Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 19, 7 May 1870 — Page 1

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Jeannette Mckinley
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE IX. HELU 19. HONOLULU, MEI 7, 1870. NA HELU A PAU 440.

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he UMIKUMAMALUA!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

----------

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

H.M. WINI, Luna Hoopuka.

 

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

H.M. WHITNEY, Publisher.

For the Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

DILLINGHAM & CO.,
NA

@@@@

 

OLELO HOOLAHA.

@@@@@ @@@ S. R. DOLE, Vsq., i hopa no'u nana @@@@@@@ A.F. JUDD. (Alapaki)
Honolulu, Aperila 15, 1870.

Noho Lio!  Noho Lio!

O NA NOHO LIO MEKIKO A MAKEPONO LOA I humuhumuia me na ili Kaleponi, e loaa no ma ka Hale Hana Noho Lio o
DALTON & BLAUVELT.
430-1y* Ma Alanui Moi, Honolulu.

 

OLELO HOOLAHA.

            KE PAPAIA AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKOKO me Haleaha, na aina e waiho ana ma Koolauloa, Oahu, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona maluna i na wahi @ keia ae la maluna, ina e komo hewa ka Lio, Bipi, Hoki, Puaa, Miula, e uku lakou pakahi dala, ($1.) ina e hoopau i na mea kanu, e uku hou no e like me ka nui o ka poino a poho, a ina he Hipa, Kao, Moa, he hapaha pakahi no ke poo, a ina he Manu kaka, he halalua pakahi no ke poo, a ina he kanaka kuleana ole, aole hiki iaia ke hele ma na wahi i hai ia ae la maluna, a ina e kue kekahi, e uku no ia no ke komo hewa $1.00 a e hopu no ka maua mau Paniolo, oia o Pamawaho me Kauahi@aua. AKOWAI, AHUNA, NUO, Pake.
Haleaha, Koolauloa, Ian. 22, 1870 426-1y

 

HALE PAI KII!
AIA KOU HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawena o ka HALEKUAI RIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIOUR ma ke Alanai papu. He emi kkoa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)

310-1Y Mea Pai Kii.

!!! EIA KA MANAWA PONO !!!

UA EMI LOA KE KUMUKUAI O NA KII.

            E KO'U MAU MAKAMAKA A ME KA LEHULEHU,  E hoomua ana ke KII PEPA I $3.00 no ke kakini,
Maloko o keia mahina a me Maraki.
            No ka mea, i ka la 1 o Aperila, e holo ana au e kaapuni ia Hawaii a me Maui, e pai i ke Kii ona Awa, Aipa, Wailele &c. A i ko'u @@ ana mai, mai ia holo ana, aohe i maopopo loa ko'u @@ loa ana me oukou, no ka mea, ua makemake au e holo e @@ i ko'u aina hanau, a hoi hou mai paha, aole paha, aole ike pono. Nolaila, o ka poe makemake i na KII MAIKAI LOA @ mamua o ko'u hele ana. E Wiki! E Wiki! o holo ka manawa. E hookaa mua mai e pono ai.
KII PEPA $3.00 – Per Doz.
KII ANIANI 1.00-$2.00
            E hele ana mai e ike i na kii, maluna ae o ka Hale Pai Nupepa Kuokoa. J.W. KING. (KINI PAI KII).

 

NA BUKE
HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII

 

