Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 7, 12 February 1870 — Page 3

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Joshua Yako Kalei Kaumaka ?O Mililani Nakamatsu
This work is dedicated to:  To my family

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            UA MA HILO.- Ua lohe mai makou. he

mau la ua keia ma ke kaona o Hilo, ke na-

kukele la ua aina ua kaulana la, a ka lei a

me ka oluolu i noho ai.

            Ma ka la 9 Ianuari, 1870, ua make

ma Kohala Akau. o S. Kukalehala Kahale-

wai, hokai o na kamaaina i noho loihi ma-

laila, a i hoopaaia malako o ka berita mare

o na makahiki loihi he iwakalua. Aole no

manpapa loa ia makou kona ano, aka, na

keia a me keia no paha i ike iaia e hoike

nona.

            Ka Hopuia Ana o Bila Auwana No Ka

On a.- Ma ka poakahi, la 31 o Ianuari i

hila. oia hoi ka la makahiki hou o na Pake,

ua inu nui iho la o Bila Auwana i ka mai

ona, mia Hilo. me kekahi o kona mau maka-

maka; a mahope o ko lakou paulehia loa

nua aku loko o na hukana a ka hoowale-

waa a keia nahesa, ua ulu ae la iwaena o

lakou he hakaka, he inea mau no paha ia i

wai ana. I ko kekahi makai kii ana aku

o hoamalu ia lakou, oia o Kaikui, ua lele

mako Bila a kuikui iho la i ua makai nei.

Ua hopu kokeia aku lakou. a hoopaaia ma

ka hale paahao, a ma ka hookolokoloia ana,

ma kau iho la maluna o Bila na hoopai ana

a ke kanawai he $57 me na koina$3.

Oia iho la na hauna a ke kanawai malena

o ka põe e kue ana i na kanawai o ke aupuni

Hawaii.

            Ke Koho Balota ma Hanaula.

Ka Nupepa Keokoa; Aloha oe:

            He mea akemaka au no na mea o ka la

kohe lalota ma Haoula ma ke la 7 o Febe-

uari nei, A.D 1870. Ua wheia ma ka noho

ana mai o oi iona nana. J. Kaluhi, Luta

haole. Paukialiui. Eia na Lunamakaainana

i helo miota. J.L. Naili, J. H. Napela, J.

Kupau. Ua maikai no na hana ma ia la, un

ikaika no na balota o kekahi poe Lunaniaka-

auana; a ma ka hora 5 ahiahi weheia ka

pahu balota, na i ka helu ana o na balota, eia

na balota o lakou: ko J. L. Naili, 85 ba-

lota; J. Kupau, 54; ko W. Pinehasa Wood,

54; ko J. H. Napela, 32; ko W. L. Holo-

kahiki, 2. na o J. L. Naili kai oi.

            Eia aku nae kahi akaaka loa, a e akaaka

pu paha uranie kakou a pu- o ka Nunama-

kaainana o Hololulu i hele mai e hana ba-

lota nona ma ka apana koho o Koolauloa

nei. I kon hiki ana mai nei maanei, hoo-

lilo aku la o Pinehasa ia L. Kaailaau i luna

nui, a me Kaiewe, a koho aku la a nui na

luna nole i kanamai. Ekolu dala i kekahi,

eleua i kekahi, hookahi aku i kekahi, a pela

aku a nui wale, me ka olelo kauoha ia lakou,

E hooikaika oukou i kuu balota, a ina puka

au, aole keia o ko oukou uku wale, he nui

aku ke puka au. E kukula no hoi au i

ahaaina nui no kakou ma Honolulu; a in a

e ninauia mai oukou no na uka a'u i kaawi

aku ai ia oukou, e hamau ka leo. Eia ka

oukou e olelo aku ai, " he pupu weuweu ma

ka waha o ka lio,"

            I ka hooikaika ana o na luna me ka olelo

aku o lakou i na kanaka, in a e lawe oukou

i ka balota o Pinehasa, e lona ia oukou na

hapalua pakahi. Ua nui no na luna i haawi

i na haapalua, me ka manao e ko ana na iini

a  ko lakou mau manao. Eia nae ua hoka.

