Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 5, 29 January 1870 — Unnumbered Page

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He lives- the great Redeemer lives!

 

1.Hauoli e! ke ola nei

Ka Mea nui e oia i!

A maluna e ke uwao mau

Me kona koko kamahao.

 

2. Nui na hewa a hopo e,

Kau wela mai ke kanawai;

Nana aloha nae lesu

Hoolaulea’e, a laulea no.

 

3. Hee na manao hooluuluu mai!

Ma ko lesu uwao maikai

Kaa na kina pau na makau,

Ko kana pule no kakou.

 

4. A ma na wa pouli no

E kue ai ke ao, ka po,

Ma ko lesu kokua mai

Kakou e lanakila ai.

 

5. Ka uwao nui mana e!

Ia oe ko makou hilinai!

E hoka wale ko ka po!

Ma kou uwao ola’e makou.

                        Hawaii.

 

To thee my God and Savior.

 

1. lesu kuu ola mana!

            Ia oe kuu mele e,

Me kuu hauoli ana

            I ke lii o na Lii-

E hai au i kou nani,

            Me lakou maluna’e,

Ke aloha kamalani,

            Ke aloha e ola’i.

 

2. Ai wehe ke alaula,

            A holo ae ka po,

Aala mai na pua,

            A hinu mai ka hau,

E wiki au e pule

            I kuu lesu maikai,

E launa pu me ou la,

            A hoopomaikai mai.

 

3. Nau e hoopaa a alu

            kuu hele i o ianei ;

Malalo o kou malu

            E malu maukai ai ;-

A pau kuu paio ana,

            Na na anela maika

E kaikai-ia’u iluna,

            A e mau kuu mele ae.

                        Hawaii.

 

When gather’g clouds around I view.

 

            8.   6 lalani

1. A uhi pouli mai na ao,

A hapa mai na hoa kamau,

Ia lesu no kuu lele pau,

Ka mea luuluu like no,

Ia ia la wau e lako ai,

A nana e hoona maikai.

 

2. Ina kapae kuu mau wawae

Mai ke ala ola ololi,

A hele ma ke ala e

A hana i na mea keekee,

Nana kela a upo mai,

A huli au a hoi ae.

 

3. Ina e lawe make ia’e

Kuu hoa aloha makamae,

A eha wale kuu naau,

A olu ae kuu kanikau,

Hoolohe koke kuu Iesu,

A holo mai e hoona ia’u.

 

4. A lele mai maluna o’u

Na eha make, na makau,

A paio au me ko ke ao,

A paio pu ko ka po,

Na kuu Iesu e hoopaa ia’u,

A kai iluna i ke ao.      Hawaii.

 

Thou art my hiding place o Lord.

            S-6.      Palua.

1. O oe no, Iesu e,

            Kuu Puuhonua mau,

Iloko ou kuu pee ana’e

            A palekana no.

Aole loa o’u mea e

            E hai imua ou

O keia ia ua lawa nae,

            “Ua make Iesu no’u

 

2. A ala a hoopuni ia’u

            Na ino o ke ao,

Kuu Puuhonua no Iesu,

            Kuu wahi malu mau.

A haule mai maluna ou.

            Na olelo hoomaau,

E oli au ke hoomanao,

            “Ua make Iesu no’u.

 

3. A kena mai ka leo ou

            E hoi kuu kino nei

Ilalo i ka lepo no,

            A hele liilii e,

Me kahi hanu koe mai

            E noi aku au

I aho e pane hope ai,

            “Ua make Iesu no’u

                        Hawaii.

 

            E LOLI AE ANA PAHA- He lohe lauahea wale kai lawe ia mai a ko makou mau pepeiao e na lau makani, e hoike ana ua wahi lau makani la, e hookuuia ae ana kekahi mau lona aupuni mai ko laua mau kulana ae i nono loihi ai, a elemakule. Ke mahalo nei makou e loaa he mau kanaka Hawaii maoli. Ma ia mau wahi, ina e loaa na kanaka maoli, aka, o ka makou hopohopo no nae, ka lawa ole o ua kanaka, aka aole nae he mea hewa ka hoao ana.

 

Pehea la e emi ai ka laha ana o ka

MAI LEPERA, KA MAI I OLE-

LOIA HE MAI PANE IWAENA

KEIA LAHUI HAWAII.

 

E KE KEKOA ; Aloha Kama:

            No ke kokoke ana mai o ke kau koho balota o keia makahiki, a me ka neenee ana mai hoi o ka manawa e noho mai ai ke kau o ka Ahaolelo Hanohano o keia Aupuni, nolaila, ulu mai la kahi manao i ke kuaaina e hoakaka wale ae imua o na hoa Hanohano o ka Hale i kekahi mea nui kupono e noonoo ia ai.

