Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 16, 16 April 1870 — Manao Pane ia S. M. Kahoano. [ARTICLE]

Manao Pane ia S. M. Kahoano.

E ke Kuokoa e ; Aloha oe : Ia S. M. K.—Aia ina kou kumumanao o ka ia 25 o Sepetemaba i kaa hope aku la, Buke 8, Helu H9 o ka nupepa Kuokoa, kuu makaikai ana a hoomaopopo ana iho no ka ninau i waihoia ae imua o ka poe naauao, oia hoi keia : " Ua kupono anei i na kanaka naauao o Hawnii nei e malama a hoohana i nn kumuwaiwai nui tne ke kokua ole ia mai e na haole, oiai eia o Hawaii ua lelepuni ma ka huli waiwai ana ? " Haina.—"Ae." Ua kupono no i na kanaka naauao o Hawaii nei e malama a hoohana i na kumuwaiwai nui me ke kokua ole ia mai e na haole, oiai eia o Hawaii aole i lelepau ma ka huli waiwai anu, —oiai o ka waiwai aole ia he mea i manao nui ia e na kanaka naauao o Hawaii nei, aole loa no. Eia wale no ka mea manao nui a na kanaka naauao o Hawaii nei

0 kahi ai no me ka ia, oia iho la no. E i ae oe o ka haole ka mea manao nui i ka waiwai, ina ua ae nku ke keiki o ka malu Hekuawa o Wailuku ia oe. Eia no hoi kekahi: ua pili paewa loa ka lanai oko kumumanao au e wehewehe naaupo nei, me ka 1 ana ou, o na aupuni nui o keia honua ua pau lakou i ka waiwni, oia ke kumu i powa ia'i kekahi poe. Eia ka niuau ia oe: hqaha ka pili o ka lanni me ka ninau o ke kumumanao ? Ke i aku nei au i;i oe me ka oiaio, aole i pili pono kau mau wehewehe i ka la o Papaeuaena, 1 lohe mai ko poo, kahi i ku ai ko mau'pepeiao elua. Eiakahiua: Aia nm kuu ike ana i kau haiua, e i ana ne, Aole ka c hiki i na kanaka naauao o Hawaii nei ke malama a hoohana i na kumuwaiwai nui me ke kokua ole ia mai e na hanle, no ko ike no paha ia oe i ko kokuaiu rri;ii e ka haole ko j kumu i hoole naaupo ai pel;i. Ke i hou aku nei au ia oe, aole he makemake o na kanaka ! naauao o Hawaii nei ma ka waiwai, aka, oj ka makemake o ka poe naauao o Hawaiil nei o ka imi aku i inea e loaa'i ke ola kino ana, ola ka la pololi, oiai ua laweia mai ka j waiwai e ka haole ili keokeo a ku i Hawaiil nei. Oke aha kau, eke kanuka naauao ? Eia no : O ko imi i ka naauao i loaa ia ai ia j oe, a me kou imi pu i ka pono oiaio o ka Haku, a ikeia mai oe he kanaka noho pono, kii mai ka haole ili keokeo ia oe, o ka loaa no ia oka pomaikai ia oe. Iloomanao ke 010, oiai he lahui kanaka ilihune o Hawaii nei ; no ka haole mai ka waiwai a kakou e ike nei i keia wa. A oiai no hoi ua loaa ka naauao ia kakou i keia wa, ua hikl no i ke kanaka ke hnna e like me ka naauao i loaa iaia, i loaa ai ka pono no ka noho'na klpo aaa. Oia iho la no ka naauao oka Hawnii. Aole makemake o ka Hawaii i ka imi i ka waiwai. lna he makemake ka Hawaii e imi i ka waiwai, he mea ole loa ia waiwai. Nolaila, o ke ola wale no ka mea malamaia i keiawa,aole nana nui ke kanaka ma ka waiwai. Eia ka lua, o ko ninau ana iho i ka poe Lahainaluna—owai Ia o lakou i noho i laila a puka pono mai i hiki e malama a hoohana i wahi e ulu ai ka waiwai ? Ke hoole makapo hou nei oe ma ia inea. Ke hai aku nei au ia oe, e S. M. Kahoano, he nui a he lehuiehu o na haumana o Lahainaluna i puka pono mai i hiki e malamn a hoohana i wahi e ulu ai ka waiwai. O kekahi o lakou aia ma na aina pegana, a o kekahi poe eia no lakou ma ka Pae Aina Hawaii nei, eao ana i ka poe naaupo me ka malamalama a me ka naauao oiaio i loaa ia lnkou. Oia iho la no ka waiwai nui o ka naauao, aohe wai-

wai nui e ae a kaua e manao nui nku ai, aohe waiwai e ae ma keia ola kino ana ma keia honua e iike me keia. Mai manao aku oe o ka waiwai palaho wale o keia honua; he ole waie no ia, i lohe mai oe e ka hoahanau, ma o ka Makua'la. A ke hoole hou nei no oe aole kekahi o na Lahainaluna i lawe ae a hoohana i na mea i ikeia e ia me ke akeakamai, kalaiaina, ao hoku, hoioholomoku, anaain?, ia mea'ku, ia mea'ku. Ke i hou aku nei no au ia oe, nui wale oia ano o ka poe Lahainaluna ma na Wai Eha nei. Ina makemake kou e ike, palapala mai oe i ke. keiki o Kulua-iki e kii aku ia oe e niakai mai ia nei. Maiia paha ua makapaa ioa aku la ou mau maka i hoole makapaa ai oe. Ke i aku nei au ia oe, pau e ka liilii o ke nui i ka Lahainaluna. No ka Lahainaluna ka manao nui ole aku i ka waiwai {>alaho wnle o keia ao, I lohe mai ko poo, e S. M. K. Aole nnei ou hilahila i ka n»anno nui i na waiwai

palaho o keia ao. Ua oi ka waiwai o ka poe e imi ana i ke aloha a me ka haahaa o ka mnnao naauao mamua ou, eS.M. K. Jsia no hoi kekahi : ma kuu ike ana i kau mau olelo e komuilio nei ma ka nupepa, ke hoomaopopo aku nei au i kou ano, he manao nui wale no kou no ka waiwai a me ka hanohano. E pono e kapaia kou inoa o Puniwaiwai, i kohu pono ko kaena i ka waiwai palaho. Ua pau, me ke aloha, Josiah L. Naliilewa. Kaluaiki, Wailuku, Maraki 18, 1870.