Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 13, 26 March 1870 — Untitled [ARTICLE]

O* Ua ike iho oei ke Kuokoa i na olelo kuanoi a kuaieheiehe a ka Lunakuia o Ewa. me be mea la, he mau olelo na ke i ao o!e ia, a ī hoonaau&o o e ia. Ua akaka, ua liio kona manao nui ma na omole rama i hoouoa nku ai i Waianae, e pakali i kekahi kauaka koonoeino o la trahi, e koho i kona ba)ota. Ua hoike weleiau mai nei ua Luoakala hi o Ewa a me Waianoe, i na kumu i hoopauia ai o na Komu kula ekolu o £wa, no iakoo na inoa, A. Kauhi, J. P. Kekaina, a me Daniela Kaiou. e iike me kaua hoike hooka-uia-e-ma-e i ka Pereaicfena o ka Papn Hoonaauao. Ao!e e hiki i ua Luuakuia ia, e hoololi i na manao a pau o ka poe o £wa, i hoopaa ai, ua hoopauia na kumu no ke koho ole ana i kona U\iota hoopilimeaaL E iike me ka hiki oie i ka Leopadi ke hoano e ae i kona mau kiko, pela no auanei e hiki ole ai iaia e hoano e ae i ko makou manao. ! Ua ike mua aku la no ka hoi ua Lunakuia ' ia he ike oleo Diniela Kalou i ke ao, he pepehi keiki oJ. P. Kekaina, a he ona rama o A. Kauhi i kekahi mnu wa mamua aku, no keaha kona waiho a hala loa mai i hope, alaila, hoopau p.e. Aole! He manao e aia i kona opu a-i-a-i kahi i inoe lapuu ai. a heaha ia manao ? <I No ke koho ole i kona balota." No ko makou manao ole e hoopau manawa i ka hoopaapna aku me " Kaomi pu " 0 Ewa a me Waianae, nolaila, ke hoolaha pe nei makou i kaua mau palapala elua uialaio iho. Aiea, Ewo, Feb. 9, 1870. Mea Mahaloia, ) ~ , ' A. Kauhi. { Alohaoe: | Ua napoo ae nei ka !a, a ua helu ia na hor.i ; ao!e au i ike ia oe me kou naau lokom;uka\ ; nolaii», ua uwepa au i kuu manao a paa loa ; aole nu e kala i kau hana hewa ana, a nr.e ko Luna paipai; f Eia ka leo hope loa ia oe; e hoomkaukau ' oe i kou mau la Kula, a e kiko a paa, a hoihoi mai i ka Buke, o na make a me na makaukau e ae o ke Aupuni nia ko olua hina ; a hele pu mai me ko Luna paipai ma ka la ; Poniimn ; hora 1 o ke kakahiaka ma kuu 1 hale. Owau no S. W. Mahelona. ,

Luna Kul.t. I ka nana ana, a hoonmopopo !ea ana i keia palapala, ua akaka lea, ua hookaawaleia aku keia kumu no ke koho ole 1 ko Mahelona balots, a ina i hooikaika oia nei i ka balota o ia la ae, me neia aia no o A. Kauhi ki? no kula la.

Aole loa i hana hewa iki o Kauahipnka i hoopauia ai, aka, wahi a Hunahewa, «'aole au e kala i kau hana hewa ana, a me ko Luna paipai." Me he mea la oua Luna kula la kai hewa. Eia mai ka palapala hoopau ia J. P. Ke- : Aiea, Ewa, Feb. 9, IR7O. Mea Mahaloia, ) . , . , D L - > A oha oe; J. P. Hekaina. } Ke kauoha ia aku nei oe, e hele mai oe ma ka hora 7 o kaknhiakn o ka Poulima, ma kuu hale, me ko Luna paipai pu mai no ; a e hoihoi pu mai hoi i na lako a pau o ke Aupuni ma kou lima ; a e kiko i kou mau la Kula, no ka mea, ua hala ae nei ka wa pono. Owau no S. W. Mahelona. Luna Kula. Ma keia, ua kauohoia ke kumu kula e heIe i kahi o Mahelona e hoopauia mai me ka Lunn paipai keiki pu ka hele ana. "Ua hala ae nei ka wa pono," wahi a ka Luna kula, a ua helu ia ke kumu kula mawaho aku o ka poe nohe kumu ; a o ka luna paipai keiki o ka Hale Kula o Kekaina, ka inea i hooikaika i ka balota o ka Lunakula o Ewa mai ka la a po, ua hoomau ia no e no« hn ma kana oihana he piipai. () Kauwahipaka hoi ka Luiv« paipai keiki o ka hale kula a Kauhi, ka mea i hoole ponoi mai, aole e koho ia Kualehelehe a e koho ana i ka balota o J. Komo, a i hanaole hoi i ka hewa,elike me

