Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 16, 16 April 1870 — Page 4

This text was transcribed by:	Verna Nalani Podlewski
This work is dedicated to:	Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, APERILA 16, 1870

Ka Nupepa Kuokoa.

Sweet the time, exceeding Sweet.

1. Wa maikai a oli nei,

Wa e hui mele ai,

Mele oli no Iesu,

O ke ola o lakou.

2. Mele i ka Makua mau

I aloha i ke ao,

A haawi wale mai

Kama keiki e ola’i.

3. Mele i ke keiki pu

I aloha ia kakou

A haawi wale mai

Kona ola e ola’i.

4. Mele i ka uhane e,

I aloha a paipai mai

Nana e hoohanau nou

I loaa ke ola mau.

HAWAII.

Come shout aloud the Father’s grace.

8-6.

1. Hookani i ka Makua mau,

A mele ia Iesu;

Kokoke hui me ke ao,

A mele lani pu.

2. Ke Akua mana oia mau,

Ke hoohaahaa nei nae

E kappa i na hoohanau

I mau pokii maikai.

3. Ke Akua! Kuu Makua nei!

Inoa makamae!

Aohe oli pa maikai

Me keia maluna’e.

4. Ia oe o kuu lokomaikai

No na makana au;

No kou aloha i kahe mai

Na pomaikai a pau.

5. Ua pa kaukani na maikai

I helelei maanei,

Ko luna nae ke oi ae,

E mau kuu hoomaikai.

HAWAII.

Begin my tongue some heavenly theme.

8-6.

1. Hoomaka ku’u alelo nei

A hai i na kamahao.

Na hana mana i no a e

O ke Lii oia mau.

2. E hai i kona pono mau,

Hookani nui ae

I na wanana no Iesu,

A me ke ko ana’e.

3. E hai, “He ola no ke ao,

No kanaka a pau;”

No kona lima i kakau

Me kona peni mau.

4. Ua kahaia a paa mau no

Ia hua maikai nei,

Aole hiki i ko ka po

Ke kii a hookui ae.

5. Paa me ke olelo mamua’e

I hana i na ao;

Paa me ka olelo e kaa nei

Na hoku ao a mau.

6. Ina he leo pane mai,

“Nou no ia ola mau,”

Lelele ae kau oli nei

A oli lani au.

HAWAII.

O mean may seem this house of clay

8-6.

1. Haahaa ka hale lepo nei,

A piha i na awe,

Maloko nae i noho ai

Emanuela e.

2. Ua noho kino me kakou,

A hiaa pu no,

Ua hali i ko kakou luuluu,

Me na waimaka pu.

3. A ma ia kono, make no

Ko keia ao alii;

Pio ka la! He kamahao!

He make mana nei!

4. He aho ho ia kino nei

I hui ai Iesu

Me kakou kona mau pokii,

A kuikahi pu.

5. Lokahi oia me kakou

Ma koonei mau luuluu,

Lokahi kakou me ia pu,

Ma kona home mau.

6. Aloha mana! Iesu e!

I ano hou ke ao;

Aloha mana e loaa’i

Kou lima aoia mau!

HAWAII.

Kumumanao a S.P. Akiona.

Heaha la ka hana nui e hana aku ai na Lunamakaainana no keia kau Ahaolelo e hiki mai ai?

Eono.- E hoopau i ka Laikini Kuai Opiuma ma keia Aupuni, me ka hookapu pu no I ka hoopae ana mai i ka opiuma, (kee nae na laau opiuma i pai pu ia me na ano wai e ae, a na kauka haole e hana ai no ka lapaau mai,) a me ka hookapu loa i ka poe puhi opiuma.

Ma keKanawai Kivila i hoapono ia i ka la 21 o Augake, M. H. 1860, ua ae ia, na ke Kuhina Kalaiaina e haawi i laikini, a mau laikini paha, no ke kuai opiuma ana ma Honolulu a me Lahaina, ma ke kuai kudala ana i na laikini, mai ke elua kaugani dala pakahi, a hala aku iluna, me ke kauoha o ua pauku kanawai la, me na pake wale no e kuai ai i ka opiuma, aole me kekahi mea e ae. Nolaila, ke hai aku nei au ia oukou, he mea ino loa keia Laiki Kuai Opiuma iwaena o keia lahui; aole o na pake wale no ke pilikia, aka, ua pilikia na mea a pau o keia lahui holookoa.

