Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 12, 19 March 1870 — Page 4

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Dylan Moniz
This work is dedicated to:  Awaiaulu

‘Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepe Kukoa                             

 

Here I can firmly rest                                                 

 

            6-S                                                      

1. Maanei kuu paa a mau.                  

       Aea a kaena ae,                                   

    Ke Akua ka Makua noʻu,                                     

       Ke boa aloja mai.

2. Paa ia iloko oʻu,

       A hoomalie mai,

    la iā la nae kuu bilinai,

       la iā la e olaʻi.

3. Ina e lilo ae

       kuu olà @ nei,

    la iā la nae kuu bilinai,

       la iā la e olaʻi.

4. Ina auhee ke ao,

       Paa mau uo oe noʻu;

    A lele mai mai na hoomau,

       Aole oʻu makau.

5. Nau mo e pale mau

       Ka pahikaua nei,

    Ke ahí me ke auhala,

       A me na ino e.

6. He ole no oukou,

       Na baoonano e;

    Paa wau i kuu Akua mau,

       Kuu Puuhonua nei.    Hawaii.

 

Faint not  Christian tho' the road.

 

                        7.

1. Mai pauaho ke pūpū

    Ke ola hele i ke ao.

    Mai mauka ke nauwe ae,

    lesu no kou Alekai.

2. Mai pauaho ke welaʻe

    Ko Satana kaua @;

    Kaei i ka pahi au,

    Pule a hoouka mau.

3. Mei pauaho, mai makua

    I ka paio o ke ao;-

    Paa ke kea o lesu,

    Kau, a lunakila no.

4. Mai pauaho, mai makau

    O auhee a haule no,

    Lesu no ke Lii maikai,

    Ma ouā le a paa ai.

5. Mai pauaho, eia ae

    lesu nauna ue e kai

    I ka nani in a ke ao,

    Kahi lanakila mau.

6. Mni pauaho, nana i,

    I na kini mele pu;

    Ahonui-a pii ae

    Me lakou e hoomaikai

                                    Hawaii

 

I love thy kingdom, Lord.

 

            6-8

1. Aloha nui au

         Ke nupuni nu, lesu,

     I kuai me ke koko Ou,

         A mau loa aku nou.

2. Aloha hoi nu

         Kou ekalesia nei;

    Un puni i na pa pau mau

         Kou  mea makame

3. No ia la kuu uwe,

          No ia la e pule ai,

    A nona wau e luhi ai

           A pau kuu ola nei.

4. He oli oi koʻu

           Ma kona mau aoao,

    Na hana, hoa, mele pu,

           Ke kuikahi mau.

5. lesu, ke Hoa mau,

           Ke Ola, ka Noi

    E hoopakele ia makou,

           I na pahele nei.

6. E lilo Oia mau

           I kou Ziona nei,

    Ko alo nani, me ko ō,

            Ko Luna nani e.

 

                        6-S

 

1. Eka uhane mana,

           Nau e kokua mai

    Ko makou kai ana,

           I na luhi nei.

2. I hoopili aku.

           Ko makoa naua

    la lesu, ka Haku,

           A hauoli mau.

3. I mau ae ke aho,

           I ikaika c

    Na ka hana ana,

           I na hana nei.

4. I hoomaha ia

           Ko makou luuiou,

    I hoomalu ia

           Ke @.

5. I hoolili ia

           Na poino nei,

    I waiwai, i pono

           No ka põe maikai

6. I ilei nui,

           Mai ke ao a po,

     E pii ae iluna

            Kahi o lesu

7. I ke ao @

            Kahi e maikai

    Kahi ibili

            E pomaikai ai

8. Naure oli aku,

            Kikoo ae a mau,

    E hokanaile-

            I @ ke ao

 

Hora ekolu o ke aumoe keia tez ua huli naeke Kau.

 

            Rev. L. H. Kuleia ; Aloha nui oe a mauaku a me na lala a pau loa ka Papa Hawaii, a me na mea no a pau loa o ka Hawaii. pae aina, aole e puka aku kekahi mawaho o kou aloha.

