepo iluna.
I KA EHUKAI O LALO. - ma ka Poakolu iho nei, ua holo makaikai aku ke kapena o ka Adimarala Ausetoria Donau e ku nei ma ke awa, ma Waialua. O na kamaaina nana i alakai aku la iaia ma kana huakai makaikai, o Mekia W. L. Moehonua, Mekia Kale H. Kauka a me kekahi poe e iho i paopopo ole ia makou, aka, he poe kamaaina wale no paba lakou i ukali aku la.
"R.W. WOOD" NO IOKAHAMA.- I keia la e hualele ana ke kiapa maluna ne i keia awa, a e holo aku ana i lapan. Maluna ona e hoihoiia aku ai na lapana i lawe malu ia mai ai i Hawaii nei e hoohana ai, a kii ia mai nei e na Elelo Kuhioa lapana e hoihoi aku i na kanaka o kela aupuni, malalo o na lilo iho o na dala auhau a kakou na makaainana ilihune o hawaii nei.
HOOLAA ANA I KA HALE HOOLE WAIONA.- ma ka po poalima o ka pule aku nei i hala, ua hoolaaia ka hale hoole waiona o ka Moiwahine Emma e ku nei makai o Alanui Moi, ma o iho o ka hale hoopaa lawehala o Honolulu nei. No ko makou ike ole i ka lakou mau hana, nolaila, ua hiki ole ia makou ke hoike aku i ko makou mahalo a hoowahawaha paha.
Ma ka poaha iho nei, ua holo aku ke kuna Iliohae i ke awa o Kawaihae, Ua hoolele mai oia i kona mau ukana mauka nei no ke kuaiia aku. I holo aku nei oia i Kawaihai e hooili ai he mai pipi, a malaila ae e huli hoi aki ai i kona awa i hoo mai nei. O kana ukana ia o ka pipi e hoi aku ai. Ina pela mai e maumaua ai ka holo mau ana mai o na kuna o Tahiki ianei, alaila, e pii ae ana ke kalepa ana mawaena o kakou me Tahiti.
NA ANA-AINA HAWAII.-Ma keia kulanakauhale, aohe like iki o na anaaina ana o kekahi mau anaaina me kekahi, a ua paewa hoi ka kekahi imua o ka kekahi, he ano paha e like me ka makemake o na haku naoa lakou i hoouna e hele e ana, a mamua iho no paha o ko lakou lauwili ponoi ko na anaaina. I ka hoomaka ana a kekahi e ana kaku i kekahi mau pa o keia kulanakauhale, ua ike koke ia ke alakai hewa anu o kekahi mau anaaina maua. Ma na aina maaoao. na ka apana aina no e koho iko lakou anaaina, aole na ka mea hookahi.
Maloko o ka nupepa haole o ke aupuni, ua ike iho makou. ua ioaa mai nei he pa hao no ka pa mawaho iho o ka hale hookolokolo, a e hoopauia ae ana paha ka pa laau e ka nei mawahi iho.
I HOOKAHI IO. - Ma ke ahiahi Poaono aku nei i hala ma ka hele noho o ke kane mare, ua marei e Rev. H. H. Pareka o Kawaiahao o Mr. W. G. Rowland me Miss Helen Kaili Metealf.
MAREIA MA KAUKEANO.- Ma ke ahiahi Poalua iho nei, maloko o ka luakini nani o Kaukeano. ua hoohuiia ma ka mare e Rev. Mr. Bissell o Mr Weedon me miss Ida Sloan Kumukula o Kapunahou.
Ma ka lono i hiki mai, ua emi iho ke kumukuai o ka paona hookahi o ke kopaa Hawaii ma Kapalakiko, no ka hiki nui ana mai o na kopaa mai Kioa mai. Aole maopopo loa ka paa aua o kuinukuai ua ia kulana, aka, e pii hou ae aua no paha i ka wa nele.