Baibala Hemolele Nui ili eula nani me na kuhikuhi ma na a ao.....$12 00
"            " Nui ili eleele kaekae wai gula.....5 00
"            " uuku iki ihi " ".....8 00
"            " Pananaiki iho ili eleele.....4.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00
"             " eleele kaekae wai gula.....1.00
"             "  " ......75
Kauoha Hou Hapa Haole.....75
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai......25
"       " 1855.....25
Moolelo Ekalesia.....50
Haiao ili lahiahi.....10
Hele Malihini ana.....25
No ko ke Akua ano......25
Lira Kamalii......25
Hoike Palapala Hemolele.....25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....25
Hoike Akua.....25
Weheweheia.....25
Ninau Hoike ili manoanoa.....25
"         "          " lahilahi....10
Kumumua Kula Sabati.....10
Buke Lawe Lima.....10
He Buke no ka Pope.....10
Ui Kula Sabati Helu 3.....25
"    "       "         "      4......25
"    "       "         "      5......25
Buke Euanelio a Ioane.....10
Himeni            .....1.00
Himeni Ili nani.....1.75
Na Kauoha Hou Pakeke
Ili Gula nani.....1.50
Ili eleele kaekae nani......50
Ili eleele......35
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu
Ili Gula nani.....1.75
Ili eleele kaekae wai gula.....50
Ili eleele......50
Na Halelu Pakeke
Ili Gula nani.....50
Ili eleele kaekae wai gula......30
Ili eleele.....20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele)......25
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala.....2.00
            "              "    "  Ili nani.....3.00
Eia na buke haawi wale
Palapala Liilii--
            Helu 4--Makemake anei oe i ke ola
            Helu 6--E hele i o Kristo la.
            Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha
            Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua
            Helu 16--Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.
            Helu 17--Mai hana ino i na holoholona
            Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L.H. KULIKA.
Kakauolelo o ka Papa Hoeke o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

KA LIMA KALA,
--OIA HOI KA--
Wanana Kupanaha o Maharata.
HE KAAO NO KA AINA A ME KE KAI.
[Unuhiia no ke Kuokoa.]
MOKUNA I.
[Koena mai kela pule mai ]

            Hoea mai la na hiohiona nani o ka aina imua o lakou, aka, nana malie wale aku la no laua me ka manao hoohihi ole aku; oiai ua hookupilikii ia laua i ka noonoo ana no ka mea i pepehiia; o ka oi aku nae o Piere.
            Mahope iho o ko lau noho kamailio ole ana no ka manawa loihi. ninau mai la o Jean.  "He kamaaina ponoi anei no Farani nei keia Lisete nani?"
            "Ua mareia kona makuahine me kekahi koa kaua lio, a iloko o na makahiki he iwakalua i hala ae nei, holo pu aku la laua i Inia, a ilaila kahi i hanau ai o Lisete, aka, make iho la nae kona makuakane mahope iho o kona hookiekieia ana ae i ke kulana

lutanela.  He ehiku wale no makahiki o Lisete i kona wa i hui mai ai i Farani nei, a me kahi moni uuku a ke kane i waiho iho i keia ao i hiki ai i ka makuahine ke hoala ae i hale kuai nona iloko o ke kaona hanau ona.  Aole o'u kanalua ua puka oia ma kana oihana kalepa ana.  O ua wahine maikai la me he makuahine la oia ia'u."
            Iloko o ka minute hookahi ma ia hope iho, hoomaka hou ae la o Jean e kamailio i ka i ana.  "He hale kakela nui maoli kela," a kuhikuhi pu ae la i kahi o ua hale nei e ku ana, ma kekahi aoao o kekahi mahinaai uliuli, nona na puka aniani kiekie loloa e alohi