Iloko o keia mau makahiki elua i kaa hope aku nei, oiai, ia’u e kaapuni ana iloko o keia mau mokupuni, mamuli o kuu oihana misionari iwaena o na pake. Ma kuu hoomaopopo aku, ua hiki aku i ka hookahi hapakolu o na pake i puhi opiuma; kekahi hapa uuku o lakou, he poe puhi kahiko mai Kina mai, a o ka hapa nui o lakou, he poe puhi heu wale no mahope o ka hiki ana mai i Hawaii nei. Eia kekahi; He kakaikahi loa na pake kuonoono a waiwai hoi i puhi i keia mea he opiuma. A o ka hapa nui hoi, he poe ilihune a pilikia, a noho hemahema loa i na mea e ola ai i ke kino a me ka ohana. Ma keia mea a’u e wehewehe aku nei imua o oukou i ka nui o na ino e ulu mai ana o keia mea he puhi opiuma. 1. He mea hoopau dala wale. Mai ka hapawalu dala ka palena haahaa o lalo, a pii aku i ka hookahi a elua dala a oi aku na ka la hookahi e lilo ai i ka opiuma o ka poe puhi opiuma; ina ua maa kekahi i ke puhi ana, alaila, ua hiki ole ke manao e haalele koke; nolaila, ina e loaa kahi dala, e hoomanao mau ana i ke kuai opiuma mua ana, a ina uuku kahi ai, kahi ia, a me kahi kapa aahu, oia iho la no. Ina e hoouluulu kakou, alaila, e ike ana no kakou, ua loaa i ke Aupuni he 15 a 16 paha kausani dala mai ka poe puhi opiuma mai, no ka laikini a me ke Dute Awa. A na ka mea nana ka Laikini Kuai Opiuma kekahi mau kausani dala ana i ka puka ai, a no ka opiuma kumupaa kekahi mau kausani dala he umi a oi, a no kela a me keia lilo kekahi; nolaila, me he mea la, he kanakolu kausani dala a oi aku kai lilo mai loko mai o na pakeke o keia mau haneri pake puhi opiuma; he poe ilihune nae ka nui, ke noho nei lakou me na haku hana he eha wale no dala no ka mahina hookahi, a oi aku paha. Kakaikahi loa ka poe waiwai a kuonoono paha iwaena o lakou. Nolaila, o ka poe ilihune e puhi opiuma nei, ua aneane e lawe pau loa ia aku ko lakou wahi loaa no ke kuai opiuma ana, a ua hemahema nui loa no na lako e ae e noho kuonoono iho ai; a o ka poe waiwai nae, ina e nui ko lakou puhi ana i ka opiuma, alaila, e pau ana ka waiwai, a i ole hoi, e emi iho ana paha; he mea maopopo loa ia, aole kekahi hana uhauha e ae ma ka honua nei e like me keia mea o ke puhi opiuma. 2. He mea hoopau manawa ke puhi opiuma. O ke puhi ana i ka opiuma, aole no i like me ka inu ana i ka rama ka hiki wawe o ka inu ana; o ka inu rama ana, oia ke kii ana aku i ka omole rama a ninini iho maloko o ke kiaha, a inu iho, o ka pau no ia; aka, aole pela ke puhi ana i ka opiuma; he mea hana nanea loa ke puhi opiuma ana. O ka makemake loa o ka poe puhi opiuma e loaa na hoa nanea pua , kamailio pu, a puhi pu paha i ka wa a lakou e puhi opiuma ai, e moe ana lakou ma kahi moe me ka hana malie, ina he mea puhi nui, alaila, e hala ana kekahi mau hora okoa ia ia. Kekahi poe, he elua puhi ana no ka la, a o kekahi hoi, ekolu puhi ana. Kakaikahi ka poe i hookahi puhi ana no ka la. He ahona iki i ke ao, no ka pilikia i ka hana, nolaila, hapa iho ke puhi ana, aka, ina ma ka po hoi, no ka ike paha he manawa kaawale, nolaila, ua puhi aku alike alike o ka po kekahi poe, a kokoke i ke alo kekahi poe. I kekahi manawa ua poina ia lakou ka hana ana, a i kekahi manawa, ua haalele maoli no i ka hana, no ka pilikia i ke puhi ana i ka opiuma. Pela mau aku no i kela la i keia la, mai kela hebedoma keia hebedoma, a hala na mahina, na makahiki, me ka hiki ole ia lakou ke noho wale i kekahi mau la me ke puhi ole; nani ka hoopau wale i ka manawa no keia mea he puhi opiuma. 3. He mea e mai ai ke kino, ke puhi mau i ka opiuma. O ke ano o ke puhi ana i ka opiuma, oia ka moni ana i ka uwahi laau iloko o ka opu; no ua moni pinepine la i ka uwahi, oia ka mea e maloo ai ka puu, ke ake, a me na mea e ae iloko o ka opu, oia ke kumu e nawaliwali ai o ke kino o kanaka. Eia kekahi, ina e hala ka manawa i maa ai i ke puhi ana i ka opiuma, alaila, e nahu ana ka opu, e eha ana ke kino, me ka pii mai o kela ano mai keia ano mai, e puka mai ana; a e lilo ana kahi kino ola i ke omaimai, e nawaliwali ana na hana a pau, a e nawaliwali pu ana no kahi manao. Nolaila, o ke puhi ana i ka opiuma, oia kekahi o na laau ikaika loa, nana e hoolilo iho nei i ka poe kino ikaika i mea ole. E nana i kela mau kumu ekolu i haiia maluna, i maopopo ai ia kakou he mea ino loa ke puhi opiuma. A heaha ka mea e loaa ai i na pake ka opiuma? Na ka ae ia o ka Laikini Kuai Opiuma ma keia pae aina. “No ka poe e makemake ana e puhi opiuma ka hewa; ina aole puhi na pake i ka opiuma, alaila, heaha auanei kela Laikini Opiuma,” wahi a kekahi poe. He oiaio no, no ka poe puhi opiuma ka hewa, no ko lakou makemake ia mea lapuwale. Aka, he mea mau no i ka poe hapa noonoo ka puni i na mea lealea kinohi, me ka hoomaopopo ole he hopena pilikia ia; a ina e hana kanawai ia e ke aupuni e keakea aku ana I na makaainana naaupo e komo ana iloko oia pilikia, alaila, e pakele ana no lakou i ka poino mamuli o ka makau i ke kanawai.

