Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 17, 23 April 1870 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Linda Diana Calpito Sayre
This work is dedicated to:  Pedro (Pete) Cabbacang Calpito

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE IX. HELU      HONOLULU, APERILA 23, 1870.  NA HELU A PAU 437.

 

KA NUPEPA KUOKOA,

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

i Kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina ke Umikumamalaua!

$1.00 nona mahina eono

 

ME KA HOOKAA MUA MAI.

Na Olelo Hoolaha-aole i oi  mamua o 10 laina @@ ka hoo

hookahiok@hiN@ $1.00; @l@a komo ana, he $1.60: hoo

@@@@ maa@@@a $2.00.  E @@@ @@@@ ia mai ke  @al@ o na olelo

@@iaha a p@@ e @@A@A@aia a@@ mai e pai.

@@@@@-he @ keo@@ no ka lulani hookahi-p@nei : he 26

@@@@i. $1.00 : @0 lalani, $2.00; a pela’ku.

@@@@@@@@@Olelo Hoolaha-ka uku pep, a me ka oko

@ ke @@@@@@, e @aawii@ no ma ka lima o na L@@a o ke

@@@@@. Ai uleia. E h@@@na mai ia Kauka Kulika.

@@@@@ P@@ A A @@@ E HOOKAA M@A MAi  NO-nole e kauia

@@ @@@@ @ kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o

Ka po@@@@@ pepa ke ole e hook@@ e mai mamoa. E pono

@@ @@@@@@a  @@@@ @au @ola, no ka mea, he emi no ka auhau

@@ @@@@ @@@@@.

@@@@@ @@@@@ o KA NUPEPA HOOKOA-Ma ke keena i noho

Mua ia iho nei e @. W. A@hioa, maiuna ae o ka Hale Lela.

@ @@ @@@@ hana. Mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o

@@@@@@iu.

 

H.M. WINI. Luma Hoopuka.

 

“ KA NUPEPA KUOKOA.”

 

is published in Honolulu

 

EVERY SATURDAY,

 

$2.00 per annum, or $1.00 per six

 

months, in advance.

 

Advertisements not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00

@@@@@ or 41.60 “ and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

E @@@@@ will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. i@@@@@TS FOR ADVERTiSEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL ADVRTiSEMENTS must be PREPAiD. No names, either of @@@@@ers or natives, will be inserted on the subscription @@ @@@@@ paid for.  This rule must be strictly adhered to, @ @@@@@@ of the low subscription price

@@@ OFFiCE OF THE KUOKOA over the Post Office. Office hours from @ A.M. to 4 P M.

 

H.M. WHiTNEY, Publisher, @@ Bound Volumes of the KUOKOA, for sale at the office  @@ @@@@ Bookstore-$3.50 each.paying $2.00 each.

 

 

Noho Lio ! Noho Lio !O NA NOHO LiO MEKiKO A MAKEPONO LOA i

@@@@@@@@@@@ ioe na ili Kalepoli, e loaa no ma ka @a@

E Hana Noho Lio o

 

DALTON & BLAUVELT,

4@)-ly* Ma Alanui Moi, Honolulu.

 

NO KONA A ME KAU.

 

MA KEiA HOPE AKU, E HOLO MAU ANA ke kona

 

“HALEAKALA,”

Kapena PiKA, i na awa i oleloai mal@@a. No na ukana a me @ @@@@ e inoau ia Kapena PiKA, (PETER MELiSH) malu @@ @ ka moku, a i ole ia    WALER & ALLEN,

Na Agena.424-3m@@nol@i@. ianuari 8, 1870.

 

OLELO HOOLAHA.

K @ PAPALA AKU NEi NA MEA A PAU O PAPAAKO @@ me Haleaha, ma aina @ waibo ana ma Koolauloa, Oahu, @@@@ @@@@ @@@ale i ko lakou mau holohoona maluoa i na wa@ @ @@@@@@@ @e la maluna, ina e komo hwa ka Lio, @ipi, Hoki, @@@@@. @iula, e aku lakou pakahi @ala, ($1.) iu @@na e hoopau i na m@a @@@@. E oku @@@ no e like me ka nui o ka poino a poho.  Q 22 22 hipa, Kao, @@@, he hapeha pakahi no ke poo, a ina @@ @a@@ Kaka, he

 

Hapalua pakahi no ke poo, a ina he kanaka @@@@@@ @@@ aole @i@i i@i@ ke hele ma na whi i hai ia ae la malou2. a loa e ko-e ke kahi, e @k@ no ia no ke komo hewa $1.00 E @@p@ no ka m@ua mau Paniolo, oiQ o Pamawaho me Kanal@i @@@@. AKOWAi, AHUNA NUO, Pake.

