Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 14, 2 April 1870 — No kekahi mau mea o Kaleponi. [ARTICLE]

No kekahi mau mea o Kaleponi.

! O ka mokuaina o Kaleponi, oia ka aina i makemake nui ia e na kanaka Hawaii, mamua o na mokuaina e ae a pau o Amerika Huipuia. O ke kumu, eia no ia he akaka loa. Ke waiho kahela nei oia ma ke Kapa* kai o ka moana Pakipika, a oia no hoi ka mokuaina kokoke loa mai o Amerika Huipuia i ka Pae Aina o Hawaii nei. O ke awa ku moku nui o Kapalakiko ma Kaleponi, oia no ka makeke kahi a na mea ulu o Hawaii e laweia nei e kaui ia ai, a malaila mai, ke laweia mai nei na tausani dala ma na lole, iaau bale, na mea ai, na lole paa a pela aku a peia aku i kela a me keia makahiki. He le* hulehu wale na kanaka e holoholo nei mawaena o k*iaawa a me keia Pae Aina. Aia no hoi, wahi puuiu Hawaii malaiia e noho kauliilii aua ma kela a ma keia wahi 0 Kaleponi he mau makamaka hoi ko lakou a he ruao hoa aloha tna Hawaii nei, e make- | make ana hoi e lohe no lakou a e oluoln ana ! paha e hoikeia mai no ka aina kahi a kela ! poe e noho malihini mai la. Nolaila, e olu'olu ana no paha kekahi poe Hawaii i holo j ole i iaila, ke lohe i kekahi mau mea no Ka- ! leponi. j I ka haalele ana ia Hawaii nei, a holo aku | i Kapolakiko, o ka aioa mua e ike aku a:, o 1 na mokupuni Falona, (Faraione) oia hoi, he Ihapalum la paiia e holo aku maiiaih aku, 1 alaila hiki ako i Kapalakiko. Aia maluna o ! kela mau mokupuni, he Hale Kukui Maiaj malama, e kii ana e hoomalamalama aku ai \ i na iKoku holo i ka po. Aia hoi maiooa o ) keia mau mokoponi na ano manu o ke ko« ( ' loa me oa ano m-nu e ae a pao, a makeoa ' wale hoi oa hua e loaa ana malaila, a laweia 1 ' aku i Kapalakiko. Ma na aoao hoi a pao o ' : na mokuponi, be noi wale na ano ia, e holo 1 ' aoa malalo o ka hohona o ke kai a maiaiia, 1 i e holo mai ai na kanaka lawaia maluna o oa i: waapa e lawaia ai t a hei nui iho ia na ia. i' O ke kaikuooo oui o Kapabktko t he wahi kowa ma ka naku e komo aku ai, a koma

; ioa aku iloko, he *Wc-% aka. OWm ou- ( ! ku k&hi e komo »ku at f ua kipiia» Puka Ga- i l*« ! e Mawaho aku o ke» ouku, he leholeho; t ' waie na ano moku e holoholo ana. on» mo- { kuahi, meka pe*. na kialaa &me n« kuoa ti i j e i keu aoa i keia a me ke» U, « hoio au»,i 1 nui ka Hema a me ke Komoiiaaa mat } loi i ua kuna pailau holo hoi me ko lakou mau . j I helu pakahi i peoa eleele ia ma na pea e ikeia \ i j ana no lakoa e holo ana a pili i oa moku hou . 