Ke i mai nei paha kekahi poe aloha ole. “Kahaha, na ka pake no ka i makemake e puhi opiuma, na ka pake no ka i lawe aku i kela Laikini Kuai Opiuma, alaila, no ka pake wale no ia pilikia; ko lakou dala kai lilo aku, ko lakou manawa kai poho aku, ke lakou kino omaimai ana. Heaha ko ka lahui Hawaii malaila? Ua pono no i ke aupuni e hoomau i ka ae ana aku i kela mau Laikini Kuai Opiuma e like me ke kanawai kahiko, i mea e loaa ai he umi a oi ae no na kausani dala o kela a me keia makahiki no ka waihona o ke aupuni.” Ke i aku nei au ia oukou, ua hawawa loa ka noonoo ana pela. Ke maopopo nei i kuu manao, ina e mau aku ana ka Laikini Kuai Opiuma ma keia pae aina, alaila, e poino nui loa ana keia lahui holookoa, aole o ka lahui pake wale no ma Hawaii nei. 1. E poino ana ka oihana kalepa no keia laikini Kuai Opiuma. Ina e mau ana ka ae ia ana o na pake e puhi opiuma, alaila, aole paha e nele ana na pake hale kuai a kalepa paha, a komo pu ana ma keia mea he puhi opiuma. Ina e nui ke puhi ana, alaila, e uhauha ana i ka waiwai, me ka molowa i ka hooponopono ana i na mea e pili ana i kana oihana, no ka hoolilo i kona manawa i ke puhi opiuma; anolaila, he mea maopopo ia kakou e poho ana kona waiwai, a e poho pu ana paha ka poe i aie aku ia ia. Aole anei he kumu ia e keakea mai ai i ka holomua ana o ka oihana kalepa? Eia hou, no ka lilo nui o ke dala ma ka opiuma, no laila, e hoouuku ana ko lakou kuai ana i ka lole aahu, ka ai ame ka ia; o ka hale kuai opiuma ke laki ana, a e noho wale ana na hale kuai lole, na hale kuai mea ai, a me na pakaukau ia o Ulakoheo, ke nui mai ka poe puhi opiuma iwaena o kakou, he kumu no ia e poino ai i ka oihana kalepa iwaena o kakou. 2. E poino ana ka oihana mahiai no keia Laikiki Kuai Opiuma. O kekahi hapanui o na pake e puhi nei i ka opiuma, he poe paahana mahiai iwaena o keia pae aina, a ke kii hou aku nei ka Papa Hoopae Limahana i Kina i mau haneri pake paahana hou no keia pae aina, he hiki mai koe a lakou; a ina e ae ia keia Laikini Kuaoi Opiuma e like me kona ano mau, alaila, me he mea la, ua hoohamama ia ka lua poino e hoohalua’i i na pake paahana i komo iloko o keia hoowalewale weliweli. Alaila, eia kahi ninau: Pehea na paahana ma na pa mahi ko, mahi raiki, a pela aku; aole anei e molowa i ka hana, a nawaliwali no hoi kahi kino hana no ke puhi nui o lakou i ka opiuma? Eia kekahi: No ka lilo mau o ko lakou wahi dala uku mahina i ka opiuma, alaila, e noho mau ana lakou iloko o ka pilikia ame a ilihune, no ia kumu ka mea i hoihoi ole ai i ka hana ana. A nolaila, aole anei he mea ia e pilikia ai ka oihana mahiai? Eia hoi, ina e hele aku lakou i ka hana, aole no e hiki ke hoohalike me ka poe puhi ole i ka opiuma ka ikaika ame ka noonoo, no ka mea, ua piha kona poo i ka uwahi opiuma, a ua nawaliwali pu kahi kino. Nolaila, ke manao nei au, ina e mau ana keia kanawai no ka Laikiki Kuai Opiuma, he mea akakaia, e poino ana ka oihana mahiai. 3. E poino ana ka lahui Hawaii ponoi no keia Laikini Kuai Opiuma. Ua lohe pinepine au he nui loan a kanaka Hawaii me na wahine Hawaii e puhi nei i ka opiuma. Ua ike maka au i kekahi. Eia ka ninau: “Nohea kahi e loaa ai o ko lakou opiuma?” no ka mea, ua papa ia e ke kanawai, aole me ka mea e ae e kuai ai i ka opiuma, me na pake wale no; aka, aole au i manao na kuai aku ka mea nana ka Laikiki Kuai Opiuma me na kanaka Hawaii, aka hoi, ua hiki i na kanaka Hawaii puhi opiuma ke noi a hoolimalima paha i na pake e kuai malu i opiuma no lakou. O ka hoomaka ana paha keia o na Hawaii ponoi e hoao nei i ke puhi opiuma, a ina e mau ka hoopuka ana o ka laikini opiuma, alaila, e mahuahua loa aku ana ke puhi opiuma iwaena o na Hawaii ponoi; aole no e liuliu, e lilo ana kekahi hapa o keia lahui e komo iloko o keia hana ino, alaila, e ike ana oukou, aole no ka pale wale no ka pilikia o keia Laikini Kuai Opiuma, ua komo pu no na koko Hawaii iloko oia kiolepo hookahi. Aole anei e like me ke kanaka e hoonou aku ana i ka iole me kona ipu aniani me ka manao iho ma ia hoonou ana aku, o ka iole kai poino, aia ka, ua naha kona ipu aniani, oia ka mea i poino nui. Pela no hoi ko oukou kuhihewa ana i kahi Laikini Kuai Opiuma. O ka poe pake wale no kai poino, aia ka, e poino nui ana oukou e ka lahui Hawaii ponoi. Nolaila, ina aole hoopau koke ia ke kanawai no keia Laikini Kuai Opiuma, alaila, e like ana no ka mahele ekolu o kuu kukulu manao, “E poino ana ka lahui Hawaii ponoi no keia Laikini Kuai Opiuma.” (Aole i pu.)