            Ua maikai no ka kakou hana misanere ma keia kihapai o kakou. Ua kokua mai ke Akua i kana hana ma keia kihapai one. Ua ae oia e wehe i ka puka kana olelo ma keia kihapai, ke ike nei makou i na ouli o ke komo ana o ka malamalama iloko o keia aiua. Ua ae mai ke Akua i ka oukou pule no ka mea ua heluhelu kekahi poe, a ua huli mai hoi kekahi poe, a ua huli mai hoikekahi poe, a ua hookomoia hoi kekahi poe, a ua ae oluolu kekahi poe, e kokua Mahiniahou no ko ke Akua Aupuni, ma na puniu aila niu. A ua makemake nui kahi poei ke kuai buke me ka dala a me ka aila niu. Ma keia ko makou mau puuwai, a ua oluolu hoi na iiloi nui o ko makou mau naau, e ake ana e haipule pu nei makou me lakou.

            Aole no i launa mai ke alii nui o keia aina nia na hana pono. Hana hooweliweli lua hana a ua alii nei. Ina pane oia, e make kahi kanaka ana i manao ino ai, ai lili ai pahu, a o ka make aku la no ia.

            Eia kakahi ua huhu ua @ nei iau penei ke kumu i huhu ai iau. I ke ku ana mai o kahi moku kuai aila niu, a holo @ ana ke kapena i kahi o u alii nei i ka rama a ike mai ana kela iau i ke kapena. A i kou hiki ana ilalaaia hoi e kanoa mai moane a hele aku la no pane ae ana kela i ke kapena, hoopuipuni oe, huna oe i ka kumukuai o ka pahu aila niu. O Kanoa nei ua hike pololei mai ka waha ae o ua Alii nei, pane koke aku la au ia ia, penei; aole au i ao aku ia oe no na mea waiwai, a me ke Akua, oia ko‘u mea i hoouna ia mai ai aole nona mea e ae.

            Iloko o keia mau hunolelo au piha loa au alii nei i ka huhu lukahalelo, kukeawaawa, puka mai la na alela hoino, aka, aole o'u mauao o ua alii nei. Pehea la e hiki ai iia'u ke ae wale aku me kuu olelo ole aku ia ia. Aole la no au i olelo iki ia ia, no na mea e pili ana i ka wai wai , a me ke dute anan i na moku ke komo maloko o ke awa. Malia he mea okoa no ka mea nana i ao ia iai o ko'u hiki ana i on a la ia la kuhi kela na'u Ua kiiia mai wau e kona kaikaina, a ua huki aku kela ia'u a ua pau ko'u pilikia A mahope iho i ka pai ana o kona on a rama ninau oia i ka poe o kona hale pehea la kuu olelo ua Kanoa. he maikai paha he ino paha ? Hai mai la ka poe o loko o kona hale, aohe maikai loa. A i kona lohe ana aole maikai o kana mau olelo ia‘u, kahea mai kela ia‘u imua o ke kapena, no kauku o ka pahu nila niu, oia hoi eono hapaha kini, aole io no wau i olelo iaia. Eia kahi olelo pane mai ana ia‘u ia manawa, penei; Ua kuhi hoi au e puni mai oe, aole ka! No kuu ukiuki i na kapena, no ka uuku o ka uku.

            Eia kahi olelo kupaianaha mai kekahi kapena kuai aila niu. Penei kana ninau mua i ka wa i holo aku ai na haumana a makou, he ao no hoi, a he halawai no hoi, a he kuai i na buke i ka aila niu, a me ke dala. A o kekahi te anahai (oia keia he kokua mahinahou). Niau hou mai la ua kapena nei, heaha ke ano oia mea, te anabai, hai aku ia na houmana a makou, he mea haawi wale aku no, alole uku, ka! pau hoi ka aila a oukou ia lakou la, aole kela hana ma Kikane, ma Oahu wale aku la no ia hana, pane hou na haumana a makou ia ia. Ua ike makou aia ma Mataio Mokuna VI, o ka pau no ia e kona pane ana, ua paa kona waha i ka Pekana. Ke ao ia nei ke kapena moku e ka Pekana, Ua humuhumia ka waha, ua ku i kela i-a oioi o ka nuku, no ka oioi mua no hoi kehai, ua pa i ka ala paa o Kaueleau, a ua aina makekau nei, i ka la 25 o lune o ka makahiki 1866. I ko makou nana iho i keia wa, ua pau ka makekau ana.