Lawe no lakou i na hapalua- eia nae, koho

no lakou la ia Naili, na ike iho la o ua o Pi-

mehasa ua hoka oia, ua kopu i ka lanu a ke

in kahiko, oia o Peleiohalani, oia o " Hoo-

lehelehekii," I ka hoi ana ma ka hale, kau-

oha mai la o Pinehasa i na luna e halawai

ma ka hale o L. Kanilaau. Eia nae, ua

hookuu aku o Pinehasa i na dala i na luna

e ae, a o ka G. Laanui mau dala kai koi ia

mai, a  ua nui ka laua hoopaapaa ana, me ke

koi ana mai e hoihoi aku na dala ana ia

Laanui; in a aole e hoihoi aku, ua hoohiki o

pauahasa i ka lani, e make o Laanui. He

ma wale aku na hana pono ole, me ka i aku

oki mea ana i koi aku ai, ua pau no ua mau

dala la i ke kuma no kona pono ( oia hoi o

kipe.)

            Ke ike mai la kakou, ke mihi nei o Kaulu-

iki ma. no ka mea, mao ka uahi he makole

hoonei; nolaila, e na makamaka a pau loa

o Keolauloa nei, a me ka poe e nana mai

ana, ua kuaiia ae nei ko oukou pono me ke

 dala! ka mea nana e kauo i ko uukou kino

me ko oukou mau uhane iloko o ka make, e

like me ka Pinehasa e hana nei. Eia ka

olelo hope loa- mai oho hau iaia mahope.

                        -John Kuahine,

            Kekahi Makaainana Koho.

Koolauloa, Feberuari 8, 1870.

Nu Hou mai Butaritari mai.

            I ka wa a ke kialua Anne Porter i haalele

ni a ka inokupuni o Ualana, a hoihoi mai i oa

Missionari i Hawaii nei, ua ku ae oia ma

keia mokupuni o Butaritari, a o kakahi o

na Misionari, ua kamailio pu me ka Moi e

noho alii la malaila, a i lohea hoi e kakou

oia k Moi nana i Pepehi na kanaka luina

Hawaii o ke kialua Pfeil, he eleua paha ma-

kahiki i hala ae nei.

            Ua kuai iho nei ua Moi la he wahi kuna

e like me Neti Mele ka nui, ma ka aila niu

ke kumukuai i lilo mai ai, a ke manao nei

oia e hana a e hoolilo i ua wahi moku uuku

la on a, i moku mua o kona mau aumoku kaua

ana e manao la e kapili hou ae a nui, no ka

mea he ikaika oia, a e oi ae ana oia mamua

o kona mau hiki mua ma ke ano kaua o keia

wa hou.

            I mea e ike ai kakou i ke ano naaupo

haalele loa o kei Moi, a pegana hoi, ke ho-

ice aku nei make he wahi inoolelo pokele a

makuu i luhe ai.

            I ua Moi la e holo ana maluna o ua kuna

la on a, e kipa aku ma kekahi o na mokupuni

liilii loa o kona aupuni. aia hoi o kekahi o na

wahine maluna o ua kuna la e holo pu ana,

kauoha ae la oia i kekahi o kana mau kauwa

e hana i puka ahele, a e hookomo i ka ai o

 ua wahine la. Ua hooko keia kauwa i kana

kanoha. a ua hookomoia ka puai o ua wahi-

ne la maloko o ke kipuka. Ua manao wale

ua wanine la, he hana lealea wale no la keia

na ua Moi la a nolaila, ua lilo ia he mea

akaaka nana i na manawa a pau. Aka, i

ko ka Moi ike ana ua makaukau na mea a

pauapa i kauoha ai, o kona manawa no ia i

kauoha aku ai i na kanaka e huki ae i ua

 wahine la maluna o ka ia moku, a iloko o

ka manawa pokole, ua kaialewaia ae kona

Kino e lewalewa ana a hiki i ka wa i make

loa ai. O keia iho la kekahi o na hana hu-

po a pegana a keia Moi Butaritari.

            Eia hoi kekahi, ua lohe na Misionari ma

Apaiana ua kamailo oia, a hoopuka mai

i kekahi olelo penei: " Ua lohe pinepine au

a nui no Kamehameha. a he makemake au e

o-o hie pu meia i kekahi mau la e hiki mai

ana."

            Owai o kakou e manaoio aku e hiki mai

ana kona wahi moku ianei me na wahi pu

uuku a me na pke kakaikahi, i mea e ko a

ai kana moe uhane olalau, a e hiki ai iaia ke

lanakila, mai kahi mamao aku mai kona wa-

hi aupuni uuku i hoopuniia e na phaku

akoa-koa mow one?

He palapala mai a Mrs. Kaalalii ka-

helemauna mai.