 

MONiKAHAAE,

M@@@en@ @ ka HALEKUAi BiPi a me ka HALEKUAi MEA @@@@ @A@@@@@ ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu

@@@@@@@@.     H.L. KEiKi (CHASE,)

422-ly Mea Pui K@@.

 

 

!!! EiA KA MANAWA PONO !!!

UA EMi LOA KE KUMUKUAi O NA Kii.

 

E KOU MAU MAKAMAKA A ME KA LEHULEHU, E @ooem@ia ana ke Kii PEPA i $3.00 no ke kakini,

 

Maloko o keia mahina a me Maraki.

 

No ka mea i ka la @ o Aperila. E holo ana au e kaapuni ia. Hawaii a me Maui, e pai i ke Kii o na Awa, Aina, Wailele @o. A i ko’@ hoi ana mai, mai ia holo ana., aohe i maopopo loa ko’u @ @@ ka ana me @ukoa, no ka mea, na makemake au e holo e @@@ ka’o aina ha@au, a hoi hou mui paha, aole paha, aole ike @@@ @@@ila, @ ka poe makemake i na Kii MAiKAi LOA @@@ o kou hele ana. E Wiki ! E Wiki ! o holo ka manawa. @@@@@@ moa mai e pono ai.

 

Kii PEPA $3.00-Per Doz.

 

Kii ANiANi 1.00-$2.00.

 

E hele @ui mai e iki i na @ii, malona ae o ka Hale Pai Nupepa E @@@

427-@@  J.W. KiNG,(KiNi PAi Kii).

 

NA BUKE

HOOLAHAiA E KA PAPA HAWAii.

@a@ala Ho@@@@@ Nui ili gula pani me na

ku@@@@ “ ma anao……………………. ….$12 00

ku@@@@ “ Nui ili eleele kaekae wai gula …… 7 00

ku@@@@ “ nuku iki i@o, kaekae “ “ ….. ....…..8 00

“ “        Pnana@ki iho ili eleele …………………..5 00

Kaunia Hou ili gula nani me na kuhikuhi ………  3 00

“ “ eleele kaekae wai gula……………………….. 1 50

“ “ “……………………………………………… 1 00

H@@a@a Hou Hapa Haole………………………..75

@@@ Hawaii 1845 me ke kanawai………………..25

“” 1858…………………………………………….. 25

K@@@@ Leo Mele ili maneanoa me ka kauawa… 25

“””” lahilahi ………………………………………...10

Moelelo Ekale@ia ………………………………….50

HA@Ao ……………………………………………25

Hele Malihini ana …………………………………..25

No k eke Akua ano………………………………….25

L@a Kaualii………………………………………...25

@oaki Palapala Hemolele…………………………..25

Moolelo o HEa@@i Opukahala……………………25

@@i@e Akua………………………………………25

wehewehe……………………………………………..25

N@@@@ Hoike ili @@noanoa………………..….25

“” lahilahi………………………………………….10

U@kamalii Kula Sabeti ……………………..10

Kam@@@a Kula Sabti……………………….10

Hiauwioa K@@alii Beke 2…………………….10

@ake Lawe Lima………………………………10

He @@ke no ka Pope…………………………..10

U@ Kula,sabati Hel@ 3…………………………...25

“””” 4………………………………………………05

@@ke E@@@@elio a l@@@e…………………..10

 

Hi@@@@i ili nani………………………………1 00

 

Na Kauoha Hou Pakeke.

 

@@ Oahu nani……………………………………………….1 50

@ eleele kwekwe nani ………………………………………….50

@ eleele………………………………………………………….35

 

Kauoha Hou Pakeke me na Halelu.

 

@i Gulu nani …………………………………………………..1 75

@i eleele kaekae wai gula……………………………………….60

@i eleele………………………………………………………….50

 

Na Halehu Pakeke.

 

@i Gulu nani ……………………………………………………..50

@i eleele kaekae wai gula………………………………………..30

@i eleele………………………………………………………….20

 

Eia na@uke haawi wale.

 

Palapala L@ilii

Hela r – Makemake anei oe i ke ola ?

Hela 6-E hela i o Kristo la.

Hela 7-Ka @@@ ana mai o ke Keiki Uhauha.

Hela 11- No ka hoohiki wahahee i ke Akua.

Hela 16-Ka Eekia na o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana0

Hela 17-Nai hana ino i na holoholua.

Hela 18-No ka mahi ana, keai ana a me ka iou ana i ka Awa.

Ka @e@i@a Malo Ku@@@minao.

Ka Moolelo e @atimea Puaakiki.

L.H. KULiKA.

Kakea olelo o ka Puna Hookooka Ahaiui Euanelio o keHawaii Pae Aina.

Ka Nupepa kuokoa.

 

KA MOOLELO

-O-KALELEALUAKA.

