Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 17, 23 April 1870 — No na kana a na Poo Aupuni. [ARTICLE]

No na kana a na Poo Aupuni.

I No ko makou manao, aohe he liuliu al<u 10 na la i koe, a noho niai ka Ahaolelo o lte Aupuni, nolaila, ke hapai e nei makou i ke> ! īa kukulu manao nna, nona kela poo e kau i kehakeha ae la maluna, mc ka manao e na» j na pono mai ana oukou e na Lunamakaai» j nana, na waha olelo hoi o makou na Makaainana. Ke mau nei no paha maluna o kela a me keia puuwai Hawaii ka hoomanao ana no • na Halawai M.akaainana i UuUuluia ma Ue | kulanakauhale o Honolulu nei, i na m.ilania I o Okatoba a me Novemaba, o ka makahiki i 1869 i haia, mawaena o na haole a me na i Hawaii maoli, no ke kue a roe ka hoopae j ana mai i na pake. I Ma kekahi o ia maa hniawai, ua puka ! mai ioko ae o kekahi haole, he olelo, penei, ,"Ua laweia mai i Hawaii nei kekahi maU j pake limu hauu i ohna ina Kina a hoopaa ! palapaiaia, me ku iiiaopopo ole a me ke ka. j kau īnoa ole o lakou i na palapala hoopaa." | I ka puka ana o keia mau olelo maluna ae, ua ku koke mai ke Kuhina o ko na Aina e i keia wa, he hoa no ka Papa Hoopae Lima Hana, oia o His Ex. C. C. Hairasi, a hoole mai i ka oiaio ole o kela mau olelo; a | ua hooia loa mai oia me ka oiaio, ua laweia I mai na pake i Hawaii nei, ma na pake i ike I i «a heluhelu a i maopopo hoi na palapala j hoopaa ia lakou ; (na pake) a penei na olelo j i puka ma ka waha ponoi o C. C. Hairasi : I " Ua hiki i na pake paahana a pau ke he- ; luhelu i ko lakou mau paiapala hoopao, a J ua haawiia he kope o ia mau palapala hooI paa ia lakou pakahi. Ke aa nei uu, owai la ; ke kanaka e hotke mai, a i o)e ia, e ku mai | paha a olelo mai, he hiki iaia ke lawe mai i ' kekahi pake paahana i maopopo ole iaia ke I ano o kona palapalu hoopaa. Ke inakemuke nei au e īke i ka pake mua i hiki ole iaia ke heluhelu i kona palapala hoopaa, a olelu mai, aole oia i kakau i kona inoa ma ua pa-lapala-hoopaa la." Kuokoa, Ukat. 30, 1869. O keia iho la ke kainailio n ke Kuhina o ko na Aina e o kakou imua o kakou maka* ainana me ka wiwowiwo ole iho, aka, he ioolea wale no ia hele ana. | Ma na la hope o ka malama o Okatoba, I ua hele kino aku o Mr. J. O. Kanka a me j kekahi mahele olelo pake, mawaena o ka Mahiko o J. H. Wood ma Nuuanu koke ae nei. Ma ka ninaninau ana, ua loaa he umi mau pake. Mailoko mai o ia mau pake he | umi, hookahi o lakou ua hiki ke heluhelo i kona palapala hoopaa ; hookahi hoi ua hiki ke ike i kona palapala hoopaa ma ka nahae lihi; a hookahi hoi i ike i kona palapala hoopaa ma ka helu ; a he ehiku o l ikou, jaole e hiki ke koho i ko lakou mau palapa- | la hoopaa ma ka waiho like ana imua o ko | lakou mau maka. Ma ka la 27 o Okatoba i hala, ua kii aku o Mr. P. C. Jones i kekahi mahele olelo pake kupono, a ua hele aku laua, a i ka pake kuke ponoi no a ua o Mr. P. C. Jones, a ninaninau pono. Mahope o ko laua ninaninau pono ana, ua maopopo loa, aole o ka inoa o ka pake e laookauwaia ana e Mr. P. C. Jones ka mea nona ka palapala hoopaa. He pake okoa loa, oia no paha i Kina, aia la i hea ? Ua hookuu aku o Mr. Jones i kela pake mai kana hookauwa ana malalo o ka palapala hoopaa, aka, ua noho mai no ua pake la mamuli o kona makemake iho, malalo o ka haku maikai; he pake kuokoa nae, aole he kauwakuapaa e like me ka ke aupuni i kuai mai ai. Eia ka hewa o ke aupuni; ua pau na dala o keia haole mahopo o ka hoopunipuniia ana ; a ua iawe hewa īa mai hoi kela pake, mai kona aina hanau mai, malalo o kea pua holoholona ana mai a ke Aupuni Hawaii. Pehea, he hana pono anei keia au e Hawa--11 ? Kne mni pnha aoanei ko ka po? Eia ko ke Kuhina hewa ; o kona olelo mai imua o kakou imkaalnaua Hawaii, kn