I kuu Makua Hanai Ike:

            Rev. O. H. Gulick; Aloha oe:- Iloko o

na la he nui o keia kaawale ana he oluolu

no ka noho ana iloko o ka hapa nui o na la

a he nawaliwali no iloko o kekahi mau la,

aole nae he pilikia e lele oi o ka oili.

            Na mea ano nui o keia aina jaajaa.

            O Tabiteuwea ka aina a makoou i ka mua

ai, oia ka la 27 o lulai i ka 17 hoi o na la i

hale ae mai Hololulu mai. He mea e ka oli-

oli i ka ike ana aku i ka oluolu maikai o ke

ola o na Misionari e noho ana ma Tabiteu-

wea a me ka holu no hoi o na hana a ka

Haku malaila, oiai o na kanaka ua makema-

ke nui ke aoia, ua akamai ma ka heluhelu

palapala ka põe hele mau i ke kula, aole nae

i pau loa i ke ao kula na kanaka no ka nui

loa, oiai o na kanaka a pau o Tabiteuwea he

6,200.

            Eia hoi je mea e keakea ai i ka hana a

ka Haku malaila he wahi kanaka hoomana-

mana a ua buhai na kanaka o kekahi mau

kauhale mamuli on a, penei nae: la Rev.

H. Binamu nae i hiki aku ai i ka A. D.

1867 ua ao aku oia i na kanaka i ke Akua

oiaio ma ka lani, a o Iehova ka inoa, a hai

aku o Binamu, ao aku ua kanaka nei me ka

olelo iho na Iehova i hoouna mai ia'u i kau-

la nona a e hoike aku i ka Iehova olelo i

kanaka, pela no ia e hana aku ai. A hiki

i ko makou haalele ana aku a e noho kue

ana no hoi na kanaka i hahai mahope o Rev.

Kapu ma me ua mau kanaka nei e hahai ana

mahope o ke ao ana a ke kaula wahahee.

Nolaila ke noi aku nei au ia oe e hui pu kau

pule ana i ke Akua me makou no lakou e

hoolilo aku ia hana hua ole o ka pouli.

            Ua haalele aku makou ia G. Leleo ma i

ka la 30 o Iulai a holo aku i Tarawa a ma

ka la 5 o Aukake ke kau ana mai o Haina

a me kona ohana e holo ana i Butaritari i

ko lakou Ahahui, a maia la ne ka holo ana i

Apaiang, a ma ka la 6 ae ua ku aku ka mo-

ku ma Apaiang e kii ana ia mahoe i kona

pilikia i kipuia ai e kekahi kanaka o Ta-

rawa i ka po o ka 20 o Maraki a ua ku ma-

lalo iho o Kapoohiwi a puka aku malalo iho

o ka iwi hoehoe, a o kona hale a me ko Bi-

namu ua pau i ka wawahiia a ua puhiia i ke

ahí, a ua malamaia kona ola e kekahi haole

kuai aila niu, mai kona po i kipuia ai a hiki

i kona la i haalele ai ia Apaiana.

