Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 17, 23 April 1870 — Kumumanao a S. P. Ahiona. [ARTICLE]

Kumumanao a S. P. Ahiona.

Heaha la ka luana nui e hana aku ai na Lunamakaainana no keia kau Ahaolelo e hiki mai ana ?

Eia kekahi, mai kuhihewa hou oukou, ina 0 na pako wale no kai puhi i ka opiuma, alaila, aole e pili ana keia pilikia i na kanaka Hawaii. Aole anei o oukou manao, ua lilo na pake a pau e noho nei he mau makaainana no ko kakou Moi Kamehameha V. Ua nui loa na pake i kupa Hawaii, a inare i na wahine maanei, hanau keiki maanei. Aole anei he kanaka Hawaii iakou ? A ina e lilo ana lakou i poe puhi opiuma i mea e ilihune ai ka noho ana, alaila, e piiikia pu ana no ko lakon mau wahine, a me na keiki, aole nnei he mau kaikamahine, a kaikuahine paha, a me ka oukou mau keikia moopuna ho 1 komo iloko o ia piliaki hookahi ? Eia hou, ina e nui mai ana na pake puhi opiuma ma keia hope aku, alaila, e kaulana ana ka inoa 0 keia aupuni no ka ae ia o Ua laikini kuai opiuma iwaena o na makaainana, a e henehene nui mai ana na aupuni naauao a pau ma keia honua nei no keia bila Kanawai. Nolaila, ke kahea aku nei-au me l:a leo nui, ia oukou e na Lunnmakaainana, ina e hiki i ka wa Kau Ahaoleloo keia mahina ae, e lokani ka manao, e kinai i keia laikini kuai opiuma, me ka hookapu i ka hoopae ana mai i ka opiuma, alaila, e holo mua ana keia lahui i ka pono. Mai minamina i na tausani dala no ka laikini kuai opiuma, a me na tausnni dala ke Duke awa no ka opiuma, e hoohalikeia ka opiuma e like me ka laau make, ina e hookomo iloko o ka waha o kanaka, alaila,e poino ana ke ola o ua kanaka Ia; pela no, ina e hookomo ka opiuma iloko o keia pae aina, alaila, e poino ana no ke ola o keia lahui. Aole o na pake puhiopiuma wale no k:ii poino, aka, e poino ana ka oihana kalepa, e poino ana ka oihana mahiai, a e poino pu una keia lahui holookoa, no ka mea, ke puhi nei na kanaka Hawaii i ka opiuma e like me ka'u i hooakaka ai maluna. Ua hai mai kekahi mau pake i puhi kahiko i ka opiuma, ina ka e hoopau ke aupuni i ka laikini kuai opiuma, alaila, ua ike lakou aohe wahi e loaa ai ka opiuma, ua hiki ia lakou ke haalele 1 ka puhi ana i kela mea, me ka nui ole o na pilikia i loaa ia lakouma ia haaleleana, aka ma ia hope aku,e noho kuonoono ana me ke ola pono o kahi kino. Ua hai pu mai no kekahi Kauka haole īa'u, aole no ona manaoe mai ana a pilikia e ae paha na pake puhi opiuma ke manao lakou e haalele loa i ka puhi ana. Nolaila, ua maopopo ia, aole no e pilikia ana ka poepuhi opiuma ke manao e haalele loa i ke puhi ana, na ka lailiini kuai opiuma e hoowalewale nei ia lakou, ka mea i hiki ole ai ia lakou ke haalele. Nolaila, ke noi aku nei au ia oukou a pau na hoa o ka Hale Ahaolelo, ka poe naauaoa aloha lahui hoi, e hoopau i ka hoopuka hou ana i ka laikini kuai opiuma, me ke kau i kanawai koikoi e hoopai i ka poehoopae malu mai i ka opiuma, kuai malu i ka opiuma, a me ka puhi maiu i ka opiuma. Ina pela, alaila, aole au kanalua e haalele na pake a pau i ke puhi