Moolelo o ka Ahahui Euanelio o

HAWAII KOMOHANA.

Halawai ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana ma Waiohinu, Kau, Hawaii, i ka la 9, 10, 11, 12, o Maraki, A. D. 1870, i ka hora 10 o ke kakahiaka me ka haiolelo a ka Hope Lunahoomalu, Rev. G. W. Pilipo, ma Halelu 133:1. A pau ia ma balota kohoia o Rev J. A. Kahookaumaha i Lunahoomalu, pela no hoi o Rev. S. W. Papaula i Kakauolelo.

EKALESIA. NA KAHU.

Waiohinu S. Kanuha, Haiolelo

Kapalilua S. W. Papaula

Kealakekua J. A. Kahookaumaha.

Konawaena ---

Helani D. S. Kapahu

Kailua G. W. Pilipo

Kekaha ---

NA LALA.

W. T. Martin S. Makaike

W. H. Keliaihue S. Haluapo

J. W. Kaapu K. Kapae

N. Simeona.

Hoa Kuka. G. P. Kaonohimaka, J. Kauhane no Kapaliiuka.

KOMIKE IMIHANA.

Rev. G. W. Pilipo, Rev. D. Kupahu,

N. Simeona.

Hoike mai ke Komike Imihana, imua o ka Aha i na kumu hana penei: 1. E lilo ka hapalua hora ma ka haipule. 2. Hoike kihapai. 3. Heluhelu haawina. 4. Na palapala hoopii. 5. Ka pono o na aina ekalesia e kuai ai me ko lakou kala. He pono anei i na kahu waiwai o ka Papa Amerika ke kuai me ka poe e i na aina, na hale o lakou me hai me ke kuai mua ole me ka ekalesia, kahi e waiho ana ua waiwai la ma na ekalesia? Noiia mai e aponoia ka hoike a ke komite, a ua aponoia. Noiia mai o ka la apopo ka manawa e hooko ia ai ka wa haipule ua ae ia. Helehelu mai ke Kakauolelo he palapala na ka Lunahoomalu mai, i ikeia aha. Noi ia mai e hoike na hoike kihapai.