KA MOKUAHI "IDAHO." - Ua haalele ka mokuahi Idaho i ke awa o Kapalakiko, a eia oia ma ke ala moana e hiki oai ai i Honolulu nei. Ina aole oia i lohi aku mahope iho o kona manawa i hoolahaia ai, alaila, ma ka Poakolu e hiki mai ana, e halulu mai ana oia ma keia awa.
Ma keia hope aku, o na poo leta i kauia maluna o na leta mai Amerika Huipu aku a i Enerani, ua hoemiia i ke eono keneta. Pela ka hoike ana mai a nea nuepa i loaa mai nei maluna o ka moke D.C. Murray.
E halawai ana na Kahunapule i keia Poalima ae Feberuari 4 ma ke Keena o Kauka G. P. Judd, makai iho o ka Hale Kauka o Minute ole. He hana nui ke hanaia, ana ma ia halawai, nolaila, ke kauohaia aku nei na kahunapule a pau Oahu nei.
Ma ke ku ana mai o ke kuna Ka Moi, ua manao ia oia, e hana hou i kona mau wahi hemahema i keia wa aku. Ua kuai ia iho nei ke kuna Mere Elena e ka ooa hookahi nona ia moku, a nolaila, ua pani ia iho la ia e holoholo inawaena o Honolulu nei ia me Kaului.
LA HOOKAHAKAHAIIA O NA KAA WAI. - Ma keia Poaha ae, e puka ana na keiki kaa wai o ke kulanakauhale o Honolulu nei me ko lakou mau loko aahu, me na kaa pakahi i hoohiehieiaan nani, a nolaila, aole no paha e nele ana ka maikai o ko lakou la hookahakaha, ke ole e keakea ia.
NO KA HALE KOHO BALOTA. – Ma ka olelo hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina maloko o ka nupepa haole, i puka aenei i ka Poakolu, e weheia ana elua wahi e hookomo ai na balota o ka apana koho baloa o Honolulu nei, aia ma ka puka mamua aku o ka Hale Hookolokolo, a makai mai hoi, nolaila e mama ana ka hana, a e nui ole ana ka hooke o ka poe e hele ana i mua o ka pahu balota e koho i na luna a lakou i makemake ai.
Ma ka Poaono i hala iho nei, hora 3 paha. Ua lelo kulou poo aku la kekahi luina o ka mokuahi kaua o ka Emepera o Autesuria ma ke awa nei mai luna iho o ka haokope lepo o Kaulu, o pohole pu ana kona mau kuemaka, a ua uno ia mai kona lima hewa a hoi hanana ana i luna o ka moku . Na kekahi Paahao i hapai ae mai kona kaanini ana i ka ilikai\. O ka hohonu o kahi ana i lele ai, ua like paha me 6 kapuai.
Ma ke ahiahi Poakahi i naue ae nei, ua palahuli iho la ke alo o kekahi waapa, a kona kuala maluna, a lana ana ka auwae kahi uuku, mawaho o ka poe laau maoae o Puuiki, na ka opu a ke aloha i kokua aku i ka poe e kuululu ana, me ka hooinanawanui i ka poe palaualelo ili kani oia wahi. I moe ino ko ka po, i na ua pawela ke la.
HUKIIA KA HAE AUSETURIA.- Ma ke awakea Poano aku nei i hala, ua lohe lauhea mai makou, ua hukuia ka have o ke Kanikela Auseturia, Kauka E. Hofemana M. D. ma kona pahu have, ma kona wahi noho ma Alanui Nuuanu. Aole makou i ike pono i na hana ma ia la, a nolaila, aole e hiki ia makou ke hoike wale aku mamua ae o ka mea a makou i maopopo ole ai.
KE KULA KUOKOA O KAUMAKAPILI.-Ua hoomaka iho nei kela kula maluna ae ma ku Poakahi, malalo o ke alakai ana a ko lakou kumu opiopio, nolaila , ke paipai ia aku nei na haumana a pau i hele mau ia kula, e hou ae ma ko oukou home hoonaauao ma ka ike o ka aina e, i lehulehu loa na kanaka nona ia olole ma ko kakou nei wahi pukoa.