opiuma, e pomaikai ana ka oihana kalepa, oihana mahiai, me ka hopohopo ole o puhi opiunm na kanaka Hawaii, aole aole no e pilikia kou kaikamahine, kou kaikuahine paha i mare ia me ke kane pako, a e kaulana pu ka inoa o keia aupuni, no ka hoekapuia ano o na makaainana i ke puhi opiuma, e mahalo nui mai ana na'aupuni naauao a pau o ko ke ao nei ia Hawaii, ea ! aole anei e holo aku imua ka pono no keia lahui. Aole no kuu makee hoaaina ke kumu i kukulu ai i keia manao loihi e noi nei ia oukou e kinai i keia laikini kuai opiuma, aka, | no kuu makee i ka pono no keia lahui hulookoa, me kuu ike maopopo, o ka laikini kuai opiuma ma Hawaii nei, he mole no in e poino ai keia pae aina holookoa, aka, aia ia oukou ka mana, ke noi aku nei au ia oukou e noonoo nui i keia mea, mai manao iho oukou, he mea ole ia, o ka heomoe koke no ia i kuu kumumanao ma ka papa. Ehiku. E hana i kanawai e hoopai i na kane e haalele wale ana i kana wahine mare, a pela no na wahine i haalele wale i kana kane mare. No ke kau kanawai ole ia paha e ke aupuni e keakea aku ai i ka poe kane e haalele wale nei i ko lakou mau wahine mare, pela no na wahine i ka lakou mau kane mare ; nolaila ke kumu e haale'.e nui nei kahi i kekahi iwaena o keia lahui o Hawaii nei. I kuu noonoo iho, he mea e kauo ai i keia ; lahui iloko o ka emi ino ana, no ka mea, ua hookaawaleia na mea i mare ponoiia, alaila, e noho wale ana paha ka wahine me Ue kane ole, mahea hoi e loaa ai ke keiki nana, e ' ku-hao ana paha pela a hiki i ka hopena, aka | ina na ka aoao Eva ka hewa, alaila, ua i haalele i kana kane ponoi, a noho aku me ! kana kane manuahi, no ia hoi, aole e nele ana kona hanai malu i laau e hapai ole ai oia i ke keiki; a i ole hoi; he pepehi malu paha ke ike oia ua hapai me ke kane kolohe, no ka mea, ua puni kona naau i ka lalau a me ka lealea, nolaila, aole ona makemake i ke keiki e hooluhi ia ia, a no ka hilahila paha kekahi no ka ikeia i kona hanau keiki me ke kane manuahi. Eia kekahi, no ka home ole e hookuonoono ai ka noho ana, oia kekahi kumu i makemakeole ai i ke keiki, oiai ua holo oia mai ka hale aku o kana kane inare, a e noho hoopilimeaai me kekahi makamaka, a iole hoi, ma ka pupupu hale o kana kane manu e pee ai paha. Nolaila, ke hoomaopopo nei au, o ku haalele wale ann a na mea i mare ponoia, oia kekahi kumu nui e hooomi ai i na kauaka o keia I.ihui. Ma

ka'u ike ana i kekahi poe, he mau mahina, a he mau pule wale no ka mare ana, a o ka haalele mai no ia, ua poina loa ko laua hoohiki like ana imua o ke Akua Mana Loa, e lilo laua i kino hookahi, e malama ana laua kahi i kekahi, na ka lima o ka make e hookaawale ia laua, ua poina pu no ia laua na olelo a pau a ke Kahuna mare i kauoha ai ia laua. Heaha ke kumu o keia haalele kokoe ana ? no ka mea, ua kue kahi i kekahi, a hoowahawaha kahi i kekahi, nolaila, ua kupu koke mai keia manao, e aho io ke haalele aku mamuo oka noho pu ana. Heaha ka hala ? wahi a ka ninau. Eia, no ke komo ole o ke aloha io mamua o ko laua mare ana, he puni