mai ana i ka la, a me na niniaolo nani i ki  poniponi ia kona mau paia me na mea hoonioniolo.
            "Ae," wahi a Piere, "na kekahi Duke ua hale nei i kukulu i wahi nona e noho mehameha ai mai na luana hanohano ana o ke alo alii mai; a o ke kumu hoi o kona hookaawale ana iaia i keia wahi no kona naauauwa i ke aloha no kana keiki hanaukahi i make i  kekahi poino ulia wale i ilihia maluna ona.  A o ua hale nei ka hoomaka ana o kahi kauhale o Nute.  A ilaila auanei oe e ike kino aku ai ia Lisete."
            Mino aka iho la o Jean iaia e haka pono aku ana i na make hulili, a me na papalina nohea i kikohuia e na kiko o ka aka hene iki o kona hoaloha.  Aole no hoi i liu wale niniu ana na huila o ke kaa ma ke alo pono iuai o ka hale hotele, a puka mai la kekahi kaikamahine papalina hauoli mai loko mai o ua hotele nei; aka, i kona ike koke ana mai no i na hoanoho o luna o ke kaa o ke kahuli koke ae la no ia o kona mau hiohiona hauoli a hoi hou aku la iloko o ka hale hotele a ia manawa koke no hoi puka mai la ka mea malama hotele iwaho a ka puka.
            Pae mai la no hoi he leo mailoko mai o ka hale;  "E ke kaikamahine pihoihoi!"-- a hea pu mai la no hoi i na keonimana: "E na keonimana e, ua kuhihewa oia o kona hoahanau wahine ka mea maluna o ke kaa a i holo pupuahulu aku nei e halawai me ia i kona wa i lohe aku nei i ka nakeke ana mai nei o na huila.  Ua hookokaia mai la nae kona manaloana, oiai hoi, o makou no a pau ke kakali pu nei no ko Lisete hoi mai i keia la."
            "Heaha! aole ka oia maanei ea!" wahi a Piere me ke ano kuoo o kona leo.
            Aole e kala ae nei kona hele ana i Sana Pau, he pule a keu ka loihi o kona hele ana ilaila," wahi a ka leo maloko mai o ka hale.
            Puiki mai la ka mea opio i kona mau lima me na hiohiona o ka ane luuluu, a i ae la.  "I keia la, ke heneheneia mai nei au e ka poino.  E ka wahine, ke manao nei au he makuahine paha oe no Lisete?  a o oe anei kona makuahine hoahanau?"
            "Ae owau no," wahi a ka wahine e kamailio pu ana me ia.  "Mai ka make ana o ka makuahine o Lisete, kuu kaikuaana a hiki i keia mau la iho nei ko Lisete hoi ana mai me a'u e n@ ai.  Aole anei olua e komo mai e na keonimana iloko nei, e inu wai ai?  malia paha mai ke kai mai nei olua no ka mea he nui loa ka moku ma Sana Pau wahi a lakou nei.  Ea, komo mai iloko nei."

            Noonoo iki iho la e Piere no kekahi ia @@@ n@te, i ka i ana.  "He pono no'u e lohe i kekahi mea hou, a malia ke hoi mai nei o Lisete ma keia manawa.  E Jean, e ae kaua i ke noi a ka wahine; e hiki no i ke keiki ke ukali i anei; E noonoo no kou makuakane na'u i kauoha pela, no ka loihi loa o ke kaa."
            Lele iho la ua mau kanaka opio nei a komo ae la iloko o ka hotele; lawe aku la no hoi ke keiki i ke kaa iloko o ka pa hale lio.
            H@@ko@o aku la ua wahine nei i na kanaka opio iloko o kekahi keena i uhi kapaia ka papahele me ka moena lole omaomao, a o kona mau paia ua kahiia a mahinu;--a ilaila kahi i konoia mai ai lana e ai, a e inu e like me ka makemake, i ko laua manawa i hoomaka iho ai e noho.  Mahope iho e kekahi kamailio ana a lakou, olelo mai la ka wahine.  "O oe ka peha ke kanaka opio a kuu kaikuaana e kamailio pinepine ai."
            "Ae, owau o Piere Inigelo, " wahi a ke keiki au kai.  "Alaila. aole paha i mareia ko kaikamahine," a kani ae la ka hehe aka a ua mau keiki nei.
            "Aole," wahi a ka madama, "He kaika mahine manao paa loa keia a'u i ike ai--a paakiki naaupo no hoi, no ka mea ua nooniia mai oia e kekahi mau kanaka aole nae oia i ae aku" a i keia manawa ke hoohialaai la no o Jean i na mea ai o luna o ka papaaina me he la ua halehale loa no paha ia.  "No ka mea ua noi mai kekahi loio iaia; a oia no hoi ka helu ekahi o na kanaka ma ke kauhale nei, ma ka waiwai--he oiaio nae ua kahiko iki aku oia, aole nae e hiki ke ikeia, oiai, o kona poo ua uhiia me ka lauoho kui, a he papa niho-kui no kona, aka, he kanaka maikai nae o kona mau helehelena, a loihi, ua kupono loa ia ke lilo  i wahine nana ma kekahi manawa e hiki mai ana, no ka mea ua aloha pili paa aku ua loio nei ia ia.  A mai ko Lisete hele ana aku i Sana Pau a hiki i keia manawa, aole loa au i ike hou i ua loio nei, no ka mea, he mea mau kona maalo pinepine ae ma ka puka aniani nei i na la a pau."
            I keia mau mapuna olelo a ka wahine ua kawiliia mai la ka ehaeha a me ka lili iloko o ko Piere puuwai, aole uae i ano e ae na kulana o kona mau helehelena.  Hoohui olelo hou mai la no hoi  ka madame.  "O ke keiki kekahi a Mr. Saletera, ke kahuna lapaau, ua ano kuonoono oia, a he oihana kupono no hoi kana.  Ua manao nui loa mai oia ia Lisete.  A he nui na manawa ana i hookuli mai ai i na makana, ua hoopuhemo wale ia iho nae e Lisete.  I mai oia ia'u, e noho ana no oia pela a luahine, e malama ai