poe uana ia e hanai aku ana, "Ua hiki l na pake paahana a pau ke heluhelu i ko la-J kou mau pahipaia hoopaa, a 'ua haawiia he kope o ia mau palapala pakahi," a pela wale aku. Heaha ke ano nui oka oielo ? He hoopunipnni, wahahee, ake, epaanei? Heaha ia hoi e ka poe naauao o keia au ? Ina aole he mau huaolelo e ae e like me keia, aoie anei kupono iaia keia mau huaoieio ? Ke ninau nei makou, Heaha ka hopena o ka olelo wahahee mai o keia Kuhina iinua ka iahui? Ke hai nei makou, e nana pono loa ia keia Kuhina imua o ka Hale Ahaolelo, no keia hewa nui. No ka mea.aole makemake o ka poe dala e uku aku i ko ka lahui dala ponoi i ka poe hoopunipuni, wahahe», epa, mio a pela aku ! Mai makau wale oukou e na Lunamakaainana i keia hana. E hoike oukou ia oukou iho, he poe nnauuo, a e inanao iho, he Hawaii no ka Hawaii, aohe he haole ka Hawuii. No ke Kuhina Kalaiaina.—E nana pono mai kakou iaia nei. Ma ka Ahaolelo oka makahiki IS6B, ua hooholoia e ia Ahaolelo,. he haawina penei: "No ka Hale Leta Hou, 59,000." Ua pono wnle no keia haawina ; a nolaila, ua ae lokahiia keia manao, e haawi i kela puu dala. Eia nae ; i ke kukuluia ana iho nei o ka Hale Leta hou, aole he Hale Leta wale no, aka, hc elua mau hale hou ae maiuna i akaka oie ko laua mau haawina ma ka liila Haawina ; n ua lohe mai nei inakou aho, aole e paa ana ka hale i ka $9,000 l hookaawaleia, no ka pakuiia nna iho i elua hale maiuna iho. Aohe nae i maopopo ia makou, nawai la auanei ke dala e uku ni i na hale mnluna ae oka Hale Leta hou ? Na kakou paha na makaninana, na ka poe ilihune no, nawai la hoi ? Ina ua manao lakou e pakali ia oukou e na Lunamakaninana, no ka lakou mau hana hoonui lilo, alaila, ke kau ieo e aku nei inakou, e nknhele oukou e na Lunnmnkaainana. Ina e noi hou mai nna na Kuhina i haawinn hou no ka Hale Leta hou o Honolulu, alaila, oia ua manlea la o lakou. Ua īke no keia poe Kuhina, ua hiki no ke kapiliia ka Hale Leta no na $9,000, nka, mamuli o ka manao o kekahi mau Kuhina, ua pakui wale iho nei lakeu he elua mau hale hou maluna iho, i nui loa aku ai na lilo, a nolaila, hana wale ia īho nei no i e\oa mau ba\e hou maluna iho, me ka mnnao e kana'ho nku ia oukou, e haawi mai i puu dala e lu wale ai. Nolaila, ke hoomalainalama e aku nei makou ia oukou, e no-kanaka mai oukou, a e aloha ia knkou makaninana ; mai ae aku e iu wale i na dala, a mai kala wale aku hoi ia lakou no na hewa a lakou i hnna ai ke noi mai, o inaa auanei iakou ma keia hope aku i ka hana wale aku mamuli o ko lakou mau manao, a nana ole mai i ka Ahnolelo oke Aupuni. 1 noho mai no keia poe la i ka waiho o ke kakai o ko kakou Waihona, a ina e lele lon ae, o ka haalele mai no ia, a hoi aku i ko lakou mau aina iho, oiai ua ekeeke iho la no. Heaha ka hope o keia Kuhina ? Ke hai nei no makou, "E nana pono mai." I kena kau iho, akaka ku akamai o oukou Hawaii e ko'u nmi nei ua waha, ua naauao oukou. Mai pili wale, he hoailona j;t no ka hohe wale, aoie oia e kapaia he "koa." Eia waleno ka kakou i manao ai, o ka noJio mai o ka poe hoopono ma ko kakou aupuni, aole o ka poe hoopunipuni, wahahee, mio, a lu waie i ka kakou mau dnla no ka pomaikai o ko lakou mau iiikeokeo. Ua lohe mai makou, ua likeole ka manao o na Kuhina, no ke kapili wale ana iho i na hale elua maluna o ka Hale Leta, o nui loa ka lilo, a pela io no, oiai ua pinana loa iluna. E pia ana keia mau hale ekolu, mawaena o ka 815,000 a me ka $20,000; nolai|a,e nn Lunamakaainana, nia no ia oukou ko kakou make ame ke ola. la oukou ke kau nna i na auhnu a nui, aka, mni manao nae oukou, o ke kau nna i na auhau kuapapanui e kaniuhu ai na makaainana, oia ka mea e paniia ai na hakahaka o na eiala i lele aku mai ka wnihona no na mea a na Kuhina i makemake ai o iakou wale iho, He kupono anei i na Kuhina ke kauohaia e ka Ahaolelo, e kapili i Haie Alii, a i ka hooko ana e kapili, hahau ia ka Hale Alii a kapili pu ia he manuwa, me ke akaka ole o ka haawina no ka manuwa ? Ke manao nei makou, he hookiekie maoli keia o na Kuhina maluna o ka Ahaolelo, kahi e hiki ole ai ia iakou ke pakike mai.

Ke noho nei makou e ike i ko oukou akamai ena Lunamnkaainana Hawaii, e noho mai ana iloko o ka Hale Ahnolelo, me ka I/i--na o ko makou manao, e nana pono ia mai ana e oukou ka makou mea o koi nei ma keia kukuiu manao ann.