Na S. Kanuha i helehelu mai no ka ekalesia o Waiohinu.

Na S. W. Papaula i heluhelu mai no ka ekalesia o Kapalilua.

Na. J. A. Kahookaumaha i hoike mai no ka ekalesia o Kealakekua.

Na. J. D. Paris i hoike mai no ka ekalesia o Konawaena a me Kealia, a na Makaike i hoike hou mai ma ka waha no ka ekalesia o Konawaena.

Noiia mai e hoomaha i ka hora 12. Hoomaha ka aha, pule ka Lunahoomalu.

Hoi mai ka aha i ka hora 1, pule o D. S. Kupahu.

Na G. W. Pilipo i heluhelu mai no ka ekalesia o Kailua. Ua heleheluia mai no hoi e Simeona no ka ekalesia o Kekaha i kekahi hapa, a na Rev. J. A. Kahookaumaha i hoike hou mai no ia ekalesia.

Hapaiia ka heluhelu haawina a ua ae ia.

Na G. P. Kaonohimaka i heluhelu mai i kana haawina. “Pehea la e launa mai ai ka Uhane Hemolele ma na ekalesia o kakou a pau?”

Na G. W. Pilipo i heluhelu mai i kona haawina, “Ina manaopaa mai ke Akua i kekahi kanaka no ke ola, e ola anei ia kanaka ke noho hewa?”

Na J. A. Kahookaumaha i heluhelu mai i kona haawina, “Heaha na hana kupono e hana ai na kahu ekalesia i holopono ai na hana ma ko lakou mau ekalesia?”

Noiia mai e hoopanee a halawai hou ma ka la apopo, hora 9. Pule o G. P. Kaonohimaka.

Poaha, Maraki 10, A. D. 1870. Halawai hou keia aha i ka hora 9 o ke kakahiaka, pule o W. T. Martin; lilo ka hapalua hora ma ka haipule, pau ia kaheaia ka inoa o na lala, a heluheluia ka moolelo, a aponoia.

Na. S. W. Papaula i heluhelu mai i kona haawina, “Heaha ka hoailona e maopopo ai ua hanau hou ia kekahi kanaka?”

Na. S. Kanuha i heluhelu mai i kana haawina, “Pehea la i hoikeia ai ko ka Mesia Akua ana ma Helelu 45.

Noiia mai e Kupahu o kohoia i komite imi haawina, a ua kohoia e ka Lunahomalu o Pilipo a me W. T. Martin na komite.

Heluhelu mai ke Kakauolelo he palapala no ka ekalesia o Kekahia ia G. P. Kaonohimaka i kahu no lakou. He 137 inoa, a ua hoihoiia ia palapala ia Kaonohimaka, a nana e hoike mai i kona manao imua o keia aha.

Heluhelu hou mai ke Kakauolelo he palapala hoopii no ka ekalesia o Waiohinu Kau, e poniia o S. Kanuha he mau inoa he 37. Noiia mai e waiohoia ma ka limi o ke komite. Pilipo, Kauhane a me Kaapu ke komite.

Hoike mai o Kupakee he palapala hoopii imua o keia aha, no ka ekalesia o Kaohe no na dala koena a me ka uku hoopanee, a ua noonoo keia aha i mea e pau ai keia mea e pili ana i keia ekalesia penei:

Hooholoia. E kauohaia e keia aha ke kahu ekalesia o Kapalilua e paipai aku i na hoahanau o Kaohe e hoopau koke i keia aie mahope iho o ko Kupakee hui ana me Papalua, e hooponopono ana i ko laua mau buke dala me ka hoopanee loihi ole aku a hiki i ka la hope o Maraki 1870.

Noiia mai e hoomaha ka aha i ka hora 12, pule o S. Makaike; hoomaha iho la ka aha.

Hoi mai ka aha i ka hora 1, pule o D. S. Kupahu. Hapaiia ke kumu manao 5. Ka pono o na aina ekalesia, i kuaiia e ko lakou dala. A ua kamailioia me ka maopopo a eia ka mea i hooholoia:

Hooholoia. E waihoia keia kumu manao 5, a hiki i ka halawai hou ana o ka Ahahui, a laila hapai hou ia; ua ae ia.

Waiho mai ka Lunahoomalu o ke komite he olelo hooholo e pili ana no ka palapala kahea ia S. Kanuha, e hookaawaleia ka hora 1 o ke awakea o ka la apopo i wa e ninaninau hou ia ai o S. Kanuha imua o keia aha e na hoa kahunapule, a ke kauohaia aku nei na mea a pau o ke ekalesia he pono lakou ke noho mai imua oia halawai ana.

Hoike mai o Kaonohimaka i kona manao ua ae mai ke Akua ia’u e noho kahu no ka ekalesia o Kekaha.

