Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 14, 2 April 1870 — Ka Papa Pai Aupuni. [ARTICLE]

Ka Papa Pai Aupuni.

I keia mau makahiki elima i haia ae nei, j ua ike kakou a pau, ua kukuluia he Papa | Pai Aupuni, a ua hoolahaiahe mau Nupepa j Aupuni, malalo o ka hookaawale ana a na j kau Ahaolelo i hala eaku, i puuāala nui no ka hapai ana i keia hana. E hoomanao hoi kakou, o ua puu dala nui la i oleloia inaluua, oia no na dala auhau o kela a me keia makaainana pakahi i ku i ka auhau, i hoiliilua mai kela a mai keia mea mai i hookaa pono i na auhau a loaa he puu dala nui. Aole ma keia oihana wale no i luia aku ai keia puu dala a kakou i hookupu ai i kela a me keia makahiki mailoko mai o ko kakou mau auhau, aka, he mau wahi e ae no kekahi i lu ia aku ai. £ hoomaopopo kakou e na makaainana pakahi o ka Moi, na Ona ponoi o keia Hale Pai a me na nupepa i hoolahaia maloko o ia hale, mailoko aku o kau, ka kela a me keia hakina i houluuluia i ku ai he Hale Pai, he j mau nupepa a he mau hana e ae o ko kakou nei Aupuni. Haawi iho la ka Ahaolelo he puu dala nui n® ua Hale Pai nei, i mea e hoolimalima aku ai i kona mau paahana a e kuai ai hoi i mau lako pai, a kaa pu aku la ka hooponopono ana i kekahi poe lima kanaka e ae nana e hana e iike me ka makemake o ke Aupuni. Owai la ke Aupuni ? O kakou noo na makaainana, na Ona ponoi o kela waiwai. Ina aole kakou, alaila, me keia, aohe kela mau hale, aole he mau hana e ae, aohe no he Aupuni. Ua hana anei na lima hana nana e lawe* lawe ana i keia mau hana i oleloia, ma ka makemake o ka lehulehu ? Aole. Aole loa no! Heaha ka lakou hana ? Hoopuka lakou i na manao hoinoino i kela a me keia kanaka a lakou e manao ino ai ; hailiili i na Kahunapule o kekahi aoao hoomana ; kuamuamu i kekahi poe, a mailani loa i kekahi mau aoao hoomana ; ae aku no i na manao hoopaapaa a pelapela, e kue aku a kue mai, me he mea la, ua ae ia ke Aupuni, kahi a keia poe e noho luwelawe ana, i wahi no na mokomoko kaua, hakaka, kuikui, kuamuamu aku a kuamuamu mai, a hoolaha hoi i na inoa maikai o kekahi poe, me ka olelo iho, l, he iwi bipi e lawe hele ia ana ma na kauhale." Oia auanei ka waiwai a ko kakou nupepa, ka mea a kakou Hawaii ponoi e hanai nei i ko kakou mau dala ponoi i kela a me keia kau ? Aole. Heaha ka hopena o keia mau nupepa ? Ke noi nei makou ia kakou a pau, e ku īluna, a e lokahi ka manao, e pane na waha, e hoopau loa i ka haawina o na dala o ka lehulehu mailoko ae o ko kakou waihona no keia Hale Pai, a e kuai aku i keia mau nupepa a me na iako pai a pau i ka mea e, a e hooiilo na ke kanaka e makemake ana e piepiele, e lawelawe ia oihana, i hoopauia na lima iawelawe & kakou i hoolimaiima aku ai me ka maikai, mai ko lakou huna ino ana mai ia oe, ia ia ia, iaia nei, a ia'u na mea e kokua hala ole nei i kona oia i keia a me keia makahiki, a kaulele iho na Dala Elu» ninluna ooukou a me a'u, ina kakou e makemake e heluhelu i kona mau hakukoie, i kona mau Kaao hapai kuko, kona mau meie hooipoipo i hakuia e na kanaka o ia ano, na olelo hakaka a kuamuamu a me na iaukua manao ano oie o kela a me keia, i hele wale a "piha uno. M O na iiio o ko kakou Waihona i kela a me keia makahiki no keia Haie Pai, na Nupepa i hooiahaia inaloko olaila a me na lako a pau e hapai ai i ka hana, ua ot kelakeLa, ae no ia; a o na loaa mai, aole no ia i mamao aka mamua o ka neie. Nolaila, īna e manao ana kakou, o ko kakou makemake ka uhaai wale no i ko kakou mau dala no keia mau makahiki aka e heie oei. mamuh o ka uhauha a keia poe, alaila, mamua o ko kaf koo pae ola ana aku ma ke awa kahi a ka- > kou e makemake nei e ka, e poho ana kai koo i ka hohono, no ka mea, ke komo iiihi nei ka iiu na ka puka liu. Ke ike e oei . nae kakon i ka paka-iiu kahi e komo mai ai ka i»u, oolaiU, Heaha ka kakou hana ? £ ku aneī a nana wale, me ke pani oie i ka paka- > iiu ? Aole. £ komo ke kapa hana, e paa •|ua iima i na mea paahana, a e kaukooaku

