Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 10, 5 March 1870 — Page 4

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Kaeler Kahana
This work is dedicated to:  Mom Brenna and Dad Keahi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

To heaven I lift my waiting eyes.

8-6

1. Leha‘e kuu maka liuna‘e

liaila kuu manao.

Ka Moi nui mana e

Kou kokua oia mau

 

2. Aole okupe na wawae

O kona poe maikai

Hooioheia ke pule ae

A mau ke kiai mai.

 

3. Na ia la no e hoopaa mai

Me Kona lima mau.

A nana mai a pale ae

Na ino o ke ao

 

4. A kau ka la a wela mai,

Ua malu no lakou,

A pumehana ka pa mai

Ke anu o ka po.

 

5. A paapu mai na ino nei

Kanaho nae lakou,

A hele no hoi mai

A kiina e lesu.  Hawaii

 

I lay my sins on Jesus.

7-6

1. Ke kau nei au ia lesu

I kuu mau hewa a pau,

Na ia ia e kai aku,

A kaa ae kuu luuluu,

Ke noi nei au ia Iesu,

E hooauau mai ia‘u

Me kona koko mana,

I maemae kuu naau

 

2. Ke kau nei au ia lesu

Kuu hemahema a pau,

a nana e hoolako

a ola pono au.

ke kau nei au ia lesu

I na kaumaha o‘u

a nana e lawe aku

a laina pu me a‘u

 

3. Ke kau nei no iu lesu

Kuu uhane luuluu nei,

Paa wau i kona poli,

ilaila e maha‘i.

Aloha au ia lesu,

Emanuela nei,

Me he aheahe ala

Ko ia la inoa maikai.

 

4. I like au me lesu,

Aloha, akahai,

I like au me iseu,

Ke keiki makamae,

I noho au me lesu,

Me kona poe mai kai,

A, me lakou e mele

I kona aloha e.     HAWAII

 

Gently Lord, O gently. Lead us

8-7

1. Kai malie, e Iehova,

Kai maile ia makou

Ma ke awawa a wao nahele,

Ma na ino o ke ao;

A onou ke ao, ke kuko,

a inuwili ae makou,

E hoomau i kou aloha,

Alakai ma kou aoao.

 

2. Ma ka hora ikiiki,

Ma ka hona make no,

Nau makou la e hoolana,

Pale ae i ka makau,

A pau ae ko makou ola,

Ma kou poli e ou ai,

A kiiia e hui iluna

Me ka poe pomaikai

Hawaii.

 

Go labor on, your hands are weak.

 

1. E hana mau, e hapai pu

Na lima, kuli, na naau.

Mai kanalua, kokoke mai

Ke aupuni, me ka lei maikai.

 

2. E hana mau, ei ae ka po,

Ka po loihi o ke ao,

E awiwi, mai kuihei, e hana i ola lakou nei.

 

3. Ke make nei na hoomalau

Iloko o ka naaupo,

E paa ka laina, a kau mau,

I ike a huli mai lakou.

 

4. E hana mau, mai maule e,

Ala‘e, e pule, e kiai,

E hele ne i o ianei,

E ao, paipai. Hoohuli mai.

Hawaii

God of my life, thro' all my days.

S.

1. Ke akua o kuu ola nei,

ia oe mau kuu hoomaikai;

Hoomaikai ma ka wanaao, a po ka la, hoomaikai hou.

 

2. A maha ole ma ka po

No kuu luuluu, kou kanikau,

E pii ae nae kuu hoomaikai

I pau ka ohumu me ka uwe.

 

3. A kaa mai ia‘u kas make e,

A paa kuu leo mele nei.

Na kuu waimaka helelei

E hai ae i kuu hoomaikai

 

4. A hala kei paio e,

A pau kuu nono pio nei,

E pii ne au e mele pu

Me ua auela ma ke ao.  Hawaii

 

Nu Hou Misionari.

Hoike o ka Elele Papa Hawaii

                                                            Apaiana

            A pau ka hana a makou ma Tapikeuea holo aku la i tarawa. a ee mai ia o Haina ma i ka moku, hoio oku la i Apaiana. He mokupuni haahaa keia. ano like me Tapiteoea. 3.000 wale no kanaka, o ko lakou kapa. he moena ia. He haahaa, uaka, a pelapela ko lakou mau hale. He poe hihia hopo, a hipi ka nui o lakou, sole o lakou noho maluhia i na makahiki elua i hale ae nei, kua lakou kekahi i kekahi. Kue hoi i ka mea i kapala ke alii o lakou, A. Kaiea kona inoa. A ia ma ka mokupuni o tarawa i keia wa. Kue no hoi i ko lakou. Misionari o Rev. J. H. Mahoe, a kipu ia oia. E nana ke "Kuokoa," Buke IX Helu 7.