            Aole no paha he mea pohihihi ka imi ana aku i kahi e hoemi ai, no ka mea, he like no me kinai e ana aku i ke ahi mamua o kona hookokoke ana mai i kekahi puu opala a i kekahi hale paha, he mau mea makehewa wale ke kalakalai olelo wale iho no i kahi e emi ai, oiai, o ka lalau aku no i ka poe i loohia i ua mai nei a hookaawale ae mai ka pili hou ana aku me ka lahui, oia wale no ka mea e emi ai.

            Aole i hawawa ka poe kau kanawai o ka M.H. 1864 i ke kau ana i kanawai e laha loa ole ai o keia mai, a pela no hoi ka Papa Ola ia manawa i kau ae ai i na rula no ka hoomalu ana, aka, eia wale no ka hewa, aole i hooko pololeiia ia kanawai e na luna hooko, aole no hoi i hoomalu ka Papa Ola ia mau rula, no k mea, o ka poe o ka papa haahaa wale no ka i hookoia e ke kanawai a me na rula a ka Papa Ola i kau ai ia mau la, koe no ka poe o ka papa kiekie, me he mea la aohe i manao mua ka Papa Ola e ili wale aku ana keia mai i ka poe i hoomikioi ka noho ana me ka maemae, nolaila, hooholo ai lakou i na rula a lakou i kau ai mamua, aka, ua mihi malu no paha lakou ia mau rula oolea i kau ia e lakou, mamuli o ka ike pono ana iho ua kau no keia mai i kekahi o ka poe hanohano a lakou i moe uhane mua ole ai. Nolaila, heaha ka hua o na rula a lakou i kau ai?

            Eia o ka poino o ka lahui ; ina i anai lakou i ka hookaawale ana i na mea a pau i loohia i keia mai i kinohi, mai ka poe kiekie a ka poe haahaa, mai ka ili keokeo a ka ili ulaula, ina aole e loaa ka pulapula e laha ai, aka, i keia manawa ua lohi, ua kawowo loa keia mai iloko o keia lahui, no keaha? no ka mea, a i ke koe ana o ka poe hanohano i ka ohi mua ana, e noho pu ana lakou me na kauwa lehulehu, a e noa wale ana na ipuka hale o ka poe ilihune ia lakou i ke komo wale ia, nolaila, manamana loa kahi e laha ai keia mai i ka hookaawale ole ia ana o ka poe hanohano i kinohi.

            He mea hoopiha wale aku no paha i kou mau kolamu keia kalakalai olelo ana, no ka mea, “ua kala ka puulena aia i Hilo.” Aka, o ka manao nui o ka mea e kakau nei, oia no kou oluolu mai e waiho akea ae i keia mau manao mahope nei, i mea na ka Ahaolelo e kaana ai oia hoi keia:

            1. E hookaawale okoa ia ka puu dala e manaoia ana no na mai lepera i hookaawale ia ma Kalawao, Molokai, i ole ai e huikau me na lilo e ae o ka Oihana Papa Ola.

            2. Oiai he kanaka maoli wale no ka poe i hookaawaleia ma Kalawao, Molokai, nolaila, e waiho ia ko lakou hooponopono ia ana malalo o ka malama ana a ka Papa Ola Hawaii.

            No ka mea, ua nui ke kaniuhu ana o na mea a pau i hookaawaleia mai ma Kalawao nei, no na luna a ka Papa Ola i hoonoho ia mai, aole i noonoo mua ka Papa Ola i ke ano o ka luna e kupono ana i na mai ;  ua hoonoho ia mai mamua he luna ike ole loa i ka olelo Hawaii, aole no hoi i ike wahi lapaau, aka, he wahi luna koa ka i Inia ;no ka luna koa ana ka paha i lilo ai i luna, a i kona mau la, aole i malama ia na mai me he poe mai la, aole loa ! a hala aku hoi ia i ka make, kohia mai nei no kana wahine, he wahine kanemake oia ka! ka mea malama mai, o keia wahine ua ane palalauhala, ua pokole ka ike a na maka he hapa lolo, e puhi wale ia ana e ka makani, ke ole kekahi e kakoo i kona hele ana a me kona hoi ana mai, a oia ka! ka luna na na e malama na mai, aole e hiki iaia ke malama ponoi iaia iho, a e hiki ke malama i keia mau haneri.

            A no ka hiki ole maoli no iaia ke malama i keia oihana, nolaila, ua hoolimalima aku no ia i kekahi elemakule haole e aku noloko o kona uku makahiki, a na ia elemakule e lawelawe nei i kana oihana, a o keia elemakule hoi aohe wahi huaolelo Hawaii hookahi i loaa iaia, nolaila, mai kela ole no hoi a keia ole, “hui aku kalo i ka nawao.”