Ika Lunnkula o ia Apnna, ua kipakuia aku ! oia mai ka noho ann Luna paipai keiki aku. No keaha keia hona a keia lunakula ? No ka manao e iloko ona a mnkou e kaukolo nei. oia •• ke koho ole i kona balota." Malalo iho nei. e ike ia ai ka palapala pane a Daniela Kalou ia S. W. Maheloha, a malaila e ike ia iho ni, ua oi ae ko D. Kalou naauno mamua o ka Luna kula o Ewa, ma na mea helu a hoonaauao. Ina he oiaio keia, alaila, ke hilahila nei inakou i ka hoobha ae i ke akea, eia ka Luna kuia hulona o keia Keneturia umikumamaiwa.

Eia mai ka olelo paoe o D. Kalou ia S.) W. Mahelona. ! Eke Keokoa ; Oke aloha kou: No ka paiia ana mai hoi e ka Moaeko, ka makani kuehu iepo o Ew»4oa nei, i ikeia ai na manao uko ole o W. Mahelona, ka} Lun*kuta o Ewa a me Waianae, i hoikeia! ma ke Au Okixt, Helu 47, e olelo ana, 4 *i boo- ( pn ia ke kumu kuia o Honouliuii no ka I mnkaukau kupono oie, nolailu, ua haaleie ' mni na keiki nunui ne i ke kola." Aole pe-' | )a ka oinio, no kn mea, i ka makahiki JS6S, | (a i k<» niahmn o lune, ua kohoia na keiki| I nui u ui kuia ia e holo i Lahainaluna ; a I | komo lakou i ke Kuianui. a mahope, mahu. I jku mai ana iakou mai iaila mai, a hele au- j 1 ivana aku īal;ou ma o a maanei, a hiki ole ī' ! ke kumu ku!a Le hnuiuulu mai ia iakou, no |ia mea, ua kauliilii lakou. ;

E nana mai; ika makahiki 1968 i heie ai na keiki nui, a i ka makahiki 1870 nei no| hoi. i hoopauia ae nei ke knmu kula o Ho-j nouliuH, Ewa. |

| E n» hoa, e minaoio ana anei ookou, o na ! ! kumu i hoikeia e W. Mahelona, oia ke! ; kumu pololei o kona hoopao ana ia'u ? Ao. j le! Eia wale no, o kua hooikaika ana i ka ' ( baiota o J. Komoikehuehu. Penei e mao>: ) popo ai, I kekahi mau ia inamua ae o ka la I | koho fa!ota, un |oaa utai m*u ka Mahelona j j palipal», e i niai ana. »• E D. Kaioo, oa ha- \ ihaua mai h'u, e hooiknika ana ka oe i na 1 j bal»»ta e ae i li» pela, e 000000 ve j kou po* I