i na pokii ona,--ke pela hoi!"
MOKUNA II
Ka Nalowle ana o Lisete.
            I keia manawa no, aia kekahi kaa lio, ke hookele pololei mai la i ua hotele nei.  Ua paa i ke paniia na wahi a pau o ka hale kaa a mailoko mai o ua kaa nei i loheia aku ai na leo hauwawa ano e.  A muimuiia koke mai la na kanaka me ka hookahahaia o ko

lakou mau nanaina i ka wa i puka mai ai na makai mailoko mai o ke kaa e kauo ana i kekahi kanaka pio mailoko mai olaila; a o ke kolu o na makai ma ke @a mai o ke kanaka kahi i pahu mai ai.  He ano hoomakaukau na hiohiona o au pio nei.  Ua paumaele kona kapa i ka lepo, no ke kauoia paha i ke alanui, a i ole ia no kekahi hale lio ana i hiamoe ai.  Ua kaweawea loloa ia kona papalina e na hilihili koko--a puiika kona lauoho a me na umiumi, me he mea la aole i hoopaia e ka hiamoe no kekahi mau hebedoma.  O ka ikaika o ua kanaka nei he ekolu kanaka e hiki ai ke kaohi.  A puoho ae la kona leo me ka hoohiki ana, a hoao ae la e hoohemo aku iaia iho mai na paa ana a na makai.  "E hookuu mai oukou ia'u!  He kanaka hewa ole au!  Ua hopu hewa oukou ia'u."
            A ia wa koke no ku ana o Piere ma laua o Jean ma ka ipuka o ka hale hotele.  Kahea mai la ua kanaka nei me ka leo makau.  "E na keonimana e, mai hookuu mai olua ia lakou nei e lawe aku ia'u i ka halepaahao!  Ua hopu hewa lakou nei ia'u."
            Ninau aku la o Piere, oiai o Jean e ku makaukau ana me ke ano e kokua io ina ua neleia kekahi i ke kokua.  "E ka hoa, heaha

