Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 17, 23 April 1870 — Na Laina Mokuahi mawaena o NU HOLANI, NU KILANI, HONOLULU, A ME KAPALKIKO. [ARTICLE]

Na Laina Mokuahi mawaena o NU HOLANI, NU KILANI, HONOLULU, A ME KAPALKIKO.

O ka makou mea i kamailio loihi ai ma na nupepa o ka maiama o Maraki, no ka hooholo ana i laina mokuahi mawaena o Nu Holani a me Kapalakiko, mamuli o na lono i hiki mai ua ko io. , Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, Aperila 19, ka mai la ma ke awa o Honolulu nei, j ka inakamua o na mokuahi o keia laina, oia ka " Wonga Wonga," kapena T. S. Beal, iloko o na la he 23 mai Kikane mai, a ina la he 17 hoi mai Aukalana mai, ke kulanakauhale nui o Nu Kilani, a oia no hoi ke awa ana i haalele hope ai. Ma ka la 26 o Maraki, haalele ia Kikane ; a ma ka ia 2 o Ap<rija, haalele ia Aukalana a holo mai i| Honolulu nei a ku i ka la 19. I Ma keia niuku i liiki tn;ii ai na lono, c

haalele nna he mokuahi hou ia Kikane a me j Aukalana iloko o ka malama hookahi nu- ! hope mai o keia moku ; a o ka inna o ia 1 moku o kc K'ulanaknuhale o Melehouoe" 10 ka la 27 o Aperila nei. oia ka lo e haaleip | ai oia niokuahi ia Kikane. alaila hoio ako j Aukalnna, a ma ka la -1 o Mei. hoalele i t Aukalana, o holo n»ai i Hawnii nei, a e ku ana paha ma Honolulu nei mamua a mahope iho o ka la 20, a hui me ka laina mokuahio Kaleponi o hoioholo nei. He holo mai nei keia e hoao i ka holop ona 0 ka laina moknahi, a ina he oiah e holopo. no ana alaila e hooma'u loa ia aku ana ka hoo. holo nna i keia laina. O kn nui o na ohu* ana i la\ve mni nei, he 170 lakou a pau. u a loaa i na ohua a pnu o keia mokunhi he pa. lapala e holo ai maluna o ka laina a ka ldaho e holoholo nei. 0 keia mokunhi kn " \Vonga Wong.i," }," c inokuahi ia i paleia i ka hao, a o ka nui o kona mau tona, he 1,200. He mokuahi lo 5 ihi oia, i oi aku mamua o ka ldaho, nka j aole nae ona kiekie. Ke kainailio nui nei na nupepa o Kikane a me Aukalana, no ka holopono o keia lain* 1 mea e hooinau loaia aku ai ka hooholo ana i elele mnhu mawaena o Kapnlakiko a me na pnnalaau o na mokupuni nui o ka Pulei. pika, oia o Nu Holuni, Nu Kilani a ine mokuponi e ae. He mea pono paha ia makou e hoike i U j nui o na waiwai i laweia aku, n i hookomoia j mai i ke nupuni pnnahiau o Nu Holani i kela makahiki iho nei, ī mea na ko mnkou poe heluhelu e nana ai, a e manao io iho hoi ko makou poe heluhelu, he waiwai nui io kn ia aupuoi panalaau. O ka heluna o no kanaka o Nu Holani, i ka makahiki 1865 he 2,01 y.920 ; a i ka manao wale aku i keia makahiki ua hiki ae ka helnna i ka 2,500.000. O ka nui o na waiwai i laweia mai iioko o Nu Holani i ka makahiki i hnla akti nei he $ 180,205,571 ; n o na wniwai hoi i lawe ia aku iwnlio, mni ka nina aku, he 5175,834,571. Ina e huiia keia mau dala tiui i .lona i kela aupuni, ua hiki aku no na S']s6,040,142. O ka liapa nui o keia man waiwai i loaa aku, mawaena no ia o na kalepa ana nia Europa, Inia Hikina a me Enelani; nka, i keio manawa ke imi nei lakou e hoopalahalaha nku, me na aina e ae, i ke kalepn ana. O Un o nu oV\«a \ mn Ue kauhale o Kapalakiko mai na aupuni panalaau ae, he 928, a he 178 wale no i komo aku iloko o ia mau aina. Ke hoike nei niakou malalo iho i ka nui o na ilala i loaa mawnena o na aupuni panalanu a me Honolulu, Kapalakiko a me Ēnelani, mailoko mai o na uku moku no na ohua a me na ukana. Na daia i loan no na uku ohua mawaena o Nu Holani a ine Kapalakiko 8142,500 Na dala i loaa no na uku ukana mawaena 1 o Nu Holani a me Kapalakiko $54U,203 