Ua ike iho makou i kekahi mau, palapala liilii i puku ae i keia mau la aku nei i bala, mailoko ae o ka Papa Pai Aupuni. no lakou na poo," Ka Haku Hawaii, " "Oo e ka moa o ke ao keia, " " Ekoho i ke kananka hawaii." Ma ka makaikai ana i ke ano nui o keia mau palapala i puka ae nei, aole no ka makemaake maoli e hana ma ka pono a me ka pololei kekahi poe o lakou, aka, makemake lakou i na Dala Elua Haneti me Kanalima, uo ka mea, he maou dala loaa wale ole kela i kekahi poe o lakou i na malama elua. mamuli hoi o ka ike a ka lehulhu, aole i kupono kekahi wau mea i ke koho balota, no ka mea, he kupono ole ma oli no, a ua kue i ke Kanawai. Me he mea la he wahi waapa kahulihuli wale no ko kekahi mau mea o lakou, aka, no ke ake nui hoi i kei mea, ke hele kino nei lakou iwaena o na kanaka e hoopaapaa‘i . a e onou okoa aku ai no i ke kanakea e lawe i ko lakou balota. Aka, mamuli o ko makou lono mai, ua paoe pakikeia kekahi mau mea o lakou, e like me keia, "E hele ana oukou e hana i bila mauu?" " a heaha hoi ka ia la?" a pela aku. Makehewa ia makou ke hoike pau aku, aka, na ka hilahila o ka la koho balota e hoonaukukuki mai ia lakou.
HE WAHI PAINA.- Ma ka po Poakahi iho nei. ua hoomakaukau iho la o Naomi. ka hookani pila o kaumakapili elua wahi papaaina, no ka hoomanao ana i ka hui ana aku o kona pokii maloko o ka berita mare me kekahi o na opio o keia kulanakauhale. Ke lana nei ko makou manao no ka oluolu o ko laua mau la e noho ana iloko o keia berita. Ua ai, a ua luana lakou me na hoonanea ana a na leo mele naheahe o hoohoihoi puuwai o ka poe i konoia, a oiai no hoi o ka lakou haoa ia i hele a paulehia.
KA NUI O NA LOIO. - Ua ike iho makou maloko o ka nupepa haole o ke Aupuni, ua hoolaha ae ke Kakauolelo Nui o ka Aha Hookolokolo Kiekie, i ka nui o na Loio i loaaa na Palapala Loio mai na Lunakanawai aku o ka Aha kiekie, a e noho nei ma Hawaii nei a ma na wahi e ae. O ko lakou nui, ua hiki aku i ke kanaonokumamakahi. He kanaka Hawaii wale no ka nui o lakou, a he hapa uuku wale no na wahi haole, aole paha i piha ka pho lima. Pmaikai kakou e na kanaka Hawaii e lawelawe ana i ka Oihana Loio, in a he hana hoopono ka nui o lakou e like me na haole.
OLELO A NA LUNA NANA KOHO BALOTA.- Ua ike iho makou, ua hoolaha ae na Luna Nana Koho Balota, he mea kupono ole no ka poe i aeia e na Luna koho balota, ke hele wale aku imua o ka Pahu balota, me ka lawe pu ole i na Palupala Hookaa Auhau, a hoike aku imua o kela mau luna. Nolaila e paipaina aku nei na kanaka a pau i kaa na auhau, a i loaa na palapala i kau pu ia me na buaolelo, "Kupono i ke koho balota, " e lawe pu mai e kela palapala, i kupono ai e like me ke kanawai. E lawe mai me na palapala i loaa ka mana koho balota: a in a e hele wale mai, e hoohoka ia ana oukou. Mai poina, aka, e makaala, a eleu a laniakila no ka malama i ko oukou mau pono.
Pane ia Kawailiula.