waiwai paha, he puni opiopio paha, he puni ui paha, he puni i ka ike i ka namu haole paha, a he puni no ka pahee o ka waha paha, ke kumu i lawe kapulu ai i kane a i wahine me ka lealea kinohou, me ka manao iho, aole hewa ke mare iho me ke akahele ole, no ka mea, ina e hewa ka noho ana o keia hope aku,alaila,e haaleleaku no, no ka mea, aole he kanawai e papa mai ai ke haalele ke kane i kana wahine mare, a pela no hoi ka wahine ke haalele i kana kane mare. E makaikai kakou i na nupepa Hawaiii oia ko kakou Kilohana Pookela o ka nupepa Kuokoa me kahi nupepa pai aupuni ke " Au Okoa," e kaumaha ana no ko kakou manao i ka ike pinepine ana i na olelo hoolaha penei: " Owau o ke papa aku nei au īa oukou na mea waiwai a pau o kela ano keia ano, mai hoaieoukouia Mrs -kuu wahine mare, no ka mea, ua haalele kumu ole mai ia'u, a ua heleaku e noho me ke kalie manuahi, nolaila, ina hoaie oukou ia ia, maluna ona ko oukou paho." Me ke kii wahine e kau ana ma ke poo o keia olelo hoolaha, he wahi puolo e paa ana ma kona lima, me he mea la, e holo io ana ua wahine la. Eia kekahi ano hoolaha a kakou i ike ai. "E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka wahine mare a , no ka haalele ana mai ia'u, a ke noho nei me ka wahine e, noiaila, ke kahea nei au me ka ieo nui ia o kuu kane mare e hoi mai e noho pu me a'u, a ina aole e hoi mai a hiki i ka malama o alaila e hoopii okuana wau i ke kanawai e hookaawale i ko maua berita niare," a he kii kanaka kekahi e kau ana, i ike pinepineia e kau ana ma ke poo ma ke ano olelo hoolaha, he wahi aumaka me kahi puolo e kau ana ma ka poohiwi, me he mea e auwana hele ana ua kanaka la ke nana aku. Auwe ka hilahila ino! i hoolahaia ma na nupepa no ka haalele kane, a me ka haalele wahine hoi, aka, ke manao iho au, aole o na mea i hoolaha inoa wale ia kai hilahila, ua hilahila no hoi no ka inoa o keia lahui holookoa, aole au i manao ua loaa i na aina naauao o ka honua nei ma keia ano hoolaha iloko ona nupepa a lakou, a 0 ke aupuni o Kina, kuu aina hanau, oia ka'u mea i ike maopopo ai, aole loa i ikeia keia hana ino iwaena o kela lahui. Nolaila,' pehea ko oukou manao ? Ea ! Ena Lunamaknninana o keia Kau Ahaolelo! Aole anei hiki ia oukou ke lokahi ka manao e hooikaika i bila kanawai e papa loa i ka lahui Hawaii, i ole ai e haalele wale ke kaee 1 kana wahine, a o ka wahine paha i kana kane iwaena o na mea i mare ponoia, a ina e holo io ana keia hana ia oukou, alaila, e akahele ana ka poe i manao e haalele ana i ke kane, a i ka wahine paha, a eakahele ana na opio o Hawaii nei, mamua o ko lakou hoolilo ana i kane a i wahine ma ka berita mare, e makaala ana i ka imi i na mea kupono loa, a mahope o ka hoohui ana, e aloha an* kahi i kekahi, e noho malie ana me ka malama kahi i kekahi, haalele ole kahi o laua, lalau ole kekahi o laua, alaila e hanau nui ana na keiki, e loaa ana na ohana, oia ka mole e laha hou ai keia lahui, i.mea e hoohalike aku ai na kanaka Hawaii e like me na hoku ma ka lani, a me ke one ma kahakai. (Aoh i pau.~)