            Elua mau haole ili keokeo, a hookahi Pukiki malaila. Makau iho la na kamaaina i na pu, pahi, pauda, a me na poka o na haole, no ia mea, aole o lakou pilikia nui.

            He wahi kihapai maikai keia mamua. He nui ka poe hiki ke heluhelu i na buke, heekalesia hoi malaila; be 33 hoahanu i hookomia. a i bapetizoia iloko o ka Makua, a o ke keiki, a o ka Uhane Hemolele. Ua hoopuehu liilii ia nae keia poe hoahanau, a hoi ka hapa nui o lakou i ka inu rama a ona, Ua haalele aku lakou i ko lakou aloha i kinohi, a me ka ilio e hoi hou ana i kona luaiiho, a me ka puaa hoi i hoololia i kona haiuku ana iloko o ke kio-lepo, pela no lakou. Eono hoahanau wale iho no e kupaa ana, nole o lakou hoi i hope, kupaa no i ka pono.

            He mau wahi kanawai oolea i hookau ia e A. Kaiea maluna o ko laila poe, he mea paha ia e huhu ai lakou iaia, a me na Misionari. A ki pu ia o Rev. J. H. Moku, hoomaka iho la lakou e hao wale aku i ka waiwai o na Misionari, a e wawahi hoi i na hale a pau. Pau ae la na hale misionari, hale pule, hale alii, aole he hale maikai i koe, o na hale o na haole wale no, a me ka hale hula, kua iho la i na laau i kanuia e Binamu. Hoohiolo ae i na papahaku, huai ae la i wahi hunakele ma ka pa hale, a kiola aku la paianaha ko lakou huhu!

            " Nahele no ke kihapai,

            Maloo a ulu wale ae,

            Na ino paa pu e."

  Pehea la e pono ai? Eia, e pule aku  i ka Mea Nona ke Kihapai.

            " Ka Haku e, e iho mai,

            Maloko o kou kihapai,

            Hoouna nui mai,

            I ulu mai, a muhala‘e,

            Na hua i lulu ia mai,

            A pua a maikai."

            Aneane elua mau la i ku ai ka Hoku Ao ma ke awa o Apaiana. Aole uae hanaino mai ko laila poe hihiu ia makou, aole hoi i hooweliweli mai, oia wale no. Aia i ke kakahiaka o ka la Sabati, hele mai kekahi o lakou i ka hale o ka haole, a ninau mai la, peuei:  " He moku kaua unei ka moku ma ke awa. Ina he moku kaua ia, wahi a lakou, ke makaukau nei makou." Hoole aku la ka haole. " Aole, ou hoi oukou. aole he moku kaua keia, he moku Misionari no, aka, ma keia hope aku e hiki mai auanei ka Manawa alaila, e hiki ia oukou ke hoike mai i ko oukou ikaika." O ka pau ia, a hoi aku la lakou i kou lakou wahi. Ma ke kakahiaka nui o ka Poakahi, ua lawe ia mai o Rev. J. H. Mahoe mai ka moku, a holo aku la i.

                                                            BUTARITARI

            O ka inoa keia o ke kulanakauhalo, kahi i noho mai ai ke alii, aole oia ka inoa o ka makupuni. He 11 mau mokupuni liilii e koekoe ana kekahi i kekahi, a ua ka puia mai lakou ke huiia o Makina, he 2,500 kanaka kou me ko Apaiana, hookahi alii, he alii lokoina, a pani koko. Oia ke alii nana i pepehi mai i na kanaka Hawaii kekahi makahiki i hala aenei. Ma ia makahiki, makau iho la na Misionari ia ia, a haalele aku la ia wahi, a holo aku la i Ebona, he wahi mokupuni o ka pae-aina o Makala. I keia manawa, holo aku la ka hana malailam no ka mea, oluolu ke alii i na Misionari, aole nae hele mai i ka pule ma ka la Sabati, nole hoi i ae mai mamuli o na mea i ao i ao ia aku e na misionari. Aole on a ake ia mau mea, aka, o na mea i ike makaia, oia kana i makemake oui ai. He wahi moku kia elua ko keia alii, a maluna o ia moku kona holo ana i o a ianei, a inu rama, hula, a hana i na lealea e ae.