E KE KUOKOA E; Aloha pu kaua:
No na olelo pane oa kawailiula, i hoopuka ia ma ke ao okoa, o ka la 6 o Ianuari , ma ka Helu 38, Buke V Aia malaila ka huinalike ole o kou manao. Manao mua. Ua olelo o Kawailiula, aole paha e loaa ana ia kakou ke koho ana a ko Maui Hikina poe ma kaainana, a me ko Makawao. Ka haina oia ninau au e S. K. Kuapuu, no kou makemake komo i ka Ahaolelo o keia makahiki, ae waiho ia Hon. V. Kanuka, ka Lunamakaainana Hanohano o na kau i hala, ua manao eo, he luna no, he makahiki koho balota, a pela aku.
Manao alua. Ke kaena nei o S. K. Kuapuu, ka apana o Waimea, ka oi o ka pilikia, a me ke kaumaha, aole ma na apana e ae. Haina kupono? Aole o Mr. V. Kanuka, a me na haole o Niihau i hookaumaha wale mai ia makou, me ko lakou kuleana ole maluaa o ka aina, he kuleanana kela kanaka, keia kanaka maluna o kona waiwai ponoi.
Manao akolu. Ke iliki mai nei no o S. K. Kuapuu, i na ala o kale o maua, maunauna uo hoi oe e ke hoa la, i ka hakukole i a ino o makou, oia kou hoohulike ana mai i na kanaka o Makaweli, a me ko kekaha, a me ko Pokii, he bipi, na keia poe haole; Haina oluolu: E ke hoa, aole makou i like me ka bipi, o ka holoholona bipi eha on a wawae me na pepeiao-hao loloa, he kanaka no makou e noho aku nei, e hele mai no oe a nana i ko makou ano, ae alho no makou ia oe e S. K. K. o ko bupu aole paha ia e aloha mai ia oe, kahi no paha, na ka haole kakou e kapa mai he holoholona. Eia no ka, na kekahi o kuu lahui o ka ili ulaula, aohe make ia waho, wahi a kahuna make no i ka hoa-ai.
Manao eha. Ke namu hou ae nei no o S. K. K. ai-na e lilo keia mau aina ia Kanuka ma ma keia hope aku, alaila e lilo ana na ma ma keia hope aku, alaila e lilo ana na makua i ka hele i ka hana i kela la i keia la. Haina olelo. He manao koho wale ia au e ke hoa, a na makua i hoona i na koiki i ke kula haole, a aole o Kanuka i hookaumeha wale aku i ka hana i na la a pau, pela kuu ike, ma ke Kaha, i na pokii ma mana.
Manao elima. He makehewa i ka poe Lunamakainana hoopaakuku. Kupono ole, a me ka hooikaika ole i ka pono o ka poe nana i koho aku. Haina, o ko makou makemake ia o ka L. M. hoopaakiki ma ka mea kupono, aole ma ka o lima, aole ma ka hoopilimeaai. a pela aku.
Manao eono. Ke i hou mai nei no oe, mai lawe i ke dala kupe a ka poe luna. Haina aole i hana o Mr. Kanuka me ia ano, mai na makahiki i hala a hiki mai i keia wa, o kanuka he haole oia i kokua i ka pilikia o na kanaka, mai Hanapepe a mana, in a e pilikia ke kanaka i ke dala auahau, e hookaa no oia, e like me ka nui o ka auhau o kela mea keia mea, ae hoihoi aku no ia mau dala e like me kona lilo, aole keia he dala kipe, i lohe oe e ke hoa, aole no hoi a Mr. Kanuka hana pe-ia i ka wa koho, e lawe oukou i kou balota, eia ke dala, keku aku nei makou a hoole, he oleloa no , o kanuka, he kanaka oia i aloha nui ia e makou, he hoa no hoi iloko o na pilikia kuloko, a he kumu hoowaiwai no hoi no keia apana o Waimea nei, a hekanaka kupaa ma ka pono.