 

KA UiU KAE-A-E-A O LiHUE, KAUAi, KA

 

OLALi HOi O KONA NAU LA U-i.

 

ia lakou nei nae i noho ai a oo na mea kanu, a i kekahi la, olelo aku ua kane (Kaopele) nei i ka wahine, (oiai ua hapai ae ka wahine i ke keiki, a oa nui ka opu, a ua ike loa ia ke keiki) “E, ken oho la oi0a i hanau a eke keiki a kaua a he keikikane, alaila, kappa iho oe i kona inoa o Kalelealuaka ; a ina no hoi he kaikamahine, e kappa iho no hoi oe ma kou aoao.”

 

A no keia huaolelo a Kaopele, he mea haohao loa ia no kana wahine, a nolaila, ua ili iho maluna ona ka haawe kaumaha no ka hoohuoi, nolailu, hoopuka aku la oia i kana huaolele, “Auwe ! E haalele nai ana ka paha oe ia’u, me kou manao e hele ana?” Aole au e haalele maoli ana ia oe e like me ka haawina mau i kanaka, aka, ke koke mai ne ka wa e hiki mai ai o kuo puni he “hiamoe,” a e moe ana au i ka po o ka la apopo, nolaila i noho oe0a i moe au, mai haha oe. Mai kiola nae hoi oe ia’u iwaho, i moe aku no au nohe mai no oe ; mai kanu no hoi oe ia’u i ka lopo. E wehewehe nae au ia oe i ke kumu o kuu lilo ana i kane au, aole no ia maoli o kuu makemake e holo mai i Kauai nei, aka, mamoli no o ua puni aei a’u he hiamoe. i Oahu no kuu whi i hiamoe ai, aole au i ike i kuu laweia ana mai i Kauai nei, a kau ia au iluna o ka lele o ka heiau o Wailua, malaila kuu wahi i kau ai a hiki wale i kuu ala ana ae, a ike iho la au e kau ana iloa o ka lele. Nolaila ea, e hoolohe loa oe i keia mau olelo, wahi a Kaopele.

 

ia manawa lana i haawi like ai i ka naawina like a ke aloha mawaena o laua, mai ia la a po, a mai ka po a ao, mai ia la a hiki i ka uhi ana iho o na koloka o ka po, a ia manawa i akoakoa like mai ai na hoa’loha o ka nojo ana o ia wahi, me ka hooia mai, “Oia nei no ka ke ka naka e kau ana iluna o ka lele o ka heiau o Wailua,” a pela wale aku na olelo he lehulehu wale.

 

ia wa no a lakou e haukamumu ana no keia kanaka kupanaha, pa-e mai ana ka leo, “Aloha oukou a pau loa, o ka pau keia o ko kakou olelo pu ana, a ke kaawale nei ka’u mau huaolelo mai ko kakou kamailio pu ana no na malama hoi eono mai keia po aku, aka, o kuu kino, e ike mau no oukou ma keia wahi a’u e moe nei a ma na wahi e ae paha o loko o keia hale, ke hoolohe nae oia ne (Makalani) i ka’u, a ke aloha hoi oia no’u.”

 

A pau ae la kana mau olelo hoalohalha, haawi pakahi ae la oia i kee aloha no ka poe i akoakoa mai, a honi ae la i ka ihu o ka wahine, a haule aku la ua Kaopele nei i ka hiamoe kapu o Niolopua, a noho iho la ka wahine me ka ukana luuluu a ke aloha kane, a pela n hoi me ka lehulehu a pau.

 

Oi noho aku lakou nei a Poaha, ahoe kela iala mai, ia manawa i olelo mai ai na makua o Makalani, “E Kanu ae ko kane, o ino mai auanei. Kai noa no paha he hiamoe, he make maolil no ka ; oiai hoi, e nana pu ae no kakou la, ua laau ke kino, ua koekjoe ka ili, aohe no hoi he hanu, a o na ano iho la no keia o ka ke.” i mai hoi o Makalani, “Ka ! aohe make kanu, pela no e waiho ai, moe mai no ia noho aku no au, e like me kana kauoha, a ua lohe pu no hoi kakou i kana mau olel.”  i mai no ua mau makua nei me ke aloha ole, “ka-ha0ha ! O kakou iho la ka mea nana e malama keia mea ino?  Ole ae la hoi paha e kanu, e lawe ana makou e kiola iloko o ke kai, aole no hoi makou e hoolohe aku i kau olelo, ke pane hou mai oe e e waiho keia kupapau make, a ino mai auanei.”