            O KE KAIKAINA o keia alii, aole like ia me kona kaikuana. He alii haipule ia, he hoahanau hoi o ka ekalesia, o Nanteitei kona inoa. Ua kapu ke puhi rama, a me ka inu rama mauka, aka, na ke alii i inu i ka paina i loaa mai ia ia mai ka haole mai ma kona moku. Aole na kula ma ia aina, 520 kanaka nae i hiki ia lakou ke heluhelu aku i na buke. ua ao ia aku kekahi poe, a na lakou i ao aku i ko lakou makamaka, a pela ka laha-ana aku o ka ike mawaena o lakou. I ka makahiki i hala ae nei, ua kukuluia ae hewahi ekalesia, he IS hoahanau no keia ekalesia , 13 kane, a 5 wahine. I ka nana aku he poe huipule lakou, he maikai ko lakou noho ana, a kokua mai la mamuli o ka pono o ke akua. He 100 galani aila a lakou i kokua mai ai i ka pule Mahina hou i ka makahiki i hala aku. Ehia mau Misionari o kakou malaila; o Rev. J. W. Kanoa, a me Mr. Maka, me ka laua mau wahine. Aia ma Butaritari i hoakoakoa ia na Misionari o ka Pae-aina o Gilibati, koe nae o Kapu laua me Leleo no Tapueuea, e kukakuka pu no na mea e holo ai ka hana. Ua hoonohoia kekahi o na Misionari hou, o Ahia me ke alii o Apaiana, o A. Kaiea, i lawelawe oia mawaena o ko Apaiana poe. A o kekahi o Kanoho, ua hoonohoia oia ma Tarawa i kokua mai ia Haina ma. He oluolu ua ko makou hana ana me ko hana poe, a ike maopopo lea i ka oihana.
            O KA HOIKE KULA KEKAHI. Paapu ka loa k‘oi i ma kanaka a me na wahine, kamalei a he i waho, aole akamai loa ka poe haumana, ua loaa mai nae ia lakou kau wahi hapa ikik o ka naauao, in a keia kope aku poha e mahuahua ai. Eia kahi oihana maikai a makou, ka halawai ma ka la Sabati. He nui na kapaka malaila, o Nanteitei, me kana wahine kekahi, ma ia la no, ua hookoinoia kaua wahine iloko o ka ekalesia, a lilooia he hoahanau. He hoahanau o Nanteitei mamua aia i ka malama o Ianuari M. R. 1869 i houkomoia ai oia, mahope iho o ka bapetizo ana, hoi mai la o Nanteitei i kona hale, a noho pu me kana wahine, aole ia i bapetizoia, a olelo aku la ia i kahan wahine, i aku la penei: "Ua lilo au i kauwa na Karisto, Ke makemake nei au e baalele oe i ka puhi baka" Aole hiki, wahi a a wahine, he ono ka baka ia‘u, aole paha hiki ia‘u ke haalele, aka, wahi ke kane, he hauna, a pilau kou waha ia'u. loa i aloha mai oe ia'u e hiki ke haalele ia mea e hauna ai. A lohe mai ka wahine, a nooaoo olelo mai la ia , in a he mea oluolu ia oe e hoao no au. A o ka hoao ne ia, Ia ahiahi ke poohuai rama, a ia la ae ikaika ka nalulu, ane hiki ole iaia ke hoomanawanui, paipai aku la kana kane iaia, mai paupauaho, e hoomanawanui, ae mai la ia, ne no paha, a liuliu iki, emi iho la ka nalulu a pau, o ka pau uo ia o kona puhi baka ana, aole ia i puhi baka mai ia wa mai a hiki i ko makou launa ana me lakou. He kumu hoohalike maikai, keia no oukou e na hoahauau puhi baka no na ekalesia o Hawaii neia. I ke kakahiaka o ka la Sabati, ua hai aku na Misionari hou i ka manao aloha i kela poe pegana. a pau ia. Na Haina i paipai aku i ke anaina. Ahiahi. ua haliiia ka papa a ku Haku, a noho iho la makou na malihini, a me na hoahanau i kohoia noloko mai o kela poepegana, a bapetizoia. Launa aku la makou me ko kakou Haku, me ka Mea i haawi wale mai i kona koko iho i hoola panai i ko kakou may uhane, lana no ka manao, olioli ka naau. Na ka Elele o ka P. H., laua me Rev. Aea i lawelawe. He wahi eehia ia, o ka ipuka o ka lani!