3 • e hoio mai ana t no ka hooili aka ina pailata. , i j £ ku makaukau ana boi na mokaahi ko!o mo-1 ku nui, e kolo, ke pakuikui mai ka makaoi i mamua. !i | Ma ke komo ana aku oka nuku o Puka ; i 1 Guia, ua kukuiuia he papu a hookauia na. pu Kuniahi nunui, ke komo iki aku maioko,' aia he mau mokupuni i kapaia o Uacetara a . Ime mokupuni Kao. Aia maluna o i>» mau ) j mokupuni, ua kukulum he mau papu a ua ! | hookauia na pu he nui wale, no ka mea, ua | : hooiakoia keia no ka hiki i ka manawa kaua, | alaiia hiki ole i na muku kaua o na enemi ke}' i korao ioa aku iioko, a hoopoiuo aku i ke ku-1 ! iannkauhaie. | | Mahope iho oka nuku ika moku ou e hoio! i ke maaio mai ia na haie e ku kauiiiiii ana r j ma nakapakai, aohe hoi e iiuliu iki aku» huli. j ae la i ka henia. ! | oke kulanakauhaie o Kapaiakiko, me he ; i pea mea la e oili ae ana mailoko ae o ke kai | ; a hohoia aku la ī ka iauia maluna o na puu. t ī Kapalakiko. j | He kuianakauhaie maikai keia. Mai kahi; • mamao aku mai ka aina mai, e ikeia aku no; | na kia o na moku, na puka uwahi o na mo-1 ■ kuahi, e pili ana raa na aoao o na uupo; ua , ! ikeia aku no hoi na moku e ku ana mawaho j ; aku o na kapakai. O na uapo o Kapaiakiko,! ! ua piha pu i na ukana o kela a me keia ano, | i e hooiei aku ana a e hooili mai ana, oia na j | iaau hale, na paila wahie, na ianahu na bena j i pulupulu na paiki huita, ota, a me na hale, ! na uala kahiki a me na ano'mea ai e ae a | ! nui vvale. | Ona uapo nnn mokuahi nui hoiohoio ' moana, ua kukuluia he mua hale maiumalu, j e iike me ko ka uapo o ldaho ma Ainahou, i i mea e maiaina ai i na ukana mai ku poiuo n i ka la a ine ka ua. O na mokuahi e holoholo nei iapana a me Kina a ine ua mokuahi hoioholo i Panama, he mau mokuahi nui a nani lakou, a ua hiki I ia lakou pakahi ke lawe he umi a umikuma- ; maiua haneri ohua a tne na ukana he nui I wale. O kekahi o keia poe inoku, e hiki po* no ana uia ko lakou nuiu uapo, a he mea i waiwai nui no hoi ka makaikai ana aku ia | iakou me na maka ponoi. Ona mokuahi ī " Kipuhaiika nui," " Kina, M il lapana," ame i "Puka Gula," a me kekahi mau mokuahi ' nui eae, o iakou na mokuahi nui ma ka moj ana Pakipika e holohoio nei. 1 ona alanui o Kapalakiko, ua kipapa ia i me na pohaku a i oleia, me na pauku iaau 1 nunui. O kekahi o kona mau aianui,ua lau- ; la a palahalaha, a o kekahi hoi, ua oioli no. i He nui wale na kuamoo e holo ana iluna ' ma na puu, a he pii ku maoli no hoi ma ka j ike aku. O kekahi hapa oke kulanakauha. j le, ua kukuluia maiuna o ka iiikai, ma ke I kukulu ana i na pou nui o ka hale i laio o ke | kai, a ma ka hoopihapiha ana i kekahi wahi • me na pohaku a me na iepo, a ma ke kukuI iu ana i mau pou iloko o ke kai, a maiuna i iho o ia mau pou e kukuiu ai ka haie. ' He iehulehu wale na hale nani ma kela j kulanakauhaie, na hale kuai, na hoteie, na I haie maiama daia a me na haie noho i ba* ! hauia me na pohaku i kaiaiia, me na hao, i me na pohaku ulaula ame na laau no hoi. | O kekahi mau haie, ua pakuikuiia iho ahiki ; ī ka ekolu a aha hale ke kiekie. No ka nui ' hoi o na maiihini heie mai, noiaiia, ua kuku- ■ iuia na haie ai a me na haie moe, he nui | waie, a me he mea ia, e pau ana na mea a pau e komo ana iioko o keia