            Nolaila ea, he mea maikai loa i ka poe o keia Kau Ahaolelo ae e lawe i keia mau noi a kahi kuaaina a kaana pu iho, me ka noonoo nui hoi i ke ano o ka ka Papa Ola hoonoho ana mai i na luna o keia ano. He mea kanalua ole no paha ia kakou ka ike maoli aku no aole no ke ake o ka Papa Ola i ka maluhia o ka hoonoho ana i na luna o keia ano, aka, no ke aloha paha o pololi ka opu o ka hoa o ka aina hauau hookahi.

            He manao maikai no paha ia o ka Papa Ola ka nana ana i ka make ai o ka hoa o ka aina hookahi, ina nae hoi he mau dala i manawalea wale ia mai ka puu dala e malama nei i ke ola o na mai ; e like la hoi me na dala a ka Papa Misionari e hoouna nei no na aina pouli, ina no la aole e loaa ka unene ia, aole! he mau dala i koiia mamuli o ka ikaika o ke kanawai auhau, nolaila, e pono e menemene pu kakou i ka hoomaunauna wale ia o keia mau dala.

            O ka noho ana o na mai ma Kalawao nei i keia manawa, he akahai loa, e imi mau ana i ke kuonoono, aole i na hana lapuwale, a ua kuonoono maoli no hoi ka nanaina o kekahi poe, ua huli pono ke alo o ka aina iluna , aole paha he kii nani o Kalawao nei i oi aku ka nani i keia e paa nei i ke hii onohi o na kamaaina, aole nae me ka ikaika o na mea make a na luna keia maluhia ana, aole loa! aka mai na olelo ao nahenahe mai a kekahi keiki Hawaii lahui. Ina aole kona aole no e maluhia.

            Ua ma-u paha keia mau maka peni i keia wa, ke pa pono loa mai nei ka la i ka umauma, a ke huli hoi nei ko na pali keiki. Aloha oe.

                                    Na Nalimahea

                        Pali Koolau , lanuari 4.1870.

 

Alanui Hou ma lao.

 

E KE KILOHANA POOKELA E; Aloha kama:

            Ke hoouna aki nei au ma kou keena i keia wahi ukana, nau ia e ahai aku imua o Hawaii hokookoa, i ike mai ai ka poe mau Aekai.

            Ma ka la 25 o Novemaba o ka A.D. i hala, ua hoomakaia iho ka hana ia ana o ke alanui hou maloko o ke kahawai o lao, ma ke kauoha a G.N. Willfong ka luna nui o ka Hui Mahi-ko o Wailuku, malalo nae o ke alakai mikioi ana a P. Nuuhiwa kekahi o na luna hana a ua Willfong nei. O ke kumu o keia alanui hou maloko o keia kahawai i eli ia iho nei i mea e hiki pono ai ka wahie mai ke kuahiwi mai a ka hale puhi-ko. I kuu hoomaopopo w ale ana aku, me he mea la he eha mile ka loa o keia alanui hou e waiho nei mai kahi i hoomakaia aku ai ka hana ana a hiki i uka o Kaalaholo.

            O keia alanui hou, aia no ia mawaena aku o na wahi pana o keia kahawai. E hoomaka ana mai Kuemanu aku, he Heiau ia o Kaohe ka aina, o Kalanapoe ke kulanakauhale, a e holo komohana aku ana mai ke kulanakauhale aku o Wailuku. Nolaila, e ka poe kupa kamaaina o ke kahawai o lao i hele aku ma kahi e, e ike mai oukou ua hiki ke kaa maloko o ke kahawai o lao, a he nu hou ia au e olelo ae ai e ka mea i ike pono ia wahi.

            LOAA I KA EHA A KA PAUDA. Ma ka la 11 o Dekemaba o ka A.D. i hiamoe aku la, ia makou no e hana ana i ua alanui nei, a ma kahi pana i kapaia ka pili o Kakae, loaa iho la kekahi o ko’u mau hoa paahana i ka eha a ka Pauda, o Mokeha kona inoa, o ka hana a keia kanaka, o ka eli i lua iloko o ka pohaku a hookomo hoi i ka pauda malaila, ia ia nae i hana ai a hohonu ka lua, hookomo iho la oia i ka pauda maloko me ka uwiki, a kuni aku la i ke ahi, aole nae i pahu ae ka pohaku ia manawa, no ia noha ole ana o ka pohaku kii hou aku la ua Mokeha nei e hooponopono hou, iaia e wehe ana i ka pauda o loko me kona sila, o ka hoomaka ae la no ia o ke pahu ana o ka pauda ia manawa, o ka loaa iho la no ia o ua Mokeha nei i ka eha a ka pauda, hina aku la oia ilalo me ka mainoino o kona kino, a o ka pau no hoi ia o kona noho kapena ana ma ia hana, a owau kai noho iho ma kona pani. A eia ia’u ke pailaka ana o ia Mokuahi hooweliweli.