            He mau hale maikai ko kakou mau Misionari, a lako lakou. Aole lakou i nele i kekahi mea e oluolu ai ka noho ana. He mau Misionari ikaika lakou i ka hana, a ua kokua ia mai i wahi hua mua. Ua hui pu ia kekahi mea hu uaka me na sato palaon, aole nae i hoohu ae la i ka popopalao a pau. Mai hoopalaleha kakou i ke kokua a me ka pule ana, no ka mea. i ka wa pono e ohi auanei kakou, ke hoonawaliwali ole kakou.
                                                            TARAWA.
            Pau ae la ka hana ma Butaritari, hoi aku la ka moku i Tarawa. Umi may la ka holo ana mai ButaritariaTarawa. Lohi maoli no. Aole makani, a ikaika ke au, a aole holo ka moku. He mokupuni haahaa keia, ano like me Apaiana, 3000 paha kahana malaila, he poe kanaka kaua, kipi, hula, on a, alole malu o ka aina, he haunaele wale no. Hookahi Misionari a me kaua wahine ma ia wahi, o Haina kona inoa. Eiwa makahiki kona lawelawe aua i ka Oihama Misionary mawaena o ko laila poe, aole nae huli mai na kahana, he poe paakiki lakou, kue i na Misionari, a hoomainoino mai ia laua. He uoku wale na haumana kula, aole holo aku ka hana. Halawai pu makou me ke alii o Tarawa, aole on a kapa; he moena wale no ja japa. Launa oluolu mai ia me makou, alole nae ake nui oia i ka naauao, aole hele mai i ke kula, hele mo i ka halepule i kekahi manawa, aole nae mau kona hele ana. O ka aina ppuli loa keia o na mokupuni Misionari o ka Paeaina o Gilipati, E pule aku kakou i ke Akua no lakou, no ka mea, he maoa iloko o ko Iesu koko i peo makaukau i ka noho pu ana me Ia ma ka lani la.
            Aia ma ka noao akau o Tarawa, ke ahi o Apaiana, o A. Kuiea i keia wa, malaila kona noho malihini ana, no ka mea, ua lawe wale ia kona mokupuni e ka poe kipi, aole o lakou ae mai i kona noho alii ana mauna o lakou. I ka wa a makou i halawai ai me Kaiea, aia ia naloko o kekahi hale kamala. He hale uuku keia; 12 kapuai ka loa, a 7 kapuai ka laula, a 5 paha kapuai ke kiekie. He nawaliwali no jeia alii, me he mea la i hoopioia kona manaolana, moe wale iho la ia ma kona hikiee. Loihi no ko makou kamailio pu ana me ia oo na mea e pili ana i kona noho ana. Manao iho la ia, e kokoke auanei ka manawa e ae mai ai ka poe kipi, e hoi uku ia i kona aina iho. He pohihi paha keia i kuu manao, ua ae mai oia, e noho mai i Ahia me ia , a e ao aku iaia, a me na kanaka malalo iho on a. He hoahana ekalisia o A. Kaiea, kupea no i ka pono, aole i hoi i hope e like me ka nui o na hoahanau o ka ekalesia o Apaiana, pela no ke kupaa ana o koao wahine, a me ka laua kaikamahine i ka pono. Maikai ko laua noho ana, aole o laua like me ka nui o na wahine a‘u i ike ai malaila. He maemae, a maikai ko laua kapa; he holoku i hookomoia, i ka nana‘ku, ua mahalo ia laua e ko laila poe. Kue nae kekahi alii o Tarawa ia Kaiea no kona hoole ana, aole i haawi aku i knoa kaikamahine i wahine nana. Ua mare ia keia alii o Tarawa me ke kaikuaana o keia kaikamahine o Kaiea, no ia mea, he nui kona makemake, a paa hoi kona manao e lawewale i ke kaikaina o kana wahine i wahine nana, sole nae ae aku o Kaiea, nolaila huhu loa kela alii o Tarawa. O kaia alii Terawa, aole oia ke alii nui he wahi alii ia malalo iho o ke alii nui. Aia malaila kou halawai pu ana me kekahi kanaka, o Iosepa kona inoa. He haumana a Mr. Binamu, a he huahanau ma mua, ua okiia nae mai ka ekalesia aku. He kanaka naauao, hiki iaia ke namu i ka olelo haole, a me ka olelo Hawaii. He kanaka inu rama nae, a he kolohe loa, aole on a kapa, he moena wale no kona kapa, a piki loa kona noho ana i keia wa me ka poe hupo maoli. Aloha ino! ua maopopo lea, aole hiki i ka ike wale no a me ka naauao ke hoohanau hou mai i ke kanaka, a hoola i kona ahane. Pau ne la ko makou launa ana mo Kaiea ma, hoi mai makou i ka moku, a hele aku la i ka Pae-aina i Makala.

                                                                                                (Aole i pau)

 

No ka ike ole paha.