a e papaai iho a paa ioa, i ole ai e hoopoino mai ia paka liq mai ke poho *na aku o ka moko holoekoa iioko 0 ka hohoeu. Ina makemake na iima lawekwe 0 kakou e noho nei. e kukuiu i Haie Pai, a e hooia-i ha i mau nupepa, a e imi oia ma ke kuamuamo a me ka hoinoino, mai ioko ae no ia o ; ko iakou pakeke ponoi e uku ai lakou i mau ' psabaoa a i maa iako no iakou ma keia mea ; he hooiaha nupepa, aoie mai ka vraihona i »ko 0 ka iehqlehu, 00 ka mea, aa ike no la- j kou t he oia no iakou maiaiia. Ua oki ke J daia a ka lehulehu, mai haawi hou, 0 caimi« | hi pu auanei kakou me Kauiuiki ma. Ina e; kanaiua kekahi poe no keia» e nmna i ka ho-1 ike a ke Koraite \V»e no !ra Hile P*i Pal*. |

I |»ia 0 ka makahiki IS6S, oia hoi keia, ) Na loaa 0 na makahiki eiua : i | iVa Loaa. | Mai ka Waihona Aupuoi I Mai na hana hooiimaiima a me na Oieio Hoolaha 13,T56 26 - Uku makahiki oke GazeUe 3 434 59 | *' " AuOkoa 3.557.44 ī Kuai pepa . . . $> 0 . Daia kee, Mar 31, 1866 47.39 $32/7461)9 WĒ*

Uku ]£ makaiiiki o ka ( Luna Pai 3,000 4,50000, Uku makahiki o ka Luna I 0 ke Au Oiva 2 5 050.00 1 Luna nana buke mamua ' okekohoana % 550 00 Maiama 0 ka Luna Pai 17»593>01 Na lako o ka Hale Pai 5 ( 325.30 Na uku Luna Au Okoa 277.00 Kela ano kesa nno 2,070.47 | Koeoa daia, Maraki 1 47.13!