Noiia mai e hoopanee keia aha a halawai hou ma ka la apopo hora 9, me ka hookuu ana ia Kaaonohimaka e hoi no kona pilikia i kana E0a, pule ka Lunahoomalu, J. A. Kahookaumaha.

Poalima, Maraki 11, A. D. 1870. Halawai hou keia aha i ka hora 9. Pule ka Lunahoomalu; lilo ka hapalua mua o ka hora ma ka haipule, a pau ia, heluheluia ka moolelo a apono ia. Hoike mai ke Komite Imihana i na haawina o na kahunapule penei:

1. He mau la maoli anei na la i hanaia ai na mea a pau i oleloia ai ma Kinohi 1? Ia Rev. J. D. Paris.

2. He mau hoike anei e maopopo ai o ka la 25 of Dekemaba oia ka la i hanau ai o Iesu Kristo? Ia Rev. G. W. Pilipo.

3. E wehewehe ia Halelu 24:7. Ia D. S. Kupahu.

4. O ka moeuhane heaha ia? Ia S. Kanuha.

5. Pehea la e kuikahi ai o Paulo me Iakobo no ka manaoio? Ke olelo nei o Paulo ma Hebera 2:1-31, a o ka Iakobo ma Iakobo 2:14. Ia G. P. Kaonohimaka.

6. Heaha na hoailona e maopopo ai ka hanau hou ana o ke kanaka? Ia S. W. Papaula.

7. He haiao na Rev. J. A. Kahookaumaha i ka wa e halawai hou ai keia aha. Ua aponoia ka hoike a ke komite.

Noiia mai e hoomaha ka aha i ka hora 12, pule o S. Kanuha.

Hoi mai ka aha i ka hora 1, pule o J. W. Kaapu. Hapaiia ka noonoo ana e ninaninauia o S. Kanuha. Na Pilipo ke alakai mua ana, na Kupahu ke alakai elua, na Kauhane ka alakai ekolu, na Papaula ke alakai aha, na Ione ke alakai alima, a na Pilipo i alakai hou aku ma ka ninaninau hope loa. A ma ka la apopo e hoike mai ai na hoa kahunapule i ka lakou olelo hooholo e pili ana no keia hana nui.

Noiia mai e hoopanee a halawai hou ma ka la apopo hora 9, pule o S. Haluapo.

Poano, Maraki 12, A. D. 1870. Halwai hou keia aha i ka hora 9, pule o G. W. Pilipo; lilo ka hapalua hora ma ka haipule, heluheluia ka moolelo, a aponoia. Hapaiia ka pono o ka hoonoho ana ia Kaonohimaka i kahu no ka ekalesia o Kekaha, a eia na mea i hooholoia;

Hooholoia. Ma ka manao o keia aha ke kohoia nei o Rev. J. A. Kahookaumaha, S. W. Papaula a me J. D. Psris i komite nana e hoonoho ia Rev. G. P. Kaonohiaka i kahu no ka ekalesia o Kekaha, no ka hapa e ae mai ana, a ae pau loa mai ana ma keia hope aku.

Hapai hou ia kekahi kumu hana. Heaha na hewa e kapaeia ai, a e oki ai ka hoahanau mai ka ekalesia aku? A eia ka mea i hooholoia:

Hooholoia. Ke hooholo nei keia aha he mea pono i na ekalesia a pau malalo ona, e makaala, a e nana pono i na hoahanau a pau iloko o ka ekalesia, e noho hewa ana, e aoi ia a i kapaeia, a i oki loa ia aku paha kekahi hoahanau e noho ana iloko o kekahi ekalesia ke ku ia no ke kapae ana, a oki ana i ua hoahanau la.

Hapaiia kekahi kumu manao penei: Pehea la e hoopauia ai ka ona ana ma na ekalesia? Ua kamilioia me ka lokahi o na manao, a eia ka mea i hooholoia:

Hooholoia. Ma ka mano o keia aha ke paipaio nei keia aha i kona mau kahunapule a me na luna ekalesia, a me na haipule e hooikaika nei i ke kinai ana i ka ona e ulu ana i waena o na ekalesia malalo o keia aha.

Olelo Hooholo. Ke manao nei keia aha, a ke koho nei hoi ia S. Haluapo me S. Makaike i mau elele e hele i ka Ahahui Nui ma Honolulu I ka Poakahi mua o Iune A. D. 1870, a o J. W. Kaapu a me N. Simeona na kokua ke pilikia laua.

Noiia mai e hoopanee i ka hora 12 awakea, pule o D. S. Kupahu.

Hoi mai ka aha i ka hora 1, pule o S. Makaike. Hapaiia ka noonoo ana no ka buke kakau inoa o na hoahanau, a eia ka mea pono e hana aku no na kahunapule e like me ke kuhikuhi ana oia Papa Helu Buke Ekalesia.