            E lohe no oe ia moolelo ia Mahoe, oiai e

hoi aku ana oia, a i oe ia, i ka elele o ka

Papa Hawaii, nana e hoike akea ae. A ma

ka la S ae haalele ia Apaiana a holo aku i

Butaritari, a ma ka la 10 ka hiki ana i Bu-

Taritari, a launa iho la me Kanoa ma maluna

o ka moku me na kino oluolu, a ma ka la

11 ae ka holo aua i uka o Butaritari. Olu-

olu maikai ke ola o ko Kanoa ma mau ohana,

aole he pilikia. Holo no na hana a ka Haku

Malaila, oiai o na hoahanau a pau o Butari-

tari mamua o ko makou la pule i hiki aku ai S poe

i kono i ka hoahanau, a hui pu ia he IS

hoahanau o ka ekalesia o Butaritari. He

põe makemake uni no hoi i ke aoia; ua aka-

mai ma ka heluhelu buke. O keia no hoi

ka halekula oi ae o ka makaukau ma Gili-

bati; a o ke kaikaina o ke lii, oia ka mea

launa oluolu mai me na misionari, a ua ma-

kemake nui oia i ke ao kula. O kona kai-

kuaana aia no i kekahi aina mawaho ae o

ke awa. Aole makou i launa ike me ua alii

nei, a he mau no kona ano ino a hiki i keia

wa. Ua halawai no ke laila aha misionari-

Eia na mea ano nui: E hoi ana o D. Ka-

noho a e noho pu me G. Haina ma Tarawa,

a o J. D. Ahia e noho ana me ke alii o

Apaiang ma Tarawa a hiki i kona wa e hoi

ai i Apaiaog; e hoi pu ana no o Ahia me

ia. A ma ka la Is ua haalele aku makou

ia Butaritari, e hoihoi ana ia Haina ma i

Tarawa; a ma ka la 31 ua hiki makou i ko

Haina ma wahi. Ua noho makou malaila

me Kanoho ma Tarawa, a i ka la I ae o

Sepetemaba ua hoihoi ia Ahia ma Tabuariti

i Tarawa me ke alii o Apaiang. H hoike

kule ma Tarawa na Haina. A me ka la 2

ka holo ana i Ebou, a ke noho nei maua me

Rev. D. Kapali me ke kino oluolu. Ua hiki

mai i Ebon nei i ka la 7 o Sepetemaba. Ua

holo na hana a ka Haku ma Ebon. Ua holo

loa aku o Hoku Ao ma Namerika a biki aku

ma Uarana. Eia ka mea hou ma Ebon nei:

I ka la 24 o Sepetemaba ua pepehi o Kai-

buke i kekahi wahine ana, a ua make loa,

a ua hooleiia Hoko o ke kai, a: ke la 25 ae

ua kii ia, a ua hoihoi hou ia mai, a ua uwe

iho, a kanuia aku. He nui kana kanaka i

Pepehi ai.

            A ualo aku oia ilalo, a hookahi malama

me 27 la, ua kii hou ia a huaiia a lawe ia

mai no o ka la 22 ia o Novemaba, ua helelei

Kong Kino a ua inoino kona ea, ua hanini iho

kona hinu maluna o na kanaka a ua helelei

kekahi wahi o kona kino ma ke alanui, ua

nalowale kekahi wahi o kona mau lala ma

ka nahelehele, a ua kanu ia kona kino ku-

papau ma kahi e kokoke ana i kona hale.

            Eia ka mea hou e hai aku ia oukou i ike

ai oukou i ka holo ana o ka Hoku Ao ma ke-

ia mau aina e imi ana i ke ola o ka uake o

na kanaka. Eia nae makou ke kaumaha

nei, a he nui ko makou alohanona, a he mea

no paha e kaumaha ai ko oukou naau i like

me makou.

            Eia nae ka mea kauoha aku ia oukou, e

huli nui aku oukou i kauwa paahana hiki-

wawe loa e like me keia kauwa paahana i

pauaho mai la a nalo aku la ma na kapa kai

o Kusaie, ma ka la IS o Okatoba kona haa-

lele ana mai i kona kiei ana aku ma na awa

o Maikonisia nei, auwe kona nale ana aku pau

kona lilelile ana a me kona puka ana mai

ma Maikonisia nei.

            Aole wahi uakana i loaa mai, ua lawe aku

ke kai a ua pau loa, a o na wahi mea i loaa

mai oia kahi mea aahu a ua pau aku ka nui.

Eia mai ka Elele o ka Papa Hawaii ke hoi

aku nei, a me kekahi mau kumu o nei mau

aina;

            Eia ka mea hou o ka Ahahui ma Ebona

nei, ua hooholo ia o D. Kapali e noho ma

Epona nei, a o H. Aea e hele a noho aku

ma Mijoro, a o maua hoi e hele e noho

ma Mile, oia iho la na mea hou. Eia keka-

hi mea hai aku, he mai ko Kaaia, a o Kano-

ho aloe nawaliwali e noho ana ma Epona

nei.      Na‘u na M. K, Kahelemauna.

            He manao mahalo aku.

            Mr. Lunahooponopono:- Ke nonoi nei

au i kou lokomaikai a ae mai ia u e kamailio

ae imua o kekahi o na makaainana aloha,

ma ke keena kaawale o ko kakou pepa.

            Ia oukou e ka poe i koho iaʻu nona ka he-

luna o na makaainana, eleua haneri kanaha-

kumamaono.- Aluha oukou:

            Ke haawi aku nei au i koʻu mahalo ia

oukou, oiai ko oukou koho ana mai iaʻu i

Lunamakaainana a i waha no oukou i ka

Ahaolelo e hiki mai ana , aka, ua ike oukou

i koʻu haule ana. I kuu nana ana i ke kumu

o keia haule, no ka nui wale o ka poe i holo

balota; i na paha o D. Malo i haalele i kona

inoa, a i ole ia o W. S. Pahukula paha, a i

ole o kekahi o na balota e ae o ka aoao kue

i ka balota aupuni, in a ua lanakila no kakou.