kuianakauhale, ! i ka ike i na hoailona mawaho o na hale e | kakau ana, he Hele Paina a Hale moe." ! Ona aoao ona alanui iiana nui, ua hele I I a hookeke na kanaka mai ka la a po, a t ke--1 ( kahi inanawa, iloko o ka piiikia ka hou ana '! aku a hele aku ī mua. Ua paa pu no hoi na 1 j alanui i na kaa lio o keia ano keia ano, e ' | kauo ia ana e na iio nunui a nani. ' | He mea pono no hoi e hoomaopopo ia na 'kaa iio Kikane. Ona kaa o keia ano, he , nunui a paa maoii. He eba na lio nui nana = e huki i ke kaa hookahi, i oi aku ke kaumaha o ka mea e hukiia ana mamoa oka 10. ' 000 paona hio a huiia paha. O kekahi o ! keia poe iio nuaui, ua hiki aku ko lakou ku- '' mukaai pakahi mamua oka Elima Haoeri 1 i dala, a o kekahi ma ke tausani dala paha. '■ Ua oleloia, eia ke noho nei na leaoaka he I 170.000 maioko oke kulanakuhale o KapaM lakiko, a ke pii makawalu aenei kona mau "1 kanaka. Ona kaoaka oni aina e mai, ke I I koeno mai nei iakou iloko o keia kulaoakauhale, ke noho oei a ke hoomaka nei i oa haoa. Eia hoi kekahi mea pooo ehoike aku, o tr ka nui ooa Pake i holo mai ilaila. Ma kei;■ kahi aoao o ke knhnakauhale. ua ooi wile ! na hale kuai ona pake, oia hoi kahi oka • j lehulehu o lakeoe noJbo oei. a o na kao&ka e > i hele ana ilaila t e maopopo oo 'iū'm ke aoo o

naa h ike mm i na alanui kahi a U< koa e noho aaa, He eaakeaa wal« ki kikau n»o mea ai, «• iawe mai ai e kni «ko, ota hoī he m&a m«'a bou & malihiai. Ke l&w p« niai oeihoi kl»»i i o» ū bu. o* silika & ;me oa oh» eae be n«i «rak. Ua kaaliilii |aki> keia poe ena oa wahi he qqi w*fe a pooi . ka mokaama, a ke haoa nei hikoo i oa haoa. : paakiki a kiomahi. Ua kukulu pu I»koa i , roau h«le pofe fw»gana oo iakoa R kahi hota t lakou e heie ai e hoomaaa » kf» iak«u aaau akua hoomaoauoaini, O nt haoie lialia a rac oa Helene* he poe akamai iakou ma ka iawaia aoa« a ke hele |nei kekahi poe he nui o Ukou e Uwaia, a hoiboi ae i ka makeke e pakaakau au . Ke iehuiehu ioa nei oa haole !utiaio ma t Kapalakiko. O kekahi poe o Ukou he maa ' mea malama dala, a o ka nui o lakou he mau ; rnea enalama haie koai lole a piepiele iiilii e * hele ai. He mau halepuie maikai ko keia |poe. O kekahi o keia mau haiepuie, hoo* |kf*hi o lakou he halepule nui a naai, i kuka* |iuia me na |v>haka me na kia loloa poepoe (elua. (Ja kapia "Ko Emanuela Poe i I Hoolawaia." O kekahi hale kupeno keia ke jmak A ikaiia. i\e hoolaha nei na iudaio ma ; ke!;\ kuUnakauhinie he nupepa hoomana i ■ paiia ma ka olelo Enelani a rae ka oielo Gereinania, i knpaia ka Hefera. O ka lakou mea e ao nei» «• E hoolohe mai e ka o ie» hova ko kakou Akua, oia no ke Akua hookahi." Aoie iakou manaoio iki o Kamlo : oia ke Keiki a ke Akua, a ke olelo nei lakou, I o ka manaoiana o ka lsaraeia, e hiki mai ana ; no. O ko lukou makapo i hoopukaia e ! Piiulo, ke paapu nei no ia haukae ma ko laj kou mau inaka.