iho. M A o leia pono ana e i mai nei U'u e r»oono ' i ko'u pono iho, oia no ka Oihana Kumukuk o'u e malama ana. A no kuu heoikaika oie an* i kona baiota, o*a waie no koo-i «tea i hoopau ai ī ko'o ooho Kttmuku> h\ »na. Kupanaha !o ka hoepiiinieai wale aku no ka mamuli o ka oieio a kekahi iala 0 ke Aupuni. oia iho ia ka ka mea e mau ai ka oihana ike kanaka. A o kaoa mea i pane ae Dei roa ke Au Oioa, be wahi paie maka lahilahi waie )bo no ia e uhi aoa i ualo kona imi haia a me ka opuinoino, aka, aoie no e naio, do k.i mea, oa kiekie kaupoko o Kaala iiuna, a ua ahuwaie kana wahi e pee ana. Eia no hoi kekahi inea e imopopo ai; aoie mahope iho o ka ia koho baldta ( e ikeia ai ka makaukau oie o ke KumokuU ni-» kana oihana, aia waie no a hoikeia na kula, aiaila, ota waie no ka wra e ikeia ai ka makau* kau ole o ke kumu a me na haumana» a ia manawa e hoopauia i ke komukuia, aiaiia. kupono ka hoopau ana. Aka nae, oke kumukuia o Honouiiuii. ua makaukau oia ma kana hana kumukuia ; a no ia makaukau, ke uwnio hou mai nei kn leo o na nmkun a me na keiki, e noho hou au i kumu na ka iakou mau keiki. Utt i aku au, "Aole e hi« ki. uo ka mea. ua hoopauia mai au." A o oa LunakuU nei o ka Apana o Ewa a me Waianae, oia no ka'u i ike maoii i ka makaukau kupono ole oia kana oihana, oia hoi ka maiama i na hnle koia a hoomaemne hoi ia mau h«le, kahi e noia ai i ka ike a me ka nnnuao, aka, na'u no ī hooikaika mnoii imua o ke Kahukuia Nui, (Aberahama Fornander) e hana hou ia ka haie kula ma Honouliuli, no ka mea, ua nahaha na paia, na puka a me ka papahele, a e hanaia hoi i mau noho no loko o ua baie kula nei, a ua ae mai no kela ia mea, uiai kona wa i hele mai aie hoike i na Halekula o keia mokupuni. I ko ia la hoi ana i Honolulu a mahope iho, hoouna ia mai ana ka papa, a waihoia ina Wnipio. he ekolu ahupuaa a hiki mai i Honouliuli nei. Na na makua no i hooiima* lima i ke kaa bipi no ia mau papa, a hiki ana i ka Hulekulu ; kai no paha i ke oupuni wale mai no la hoi ia hana. .A ua Uwe iki ia ne no ua wahi papa no ua Halekula nei, a koe okoa iho no ka nui o ka papa, hoihoiia ana i kahi o ua o Maheloua. Mai a wai mai la keia, mai ke Kahukula Nui paha, a mai ke Aupuni mai no paha, •« nmi ia tvai mai ia ? Mai a Mahelona wale iho uo p»hn, oiai aole i pau pono na hemahema o ka Halekula. lawe e no kehi i na papu, a ke waiho hemahema nei no ka Halekuia a hiki 1 keia la a'u e uakau nei. Ma keia, ua maopopo ia'u ka 1010 o ka Lunakula o ku Apana o Ewa ame Waianae. Ke hooki nei au maanei, a i pane hou in mai au, alaila, e huai puii aku no au. Me ka mahalo. Daniela Kalou. Honouliuli, Ewn, Mar. 17, IS7O.

He nui no kekahi mau hewa e ae no keia Luna kula. Ua hoopau aku oia ia Kalino, Luna paipai keiki o ka Hale kula o Waianae, me ke kumu ole, Ua kuai hoi he enau omolcjrama, a hoouna aku i Waianae, in«mua ae o ka wa koho balota. Ua lawe hoi i na laau hale a me na pili o ke aupuni nona iho. Pehea la e hiki ai ke malama ike kanawai o ka aina, no ka mea, ke hea ieo nui nei oia, he iunakanawai au, aka, ia manawa hookahi no nae, me ka popo auhuhu no ma kekahi lima. Ua hoopau iho nei ke aupuni i kekahi o kona mau lun-i aupuni no ka ona amekeknhi man hewa e ae. Pehea hoi ka lunakanawai o Ewa a me Waianne i kuai ai i ka rama, n hooili aku i kekahi kanaka o Wai.mae i maunu pakali liana, aole anei e hoopauia ? Ke manao nei makou, he kumu kupono keia e hoopauia ai.