 

ia manawa koke no, ua hoomakaukau ia mai la na pono no ke kiola ana i ka moana, e like me ke koi aloha ole a na makuahunowai.  A lako ke kaula ka-e-e, (kekahi mea ulu o ka nahelehele, e like la me ka hoi a me ke kowali) a makauau hoi na mea a pau, o ka laweia aku la no ia maluna o ka waa, a alikealike o ka moana mawaena o Kauai a me Oahu, a le ne i ke kaula ka-e-e i hoopaa pu ia hoi me ka pohaku, a kiolia aku la hoi iloko o ka opu lipolip o ka moana.

 

A hala aku la kela, hoi aku la na elele a ke aloha ole a hiki i ka aina, e uwe mai ana no ka wahine i ke aloha, no ka lawe ia ana o kane e kiola i ka moana, a pela oia i noho ai me ke aloha, me ka hapai no hoi i ke keiki, a hiki wale i ka puni ana o na malama e hanau oi, ia wa i ilil iho ai ke kaumaha a ke kuakokoo ka hanau keiki malona o oa Makalani nei iloko o na la eiwa me nap o eiwa. A i ka hala ana o ke anahulu, (umi la) ia manawa i puka aku ai ke keiki mai kona lumi aku i moe ai a hele ana iwaho.

 

Hanau mai la ua keiki nei, a ike ia iho a he keikikane, a kappa iho la ka makuahine i kona inoa, o Kalelealuaka.  Malama aku la ua makuahine nei i ke keiki, a hala na malama elua, ano e mai la na ao o ka lewa, olapa mai la ka uwila iloko o na ao polohiwa, a kui iho la ka hekili, hoonaueue ae la ke olai i ka honua. A mai ia po no a wanaao, komo ana keia kanaka iloko o ka hale, a ninau mai la kamaaina o ka hale, “Owai keia?” Wahi a ka mahilii, “wau no.”

 

Ke komohia la paha na manao haohao iloko o ko oukou mau naau, no keia kanaka e komo nei iloko o ka hale, a e kamailio pu la hoi me Makalani ma, aole ia he kanaka e, aka, o Kaopele no ia. Mai ka la i kiolaia ai oia iloko o ke kai, he eha e elima paha la i hala ae o ka malama o ikiki a hiki i ka po o Kalokupau, o ka malama o ikuwa, ua like me elima malama a me na la he iwakalua a oi kona moe ana iloko o ka opu o ka moana, a hui pu hoi me na la ona e wahio ana iloko o ka hale, ua like me eono malama ha loihi o kona moe ana, a kui iho la’ ka hekili, ne ae la ke olai, ia manawa i ala mai ai o Kaopele, akahi no oia a ike, eia ka oia iloko e ka opu lipolipo o ka moana kahi i hiolani ai. Eia nae hoi ka mea haohao loa, i hea iho la ua mau i-a lokoino nei o ke kai iloko o ko ia la wa e hiamoe ana?

 

iaia nae i ala oe ai, wehewehe ae la oia i ke kaula i hoopaaia ai na wawae, a hoomaka ae la oia e pii, a leua hoomaha ana a i ke kolu, hoea ana keia i ka ilikai, a nana ae la keia, e ku aku ana o Oahu, a e ku mai ana no hoi o Kauai, alaila, hu mai la ko ia nei aloeo i ka wahine a me ke keiki, hoi hou aku la keia iuka o Kauai. iaia nae i pae ai iuka, hele aku la kein a komo ana iloko o ka hale, a haha iho la keia i ka wahine ma kahi a laua e moe ai, oia nohoe no i maamaama loa ae. Koekoe ana ko ia nei mau lima i ka lae o ka wahine, a puoho ae la, a ninau mai la, “O oe na owai?” “Owau no keia o Kaopele.” Puiwa ae la ua wahine nei, a hooho ae la me ka leo nui, “Auwe ! Lapu o Kaopele e !!” Kupaka aku la oia a pahu ana ma na poo o lokoino ma, (na makoa o Makalani) a puoho ae la hoi laua, a ninau mai, “Owai ia?” “ O kaopole hoi paha, eia la ua lapu mai nei ia’u, e ala ae hoi olua e puhi i kakui a  a ae, i ike pono ia aku kea no o keia mea.” Pane iho o Kaopele, “Ka-ha-ha, o kau lapu iho la ka ia, eia hoi ka lapu-a a he hoopae-e aku, a ike la hoi i ke kanaka holo aku, me kuu noho okoa aku no ka me nei kino kanaka no o’u a kou mau makua loino i kiola ai ia’u iloko o ke kai, a me he mea la hoi aohe i lohe i ka’u mau oleloA!” A a ae la ke kukui, a ike pono ia mai la, ua hele wale-a, “Maemae i ke kai ka pua o ka hal,” i ka ua mea o ka nani a me ka maikai, a lele mai la ua wahine uei, a uwe iho la me ke aloha paumako ; a o na makua hoi, naauauwa aku la na makua i ka hilhila, aohe i loheia ko laua hoi hou ana mai.