            E o’u mau makamaka e hana ana ma ia mea, e makaala oukou o pilikia, e malama hoi i na kanawai o ka hana ana, o like auanei me ko kakou makamaka ka mainoino ke nana aku. O ka lohe ko oukou a malama iho. Ke hoi nei au me na awapuhi o Kaalaholo, me na pua rose hoi o Kawaokele. Me ka mahalo i ka Luna Pai o ke Kuokoa a me na keiki lima palupalu o ka Hale Pai.

                        John. M. K. Kapohaku

            Wailuke, Ian. 25, 1870.

 

Hoike o na Kula Aupuni ma Kohala

Hema, Hawaii.

 

E ke Kuokoa; Aloha no;

            Mamuli o kekahi olelo Hooholo, a na kumukula o keia apana, e hoikeia na Kula Aupuni ma ka pule hope o Dekemaba. Elua halekula e hoike ai ma kahi hookahi ; nolaila, ua hele au i ka hoike.

            POALUA 28. Puako, a me Kapalaoa. Ua hui mai keia mau kula ma Puako, o P. Poai ke kumu, me na haumana he 18, a o Kapuuhonua ke kumu no Kapalaoa, me 9 haumana. He kula hou keia no ka apana o N. Kona; a ua huiia mai e ke Kahukula Nui, ma keia apana. Mamua ae o ka hoike ana, ua hoomakaukauia he wahi paina malalo o kekahi lanai lau niu, a pau ia. hoomaka ka hoike ana, 12 heluhelu no Puako, 2 heluhelu no Kapalaoa,a ma ka nana ana, ua holo mua ka poe heluhelu. A ma ka Helunaau, ua holo no ; aka, hookahi keika nana i hoopahee ia palapala a hiki i ka Mokuna 12, olioli na makua no keia keiki a ua haiolelo mai kekahi poe keiki a me na himeni kani olioli ma ia la ; ua ala mai ko laila poe, ua piha pono ka luakini. Akahi no ka a hoike ia keiki ma ia hale, he mau kahuna Fatuhiva kekahi, no laua ka olioli o na makua, aohe wahi himeni o ke kula o Kapalaoa ; aka, mahope aku paha.

            POAKOLU 29. Kawaihae-kai Makela. Pilikia ko Kawaihae Halekula, ua hiolo kekahi aoao, ua nakaka ka puka ; a makau loa wau ina e hoike malaila ; a na D. Kilakau i hoihoi ma ka luakini e hoike ai. O.M. Kamehaikana ke kumu o Kawaihae, 18 haumana. O Iosepa ke kumu o Makela, 9 haumana, ina ka nana ana i keia mau kula, ua holo mua ka ike. A, Hookui, Heluhelu, Helunaau, a ua pahee aku kekahi mau kaikamahine, a ka Olelo-ao 123 o ka Huinahelu, a ua holo no ka naauao, nui ka olioli o na makua, aole nae i pau loa mai ko laila mau makua, no ka hoomaloka paha, a he mau himeni hoolealea no hoi kekahi, o na kula elua, a ua paipai nui au ia lakou.

            POAHA 30. Kaalaea, Puuhonu. He ino ke alanui mai Kawaihae-kai aku a Kaalaea, weliweli ke aa, hoomanawanui ka lio ke pii ma ia alanui a hiki ma Honokoa, a malaila aku i ka Halekula, he la ua keia, makani, penopeno maua me J.W. Keoni, oia ke kumu no Kaalaea, 24 haumana, o P. Paniani ke kumu no Puuhonu, 13 haumana, ma ka nana ana i keia mau kula, ua makaukau no na keiki, ma ka A. Hookui. Heluhelu. Helunaau, ua holo no me ke akamai, a ma ka Ninau 6 o ka Pauka 3 o ka Mokuna 11 o Helunaau : a malaila ke kaulua ana, me ka hoopaapaa pokole, no ka like ole o ka’u loaa me ka lakou, a o ke oki no ia ; aka, ua wehewehe iki au ia lakou no ia Ninau. Akamai na keiki liilii ma ka Palapala Aina, a me na himeni i hookani ia me na leo hone nahenahe, olioli na makua i na keiki a lakou ma ka huli ikaika i ka naauao ; a he mau keiki puhi ohe iho, e like lakou me na leo manu, ka hone i ka lau laau.