Na dala i loaa no na uku ohua mnwaenn , o Nu Holani a me na moku Fiji $127,000 Na dala i loaa no na uku ukana maw*ena o Fiji a me Nu Holani 563,y08 Na d'tla i loaa no na uku ohua mawaena o Borabora a me Kapalakiko 52,312 Na dal?r i Joaa no na uku ukana mawaena o Borabora h me Kapalnkiko $52,770 Na dala i loaa no na uku ohUa m<iwaena o Honolulu a me» Kapalakiko $43,425 Na (iala i lona no na uku ukana muwaena o Kapnlakiko a me llonolulu $12-'1,068 Na dala i loa» no na uku ohua miwnena o Nu Holani a me linelani $5.514 000 Na dala i loaa no na uku ukana mnwaena 0 Nu Holani a me Enelani $24 552,460 Huina o na dala no na ohua $5.859.267 Huina o na dala no na ukana $25,345,304 Ma keia papa i hoikeia maluna. ua ikeia, ua nui na dala i loaa no na uku ohua a me na uku ukana mawaena o Nu Holam a me Enelaui, oiai, ua loaa mawaena o laua, he ala mokuahi kupono e holo ai na ohua, a e laweia ai na ukana. Pehea hoi ina e hoomau loa ia aku ana keia laina mokuahi hou 1 hoaoia mai nei, aole anei e puapuai mni ke komoana mawaena o Knpalakiko a me Nu Holani o na ohua he nui a me na ukana hewahewa ? Ke inanao nei mnkou, e komo ana no. E ninau mai paha auanei kekahi poe puni ninau i.i makou, a heaha iho ka waiwai o ke aupuni Hawaii ? Eia ka ma« kou hoina malaila. Oiai o kakou ka pau oioina a roe ka hale hookipa o keia mau laina mokuahi, a aole e nele ana kakou i na puu dala, e loaa mai ana mai ka poe puni hele makaikai honua mai mawaena o keia inau aupuni' a e koino pu mai ana hoi na waiwai o keia mau aupuni iiokoo kakounei, a e pukn aku noauanei ko kakou mau waiwai kuioko ma keia mau manamana elaa, oia ka hele i ka inakeke o Kapalakiko ma ka hikina a i ka makeke ae hoi o Sikane a ine Aukalana ina ke komohana hema. | ina e hoomau loa ia aoa keia laina, e like | me ka manao o ka poe ake imi waiwai, ala- | ila, e pale nui ana paha ka holo ana o on ohua a me ka laweia o na ukana mai na aupuni pnnalaau ponoi aku, a i Enelani, e like me na makahiki mua iho nei i kaa hope aka; alaila. e kahe nui mai auanei na ohua a rae na ukana tna ko kakou nei alanui, no ka mea, ua oi ae ka pokole o keia ala, inamua 0 ke ala a na aupuni panalaau i heie mua iho nei; a i ike hoi i ka oluolu kupono ole o ia ala, a no ka pii hoi o ka uku. Ma ke alanui mua a na aupuni panalaau 1 maa i kela mau makahiki, he 56 ka nui o na la e hele ai, alaila, hiki aku i ka pahu hope e lele ai, aole nae pela keia. Ua hooemiia keia mai ke 56 a i ke 45 na la ; a ppnei e maopopo ai ka pokole o ke ala hou,oia ko kakou nei ala : Ina e holo ka mokuahi mai Sikane aku a i Aukalana, he 5 la ; mni Aukalana mai hoi a i Honolulu nei, he 15 la; mai Honolulu nku a i Kapalakiko, he 10 la ; msi Kapalakiko nhu n i No loka, he 6 la ; a mai So ioka aku i I£ii"lani, he 9 la ; nolaila, he 15

• tV -r -z ih> * hiki i kahi a Ukou i holo mua • t , .j rt fc 0 es6Uma ke ala kahiko. j O hoi o na lilo o ke ?Ia kahiko, ao-! ia j i«We ke ewi ioa o na liio o ke hoa. ī iilie ka hanohanoa me ka malama *«- ' ,a 3aa ° 113 °k" a ame na ukann, me ; . i"?* * kkou e maoaka aku ai, ke ;.»2 ae keīa lama. ka Fo3i*nia iho nei, ua hoi aku ka mo kue-i "Wonga \Vouga." i kona awa nua mai ai; a o kona mau ohua, uu .ooUaa ;a aka maluna o ka mokuahi " lda- ]« > hoomaopopo ai i na mea hou " ldaho " m*ī, oa lohe iho la makou, ua ka Ahaoleioo Amerika Huipuia, r,t ijsi«ina kokua i ka laina hooholo mokuLr ; ai j,n-acna o Kapalakiko a me Kikane, .-r. e nsf k* u»okuahi erai maUIo iho o elua :.u5-ani *.ona, aka, i ka laina mokuahi nona *ctj* e bkc me keia, a oi ae hoi.