 

Hoi hou ae laua e like me ka wa mamua, a noho iho la ke kane a he wahine. A ia nei la, pau ua puni hiamoe nei ana. O ke kumu nae o ia pau ana, o ka loaa ana o ke keiki, a pau loa ka mana o Kaopele maaluna o ke keiki.  A hanai iho la laua i ka laua makahiapo a nui, a kanaka maikai no hoi.  A i ka hiki ana paha i ka umi o kona mau makahiki ia manawa i ao ai o Kaopele ia Kalelealuaka i na ano kaua a pau o Hawaii nei, a ao no hoi laua i ka lele a makaukau.

 

i kekahi la nae, hele aku la ua kalelelaluaka nei a hiki ma Wailu, e mokomo ko ana na’lii olaila. i aku keia i kamaaina, “Ka, pela iho la ka ka hana ana o ka mokomoko, he holo aku a hiki i ka hoa mokomoko, hoopa malie aku, ka ino he hele aku a kokoke kukui aku, aole ka.” Pane aku hoi ke kamaaina, “A o oe ka ikaika ea?” Pane aku o Kalelealuaka, “Aohe o’ u ikaika, aka, he ike aku po hoi no’u i ka hana a ko makou poe, he holo aku no holo mai, a kui aku a kui mai me ka ikaika, aia no i ka mea e hina ana ilalo, alaila, oia ke kanaka ikaika o ka mea i kui aku a hina kona hoa.”

 

ia manawa koke no, o ka holo no ia o ua kanaka nei a hai ana i ke’lii no keia mau olelo a laua i kamailio ai me ke keiki.  i mai ke’lii, “O hoi a i ua keiki la, e olelo aku oe e hele mai maua e mokomoko.  A e hai aku no hoi oe iaia, e lawe pu mai no me kona kumu pili.”  Hoi aku la hoi ua kanaka nei a olelo aku la i keia mau olelo ia Kalelealuaka.  i mai hoi kela, “i aku nei hoi au ia oe aole o’u ikaika, o ko hele aku nei no ka hoi ia e olelo.  Heeaha la hoi kana, e hele aku no hoi paha au me nei kino opiopioo’ u e lealea me ke’lii, a i lanakila au maluna ona, alaila, lilo oia i kanaka hai no kuu wahi heaiau.”  (Aole i pau.)

 

 

KA LiMA KALA,

-OiA HOi KA-

Wanana Kupanaha o Maharata.

HE KAAO NO KA AiNA A ME KE KAi.

 

[Unuhiia no ke Kuokoa.]

 

(No oukou e ka poe heluhelu i keia kaao hoonanea na welina o ke aloha waiauuhea ; me ka lana hakukoi o ka manao e loaa ana no paha he mau hookipa pumehanaia mai e oukou, oiai oukou e luakaha ana ma na kaiaulu o ko oukou mau home iho iloko o na hora hooluana o ka aluna ahiahi, a me na hora kohaihai o ka po anu. Ke kahea mai nei ke au o ka mannawa i ka makou maka peni e hooluu iho iloko o ka inika, a ho-a-u hele aku ma ke kalana me ka hoo manawanui’ ana i na luhi o ke kakau ana, a me ka unuhi ana no ko oukou hiaai, aole no makou iho. Aka, ina ua hoohalawai aku keia kukau ana me na maka ma-u-a o keekahi nona ka puuwai i hoolealea oleia me na walua o ua kaao malihini nei, alaila, aole no ia i kokua pu mai me makou ma ka imi ana i na mea hoonanea no kona home neoneo. A non hoi ka Bairona i i mai ai: )

 

 

“He puuwai kona i like me ka iwi kukui.”

 

MOKUNA i.

 

O ke kau wahi kauhale uuku ku moku o farnai, nona ka inoa a kakou e kappa nei o Sana Pau, ua hooulumahiehieia mai la e na mea hoolana manao.  Aia na keiki aukai ke hio ae la i o i anei ma kona mau piu alanui, e pakake ana i na olelo, aole hookahi : aka he lehu wale.  E olinolino ana hoi ko lakou mau palaka huluhulu ulaula, a uliuli iloko o ka malino o ka la haoa.  E nonoho mai ana na wahine hapa hapauea ma na ipuka hale o kappa alanui, oiai hoi, mailuna mai o na puka makui, a me na puka pa, ke kieei mai la na maka poniponi o na kaikamahine nohea o ua Sana Pau nei.