 

E ke Kuokoa;  Aloha kaua:

            No ko‘u ike he mau helehelena oluolu kou, noleila, manao no hoi au e hiki no ka‘u wahi puolo ia oe, oia hoi kela e kau kehakeha ae la maluna. " No ka ike ole paha." Nolaila, e o‘u hoa o ka la puka i Hawhae e noho ana i ka paia ala o Puna, no ko oukou ike ile anei i ke kuhikuhi a ka Nupepa Kukoa, ka ALEMANAKA o na makahiki mua i naue ae nei; i ike ole ai oukou i na hana a ho oukou Lunamakaainana iloko oia Kau Ahaolelo, a oukou e koho kuhihewa hou mai nei, nolaila, eia ka hana a ua Lunamakaainana la a oukou ia Kau Ahaolelo i ike oukou. O ka hilinai opu ahuawa wale iho no kalele ia Kau, kau ka ipupaka a-u-keekee i ka waha, hiamoe na maka, apaki ke kuha me he on a awa la, puka ka huaolelo, olalau ka noonoo, hikilele ka manao. "Kokua." Nolaila, oia a nei ka oukou makemake o o‘u mau hoa o ka paia ala o Puna, o ko ia la hele ilaila e hana ai pela; a in a oia ko oukou makemake ea, kupanaha! No ko oukou ike anei iaia he kahana akamai i ka pii lain, e wawalu ai i ka iwiaoao o ka Holu a inoholehele, a weluwelu o S. B. Kalamakea, a aneane aku no e loaa ka iwihilo o R. A. Mahina. Nolaila, o ka aneane kau aku no ia i ka paepae kapu o Liloa, alaila, :aohe hana a Kauhikoa, ua kau aku la kela i ke aki,"Ua heo aku la kela aia i Hilo, ua imi aku la ia palahaku me palahuku i may hoahele nono, ua hele nae hela. Nolaila, eia ko‘u manao ia oukou e ua mau hoa nei o ka paia ala o Puna. E pualu like ae kakou me ka lokahi o ka manao., e lawe ae i ko kakou "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii" oia hoi ke Kuokoa. Mai palaka, mai hiamoe a hoopalaleha oukou, me ka i iho he poho na dala elua ke lawe i ka Nupepe Kuokoa; he huaolelo ia na Waawaaikinaaupo, no ka mea, malaila kakou e ike ai i na mea hou o na aina e mai, a ne ma mea o keia, Kau Ahaolele; i ike kakou i na hana a na Lunamakaainana a kahou i hoko iho nei; a ina no ka ike ile i ka heluhelu ke kumu o ka lawe ole i ka Nupepa Kuoka ea. Eia ka pono, i na aole ike na makua i ka heluhelu , a he mau keiki nae ka laua ua ike i ka heluhelu ea, he pono ke lawe i ka Nupepa Kuokoa, i heluhelu mai na keiki a hoolohe aku na makua i na mea hou, me ka noonoo a me ka hauoli o ka naau no na mea e hoikeia mai ana. Pela no hoi i na ike ole na keiki i ka heluhelu a ike na makoa, he pono no e heluhelu a ike na makua, he pono no e heluhelu aku imua o lakou i lohe, a noonoo iho me ka manaka ole, oiai, he mea hoonanea na mea hou o ke alo alii mai no ka noho ana kuaaina. A malaila pu no hoi kakou e ike hou ae ai i ka hana a ua Kumahoa nei iloko o keia Kau Abaolelo; a in a e lke hou ana kana mau hana me ke Kau Ahaolelo mua i naue aku nei, i hoopuka ia mai ai ka oleloao no ko Puna poe iloko oia makahiki. "pau kuhihewa ia Hilo-paliku," aka hoi, in a ua huahuai ae ko ia la puuwai me ka hooikaika iloko o keia Kau Ahaolelo, palekana, pono no hoi ua mau hoa nei o‘u o ka la puka i Haehae, aka, in a oia mau no, e noonoo ka pono no ia Kau Ahaolelo hou aku.

            E aloha auanei oukou a me na keiki haukawewe ulele hua kepau o ka Hale Pai. Ke hoi nei ko Kapuupili keiki ua iho ka Haao i na pali.
J.B. HOOLAPA
Waiohinu, Kau, Feberuari 18, 1870.

 

                                                Heaha ka hana a Papa Ola Hawaii?

 

            E hookipa e ka nupepa i keia mau hua nui i kauia ma ke poo o keia kukulu manao ana, a nau ia e kaiue ae ma na ae-kai o ke Aupuni Hawaii.