Nolaila. e malama ia kakou hookanaka, mai puni aku i ka mea e alapahi mai ana, e koho mai i ke keiki o Kawailiula, i pau ka pilikia, ae hoao hoi ia ia i keia makahiki. "E wae no kakou a ma ka mea kupono." he mea mau no ia i ka Loio, koho ma iau aole oe e hihia, i ka hana ana iho poohu ka lae, o ke noi wai la no ia, mai kau, a pela no keia. He minamina au, ke haole ko kakou Lunamakaainana hanohano o na kau i hala. Me ka mahalo. Ikaaka.
Kauai, Ianuari 18, 1870,
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au ia oukou e na haole, pake, pukiki, na kanaka maoli a me kekahi poe a me kanaka e ae, aole e haawi i kekahi wai ona ia LUIKI kou kane mare, e noho ana ma Kapuukolu, Honolulu nei. Ina e ike au i ka mea nana e haawi a hoohaina i kekahi wai ona ia ia, e hoopii no au i ka mea nona i haawi a hoouna i kuu kane mare imua o na Aha Hookolokolo. Oia ka'u mea aku imua o ke akea. Me ke aloha. Mrs. KAWAILIULA.
Honolulu, Ian 23, 1879. 426-3t*
OLELO HOOLAHA.
UA HOOKOHU PONO IA KA MEA NONA KA INOA malalo iho i Kahu malama ma ke kino a me ka waiwai o Aarona C. Simerson, he keiki i Oo ole a Ulama R. Simerson i make ma Haiku, Maui. Nolaila, ke kauohaia aku nei na mea a pau e paa @@@ ma ko lakou m@@@ i na pepa a me na waiwai o keia keiki Oo ole e hoihoi @@@ mai la.
VICTORIA SIMERSON.
Kahu Malama Keiki.
Haiku, Maui, Ian. 21, 1879 426-1t
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA A PAU, UA haalele kumu ole mai o KAHELE kuu kane mare ia'u i na makahiki ekolu me na malama eha, ke kauoha aku nei au ia oe e hoi mai oe, a ina e hoi ole mai oe, ma kou ike ana i kuu Olelo Hoolaha, e hoopii no au e like me ke Kanawai.
LUISA MAIKAI.
Waiakea, Hilo, Hawaii, Ian. 18, 1870. 426-1ts
OLELO HOOLAHA.
E IKE mai na mea a pau loa ma keia hoolaha, o maua na mea nona na inoa malalo nei, ke kauohaia aku nei na mea a pau loa i aie ia maua ma ko maua mau Halekuai, a i paa hoi ko lakou mau inoa ma ka maua buke aie. E hookaa koke mai oukou, mai hoohaklia a lohi hoi o pilikia oukou. A ina aole oukou e hookaa mai a hala ka la hope o Maraki e hiki mai ana, alaila, e hoopii no maua i na mea a pau loa i aie mai ia maua. Me ke aloha. L. HAPAI & SON.
Hilo, Ian. 23, 1870. 425-2m
OLELO HOOLAHA.
IKE auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kao, Hipa, Puaa, aole e hele wale maluna o kuu apana aina, o Wailupe, e waiho ana ma Palolo, a i loaa ia'u kekahi o keia poe holoholona, e hoouku no au i $1.00 no ke poo o ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, a he hapaha no ke poo o ke kao, hipa, puaa. Aole no e aeia kela a me keia kanaka e hele wale maluna o ua aina la, ke loaa ole ka palapala ae mai a'u aku. O ka mea kue i keia, e hoouku no au iaia i $1.00. E lilo keia i Kanawai paa mai keia la aku. J. PALEKALUHI.
Wailupe, Palolo, Ian. 28, 1870. 426-4t*
OLELO HOOLAHA.