 

Aia i waho aku o ka muliwai, e ku ka okoa loa ae ana kona helehelena mai ko kekahi mau moku e ae a pau e ku lula wale ana, he moku nui no inia Hikina main a kiekie no hoi, a oi aki kona kahulihuli i ko kekahi poe moku. E pulelo mai ana na hae olino, a me na lalani hae mailuna iho o na kia huini o na moku, a oia no hoi ka mea nana i hooaiai mai, he la kulaia ua la nei no Sana Pau.  E olioli ana na kamalii; e paani ana hoi ma na alanui oololi, meka manao ole ae i ka lepo  oiai, ua kilihuneia iho la e na kuana mua o ka hoooilo.  O na hapa kapaka o ke kulana maikai ae. Ke kamoe aku la ko lakou kapio ana i ko lakou mau kapuai i ke kauwahi mokuahi uuku, napa lakou e alo aku i ke kauwahi mokupuni nani ; a ilaila hoi ko lakou wahi e paina iho ai i na kaunu hoohialaai o ka hauoli, majuli o kea no Arekudiana oiaio. O na poe mea malama hale ai, ua hoohauoliia lakou, a e helu ana hoi no ha loaa a me na puka ino, ma ka hooalike ana me na lilo.  O na poe kuai pakaukau ia, o na wahi makese, ua ike lkou i ka hamo emo oleia ana aku o na paila mea kuai a lakou imua o na poe kuai maamaalea.  Emoole no hoi a pau ae ana na mea kuai o na hale kuai lole, a hoopiha houia mai la me na mea kuai hou, a o keia iho

A kea no o ke kauhale o Sana Pau, i ua la nei o ka hoomaka ana mai o ko kakou kaao ; he ano hauoli.

 

“i hea hou aku oe e hele ai e Pierre?”  wahi a keakahi kanaka poupou pauakaki, i kekahi kanaka opio nona ke kappa malamamoku.

 

“E pii anan no au i o Lisete la,” wahi a ke kanaka i kona hoa, a oki koke iho la kona pane ana.

 

Pane hou mai la ka mua me ka ano hoolealea iki.  “A ha! Aole au i manao no ia mea’ aka ihea oe e holo aku ai, ma keia holo hou ana aku o kou moku?”

 

“Oia ka mea hiki ole ia’u ke hai aku, a hala ka pule hookahi a elua paha mahope iho o ko’u hiki ana i ko’u home. Halo ! heahea hoi kea no o keia mea?” a iaia i kamailio ae ai pela, kuhikuhi pu ae la oia i ka hale e ku koke mai anahe hale nona kahi hae uuku e kilepalepa mai ana ma kea lo ‘ ua papaniia noe na puka ona.  Hoomaka hou aku la laua i ka hele wikiwiki ana, a huli ae la ma kekahi kihi.

 

“Heaha hoi kea no o keia?” aohe ka naka, ua neoneo, ua hele. E iala, e ka hoalauna hoi, ua hele o mauree ma i hea?” iaia e kamailio ana pela hopu aku la oiaia i ka aahu o kekohi kanaka Farani e iho mai ana ma ke alanui.

Pane mai la ua kanaka nei.  “Eka hoaloha, nole loa au i ike ia Mauree. He kanaka au no ke kuanina mai nei, a o ka’u hana i hiki mai ai na ke kalepa aku i au mau hulu hipa nei,” – a hoomaka ae la ua kamaaina nei e huki i na pupu hulu hipa ana mai kana eke ae.

 

“E ke kuaaina aohe o maua manao kuai iaia,” wahi a ke kanaka poupou manoanoa nona ka inoa o Jean Lousatanis.

 

“Aohe o maua manao kuai me na hulu hipa, koe nae ke kuai ana i mea aahu, ke hannia a makaukau no ko maua mau kua,” pela aku ka mea loihi ae o laua, a kanaka maikai ae no hoi, nona ka inoa o Pierre inigelo,-a ! e nana, aia o Makua Loup n@a kela aoao o ke alanui. Aole au e hoohewahowa ana iaia ina au e halawai hou aku ana me ia iloko o kela ao no na haneri makahiki eono mai keia ma nawa aku.”

Ke kokoke loa mai nei ua makua nei, a ua maopopo pono hoi i ka loheia e ia na mea a pau i kamailioia e laua nei. Kei ho ae ia oia ma ka uakee o ke alanui, me kea no makaala, a e hio ikaika ana kona kalele ana maluna o kona kookoo nui kahiko.  Ua uhi wale ia iho la no kona poo me ka hainaka nui ulaula manoanoa, i nakinakiia kona mau kihi. Mahalo iho o ua hainaka nei, kona lae haahaa, a me na pupu lauoho uliuli i awiliina me ka hina, e puweu ae ana iwaho, o kona wahi uhi poo. O kona mako liilii uliuli hulili,,, a me kona auwae-kiina mea nana e hoike mai i kona mau hiohiona me ka maopopo ; aole hoi he mea e hoahewa ana iaia ina hookahi manawawale no ka ike ana iaia. E lohe lohaloha wale iho ana no kona aahu a puni ia, a iaia hoi e naue hele ana, e kulou aku ana kona poo imua iloko o kela a me keia kai ana a kona mau kapuai.