            Nolaila, e ala e na moku o kai lilo, a e nana mai i ka ninau nui i kauia ae imua o ka Papa Ola Hawaii, oia hoi keia, "Heahaka hana a Papa Ola Hawaii?" Nolaila, aole au i manaelana e haiia mai ana keia ninau e na hoa o ia Papa, no ka mea, he poe palaualelo, aole i nana pono i ke kanawai i apono ia i ka la 23 o Iune, M. H. 1868, ma ka aoao 24, pauku 5 a me ke 6. Nolaila, ua ulu mai ka mapaolana maikai e hoouna aku i keia pu i loaa ka mea nana e ke aku ia Papa Ola Hawaii, a me na Makai nui i keia aupunie, Penei ke kumu nui i ulu mai ai ko‘u manaolana e hai ae imua o ka lehulehu, i ike mai na mea nana e hooko i na hapa, oia ka poe nana e malama ana i na oihana aupuni:

            1. No ka ulu nui ana mai o kai hana ino a na kahuna lapaau Hawaii nawaena o keia kulanakauhale, me ka loaa ole o ka mea nana e hoomalu i ka wa e lohe ia mai ai he hoomanamana a heanaana, a pela wale aku, aole i kiiia mai.

            2. O ka hoopunipuni, a ua nui loa na kanaka i puai, ua piha ka hale a hu mawaho, aole nae he ola o ka mai, o ka puaa ka mea e kalua mau ia nei, aka, ma ka nana aku, ua pili loa i ka pauku 5, penei: Ina e hana kekahi kahuna lapaau ma ke auo anaana, hoopiopio, hoonauna a hoomanamana, e lawe ia kona laikini. Nawai no la i koho i keia kahuna hana pela? a heaha la ku mea i hopu ole iaai, a lilo i mea hoolana na keia ia poe.

            3. O ka hopu ole o na makai, no ka mea, ua olelo ia ma ka pauku eono o ke kanawai i aponoia i ka la 23 o iune. Penei ka heluhelu ana : O keia kanaka maoli keia kanaka maoli e lawelawe ana i ka oihana lappau me ka palapaia ole, me ka loaa ole iaia maluna o ka laikini i oleloia ma keia kanawai, e hoopaina oia i na dala aole e oi aku mamua o ka haneri dala, aole no e emi malalo o ka iwakalua, nolaila, ke kaena nei na kahuna, me ka olelo iho, in a ma ka aina hanau ma hawaii, i na ua paa he mau makahiki i ka hale hooluhi : pela ka olelo a Waiwai kahuna lapaau a me K., P., ma keia apaua a‘u i ike ai.

            Nolaila, aia in a ka oukou hana e na luna o ka papa Ola Hawaii i nui mai ai keia hana ino loa, a ma ka mana maka iki mai hoi a na makai i hopu ole ia ai. E olelo mai paha auanei oukou, aia a hoopiiia mai e ka mea nana ka mai, alaila hoolohe aku makou, aka, aole nae pela ke kanawai kahi i kauoha ia ai oukou.

            NO KA HAIOLELO A WAIWAI. Ma ke Sabati, la 27 o Feberuaru, naue aku la au i ka holoholo, a kokoke au e nu i ke kai o Kakaako, lohe aku la au i ka leo nui e pae mai ana, penei : He mea ole ka Moi a me na mea a pau i ko‘u manao; i nana pono aku kuu hana e ku mai ana he wahi kanaka uuku eleele, i kahikoia me ka lole keokeo lohi, i apoia ka umauma i ke apo keleawe, a he kaei ulaula ma ka a-i a hala ilalo ma ka aoao akau, a nana pono aku la au a ike o kahi kahuna lapaau o Hilo i hoopaiia ai ma ka la 25 o Iulai, M. H. 1867, ua hopu ia na ka la 27 o Iulai; a manao ae la au eia ka ianei ua wahi kahuna hoopunipuni nei, o ka hora ehiku paha ia, a i ka hora 12 hoi aku a u e haiolelo ana no, a ninau aku la ae i ka naka no keia mea, olelo mai la kekahi, na nui na mea e noho nei ianei i puni i keia kahuna, o Waiwai kona inoa.

            Eia ka‘u mea akaaka nui loa, o kka hai ana mai a kekahi mea no ka olelo a kekahi wahine e hele i ka pule, hoole aku kela aole make hele mamulipauoukou ka make. Kupanaha, he mea make ka! ka hele i ka hale o ke Akua nana i hana i ka lani a me ka honua a me ke ola o keia kahuna. Nolaila, e noonoo nui i na olelo i haiia maluna. Ke kauoha ia mai nei oe e Papa Ola Hawaii a me Makai e hopu a paa e lawe i ka hale ao . no ka mea, ua hihia mua keia kahuna, a ua hoopaooa i na dala elima baneri, ($500.00) a ua papaia no hoi aole e hana hou maloko o keia aupuni i keia hana, eia nae ke hana nei kela me ke koa a me ka makau ole, a me ka ae hoopunipuni imua o ko makou Lunakanawai, la‘u e ku ana ma ka pili pa, ike aku au i kekahi pua alii e noho ana iloko o ua hale la, a e kau ana ka lima o ua kahuna nei maluna o ke poo o ua pua alii la, me kuu manao aku ua puni paha oia i ke alakai a ka makapo; e hoomanao e na makai e hopu, o pau loa mai na kanaka i ka hoomana e like me J. Kaona, a pela paha nuanei keia; e hele mai e hoopau o nui loa mai ka poe huli i keia hana, a ala mai a kipi iho e like me ka mea a ka Haku e olelo aku ai.
NAUEIKALAI
Halemauliola, Feberuari 28, 1870.