            Ua holo maoli ka ike ma keia aina, i ko makou kaapuni ana, ua ike makou i ko lakou makaukau, aa lokou iho i ao ia lakou io, me ka poe ike ia makou. Ua holo mamaloa ku ike a puni keia aina, a me na mokupuni liilii eha. He aiea kupainaha keia hana a ke Akua ma keia kihapai o kakou, he mea e hoolana ai i ko makou mau manao, a he mea no hoi e hoohauoli ai i ko kakou mau mano, i ka holo hhikiwawe loa ana, o ka ke Akua hana ma keia aina, aole paha ona lua ma keia pae mokupuni, aole nae nui loa ka poe makemake i ke ao, o makou kai makemake nui i ke ao akua ia lakou, a o lakou, a o lakou ia aole.

            He manolaua no nae koa, ma aole ke kaua ma kela mao aina, in a oa pau ka hapa nui o na kneka i ka huli mai ma ka pono, no ka me, ua makemake loa ke alii i ka malama i ka pono. a ke lohe mai nei no makou, ke kupaa ia oo lakou ma ka pono.

            E wiki oukou i ka puluni i kela poe kipi ino ma Apaiana. Ina aole na haole kuai aila niu ua Apaiana, ina ua weluwelu liilii o Mahoe ia lakou ia.

            Mamuli paha lohe oukou in a me aoo nui ma o Mahoe ia, oia no ka‘u leta oia in oukou. A nana no e wehewehe aku i na mea a pau ana i ike ai, u i lohe ai hoi mai ka waha mai o na kanaka.

            Ke kaena wale nei na Pekana i ka nui o ka poe o lakou i pepephiia, aole nae he wahi moku Manuwa iki, eia kahi, i ka hiki ana mai o ka leta a Olivia Mahoe, mai Apaiana mai, e olelo ana; ua kipu ia o Mahoe, aneane e plikia, alaila pane mai la kabi kanaka, ina e make. Phea la? Hiki mai paha ka Manuwa? Pane ae la hoi kahi kanaka no Apaiana, sole e hiki mai, no ka mea, ua nui loa na haole i pepehiia ma Tarawa, aole hiki iki ka Manuwa. O ka inow o ua kanaka nei o Te Kamana, he haumana no na makou ma Ahaiana. He nui na olelo ino a na Pekana, aole e hiki ke kuauhau loihi nia a mea. Eia mai ka hoike maka o Mahoe, ua ku i ka pu a puai ma kela aoao. A eia hoi ekolu kanaka ina keia aina, A oia iho la no na hoike maka e pilikia ole ai ka noonoo ana. O ke aloha no auanei ko oukou a nui loa.

                                                            J. W. Kanoa

 

                                                                                    Kumumanao

 

Mai hana i ka wai on a i oleloia he hia i mea e in a ia mai ai e na kanaka.

 