 

Ekemu aku la ka mea opio o laua nei me ka lleo oluolu ; “E ka makua, e hiki anei ia o eke hai mai ia maua i kahi i hele ai ka Madame mauree, ka mea nona kela wahi halekua?”

 

“Ke manaolana nei au aia i ka lani,” pela mai ka elemakle, -a oki pokole iho lanae kona leo, me ka hakilo pono mai i na hiohiona o ua mau kanaka nei.

 

A ia wa, hoohikileleia mai la o Pierre i ka wa i lohe ai i keia mea hou, i ka i ana: - “Heaha ! ua make anei ka makuahine lokomaikai?”

 

“Ua make iho nei oia ; alua ai nei ona mahina o ka nalo ana, a elua ae nei hoi pule mesa hooluolu no kona uhane,” wahi a ka elekule kahunapule me ka haka pono loa mai i na hiohiona o ke kanaka opio nona na palina i aoe mae koke iho me ka ano luuluu ; a ninau hou mai la no hoi ia. “He pilikoko anei ia nou?”

 

Ekemu aku la o Pierre, i ka i ana, “Aole aole, aka, he ano maule koke ko’u i keia manawa.  O ua wahine la , aole i lu-a iho ka nani o kona ano wahine maikai, a ke manaolana nei au ke ola maikai nei no paha kkana kaikamahine o Lisete?”

 

Pane koke mai a ke kahunapule, “i keia la pule iho nei hele ae la no ia i ka pule mesa.”

 

:A ua ike no anei oe i kona wahi i noho ai i keia manawa?”

(Aloe i pau.)

 

 

Kai no he kimu io kau e W.E.K. e

ULU iO AiKA LAHUi O KAUA ?

EiA KA AOLE.

 

E KA NUPEPA KUOKAOAE ; Aloha oe:

Aia ma ke “Au Okoa,” o ka la 31 o Mar.

Buke V-Hela 50, ua ike au i ke kumu olelo a kuu hoa akamai i ka m=imi i kumu e ulu ai ka Lahui o maua, main a Keneturia i hala aku la, ahiki mai i keia Keneturia e naue nei, a iloko o keia, makahiki 1870. Ua ike ia ka mea akamai i ka imi i mea e ulu ai a e niahuahua hou ai keia Lahui, ae, ua ike io no oe, ua iho aku nei la hoi oe alalo i o Milu, pii aku nei a kea o Polohiwa a Kane, kou mea io no ia i ike ai i ke kumu e ulu ai a Lahui, o ko hoi ana a e nei hoi a noho pu me Pakaka, loaa ai ko hoa kamailio , o Hika.

 

Ke i mai nei kuu hoa, o ka hookaawale ana i $50,000 oia ka ka mea e ulu ai keia Lahui, me kona i mai, o keia $50,000, e haawi i keia mau dala na na wahine hanan keiki, ina o ka whine e hanau ana he 12 keiki, ei uku makana ia oia he $24, no kela mahina keia mahina, a ke hooia mai nei oia o ke kumu kaia e ulu ai, i ike ka na whine ona dala e haawi ia na lakou, oia ka mea e umi ole ai lakou i na keiki, ke hiki ka wa e hapai ai , a-oia ka ka mea e a’i ole ai i na laau make, ae hilihila ole ai i ka hapai i ka wa opioopio, oia! Oia!! Oiaio aku la, o ka olua kumu hookahi no me Peleioholani, a-olua e noho ana i Puna, i kahi aina la, o ka poho.

 

Eia hi, ke noi pu aku nei o ua W.E.K. nei i ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e hookaawale, ia i puu dala no ka hooulu ana i ka Lahui, me kona koi pu aku, e hana ia i Kanawai, e hooko ia mai a na no kau.  No ka mea, he ike mai ko Kamehameha V, a me ka Hale Ahaolelo, he kumu ia e ulu ai ka Lahui. E ae ia mai ana no, a-owau pu no hoi kahi.  No ka mea, o ke koena no keia o na kilokilo mai ka wa mai o Herode ahiki loa mai, i keia wa. Aoia ka’u e noi ae nei i ka Moi o Butaritari e ae mai.

 

Auhea oe e ka makamaka, ma ko kumu au i ku kahekahe ne nei, ma ke “au Okoa,” a me ko mau wehwehe, aole a’u i manao, a me ko’u pahu waiho mea hana o noonoo, oia ke kumu e ulu. A e mahuahua hou ai ka Lahui o kaua.  A-o kau mau wehewehe, ua hala ae oia ma waho o ka Pakukani ona ike elima.