 

Moolelo o ka Halawai o ka Ahahui
EKALESIA O KAUAI
(Ua hoopokole iki ia)

 

            Halawai keia ahahui ma lihue ma ka la mua o Feb. 1870 i ka hola 10 o ke kakahiaka ; a kohoia o Rev. J. Waiamau i Lunahoomalu, a iaia no ka pule. Eia na inoa o na lala a me na elele o na ekalesia i akoakoa mai :

            No waimea o rev. A. Kaukau ke kahu, a o Kaluaahi ka elele o ka ekalesia.
            No Koloa o Rev. E. Helekunihi ke kahu, a o Apopo ka elele.
            No Lihue o Rev. J. Waiamau ke kahu, o S.R. Hapuku ka elele.
            No Anahola, aole kahu, o Kaunahi ka elele.
            No waioli o Rev. Pali ke kahu, a o Kahananui ka elele.
            A o Kauka Kamika a me D. Kealahula no hoi kekahi mau lala o ka Aha.
            Na keiki o ka Aha. O Kaipu, Seta, Wilikaika, Kauanoe a me J. Kauai.
            Heluheluia ka moolelo o ka halawai mua a hoaponoia.

            Kohoia o J. S. Lono i lala no keia aha.

            Kohoia o Pali, Lono a me Hapuku i komite Imi hana.
            Hoike mai kela a me keia kahu no kona kihapai iho, hoomaka ana ma waioli, a e pau ana ma Waimea. Heluheluia kekahi palapala a na hoahanau o Anahola, e noi ana ia lono i kahu no ko lakouekalasia, a ua waihula ma na lima o kekahi komite e nana, a e noonoo no na mea i palapala ia a e hoike mai i mua o ka Aha.
            Heluhelu mai na lala a pau i na Kumumanao i haawiia mai no lakou mamua.
            Kohoia o Helekunihi i komite e hoomakaukau i kekahi olelo no ka make ana o Wilikoke ma, i mea e kakauia ai iloko o ka buke moolelo o ka Aha.
            Heluheluia kekahi palapala mai ka ekalesia o Waimea mai, e hoi mai ana ua kohohou lakou ia Rev. A. Kaukau i kahu no lakou no na makahiki hou elua mai ka la mua o Ianuari 1870-a hoapono mai ka Aha i ka lakou hana ana.
            Hoike mai ke komite no ka palapala a na hoahauau o Anahola, a ua hoaponoia ka lakou hoike ana.
            Ninaninauia o lono, no kona ike a me kona makaukau e haiolelo. A pau ka ninauana, hoapono mai ka aha, a hooholo e haawi ia J. S. Lono, i palapala ae e haiolelo no na makahiki elua.
            Ma ke noi ana o J. Kauai, ua hookuuia kona inoa pokii no ka aha.
            Ma ke noi ana o Kauka Kamika, ua hookuuia o Kalaikau a me Kalaeone, mai ko ia, ua noho pokii ana malalo o keia aha, no ka mea, ua haalele laua, a e noho ana ma kekahi mokupuni e, aole ma Kauai nei.
            Ma ka Poakolu, hora 11 o ke kakahiaka a koakoa mai ka lehulehu, a haiolelo Rev. E. Helekunihi. Aia ma Epeso 2: 13 kona kumumanao.
            Heluhelu mai o E. Helekunihi i kana palapala i hoomakaukau ai no ka make ana o Mr. & Mrs. Wilcox, a ua hoaponoia. Penei no.