            POALIMA 3. Ko Waikoloa kula haole, a me ke kula e Waiaka. OS.H. Mahuka ke kumu no Waikoloa, me kana wahine Mrs. K. Mahuka, he 29 haumana. O Mrs. Laiana ke kumu no ke kula haole, me na haumana 12. O Kaia ole ke kumu no Waiaka, me na haumana 15. Ma keia la hoike, ua piha pono ka Hale Hookolokolo i na kamalii a me na makua, e nana i ka makaukau o na keiki. Malaila ka Lunakanawai apana F. Spencer, Esq., Mr.G.K. Lindsey, Rev. Damiano,Rev. Lyons, Z Paakiki, W Kealoha, a me ka lehulehu. Mahope iho o ka pule ana, ku mai ke kula o Waikoloa, e heluhelu a pau ia, ku mai ko Waiaka ke kula Katolika, mahope iho, ku mai ko ke kula haole, a ua loaa no ka mahaloia no lakou, nunui pono na leo, lohe pono ke anaina elua nae mau kaikamahine liilii, no ke kula haole, akahi no laua a komo i ke kula i ka malama o Feberuari, ua akamai nae i ka heluhelu. A mahope iho o keia, ua hoikeia kela a me keia palapala, a ua holo imua ka ike o na keiki, ua hooki ka hoike ma ka Mokuna 15 o ka Helunaau. A hoomaha iki he wahi paina na na kamalii i ka hora 12 Awakea, maloko o ka Halekula. A kai aku la ka huakai kamalii malaila, a pau ka paina ana, hoi hou ma ka hoike, ma ka mana ana i na mea i hoike ia o na kula ekolu, aohe mea a ka naau e kanalua ai no na keiki. He nui na hana ma ia la, he mau himeni pualu no ke kula haole a no ke kula o Waiaka, a he wahi himeni aloha no ke kula o Waikoloa, he mau haiolelo, a me kahi kumu pa-le-pa-le a ke’lii. O Polokamu, nui ka olioli ma ia la, i ke koa o na koa, eueu kahi keiki wiwo ole. A ina pela oia e lilo ai i koa no Karisto, oia ka pomaikai loa, a no ka pokole o ka manawa ua hoopau ia ka hoike ma ia la. Mahope iho o keia, ua paipai ikaika aku au i na keiki a me na makua ma keia apana. E ala na keiki, e ala na makua, ma ka imi a ma ka hooikaika i ka naauao, a pelu aku.

            A pau ia hookuuia ke anaina ma ka pule a Rev. Laiana,                     S.H. Mahuka.

Waimea, Ian. 5, 1870.                         Lunakula.

 

Eia ka Nu Hou ma Lihue nei.

            Hemo ka mole o kahi waiho mahu ma ka la 17 o Dekemaba M. H. 1869. ua hapaiia ae kekahi hapa o kahi e waiho ai o ka mahu, o na Mikini hoomaloo ko o ka hale Wiliko maanei, iluna aneane e hui ae me ke kaupoku o ka hale, a naha iho la kona wili, aka, o ka mole aia no ia ma kahi i hanaia ai malalo ma ka honua.

            Eia nae ka mea kupanaha, aia maluna o kela wahi e waiho ai ka mahu, e noho ana he pake, e walea ana i ka hao i ka malekeke e moku ae ana kekahi hapa o ua hao hakahaka la alikealike paha, malalo iho paha lele hoi kela wahi iluna me kela pake, a o kahi i koe noho no ilalo me ka mahu a haule hou iho kela wahi mailuna iho, a ua loaa no ka pake i ka eha, aole nae i nui loa, a ua ola no, o kona inoa o Aki pake, a pakele no hoi kekahi wahi elemakule o Kaaikaula kona inoa i keia pilikia hookahi, pepe wale iho la no ia ilalo ma ke kowa o na aina ko kahi e waiho ai o ke ko mo-a ( a o ka inoa o keia ipu mahu wahi a kanaka he Paipu) a kau iho la kela mea i lele iluna maluna o kona wahi e moe ana ma ua kowa la. Kela hoi ka pakele o keia mau kanaka, no ka nui loa o ka mahu maloko o ua ipu mahu la kona mea i moku ai, elima paha kanaka alaila puni ke apo ae ua hao nui hakahaka la. E moe ino ko ka po meneia ua poino wahi a ka olelo.

            Nui hoi ka pilikia pinepine ma ka hale wili-ko Lihue o Plantation nei mai mua mai a hiki i keia wa.

            IAPANA NAHA O KE KA. Kai no hoi o ka pilikia wale aku la kela ; eia no ka hoi ua pilikia hou, oia hoi he Iapana ua naha ke ka, kekahi o na hookuina ami o ke kanaka. Ma ka la 11 o Ianuari nei, o keia A.D.1870, hoouna aku la ka luna o ua Iapana nei (oia hoi o Keoiki) i ua Iapana la, aole i loaa ia’u kona inoa, e hele i wai inu, i ka loko wai o Kahuila, o ke ku ae la no ia o ua Iapana la iho i wai i ka loko e pili ana i ka hale wiliko o Lihue, oiai he laina ka lakou hana iluna nei. o Puarose ka inoa, (aina-ko). A i ua Iapana nei i hiki ai i ua loko la, hele loa aku la ia a ma kahi e lele ana o ka wai, a he mau papa i paniia ma ua wahi la i nui ka wai o ka wili e wili ai i ke ko, a pii aku la kela maluna o ke kuninihi, a huli iho la ka papa a haule aku la ilalo i ke aloaloa, a naha iho la ke ka. a kiia aku la e hoihoi ko lakou hale noho. I ka lalama no paha wahi a Kauai, aole no ia o kana mea i kena ia aku ai, he hele malaila e pinana ai, he wai hoi, eia mai maanei he wahi e lana ana ka wai maikai lalau aku no a hoi mai.