            E olelo mai ana paha oukou, ka, aole he wai on a, ka makou e hana nei. E na makamaka, Hawaii, Ka poe hoi e lawelawe nei, me na lima hana a hoopiha aku ma na hale pili alanui, o ko kakou kulanakahale alii nei, ke hai aku nei au he mea e poino ai, ke oukou ola kino ana, a he mea e make ai ka uhane. Ke ninau aku nei au ia oukou he poe aloha aina anei oukou a he aloa Lahui anei, he poe aloha Alii anei? He makemake anei oukou, e ola ka Lahui? He makemake anei oukou e hoopiha ia na kahua hale o ko oukou mau kupuna, e waiho wale mai nei me ka mehameha? He oiaio anei pela ko oukou ano in a, pela ke hai aku nei au? O wau pu kekahi pela, a naia aloha i koi mai i ko‘u pulima, e kakau i kei olelo. a hai aku ma ke akea oia, hoi keia maihana i ka wai ona, i olelo ia he pia. He mea, e poino ai ke kino a he mea e make ai ka, Uhane. Ke hoopiha nei  oukou ma na hale i ka oukou mau wai awaawa i hui puia me kekahi mau mea hooikaika e ae i mea e mulemulen awaawa, ai i mea e on a ia mai ai a kahea aku me ko oukou mau wha i na kane, na wahine, a me na keiki, e hele mai,  e inu a ke inu mau nei lakou i ka po, a me ke ao a ke hoopahaohao mai nei lakou ia lakou iho i ka nana aku, i ko lakou mau maka , mehe mea la, ua hookahuli ia ka maikai o ko lakou mau nana, ana a ke hikaka, mai nei lakou ma na, alanui, a mehe mea la, aole no paha lakou e malama ana i ko hai, maluhia, aole hoi oia wale no, aka, ke lawe, nei lakou i ka wa hiamoe o ka po, i wa no lakau e walaau ai, a lealea, a hookani me na leo aole nae o ka leo aloha, o ka wahine i ke kane, aka, he leo no kona hoeha ia, oia kekahi ana, hua mai lokomai, a na punana a oukou e hoomoe nei, ke ike nei no, au e kamailio, mai ana paha oukou, ua nana ia no ka makou mau mea, in a e na Luna Aupuni. Aole no he on a pela paha, aka, ua ike no au he mau kiaha pia moa no kekahi i loko o oukou mai ko oukou mau makun, mai i hui ia me ko oukou mau noonoo mau alilo i mea, a mehe ahi la iloko o ko oukou mau ohana? Ke ninau ne au, aole anei pela, aole ko‘u, helohe mai i kekahi me ko‘u, mau maka no, au e nanan aku nei a ke hele mau nei no au ma na alanui, o ko kakou kulanakauhale, nei me ka naau luuluu, me ka puuwai hoi i hoopiha ia i ke aloha? Ke ninau aku eni au i kkkai pose maikai e ae ka poe, hoi e olelo nei ia lakou iho he poe, aloha aina, aloha lahui pehea, la ko oukou manao, aole anei oukou i manao o ka hoopiha ana i na hale me ka manao. E inu mai ka lehulehu o na kanaka, aole anei oukou i manao o ka hookumu ana i kekahi hana, me ke akaaka no nae e puka mai ana na hewa, he lehulehu ka mea e poino ai ke kino, a e make ai ka uhane, ke hooiaio mai nei, anei oukou. E na makemake e manao nei i keia mau hana, e olelo mai ana paha oukou kai, no ua haawi mai ke Akua, i na mea a pau i mau mea ai, ke ae nei au pela io no e pakiko nei oukou, a ke ai hoi oukou me ke aloha aku kekahi i kekahi, aole i olelo ia e ai oukou a e ina a hoolehulehu aku i na hana hilahila me ka hikaka, ma ne alanui, me ka malama ole, i kohai maluhia. E na makamaka ma ka nana aku elua mau hua nui e laa mai ana i ka poe e inu mai ana o ka poino o ke kino a o ka make ma ka uhane. e ka poe e hookelakela nei i ka hana ana e olelo mai, ana paha oukou ka, aole no i nui ka poe o makou i hoopaa ia, i ka hale wai, aole no i nui ka poe i hoopai ia ke ike nei no au he nui no na mea, a oukou e hilinai, ai a elike hoi me na anoano liilii i waiho ia i ka lepo a mahope, ulu ae a hohola ae me kona mau lala, pela no na hana e uhi mai ana ma luna iho oukou he aiea nui ke kino me ke akamai, lua ole o ke Akua a me kona aloha, kupunaa ka hookuu ana i ko kakou mau kupuna mai ka lepo mai a hookomo iho i kona Uhane oia hookahi kona kuleana i ka honua nei e pili ana i ke kanaka.

I muse Ulunahele.

 

 

                                                                                    Kumumano a S.P. Ahiona.

            Heaha la ka hana mei e hana aku ai na linamakaainama o keia ana ahaolelo e hiki mai ana?

            Eia kekahi; mai kuhihewa ko kakou manao penei : Ina hoouna aku ma na aina e e lawe nui mai i ko laila poe ma Hawaii nei e pani i ka hakahaka ma na wahi o na kano ka Hawaii i hala aku i ka ,ake alaila e laha hou ana no keia lahui ma o lakou la He makehewa loa ka hana ana o keia aupuni pela no ka mea, in a e piha io keia pae aina i na kanaka mai o Europa, Asia,Afica, Amerika, akau a me Amerika Hema a mai na mokupuni mai paha o na Aina moana, me ka lakou mau wahine a keiki hou a paa pono na mokupuni mai Hawaii a kauai i ka moho ia e lakou a laha hou ake ma o lakou la he mai keiki moopuna a mamo no hoi no lakou ma Hawaii nei alaila e piha io ana paha keia pae aina i ke kanaka aka nae eia ka ninau Hw mai kanaka Hawaii anei? He koko no ko Hawaii ponoi anei? Aole! Aole loa! no ka aina e mau no.