Hoike mai o G. W. Pilipo he olelo hooholo e pili ana ia S. Kanuha, e like me keia.

Hooholoia. Ke manao lokahi nei makou e hoopaneeia ka hookahua ana a me ka hoonoho ana ia S. Kanuha h kahu ekalesia no Waiohiu, Kau, no keia mau kumu:

I. O ka lawa kupono ole o ka makemake o ka mea h kaheaia e lawelawe no ka oihana kahuna. (1) No na ninau. (2) Ua ikeia aku he mau manao kanalua no i waena o kekahi poe no ke kahea Kahuna. (3) O kekahi mau mea oiai ka manawa i ikeia i hoaoia ai e lawelawe i ka oihana.

II. Ma ko makou manao haahaa he mea pono ke huipuia mai kekahi makua kahiko o ka pono, e lawelawe pu ma keia oihana koikoi.

G. W. PILIPO

J. A. KAHOOKAUMAHA

S. W. PAPAULA

D. S. KUPAHU

J. KAUHANE

Hoike ia mai ke olelo hooholo e like me keia.

Hooholoia. Ke mahalo aku nei keia aha i ka lokomaikai o na kamaaina o Waiohinu i ko lakou hookipa ana i na malihini, i na mea o ke kino.

Hooholoia. E kauohaia ke Kakauolelo e hui pu me na Lunahoomalu, a hoouna aku i kea no nui o ka moolelo e paiia ma ka nupepa Kuokoa.

Noiia mai e hoopanee a Halawai hou ma Lanakila, Kainaliu, Kona A., i ka Poakolu elua o Sepatemaba, A. D. 1870, i ka hora 10 o ke kakahiaka. Pule ka Lunahoomalu Rev. J. A. Kahookaumaha. Hoi aku la ka aha me ka maluhia.

S.W. PAPAULA.

Kakauolelo.

Napoopoo, S. Kona, Maraki 18, 1870.

Pane ia S. P. K. Nawaa

E Ke Kuokoa E; Aloha kaua:

Aia ma ke aniani hoonui ike o ka la 19 o Feberuari, Helu 8 o ka Huinahelu 420 Buke IX o keia makahiki e naue nei, halawai mai la au, a me o’u hoa, me na manao hakuepa a S. P. K. Nawaa.

1. Ke olelo nei ua o S. P. K. Nawaaa ma kona kukulu manao mau ana penei. Eia ma Wailuku nei kekahi kanaka o ka pono o ka noho ana na ka wahine. Eia ka oiaio a makou i ike he wahahee loa ia olelo a S. P. K. Nawaa, oiai, i na e nana pono kakou e ike ia no, he mau mea e maopopo kakou ai penei: E malama ke kane i kana wahine i ke kau ai, a me ke kau wi; a pela hoi ka wahine e malama ai i kana kane i ke kau ai, a me ke kau wi. Eia kekahi mau hoike e maopopo ai ka hakuepa a me ka wahahee o S. P. K. Nawaa : Na Kauee no, a me kana wahine, oia o Makamoo, ka mea nana e huli nei i ka pono o ko laua ola kino, a me ka laua mau keiki, aole na keia S. P. K. Nawaa e hakuepa nei.

Eia hoi, o keia S. P. K. Nawaa aole ia he kanaka kamaaina no Wailuku nei, he wahi waa ia i pae hewa mai, a ke noho hoopilimeaai nei ia malalo aku o kekahi poe. Nolaila e ike pono iho oukou, e ka poe o heluhelu ana i keia, he mau manao heauepa wale no ke S. P. K. Nawaa, oiai aole oia i kuluma i ka ike ana i na kamaaina o keia Maluhekuwa. O makou he poe i kamaaina i ko Kauee ma noho ana, a oia ka makou e hoike aku nei i mua oa ka lehulehu me ka oiaio.

2. Ke olelo hou nei ua S. P. K. Nawaa nei : “O ka hana nui a keia kanaka, o ke puhi opiuma, a o kahi e loaa mai ai no hea la?” E S. P. K. Nawaa e, ke ike nei makou i kau ninau hilahila ole, a ano mahaoi hoi. Haina.- No loko mai o ke dala a ua Kauee nei e kuai aku ai, aole hoi nau e Nawaahakuepa. Ke olelo hou mai nei oe i ke noi o Kauee i kana wahine i hapaha dala. Ea, ua manao anei oe ua hewa ia noi ana? Kainoa he kuleana ko ke kane i ka waiwai o kana wahine, a pela hoi ka wahine i ka waiwai o kana kane, oiai ua hoohuiia laua i io hookai ma ka berita mare. He keu ka lalau o Nawaapeaole!