            NO KA LA. He nui ka la ma keia apana o Lihue nei, aole i hoomau mai na kuana hope o ka hooilo i ka honua.

            Oia iho la na nu hou ma keia apana. Eia keia, ua nui loa ka poe lawe "Kuokoa" ma keia apana, no ka makemake loa i ke kaao a me kekahi mau apana e ae a’u i ike ai ; a koe o Hanapepe aohe luna nana e hooikaika e lawe i ke Kuokoa, no ka mea ke noho nei na kanaka me ka makemake paha aole paha.

Me ka mahala                          S. Kapono.

            Lihue, Kauai, Ian 17, 1870.

 

Kokua ia K.P. Namanu.

            I ka manawa i ninau aku ai o R.A. Laimana ia Kumahoa Luna Helu o Puna ; ehia dala kou uku no ka Helu ana i na Auhau o Puna? i mai kela ehia la, i aku o R.A. Laimana, e houluulu ae i na auhau a pau, o ka auhau kula $1,722 o ka auhau kino $604 ; o ka auhau alanui $80 ; o ka huina o keia mau auhau $2,406, aole nae i loaa pono iaia, i aoao ia aku a loaa ia huina. Haheu ia aku iaia e hoonui me.05 hapahaneri, a liuliu ninau hou aku o R.A. Laimana ehia iho la? paa kela i ka umiumi a hai mai elua tausani, luliuli iho la kela a i mai , lilo ia oe $2,000, koe 604, eia ka pono. e lawe oe nau a pau loa, o luhi au i ka malama ia mau dala i koe, aole pane hou o Kumahoa, alaila, ninau hou kela ehia ka nui, i aku la o na Kumahoa nei, paa mai la, pau ae la ka ia la ninau, noho iho la ia me ka wae i ke ehuawa, a mahope wawalu aku la ia i ka iwi hilo o S.B. Puamana Lunakawai Apana o Puna, me ke kunou aku ehia la hoi? hawanawana aku kela, hookahi haneri iwakalua me 30 kaneta, aole lohe pono, o ka ia la hana ka iniki e iniki ai, aohe nao o ka iwi aoao o ka Lunakawai Apana o Puna i ka welu i ke koea e ka ua a eha ka laau, oia la aloha ae i kou lalau. Ua pau me ka honehone o ko’u puuwai i ka poe Pai

                        D.KEOLELAAU.

            Waiakahiula, Puna. H., Ianuari 17, 1870.

 

Aloha ka Leo o ka Lahui.

Ka Nupepa Kuokoa: Aloha oe:

            Ka haliaha aloha o ka puuwai e, aia ma kou Helu 48, o ka la 27 o Nov. Malaila ko oukou makamaka i ike iho ai i na manao o J.A. Kamakini o Kawaihae, Hawaii na ia mau leo aloha i hu mai ai kahi manao Hawaii e ekemu aku imua o kuu Lahui aloha. Ke koena hoi a na haole e hakukole mai nei i ka palaualelo o kuu lahui Hawaii, e Kulia o Keana ma e, ke nonoi aku nei au io’u makamaka haole, e hamau ko kakou mau leo hoino o ko oukou mau makamaka aloha ka poe hoi e hoomanawanui ana i ka pono kaulike o na Lahui makua o na aina e, ka poe hoi nana i kuhikuhi mau i ke ala o ka pono, eia ka e huli mai ana ke aloha i ka hoino, ea, ke hai nei au i ka oiaio o ka’u ike maka no keia kumu hookahi no a oukou e ualo la i ka nele o ko kakou mau lima hana pono kino i ka hookomo ana mai i na pake paahana a me na mokupuni e ae o ka Pakipika nei, a i ka hiki ana mai i o oukou la a hana malalo o ka Haku hana, ua hana ino, pakike mai i na haku, a oki me na koi kipikua, waawaa na lae o Waawaaikinaaupo ma la, pela no ma Kaliponia nei, nui ka huhu o na haole paahana, no ka hoemi loa o na haku i kahi uku la, e malama loa kakou i ko kakou mau pono Kumukanawai, o hehi wale ia ko kakou mau pono e na pake, ea, e huli aku kakou i na leo ualo i ka moopuna hookahi a Kamehameha nui hanau moku, ka mea e noho hookahi ana i ke Kalaunau, e maliu mai i ka leo o kou makaainana. Ke kauoha hoi a ou mau kupuna hanai i hele e aku i ke ao malama, e malama i ke kanaka, kanaka iki kanaka nui, e i Lani no oe i ka amo aku a na maka, a ina he oiaio keia a ka poe hooiloilo. e hiolo ana kou lahui i ka make, ua akaka no aole e nana ia iho ka nani hookahi o Hawaii nei, aole nae i pili keia wahi manao i na makamaka haole e kokua ana i na lima hana Hawaii, aole o ka Hawaii wale no keia he palaualelo, he oi loa aku na Lahui naauao e hele makilo noi hele ai, mau tausani ia e noho nei, o makou ka poe hoike i na aina haole nei, ua noho makou a poohina maanei, e ninau iho no i na keiki holo kai.