keia?"
            Pane mai la kekahi o na makai.  "He pepehi kanaka ana ma Nute.  He pepehi kanaka eleele mainoino.  Mai ka hora ekolu mai o nehinei ko makou huli ana i ka mea nana i pepehi a i kakahiaka nei ka loaa ana ia makou o ia nei.  E nana iaia!"
            "O, e ke kanaka weliweli!" wahi a ka madam nona ka hale.
            "Ke hai aku nei au ia oe, ua hopu hewa lakou nei," pela ae la ua kanaka opio nei i ka wahine malama hotele.  Ua haalulu wale nae oia mai luna a lalo.  "Aole au i pepehi i kekahi mea, o na puaa wale no a me na manu na iole kahiki.  I ka ulu laau au i keia kakahiaka nui i ke kia manu a nolaila. ko'u mau mokumoku a me na nahunahu ma kuu mau papalina nei.  Nolaila ke koko i kakahe mai ai."
            "A! e na keonimana, owai kai pepehi ia?"  wahi a ka wahine i na makai, oiai lakou e hoomaalili ana i ko lakou wela me na kiaha bia.
            "Aohe m@ i ike.  Ua loaa kona kino ma ke kowa o ka pohaku.  Ua make oia iloko o na la ekolu--ua hahauia  ma kona poo a ma kona papalina--aohe mea hiki ke hoomaopopo i kona ola kino kanaka--he ano e wale no--"
            "Aole anei he mea hiki ke hai mai i ke na ano?"  wabi a Piere, me ke ano hoopualena o kona puuwai.
            Hoole mai la na Makai.  "Aohe mea i nalowale o Nute, a ua hahau ia a waawaa loa ke poo a me na maka o ka mea i make, no laila, aohe mea hiki ke hoomaopopo i kona ano helehelena.  He owili lauoho a me kekahi mau apana lole ka makou i malama ae, i mea hoike maka ke hoohuoiia kekahi mea, ma Nute a me na wahi e pili ana."
            Luai hou mai la ka paahao i kona mau mapuna leo awaawa, "Ua hai aku nei au ia oukou, aole au."
            "E hoopaa pono oe i kou waha," wahi a kekahi o na makai.  "No ka mea, aia no he manawa e hiki ai ke hooiaio, a e imi hoi i

kou pono, ke hiki mai i ka wa hookolokolo.  E li io ia ana no oe, ina aole oe e imi pono i kou mea e hemo ai."
            "E Jean," wahi a Piere me ke ano hoeehia, no ke ano o ua kanaka paahao nei; "E hoi hou kaua i Sana Pau, ina oe e makemake pela."  Huli ae lao oia ika wahine nona ka hale, e ninau ai iaia i ke alanui; a e kuhikuhi pono mai i kahi i noho ai o Lisete.  A manope iho o ko ka wahine hahai pono ana mai 'o ko laua kau aku la no ia maluna o ke kaa, a holo hou aku la i Sana Pau.
            I keia hoi hou ana o laua, ua kiekie loa ka la iluna.  Nana aku la no hoi o Piere i kela a me keia kaa e pii mai ana, ina paha o kana Lisete kekahi o loko.  Aohe nae--He mau poe e wale no kai halawai mai me kona mau maka.  He poe e olioli ana, a e kapio pololei aku ana lakou i kahi e hiki aku ai i ka muliwai.  Ma ia wahi i lekei iho ai o Piere mai ke kaa iho, a hele wawae aku la.  Ua piha loa ke alanui i na kaa o kela ano keia ano.  Hookahi kanaka ona i halawai pu mai la me ia, a he puulu kamalii.  He oi aku no hoi ka nui o na malihini o ua la nei; e hilinai ana kekahi i ka puka o na hale kuai;--na ko lakou mau palaka manuwa alu nui a me na lipine loloa o ko lakou mau papale i hoikeike mai ia lakou he poe luina Perekane.  Ua piha loa na hale kuai rama.  Ma kahi mamao aku a me kahi e kokoke mai ana, ke lohe ia aku la na hehe akaaka ana mai.  A i ka nana ana aku i na hiohiona o kela a me keia, he ano hauoli wale no.
            Ninau aku la o Jean ia Piere, "Heaha ke ano o ka lakou olelo?"  oiai laua e ku malie ana ma ka aoao o kekahi puulu luina Perekane.  Ua hiki ia Piere ke hoomaopopo i ka olelo Perekane, aka, he kakaikahi nae na huaolelo hiki kupono iaia ke puana ae i ka haina.
            Pane mai la ia me ka hoolohe malie hou aku, "E kamailio ana lakou, aia he kaua ma Amerika.  E hooikaika ana lakou e  kuokoa ae mai loko moi o ko Europa noho ana.  Ha! ua loaa ia lakou he manawa maikai no ke kuokoa ana."