Penei e akaka ai keia: D. Malo 150, a

owau 246, in a e huiia 396, alaila he mea

maopoopo e puke ana au, a o W. S. Pahu-

kula, ISS huia me 246 alaila 434, aka, aole

nae pela.

            Nolaila, na kakou no i imi e kiola i ko ka-

kou mau pono no ka aoao kue ia kakou,

            Iloko o keia hana balota ana hookahi wale

no a'u kumu, minamina a kaumaha no ke-

kahi o ko'u mau hoa'loha kakiko i ke kapa

aua he "hoohui aupuni" au, in a e kono ana

au i ka Ahaolelo. A pehea la e hiki ai ia'u

ke kuai ia'u iho no hai, i ko'u aina hanau?

            Iloko o na makahiki he 32 mai kuu hanau

ana ma Kawaiahao a hiki i keia la, heaha

kekahi hana ana a'u i kue i keia aupuni a

me keia lahui e hiki ai ia'u ke kapaia he

"hoohui aupuni."

            Ma ka'u hana e ike ai oukou i ko'u ano.

                        Me ke aloha oiaio. Na'u no na,

                                                            Alapaki.

Ka Noho ana o keia aina o Kala-

            tao nei.

E Ka Nupepe Kuokoa E; Aloha oe:

            E oluolu oe a me kou Luna Hooponopono

e ae mai ia'u e hooakaka aku i ka noho ana

o keia aina o Kalawao nei.

            O keia aina he aina maikai i ke kau, olu-

olu kupono, maikai ka ulu ana o na mea

kapu, kohai ke nana na maka; oluolu mai-

kai ka makani i ka pa kolo nahe mai ma

Mokapu. A ma keia kau ka ike pono i na

poki o na kahawai e lawe mai ana i na lau

oliwa; na ka lehulehu i hookaawaleia mai

ko lakou aina mai. Nolaila i hau iho ai

au i keia mele,

                        Ua hala ka Puulena aia i Hilo,

                        Ua imi aku la ia Papalauahi.

            O ka hooilo o keia aina, he anu, pilikia,

a ma keia kau i ike ai makou na mai  i ka

pololi. He pule hiki mai na pki, he pule

hiki ole mai; a ma keia wa i liilii mai ai na

lau oliwa, i lawa ole ai ka hebedoma i ka

haawina he hapaha. Ua aieia ka hapaha o

 kahi hebedoma aku, nolaila, holo ka pau i

mua, lohi ke kaa i hope.

            Eia keia pilikia o makou, o ka ia. Peneia

ka haawina: ekolu paona o ka hehehoma a

ka mai, oia hoi iwakalua- kumamalima hipa,

lawa makou ekolu hanari a ni, I ka maka-

hiki i hala he kanaha- kumamakolu hipa, oia

elima paona a ka mai. Eia ka ninau ia

Papa Oia, nau anei ka hoemi? Na ka luna

paha o makou? Ina nau, e Papa ola, ka

Hoohaiki i ko makou ola kino, no kou manao

paha i ka nui e na lilo. Ina peia e hookuu

ia makou e hoi. Ina na ka luna o makuu,

alle poon iki. Ua pau o ekolu pauna hipa

o ko makou hehedoma i ua la elua, koe elima

la aole wahi ia. O keia pilikia aole pono e

Hoomauia.

            Eia keia pono ule o makou e noho nei, o

na luna: sole ike i ka olelo Hawaii i kai aku

i wahi aila puupuu. huaale: aole hoaa a kow.

O ka põe mai o makou i loaa kaai olelo

haole, o lakou ke pono, o ka nui, ahu ka

hoka i kapa kohakai. He puni ka hele ia

Uilama, Esq., nana e hai pono ae.

            Eia keia pilikia; mai ka hiki ana mai o

makou a biki i keia la, hookahi wale no haa-

wina kope. Eia hou keia ninau ia Papa

Ola; aole anei he kopa no na mai e hooiliia

mai nei? No ka hale kuai anei o ko ma-

kou luna? Ina na ko makou luna keia loaa

ole, e hai mai i lohe makou. Ka nui o ka

põe ukuia e noho nei eiwa lakou. Ua make-

pono ka uku i kahi poe, aole makepono i

kahi põe. Ka nui o na dala ia lakou i ka

malama he 41. Aole ka paha i pau o ka-

naha tausani! No ka haawina lole, ua lawa

oa mai, aole mea keakea. Oia ae la ka noho

ana o keia aina makamaka ole.

                        Me ke aloha no,

                                    S.K.P. Koai.

            Kalawao, Ianuari 27, 1870.