            I o’u mau makamaka o na kai ewalu , i na ua hewa au, e kala mai. Aloha na makamaka mai ka pukana a ka la i Kumukahi, a ka ihona a ka la i Lehua.

                                    Loane A. kapahukula.

                        Westt Betts, Sutter Co….. Dek. 22, 1869.

 

Mai Kauai mai.

 

            NO KA MAHINA POULI. Ma ka la 17 o Ianuari nei, hora 2 me na minute 25, 35 sekona o ke kakahiaka, ua hoohuli mai la kekahi mea kino i kekahi mea kino o ka lani, a ano e iho la kona wai hooluu, a ike aku la makou na kanaka me na kamalii o Lihue nei; a eia ka’u olelo akaaka, e hoopuka ana kekahi penei: "Ua pau ka mahina i ka ai ia e ke Akua." Ao kekahi hoi penei kana : " Ua pena ia ka mahina i ke pena ulaula e ke Akua." A he nui loa no na olelo nu hou i puka ia po, aole e hiki le hooloihi ma ia mea e olelo ai.

            HAUNAELE NA IAPANA. Ma ka la 19 o Ianuaru nei. M.H. 1870 hauanele iho la na Iapana me ko lakou luna iho, o ka inoa o ko lakou luna o S.W. Keoiki, ma ke kula o Halo kahi i kanu ia i na ko e ka hui mahiko o Lihue nei. Aole maopopo ke kumu o ko lakou hoopoino ana i ko lakou luna, penei nae: A ia Keoiki e malama ana i kana hana i haawiia iaia, a o kana olelo i ua poe nei, e wikiwiki ka hana mahope huhu mai ka haole i ka nui ole o kahi e pau i ka hana ia. Ia wa koke no, kulikuli mai kekahi Iapana i hele kona umiumi a loloa a me kona lele pu mai e hopu ia Keoiki. A e kulai iaia ilalo, a hina iho la o Keoiki ilalo, e puliki ana i kana wati, aole ona manao ae i kona eha, a lele mai la ka nui o na Iapana e hoopoino i kona kino holookoa, e uhau ana me ka apuhu ko, e kuikui ana, aka, aia hoi ike na kahu pipi a me ko lakou luna o H. Smith i keia pilikia, a holo aku lakou e hoopakele i ke ola o Keoiki, a pakele iho la kona ola, o ka wati ka kana mea i manao nui ai aole o ke ola.        Me ka Mahalo

                                    S.K. Kahookalaopio.

                        Lihue, Kauai, Lanuari 19, 1870.

 

Ka Papa Himeni o Wainee Lahaina

No Wailuku

 

            E like me ke kauoha a me ka poloai ana mai a ke kahu ekalesia o Wailuku a me na kahu waiwai o ia ekalesia, ia Petero K. Kilaikini, ke alakai o ka Papa Himeni, e hele aku i Wailuku e kuka a e noonoo no ka pono i ka Papa Himeni ke hele i Wailuku e kukulu i Aha Mele no ka pomaikai o ka luakini.

            Ma ia kauoha a ke Kahu a me na kahu waiwai o ka ekalesia o Wailuku, ua hele ka mea nona kela inoa maluna P.K. Kalaikini a kuka pu me lakou, iwaena oia kuku ana Eia na mea i hooholoia.

            Mailoko mai o no loaa a pau, elua hapakolu no ka pomaikai o ka luakini, hookani hapakolu noka Papa Himeni.

            I ka hoi ana mai o P. K. K. mai Wailuku mai, a kuka me kona mau hoa na lala o ka Papa Himeni. Ua pono ae la no ia ia lakou nei. O ka lakou nei hana ma ia hope iho, o ka liuliu a hoomakaukau me he mau koa la i makaumakau no ka hoouka kaua no na enemi, a hala he pule okoa ka lakou hoomakaukau ana no ka pono o ka hana no ka hele ana i ka aina malihini.

            I ka Poalua la 11 o Ianuari. ua hele ka hapa nui o ka Papa Himeni. Ua noho ka hapa uuku o na hoa no ka lakou mau hana malalo o na haku o lakou, i ka la mamua ae o ka po i wehe ia ai ka Himeni, ua hiki ia lakou.