3. Ke olelo nei oe, “O ka hana a Kauee, he moe wale no i ka hale, aole imi i mea e pono ai ka noho ana.” U! he anoai kau pono ko Kauee ma noho ana- kilukilu ka pono i ua kanaka a kokoke e h@@a mawaho ; o ka niho mole kau a mea he pono ia oe! E ka makamaka, mai hoopuka hou kou waha i ka apaapa. Ke kau nei na maka o makou maluna ou, me ka hooho ana’e o ko makou leo- Ua laibila oe i ka inoa maikai o Kauee k. ma ka hoolaha ana i ka mea ku ole i ka oiaio imua o ka lehulehu. A ke kauoha nei makou ia oe e nana ma ka Mokuna 33, aoao 51 o ke kanawai hoopai karaima, mai ka pauku 1 a hiki i ka pauku 7.

E ka lehulehu mai o a o, no ka manene a me ka liliha o ko makou naau i na manao a S. P. K Nawaa i hoopuka iho nei me ka hakuepa ia Kauee ma ko kakou kilohana, nolaila, ke hoaiai aku nei makou i mua o oukou i ke kulana o keia kanaka, a me kana hana i hiki mai ai i ka mokupuni o Maui o Kama nei, nona keia inoa e waiho nei ma ka nupepa, S. P. K. Nawaa.

O keia kanaka no ka mokupuni mai oia o Hawaii, a o kona one hanau paha ia. Ua hiki mai oia ma Wailuku nei i ka makahiki 1869 iho nei, a o kana hana i hele mai a noho maanei he kula kahunapule. He hana maikai no ia ana i manao ai, aka, eia kona hemahema nui, o kona hakuepa a me kona manao ino wale aku ia hai, oiai ke aoia nei oia e noho ma ka oihana hemolele, a e la welawela ana paha i ka oihana kahuna mahope aku, ke loaa mai ka makaukau, a me ka hoaponoia mai e ka lakou kumu; aka, ka kue-e nei no nae ia i ka mea a Petero i papa mai ai ia kakou. Ua poina paha iaia ka Iesu i olelo ai: “Mai manao ino aku, o manao ino ia mai oukou, no ka mea, me ka manao ino a oukou e manao ino aku ai, pela hoi e manao ino ia mai ai oukou. Me ke ana a oukou e ana aku ai, pela no hoi e ana ia mai ai no oukou. Heaha kau e nana‘ku ai i ka pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho? Pehea la hoi oe o olelo aku ai i kou hoahanau, E ho mai na’u e unuhi ka pula iki no loko mai o kou maka, a he kaola no ka hoi iloko o kou maka iho? E ka hookamani, e unuhi mua oe i ke kaola mailoko ae o kou maka iho, alaila oe e ike pono ai ke unuhi ae i ka pula iki maloko o ka maka o kou hoahanau.”-Mataio 7:1-5.

Ke olelo wahahee hou nei oe, ua kau hookamani ole oe i kou inoa ma kou hoopuka ana i keia mau manao hoino, oia keia inoa, S. P. K. (Nawaa.) E Nawaa, ua ike makou o kou inoa ponoi o S. P. Kamahiai, aka, ke pee nei oe malalo o ka inoa o ko wahi luaui makuakane, Nawaakahulihuli, me ko manao paha e nalo ana, aole e nalo, no ka mea, he huna na kamalii.

Eia ka manao hope e ka makamaka. Ke kauoha nei makou ia oe, mai hoopuka hou oe i ka mea oiaio ole imua o ka lehulehu ma keia hope aku. Me ka mahalo i ka Luna Hooponopono o ke “Kuokoa,” a me na keiki lima poahi o ka Hale Pai e haukawewe ana maluna o na pahu hua kepau. Aloha oukou, a me ka poe e heluhelu ana i keia. J. M. K. Kamaka.

Ahuena, Wailuku, Mar. 1, 1870

[Aole makou i hoapono i keia mau olelo au, me he mea la, ua kokua nui mai keia mau olelo i ka oiaio o ka S. P. K. Nawaa. Aole ou pane maikai. L. H.]

Hale Mu!

HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka I’a wa@ a pau!

RAIKI no Waimea, Kauai mai,

PALAOA maikai loa,

KAMANO io ula no Keamolewa mai

BIPI uahi no Kaleponi mai,

KOPA keokeo-KOPA ulaula,

AILA Honua! AILA Kohola,

KOPE-PAAKAI,

AI no na Lio me na Mea

Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.

PIA NO HAWAII MAI,

PIA AI-

A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi da@ e ike maka no oukou i kela mau mea i haiia ae la maluna

Me ka mahalo.

I. BATALETA

422-8@a