Ke ano o ka make ana o Keanaule w.

E ke Kuokoa E; Aloha oe:

            A me kou Luna Hooponopono. Ke ma-

nao nei au e hooili aku i keia ukana maluna

ou, a nau no e hai ae i ke akea, i ike mai ai

ka lehulehu i ke ano o ka make o kau wa-

hine i olelo ia maluna.

            Penei no ia: Ma ka la hope o ka mola-

ma o Novemaba, M.H. 1869, ua hele aku

ua Keanaole w.. nei mai ko maua wahi no-

ho aku mai Waikakalaua, a hiki ma Waipio-

uka in a ka hale o Kaapu w., a ua haawi ia

mai iaia kekahi awa, a ua inu oia i ua awa

nei maiala me Kauhaikane mai a Kaapuw.,

mai; a mahope iho o kona inu ana, ua loaa

koke iaia ka mea ano e maloko o kona opu

a luai aku la oia ia wa, oia ka hoomaka ana

e loaa i ka wela a me ka li, oiai, ua puni

mai la oia i ka wela ino loa maloko on a, a

ma ia hope iho, ua hoomanawanui ae oia i

ke kau ana maluna o kona lio a hoi mai la i

ko maua hale; aole i loaa iki iaia ka oluolu

ia la apo, ma ia no iho ua puke mai la ke ko-

ko a ano pupule, a no keia mea i loohia iho

maluna o kau wahine, ua ninau aku au iaia

i ke kumu o kona mai, ua hai mai oia ia u

ia wa. O ka inu ana on a i ka awa ma ka

hale o Kaapu w., ke kumu o ko u mai i ke-

ia wa; a no keia mea, ua hele aku ua Ke-

anaole nei a hiki ma ka hale o Kaapu w., ma

Waipio-uka, a hai aku oia i kana olelo iaia,

Ua hana kalohe oukou ia u e make. Nolai-

la, e hoopii ana au ia oukou ma ke kanawai;

a ua hoopii io no oia imua o ka Lunakana-

wai Apana o Ewa a me Waianae S. W. Ma-

helona, a ua hookolokoloia ma Aiea; a ma-

hope iho o ka hooponopono ia ana o keia hi-

hia imua o ka Aha a me ka nana ana i ka

olelo ike a na hoike o na aoao elua, ua hoo-

pukaia ka olelo hooholo e ka Lunakanawai

Apana, ua hookuuia ka mea i hoopiiia; ao-

le e pau ka u hoopii ia oukou, oiai, ua mao-

popo ua kolohe oukou ia u, wahi a ua Ke-

anale nei, a ma ia olelo hooholo no a ka

Lunakanawai Apana, ua hoopuka hou mai

oia i kekahi olelo ia Kaapu w., ua hookuuia

oe i keia la no ka hikhia a kelii i hoopii ia

oe, aka, in a e hoopii hou ia mai oe imua ou

no keia hihia ma keia hpe aku, alaila, e

hoopai no au ia oe i umi dala, a i

ole ia e hoopaa ia oe maloko o ka Papu ma

Kawa. A mai ka la i hoopauia ai kela hoo-

kolokolo, a hoi aku a hiki ma ko maua hale,

a mai ia la mai a hiki i kona la i make iho

nei i ka la 2 o Feberuari nei, ua nui wale

kana mau olelo lalau, a he mea auwe loa ia

i ka ike aku a ka lehulehu, a ma kona wa i

make ai, ua pun koke kona kino i ka eleele,

a no keia kumu au e hai aku nei imua ou e

ke Kuokoa, nolaila, na ka lehulehu e nana

mai i keia, a na oukou no e kaupaona iho.

Me ka Luna Hooponopono ke aloha, a me

na keiki hoonoho hua kepau kou mahalo.

                                                Adoni Pelo.

            Kaluaolohe Waimano, Ewa, Feb.9, 1870

 

HUNAHUNA HUIKAU>

            O ke Suletana o ke aupuni o Tureke, he

keiki oia na kekahi kauwa Cacasiana, ua

kaulana oia he keiki ui i ko ka maku wa e

ola ana.

            O ka nui o ka waiwai o de Lesseps, ka

Luna Nui o ke ala wai o Suez, ua hiki aku

no ia i na dala he eha haneri tausani. Nolaila

eleua kaulana iaia. O ka waiwai, a o ka ho-

lo pono ana o kana hana kaulana, he noho

Luna Nui ana no ke ala wai o Suez.