            Ua lohe makou me ke kaumaha nai, i ka make ana o ABENERA WILIKOKE a me kana wahine ma Amerika, i ka malama o Augate 1869. Ua noho loihi laua ma Hawaii nei ma ka oihana kumuao : A ma Waioli Kauai nei ko laua wahi i noho loihi loa ai, e hooikaika ana ma ka oihana ao ka la. Ua nui ka poe i hoounaia i Lanaini na, a i noho he mau kumu kula. He mau makua no hoi laua no ka Ekalesia o Waoli, e hapai pu ana me ke kahu ekalesia na hana e ola ai na uhane o na kanaka, He lala o A. Wilikoke no keia Ahahui, ae makua hoi no kakou ma ka pono.
            E uwe kakou no laua; e uwe pu no hoi me na keiki i hooneleia i ka makua ole. I ko laua make pu ana i ka wa hookahi, i mea kaumaha nui keia; aka, o ko ke Akua makemake ke hookoia.
            E hoomanao kakou, ua kaheaia mai la, e ke Akua e hele io na la; a ke lana nei kakou manao, ua hoomaha loa ia laua; ua kua aku i ka lahi, Nolaila, e ku@@ haahaa kakou imua o Ke Akua, a hoaloha loha aku iaia.
            Kohoia o J. Kauai, S. Kamahalo a me Seta i mau Elele e holo Honolulu i ka Halawai makahiki o ka Ahahui Euanelio Hawaii i ka malama o Iune e hiki mai ana.
            Hoike mai ke Komite imihana no ka halawai hapa makahiki e hiki mai ana, a ua apono ia, a penei na hana:
            J. Waiamau. O na kula kuokoa, he @ koo ikaika anei ia no ua kula Sabati o kakou.

            E. Helekunihi. Pono anei ke kohoia i Kahunapule i mau Lunamakaainana?

            Kauka Kamika. Heaha na hemahema na Kahu Ekalesia Hawaii?

            A. Kaukea. He pilikia anei ko keia @ hui i ka laha nui ana mai o na pake paahana maanei?

            J.S. Lono. O ka lawelawe ana o na Kahu Ekalesia ma kekahi mau oihana aupuni, he mea anei ia e emi ai ka ikaika o na Ekalesia?

            D. Kealahula. E kuonoono io ana ai na kamaaina o keia lahui ke ae ia ka hoo@ ana i na hana hou iwaena o kakou?

            Kauanoe. Ua pau anei ka makemake ka hapanui e na kanaka o keia @ pono Karistiano?

            Kaipu. Heaha la na kumu e ala nui m@@ ai na mea hoohaunaele a me ka hehi wawae ana ma ka la Sabati?

            Seta. Heaha la na mea e pau ai ka @ ma na kihapei i waena o kakou?

            W. H. Rice. Heaha la ke ano o ka @ olelo "kea" i olelo ia ma Mat. 10:38?

            Kohoia o Lono i haiolelo no ka halawai hou ma Anahola i ka malama o Augate e hiki mai ana; a o Pali kona hope.

            Hooholoia. O Kauanoe kekahi e haiolelo imua o ia halawai.

            Hooholoia. E malama ia ke Sabati hope o Feberuari i la haipule no na kula.

            Lilo ka hapa hora i ka haipule ana, a @ ia, ua hoopaneia ka Aha a hiki aku i ka la 23 o Augate 1870, alaala e halawai hou ma Anahola.
J.W.S.
Kakauolelo

 

NA BUKE
HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII

 

Baibala Hemolele Nui ili eula nani me na kuhikuhi ma na a ao.....$12 00
"            " Nui ili eleele kaekae wai gula.....5 00
"            " uuku iki ihi " ".....8 00
"            " Pananaiki iho ili eleele.....4.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00
"             " eleele kaekae wai gula.....1.00
"             "  " ......75
Kauoha Hou Hapa Haole.....75
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai......25
"       " 1855.....25
Moolelo Ekalesia.....50
Haiao ili lahiahi.....10
Hele Malihini ana.....25
No ko ke Akua ano......25
Lira Kamalii......25
Hoike Palapala Hemolele.....25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....25
Hoike Akua.....25
Weheweheia.....25
Ninau Hoike ili manoanoa.....25
"         "          " lahilahi....10
Kumumua Kula Sabati.....10
Buke Lawe Lima.....10
He Buke no ka Pope.....10
Ui Kula Sabati Helu 3.....25
"    "       "         "      4......25
"    "       "         "      5......25
Buke Euanelio a Ioane.....10
Himeni            .....1.00
Himeni Ili nani.....1.75
Na Kauoha Hou Pakeke
Ili Gula nani.....1.50
Ili eleele kaekae nani......50
Ili eleele......35
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu
Ili Gula nani.....1.75
Ili eleele kaekae wai gula.....50
Ili eleele......50
Na Halelu Pakeke
Ili Gula nani.....50
Ili eleele kaekae wai gula......30
Ili eleele.....20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele)......25
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala.....2.00
            "              "    "  Ili nani.....3.00
Eia na buke haawi wale
Palapala Liilii--
            Helu 4--Makemake anei oe i ke ola
            Helu 6--E hele i o Kristo la.
            Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha
            Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua
            Helu 16--Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.
            Helu 17--Mai hana ino i na holoholona
            Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L.H. KULIKA.
Kakauolelo o ka Papa Hoeke o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.