EIA ma ka Pa Aupuni ma Heeia, Koolaupoko na holoholona helehewa eiwa i laweia mai. Ehiku lio e kuai kudalaia ana i ka la 4 o Feberuari ae nei, oia ka Poalima o keia pule ae, ma ka hora 12 o awakea. Elua lio i ka la 5, oia ka Poano. Ke ano a me ka hao malalo nei. Lio kane eleele hao ano e akau – Lio kane eleele kuapuka hao 0-6 akau, hao ano e hema – Lio kane ano lokia hao Y akau – Lio kane lokia hao R akau – Lio kane eleele hao PD akau – Lio wahine keokeo hao UK akau – Lio wahine ulaula aole hao – Lio lokia hao AP akau, CR hema – Lio wahine ulaula me ke keiki PI akau.
P. KAHUHU, Luna Pa Aupuni.
Heeia, Koolaupoko, Ian 27, 1870. 426-1*
WATI HAULE.
MA KE ahiahi Poakahi, ua haule he Wati Kala pakeke ma Honolulu nei. O ke ano mawaho o ke pani e weheia ai, he kii lio. O ka mea e loaa ai a hoihoi mai ma ke Keena o ke Kuokoa, e loaaa no ka uku. J. KOMOIKEHUEHU.
Honolulu, Ian. 22, 1870. 425-2ts
OLELO HOOLAHA.
KE PAPA AKU nei au i na kanaka a pau, aole e hoaie mai i ka'u wahine mare, oia o
MELE MAKAKAU AKONA,
me kuu kauoha ole. AKONA (pake).
Kilauea, Kau, Dek 31, 1869 424-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoike aku nei au ma ke akea, ua haalele mai o
Mrs. KALUAHINE
ka'u wahine mare ia'u a me ko maua wahi moe, a ua hele aku la ma kahi e, nolaila, ke papa aku nei au i na haole, na pake a me kekahi poe waiwai e ae, mai hoaie mai oukou iaia, a ina e hoaie mai kekahi iaia, maluna no ona ko oukou poho.
AKAI (Pake)
Kauhako, Kona Hema, Ian. 10, 1870 425-2t*
Hoolaha a ka Luna Hooponopono WAIWAI.
KE KAUOHA ia nei na mea a pau i haawi i na Palapala Sila a me na palapala aie e ae, iloko o ka inoa o MIKA HAO (Mr. Geo. G. How), haole kuai papa ma Ainahou, i kona wa e ola ana, e kii koke mai ma ka hale o Mika Waka, (J.W. WALKER) ma Alanui Moiwahine, a i ole ia ma ke Keena hana o Mika Bana, (Mr. BARNES) maheleolelo, ma Alanui Kaahumanu. A o na palapala i kii ole ia, e hookomoia ana ma ka liuia o ke Kanawai. J.W. WALKER,
Luna Hooponopono Waiwai.
W.B. BARNES, Hope. 424-3m
OLELO HOOLAHA.
UA KAPU loa na kanaka e hele ana ma ka palapala ae ole mai a'u aku a i ko'u hope paha, ma ke kula a ma ke kai o kuu aina ahupuaa, ma Mahana, mokupuni o Lanai. Ina e komohewa na Bipi Lio Hoki Miula Puaa, e uku no i $2.12 no ke poo hookahi; a o na kao hipa pelehu, e uku no i hapaha no ke poo. Ina e hoolimalima kekahi ma ka makahiki, he $2 00 no ke poo o ka Bipi Lio Hoki Miula Puaa. Aole e ae ia kekahi poe e ae e hanai i na hipa kao a manu ma ua aina la. E lawe mai keia la aku i na holoholona, a ina e loaa aku ia'u a me ko'u luna, e uku no; a ina e loaa aku na holoholona i kuni ole ia a hoailona ole ia ko lakou mau pepeiao e kuni no au i ko'u mau hoailona. Nolaila, e hoolohe na kanaka i kela mai keia la aku, ahiki i ka la 1 o Feberuari 1870, alaila, kapu loa ua aina la. M. MAEHA.
Honolulu, Oahu, Ian 12, 1870 424-4t*
D.B. MAHOE,
LOIO!