            Ke hoomaamaa nei an keiki o ke kula

nui Havada i ka hoehoe i ko lakou waapa

heihei no ka manao, e heihei lakou i keia

wa malie ae e hiki mai ana.

            Ua hoole loa ka Moi o Italia aole e haawi

i ka Duke o Genoa i alii no ka lahui o

Sepania e koho ai, a nolaila e koho ana pa-

ha lakou i alii e.

            O na kanaka kinai ahi ke kulanakauhale

o Monotariolo aole e aeia e komo

e kekahi hui malu, e like me kekahi mau

wahi e ae, nolaila he mea keia na na kanaka

kinai ahi o Honolulu e nana iho ai.

            O ka nui o ka poe e hoolaha nei i ka nu-

pepa Mananoa o Ladana, ua hiki aku no ia i

ka uikumamalua tausani poe nana e hoe-

laha. He mea kokua loa i ka poe kalepa a

me ua ano e ae a pau. ke manao, aole he

poho ka lilo ana o ke dala i na olelo hoolaha

me ka manao aia malaila e ikeia mai ai e

ka lehulehu.

            Ua hoopiiia kekahi hihia imua o ka aha

Hookolokole, a o ke kumu oia hana ana, o

ke kamailio hooleulea o ke akua hana keaka

ma na olelo ino, a o ka nui o na dala ana e

uku aku ai i kanahikukumamalima no ka

pule.

            I ka wa i hanaia ai ke ala wai o Suez,

aole no i hoonohoia kekahi makai hookahi e

malama i ka maluhia e na kanaka paahana

a pau e lawelawe ana i ka hana. Aole no

hoi he mau kakako ano nui i. kupu ae ma-

loko o keia ana in a paahana nui.

            O ka pale uhimaka nahenahe loa nana e

palulu nei i na maka o na wahine o Tureke

ua hele a nahenahe loa me he mea la no o

ua maka okoa no ke nana mai ana. me ka

pale ole mamua aku e palulu aku ai i ke

kuehu ana a na huna lepo a me na laakaau

opala.

 

He Rula Paa.

 

KE hai aku nei makou i ka poe a pau e hoouna mai ana i na olelo hoolaha, kanikau a me na mele e hoolahaia ma ke Kuokoa, e hoouna pu mai i ke dala, a ina aole e hooko ia keia rula, alaila aole no e puka ana. E nana hoi i na kuhikuhi ma ka aoao mua o na pepa a pau.

 

OLELO HOOLAHA!

---

Mahope iho o keia la, ua hooneeia ae ke Keena Oihana o ka Nupepa Kuokoa, aia maloko o ke Keena maluna ae o ka Hale Leta, oia ke Keena a Hon. J. W. Aukina i noho mua iho nei. Malaila no e loaa ai au i ka lehulehu a pau a me na makamaka.

J. U. KAWAINUI

 

OLELO HOOLAHA.

 

AINA HANAI HOLOHOLONA.

O ka poe makemake e hookuu i na holoholona pipi, lio, hoki, miula a me na kao, hipa, maluna o Honaunau kona Hema Hawaii e ae no au e hookuuia ma ke ano hoolimalima, e like me ka mea i hooho@ ia mawaena o ka aoao hoolimalima mai a me ANAE kuu @ aina e noho ia malaila. AHUNAKO.

Honolulu, Feb. 12, 1870

 

PUOLO UA HAULE!

 

Ma ka Poalua iho nei o Feberuari 8, ua haule ma ke alanui mai Koolau mai e hele ana i Honolulu, he puolo eke kapolena. Maloko o ua puolo la, he i kihei papamu kihi weluwelu, 1 holoku Arabia, 1 hainaka, 1 kauna hee. $1.62 1/2 dala maoli, a hookahi kania lio. Nolaila, o ka mea e loaa ai a hoihoi mai @a Ihuole ma Makiki, a i oleia i ke Keena "Kuokoa" e uku ia oia i ka uku kupono no kona malama ana a me kona luhi.

Makiki, Oahu, Feb. 10, 1870 IHUOLE

 

AINA HOOLIMALIMA.

 

O ka mea i makemake e hoolimalima i ke Ahupuaa o LAUPAHOEHOE, ma Hamakua Hawaii e palapala mai ia A. F. JUDD (ALAPAKI) kuu Loio.

Na'u na A.S. CLEGHORN (AKE)

Kahu no na hooilina o KALAKINI

Honolulu, Feb. 10, 1870

 

OLELO HOOLAHA!