§32,746.091 i ka nana ana i na dala loaa o ka Hale i Pai, ua akaka iea ka uuku o na dala i loaa! inai no ke Okoa. He aneane 2,000 paha mau nupepa Au O&oa i paiia i kela hebedoma keia hebedo.ua ; a ua like keia me 54.000.00 no ka makahiki hookahi, a ua like hoi me SS.OOO no na makahiki elui, no ka mea. he $2.00 paknhi ka uku makahiki oka nupepa. Eia nae, he $3,957.44 wale no i loaa iloko ona makahiki elua. Ua like keia me ka uku o na nupepa maialo mai oke tausani hookahi. Hookahi tausani a keu na nupepa Okoa i h.-iawi waie ia i kanaka i keln inaknhiki keia makahiki. Ua Uke keia me 55,000.00 i haawi waleia a kiola wale ia. A eia ka hewn, aole ona daia ponoi keia a na Kuhina e kioiaia nei, o ka kakou mau daia no e na makaainana. £ha tausani o ka kakou mau dala i kiniiaia iloko o na makahiki elua i haia »na kela puka o ke Āu Okoa. Pela hoi, he 500 mau Nupepa Haole o ke Aupuni i paiia, a he 200 ka i kiola waleia me ka hua ole mai oka uku. Aia huu no keia puka ! Ua hiki no i ke Aupuni ke hooiimaiima ae i kekahi mau mea Pai Palapaln eae no ka kakou mau hana ma kahi iilo uuku mai, aole me ka puka liu nui e like me keia.

Eia ko kakou nupepa Kuokoa, ke Kiloha• nar Poo?eia 7iol a •»»• dala mai a ke aupum i houluulu ai i oia ai; oia, aka, mamuli no o kana loaa e paahana ; nei, i ola loihi ai oia iloko o keia mau maka- j hiki eiwa, a ke ninau nei makou, Pehea la | hoi i holo pukaka ae ai na nupepa Aupuni, a ! emi na ioaa mamua aku o na liio, no lea ! mea, o na hana pili Aupuni a pau e uku ana j no ia Oihana Pai ? He wahi oka eepa. i I ka makahiki i haia ae nei, ua hoolaha i ae ua Hale Pai Aupuni la, ua( hoemlia na i hana pai a pau maloko o ia Hale Oihana, ma ka iwakalua kumamalima hapahaneri ka emi. Aole anei keia he paonioni oke Aupuni i kekahi mau Hale Oihana eae o keia ano ? Aole anei keia he hoemi ino o ke aupuni i kona mau uku a kumukuai o kana mau mea pai, ī mea • kipaku ai i na kanaka a pau e imi ana i ko lakou ola kino ma keia ano oihana hookahi, he Pai Palapala ? Ke manao nei makou, he kue muoli keia o ke Aupuni i ka pono imi ola o kekahi poe ku i ka auhau, e hanai a e hapai ana i keia hana hookahi he Pai Palapla. No keaha la ka mea o ke aupuni i hana ole ai i hale kamana, haie amara, hale kuai poi, hale hana paakai, hana upena kolo amaama, hana mahiai kalo, hana oihana Loio, hana kauo kaa bipi, hana kauo kaa Kikane, Halekuai Lole Kukaa.a kuai liilii, hale pe* na, hale hotele, hale hoohainu kope, hale hana Keaka, hale hana hao, haie hoohaiou rama a hana imi loaae ae e ola ai ke Aupuni, a hoemi i ke kumukuai o na mea kuai, he iwakalua kumamalima bapahaneri ke emi o ke kumukuai malaio ibo o na kumukuai o na haie a me na hana e ae, a kauo ilalo i ka poe e malama ana ī keia mau oihana, e ilihune a noho wale, aohe make malama i j keia mau hana i hoikeia ae la ? No ka raanao ino wale no keia o kpkahi Poo Aupuni e ooho nei, ke kumu i hoemiia ai a iwakalua kumamaiima hapahanen ka emi ilalo. Noiaiia.oko oukou maiainaiama keia a makou e hoike aku nei, a ina makemike oukou e na makaainana e kukulu ke aupuni i na | hana a pau i hoikeia maluna, a e hoemi i na | kumukuai o na mea a pau ana e kuni mai ai, i iwakaiua kumamaiima hapabaneri ka emi, a kipaku ae ia kakou ka poe e imi ola ana ma kela mau hana, mai ka aina aku, alaila, oa hala ole ko makou hoikeike e ana ia oukou mamaa o ka hiki ana mai o ia wa.