 

Eia hoi, aole au, a me ko’u noonoo naau, i manao e ulu o Hawaii nei ma ona iho.Aia wale no i ka ae mai o ka mea Keikie i ka Lani, oia hoi, o lehova oia ka’u ilohe oe.

S.P.K.N AWAA.

Halaula, Aperila 6, 1870

 

E nana mai e ka Ahaolelo i ke njoi

 

A KA POE i LOOHiA i KA MAii HOOKAAWALEiA i MOLOKAi NEi.

 

E KA NUPEPA KUOKOA ‘ Aloha oe:

No ke kokoke ana mai o ke kau Ahaolelo o keia makahiki, i ulu mai ni na manao iwaena o makou, e noi aku no na mea a makou i ike ai he pono, oiai ua ike makou i ka pilikia i keia wa ; a oia no ka mea i ulu mai ai na manao inoino iwaena o keia lahui, a hao ai i na eke laiki, no ke kupono ole i ka haawina, oia hoi, hehapaha wale iho no ko ka hegedeoma, a ilaila iho la no kahi kopa a me kahi paakai.

 

Ke hiki mai nei na pai-ai mai ka Papa Ola mai, a ua pakahi ia i na mai-he hapalua nae ke kumukuai, a he 20 paona wale no a oi ke koikoi, nolila, aole e lawa no ka hebedoma.

 

Ma ka nana aku i ka hoike mai a ko makou Luna, ua nui ka lilo, pela no i ka ike aku aka hoi he mea pono no ke nana ia ka makou noi imua o ka Ahaolelo, oiai o ka wa pono wale no keia.

 

Akahi-E haawiia i hapalula dala ola, ai na kela a me keia mai, a iloko o keia ke kopa a me ka paakai, koe nae ka poe mai nawaliwali.

 

Alua-E hoahuia ko makou Halepapaa i ka laiki, ko, barena, palaoa, malakeke.

Akolu-E koho ia i Luna ike i ka olelo Hawaii, a kamai hoi i ka lapaau, he kanaka aloha lahui, a ano kupa Hawaii, i ole ai e like me keia Luna.

Aha-Aole e ae ia i hale kuai no ka Luna e malama ana ia inakou, o khuihwa no a uanei makou, o ka waiwai o ka Papa Ola kekahi, noaila, o ka pono no ka Papa Ola ka hale kuai a no kekahi mea e ae.

Alima-E ae ia na makamak o makou e komo a e hui e like me ka wa he pono, koe nae ka moe pu ana i ka po.  A oiai no hi na lakou e lawe mai nei kauwahi ono kino.  O keia mai, aohe he lele maoli, aka aia wale no ma ka noho plli paa mau a me na mai ino, e like me ke kaokao, palo, opeaku a pela aku.

Aono-E hoolakoia i huewai, pakeke, pa, puna, o, ipuhao, a pela aku, no ka mea, o na manamana o kekahi poe ua ino, a me keia mau mea wale no e pono ai.

Ahiku-e papa loa ia na moku kuai paiai, aole e holo mai ma na Kahawai, Pelekunu, Wailua e imi i dala no lakou, oiai o kahi no keia e loaa mai ai na pai-ai.

Awalu-E hoolakoia i mau pahukupapau no na kino make, a i ole, i mau papa i hookaawaleia, a e kohoia kekahi mai a mmau mai paha i ike i ka hana, ke komo nae kona uku e like me ko na Makai o makou e hoopau dla wale nei, a o ka lilo pono kein.

Aiwa-E hoolakoia i mau papale, a i mau kamaa hoi no makou, no ka mea, mai ko makou hoonohoia ana mui ma keia wahi a hiki i keia la, aole i loaa iki keia mau mea, no ka manaoia paha, na like me ka mea ola hanu ka nele i ka papale a me ke kamaa.

 

Umi-O na lole pumehana wale no ka pono keia aina, e like me ka huluhulu, palule manoanoa popopo ole, wa wae manoanoa paa a pela aku ; aole hoi e like me keia mau lole popopo e lawe mau ia mai nei a he mea hoonui lilo wale no ia.

umikumamakahi-E kohoia i Luna Leta no makou, i eke okoa no mai Honolulu mai.  O ke kumu nae i manaoia’i pela, e ka makou leta i hoouna ai i kahi a makou i manao ai he leta hiki, he leta hiki ole iho la ka! i hea iho la la?  Me ko makou manao no nae, ua kiolaia no mamuli o ka hookae ano kanaka.

 

Okeia noi a ka hapa uuku o ko oukou lahui, he mea pono ke noonoo nui ia, a o ka mea pono, e hooholo iho.  Me ke aloha i na Hoa Hanohano o ka Hale Abaolelo.

Na na Mai Lepela.

Kalawao, Molokai, Aper 18, 1870.