 

O KA MEA NONA KA INOA MALALO AE NEI ke hahai aku la i na mea a pau, e nana mai ana i keia: Ua hoomalu oia, a ke hoomalu nei i kona kai Pipi o PAOIO no Hoomaikaia, ili aina ma Waipio, Ewa, Oahu, mai ka la mua o Feberuari, 1870, a pela aku. Nolaila, mai komo hewa kekahi mea a mau mea e ae paha e hopiia no ia poe no ke poho $20 pakahi i ka Aha Apana, a me ka uku koina no ka mea komo hewa hookahi. Pela like ia lakou a pau. IOANE @

Panaie, Feb. 1, 1870

 

OLELO HOOLAHA.

 

EIA ma ka Pa Aupuni ma Heeia, Koolaupoko, na lio helehewa eina. E kuai kudalaia ana ke hiki aku ia la 16 o Feb., oia ka Poakolu hora 12 awakea. Ke ano a me ka hao penei:

Lio kane lokia, kona hao PLDI 8 akau

Lio Kane eleele kona hao @ akau, hao ano e hema

E kuai kudala ia ana i ka Poakolu la 16, Feb. P. KA@

Luna Pa Aupuni o Heeia, Koolaupoko.

 

OLELO HOOLAHA.

E WEHEIA ANA HE PAINA LUAU.

MA KA PUUKOLO, HONOLULU, OAHU, KE HIKI AKU MA KA POAONO HOPE O KEIA MALAMA, FEBERUARI 26, 1870.

 

E hoomaka ana ka Paina ma ka hora 9 A.M. a ka 12 o ke kakahiaka o ua la ala. Ua wehe akeaia ka puka no kela mea keia mea, e hele mai ana e paina me ka makana @ (uku ole) Mai kanalua oukou. E ku iluna a maloeloe naue mai. Aole ka mea ona rama. me ka mahalo.

Miss NOHEA.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau loa ma keia Palapala Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa hookapu loa aku nei au i kuu AINA HOOLIMALIMA, o Honaunau ma Kona Hema, Hawaii, aole e hele wale na pipi, lio, miula, maluna o ua aina nei. Ina e loaa i kuu luna hooponopono aina, ANAE, kekahi o keia mau holoholona i haiia ae la maluna e uku no ka mea nana ka holoholona, hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi. A ina he puaa, hipa, kao, e uku no he hapalua dala no ke poo hookahi. Ina e ike kuu luna, e hiki no iaia ke hopu e like me ka'u kauoha. E hoomakaia ka hopu ana mai ka la e puka ai ma ke Kuokoa. A no ka oiaio o keia ke kau nei au i kuu inoa i keia la 12 o Feberurari, M. H. 1870

Honolulu, Oahu, Feb. 12, 1870.         AHUNAKO.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa a ke hookapu loaia aku nei na kanaka a pau a me na holoholona, aole e komohewa iloko o na palena o kuu aina, i kapaia o KALIAE, e waiho ia ma Koolau Maui. O na palena o na aina la, mawaena o Wailua a me Ke@kuapaawela, nona na Eka he 63. Ua koe iloko o keia Olelo Hoolaha na pomaikai o na kanaka o luna o ka aina. O ka mea kue i keia mau olelo, e hoopii no au ma ke Kanawai.         STEPHEN GRANT.

Hanakapo, Lahaina, Ian. 23, 1870.

 

OLELO HOOLAHA

 

E ike auanei na mea a pau loa, o makou o ka poe nana na inoa malalo nei, ke papa aku nei makou i na ano kanaka a pau, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona maluna o ko makou mau kuleana aloha a me na aina hoolimalima i lilo ia makou, oia na aina e waiho ia ma KAUKAHOKU a me KAPAELI, mawaena o Niolopa a me Kapohohuluhulu, Nuuanu, Honolulu. Ina e loaa kekahi holoholona e hele ana maluna iho, e hopuia a hooukuia i $1.60 no ke poo; a ina e hoopoino i na mea kanu, $3.00 no ke poo. Ina hoi aole e uku mai na mea holoholona, e hoopaaia ma ka Pa Aupuni. E makaala ke pono.

D. KAHULA, NALIMU, KAILIANU, HOONA, ANUUNUU, KAUPENA, KAPAU, KAIA

Honolulu Feb. 5, 1870.

 

OLELO HOOLAHA.

 

Ike auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau, Bipi, @, Hoki, Miula, Kao, Hipa, Puaa, aole e hele wale maluna o kuu apana aina, o Wailupe, e waiho ana ma Palolo, a i loaa ia'u kekahi o keia poe holoholona e hoouku no au i