            Ehia hou; in a e emi loa ana ka lahui Ha-waii maoli, a lilo ka hapa nui o keia lahui he koko haole, alaila, o ka noho Moi ana o ia manawa, ua maopopo no, o ka kakou Moi Kamehameha no aka, o na makaniona o keia lahui ma ia manawa, aohe anei e lilo ana i poe ili keokeo a puakea ka liapa nui? Aloha ino ke lilo i ka ili ulaula na koko po-noi o Hawaii,, i ka hapa uuku loa o na mea nonu ka aina ma Hawaii nei ponoi inai ki-nohi mai

            E noonoo akahele oukou a hiki i ka loaa ana ia oukou o ka manao penei: " makemake e kii aku i na kanaka na na aina e a e manaoio'i oia ka mea e pami ai i ka hakahaka no ka emi ino o keia lahui ponoi aka e imi maoli no mamuli o ko oukou maauao iho Pehea e ulu hou ai keia lahui ? Ma keia mahele mua o kuu kumumanao ke noi haahaa aku nei au ia oukou i kekahi mau manao e pili ana malaila.

            1. E kau i Kanawai e hookapu i ka noho huikau ana o na keikikane o me na kaika-mahine. i me e ulu hou ai keia lahui. Oiai o na olemakule a me  na luahine, ua pau ko lakou hanau ana; a o na kane a me na wa-hine hoi i ane oo, ua anehiki ola ke hoohuli iho i ko lakou ano kekee, e like nue ke kumu la-au kekee i ka wa opioio, ua hiki no ke hoo-pololeii i lakou ano keeke, e  like me ke kumu la-au kekee i ka wa opiopio, ua hiki no ke hoopoleleiia; pela no na keikikane a me na kaikamahine a lakou,  oiao i ka wa e opiopio ana lakou, ua kupono ia kakou ke hoopolo-lei aku, ke ikeaku kakou ua kekee lakou O na keiki kane a me na kaikamahine opiopio a kakou oia na mole a kakou i hilimai ai i mau kumupaa e hoolaha aku ai i keia lahuikanaka Aka eia ke kekee a'u i ike ai o ka huikau Iloko o na makahiki he 16 o kuu noho ana ma ka pae aina o Hawaii nei ua kupa a ua kamaaina no hoi, a ua ike maopo no aau, he huikau no kekhai hapa nui o na keikikane me na keikamahine Oia no kekahi kumu e holo loa ai keia lahui i ka make.

            E nana iho ma na Halekula Aupuni a me na Kulawae ke huikau nei kekahi poe keikikane me na kaikamahine, ma ko lakou wa e imi ai i na huke haawina a ma ko lakou wahi e paani ai i ka wa hoonaha o ke kula. Pela no ma ke alanui i ko lakou wa e hele au u ke kula a pela no i ka hoi ana i ka hale.

            Eia kekahi põe ke huikau nei ma an iku-a i a me na hale inu ti a inu kofe, ma na hale ahaai-na a me na anaina hula,  a ke lulumi nui nei malaila na keikikane naau kolohe a me na kaikamahine maka hoohai.  I kekahi manawa ana ma kahi malu me ka makau ole ; a i kekahi manawa, kamailio i na olelo lapuwala me ka hilahila ole i ka hooloheia aku e ka lehulheu.  Nolaila, no ka maa paha i ka huikau ana me na kamaaina, pela no e huikau pu aku ai kekahi mau kaikamahine opiopio me na kanaka mai o na aina e  mai.  A he keu no ko'u ike ana i kekahi poe kaikamahine ma na kilanakauhale o keia pae aina, i ka hilahila ile o lakou i ka hiuka aki me na luina moku okohola ae me na luina moku a ae.  E haka pono ae ma na kuaaina