            I ka hele ana o ka Papa Himeni i ka la i oleloia maluna, ua akoakoa ae lakou ma ka hale o ka mea kaulana Mrs. Sarah N Trealway, a malaila aku holo ka ihu o na lio i ka hikina, malalo o ko lakou alakai P. K K. me ko lakou hae e kapalili ana i ke aheahe makani he Maaa. Haalele lakou ia Lahaina i ka hapalua o ka hora 11 A.M. hiki i Wailuku i ka hapalua o ka hora 4 P.M.

            I ka hiki ana aku o ka papa Himeni i ka manawa i olelo ia, e ku makaukau mai ana ke kahu ekalesia a Wailuku me na kahu waiwai e hookipa i ka lakou poe Malihini. O ka mea kaulana kekahi ia wa e kuli ana i na malihini W.H. Kaauwai.

            A pau ka launa ana me na hoaloha. ua noho ka Papa Himeni e paina i ka lokomaikai o na kamaaina, ua ai a lawa, a kee, aohe wahi e waiho ai, mahope iho ua hoi kela a me keia mea ma kahi o kona makamaka, o ka hapa nui o na lala o ka Papa Himeni, malalo no ia o ke aloha a me ka lokomaikai o W.H.  Kaauwai a me kana alii wahine. E mahalo nui ia na mea kiekie i ka alawa iki ana iho i ko lalo poe, ina paha o lakou la ae, ina “aohe ike wale iho ia Malilo, i ka uwe huhuki lalawe a Uwekahuna” wahi a ka poe kahiko.

            I ka po o ka Poaha la 13, ua wehe ia ka Aha Mele, nana aku i ke anaina ua piha pono ka luakini, no ka mea, ua weheia ka paku o hope o ka luakini, malaila i ike ia ake ai na ano waihooluu o na kanaka a pau. Pehea la hoi e pakele ai ka piha o ia hale, o na Wai Eha okoa no kela?

            O ka himeni mua i wehe ia ai ka Aha Mele, o ka Halelu 23 a Davida, “O Iehova no ko’u Kahu-Hipa Aole o’u mea a nele ana a pela aku

            Ua maikai na mele i hoomakaukau ia e ka Papa Himeni, no ka mea, aole no i huna mai kekahi mau ano mele lealea ano kamalii. Iloko oia manawa, ua mele mai o W.H. Kaauwai a me kana alii wahine i ka laua mau mele, o ka laua makaikai honua ana mamua aku nei, wahi nae a ka lohe mai.

            Iloko o na himeni a pau i mele ia e ka Papa Himeni, o ke kilohana no o na mele, "O Emi Poka" ke hele la e elua hookupu ana a na malihini i kamaaina. Poalima ae, ua haawiia he ahaaina na ka Papa Himeni, nui na mea ai, lako pono malihini i na kamaaina.

            Poaono ae la 15, o ka hoi no ia o na lala a pau o ka Papa Himeni me ko lakou alakai i Lahaina : aole nae he wahi lau oliva ma ko lakou mau waha, aole no hoi lakou i mahui a lohe iki mai i ka nui o ke dala ma kela hana.                                                     MAKAIKAI.

 

Hana Kupanaha.

 

Ike Kuokoa ; Aloha oe;

            Aia ma Halepuaa, Apana o Puna mokupuni o Hawaii, aia no malaila he kanaka mai puha ma ke ami o kona uha hema, aia ma ia mai puha, hoea mai la eha hoea mai la eha holoholona ino loa. O ke anapuni o ua mai la he ekolu hapa kapuai no ia ; ka mua o na holoholona i puka i waho elua no ia moo he like kekahi me kekahi, hemo aku la ka moo mua elua me hapalua iniha kona loa a holo aku la, puka mai la ka lua, naue hele aku la ia hiki ma ka paia o ka hale, huli hou mai la ia i hope nei. Hoi hou mai la ia i kona wahi i puka aku ai, me ka manao no paha e lanakila ana kona manao, aka na keia wahine a keia kanaka mai i haawi na ka popoki, me ka wilinau o kona huelo i kona paina ana.

            Huli nui loa iho la kona iwi aoao i kahuna lapaau no kana kane, a loaa o Pihi ka inoa o ke kahuna no Kapoho keia kahuna ( he aina apiki) olelo mai la o Pihi he mau ola wale no keia ina aole e haawiia ka moo i ke owau,(popoki) aole i hana ia i ola wale ae no. He keu ka hoopunipuni nui ; mahope mai hemo hou elua iole ma ia puka hookahi no . e like ka hemo ana me na mea mua no. He mau la mahope mai o ka hemo ana o na iole, ma ka la 2 o Ianuari, M.H. 1870 e naue nei make iho la ia, moku ke aa koko a make aku la. E na kahuna Hawaii, e nana pono a ike, alaila olelo iho e ola ka mai ia’u ke hana, ke kokua mai nae ka Haku i kau hana ana. Me ke mahalo no.

                                    Joseph Keawe.

                        Kaohe, Puna, Hawaii, Lanuari 8, 1870.