E KA POE E MAKEMAKE ANA i kekahi hana imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, e kipa mai no ma ko'u Keena hana, ma ka Hale e pili ana i ka Hale Hookolokolo, ma ke Keena o A.M. KAHELWAI mamua. Ua oluolu no au e hoolohe, ina he ninau mua mai kekahi ia'u, i ike mua ia ka pono no kana hana. Aole no he uku. E kokua wale no au me ka uku ole i na ilihune no ka nawaliwali. 404-6m
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms
S. B. DOLE
LOIO.
Keena ma ka hoina o Alaui Papu me Kalapa
H. K. M.
HALE PAI KII!
AIA KOU HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
Mawena o ka HALEKUAI RIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIOUR ma ke Alanai papu. He emi kkoa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)
310-1Y Mea Pai Kii.
KA HALE PAI KII
O
1858 J.W. KING 1869
(KINI PAI KII)
HONOLULU.
EIA NO MALUNA O KA HALE PAI "KUOKOA," e pili ana ma ka Hale Leta. E hele nui mai a loaa na Kii maikai e hoohalahala ole ai. 399-1y
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNA,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO,
LAAU HAMO - PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Honolulu 327 ts
OLELO HOOLAHA.
UA LILO MAI IA'u ma ka hoolimalima no kekahi mau makahiki, ka aina o PAUAHI alii, nona ka inoa Honaunau, e waiho la ma Kona Hema, Hawaii nolaila, ke kauoha aku nei au i na kamaaina a me na kanaka a pau e makemake ana e noho maluna o ka aina, e hooulu mea kanu a me na hana e ae paha, e hele ae e kamailio pu me AKAI (pake) ko'u Luna, e noho ana ma Hookena, Kona Hema. He oluolu loa ka uku no na kanaka a pau ke noho maluna o ka aina, ma ke kamailio pu ana me kuu Luna. AHUNAKO.
Honolulu, Nov 6, 1859. 415-3m
H. VOSS
MEA HOOPIHAPIHA PELA
HELU 5,
Alanui Kalepa, makai mai o ka Hale LUina.
HE HALEKUAI MOENA & ULUNA
Ua makemakeia na lauoho lio ke laweia mai, a e ukula 16 kenia no ka paona hookahi.
Na Buke
HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.
Baibala Hemolele Nui ili gula nani me
na kuhikuhi ma na aoao, - - - - $12.00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula, 7.00
" " uuku iki iho " " " " " 8.00
" " Pananaiki iho ili eleele, " " 5.00
Kauoha Hou ili gula nai me na kuhikuhi, 3.00
Kauoha hou Hapa Haole, 75
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai, 25
" " 1855. 25
Kumu Leo mele ili manoanoa me ke kanawai 25
Moolelo Ekalesia, 50
Haiao, 25
No ko ke akua ano, 25
Lira kamalii, 25
Hoike palapala hemolele 25
Moolelo o Heneri Opukahaia, 25
Hoike Akua, 25
Weaweheala, 25
Ninau hoike ili manoanoa, 25
Ui kamalii kula Sabati, 10
Kumuinua kula Sabati, 10
Haawina Kamalii Buke 2, 10
Na kauoha Hou Pakeke
Ili Gula nani 1 50
Ili eleele kaekae nani 50
Ili eleele 35
Kauoha Hou Pakeke me na Haleha.
Ili Gula nani 1 75
Ili eleele kaekae wai gula 60
Ili eleele 50
Na Halelu Pakeke
Ili Gula nani 50
Ili eleele kaekae wai gula 30
Ili eleele 20
Eia na buke haawi wale.
Palapala Liilii-
Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?
Halu 6-E hele i o Kristo la.
Helu 7-kahoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11- No ka hoohihi wahahee i ko Akua.
Helu 16-Ka Pebia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Pepikiko ana
Helu 17- Mai hana ino i na Holoholona
Helu 18-No ka muahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida malo Kumumanao.
Ka Moolelo Batine Poasaiki
L.H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hookoo ka Ahahui i Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.