            "He manao lapuwale @@@, wahi a Jean, "no ka mea, he hookahi piha wale no lakou o ka lima e like me ka'u i ike ai, a he poe hupo no hoi.  Mai ano lealea ina he kaua noa wale, e aho ia.  Oi loa aku ko'u makemake hele ilaila, a ma kela aoao mai au."
            "Aohe o'u manao pela.  Ina e loaa aku ana o Lisete ia'u aole i kaa malalo o na kaohi ana a kekahi, o ko'u hoi no ia e noho malie i ka hale, pau ko'u hele ana i ke ka i."
            "E kamailio nui ana no ka huhu o ka Moi o Beritania, a ua hoolako mai la oia me na moku kaua e lawe ana i no koa i Amerika.  Hamau! aia kekahi mea no Farani nei: aohe kupono no'u ke noho loihi ino maanei, o kono ia mai au e ka ukiuki no keia poe.  Ke hoiono pu nei lakou ia Farani nei."
            "Pehea ko lakou hoino ana ia Farani nei?"  "Ke olelo nei lakou, e kokua ana ka ko kakou nei Moi i na 'Lii o Inia Hikina, e kue i na Enelani; a aia maluna o kekahi mau moku e ku nei maloko eke awa kekahi kiu i hoouna ia mai e hele e hoomakakiu.  Ke hoino, a hoohiki ino nei lakou no ia mea.  Ke manao nei au, he manao paha ko lakou, aohe mea i ike i ka olelo Beritania maanei.   Ua ikaika au e hoike aku imua o lakou, ua loheia e a'u ka lakou mau kamailio ana."
            "He mea lapuwale ia.  He umikumamalua mau poe Perekane e kuku nei, a elua mau kanaka Farani. Aole he mea kanalua, e hiki no ia kaua elua ke pulumi ia lakou a pau, aole nae o'u makemake pela.  Na ka Moi no e hana i kana hana ponoi.  A i kona wa nae e nonoi mai ai ia kakou e kokua aku, oia auanei ka manawa kupono."  Hoololi hou @ la o Jean i ke kamailio ana.  A! ua poina auei ia oe o Lisete?  E hele aku kaua, no ka mea, he anoi nui ko'u e ike aku i keia nani lua ole, ka mea a ko'u puuwai e pulike paa nei."
            "Pela io," wahi a Piere; e awiwi kaua, o hala aku auanei oia, oiai kaua e kamailio mai.  Eia ke alanui;" a huli ae la laua ma kekahi wahi ano puu kinikini.  Ma na aoao o ua puu nei kahi i ku haaheo mai ai na hale.  Ua pena ia ua mau hale nei i na wai hooluu ulaula a omaomao.  Mamua mai o ke alo o kekahi mau hale na kihapai palanaiki i luhi ehu i na pua.  O ne hale hana ma kela a me keia aoao o ke alanui, ua hoolaukanaka ia e na leo mele nohenohea, maloko mai o ko lakou mau pukaaniani i kololio mai ai ia mau leo kohaihai.  Ma na ipuka iho o ua mau hale nei, ua muimuia wale i na poe o ka aoao palupalu, e kamailio nui ana me ka lakou mau ipo.  O ke ano o ko lakou mau pauku kino, he puipui momona, a laula na ki-poohiwi, me na lihine poni loloa e wewelo iho ana mai ke lakou mau papale iho a i ka hua o ko lakou mau aahu, he ano paikiai Farani ponoi.  E noke nui ana i ke hoohie olelo, me ka hehe pu o na aka, e hiki ai ke lohe ia i na haneri iwilei elua a keu aku.  Ua ane hoopalaimaka ia o Piere, me ka puia o kona mau helehelena i ka hopohopo, o ike lihi aku oia ia Lisete iloko o ia puulu, e poai puniia ana e kekahi mau ipo e ae a ka noe.  Aka, aole nae i halawai mai kona mau helehelena me ia.  A ia laua nei i hookokoke aku ai i ka hale, kahi a Lisete i noho ai, ua paniia na puka.  Mai na puka makani mai o ua hale nei i pae mai ai na leo, aka nae, ua ikaika na oiliili ana o ko Piere puuwai.  I ke komo ana iloko o ua hale nei e like me ke kono ia ana mai, nana e ae la o Piere me ke au aku o kona mau maka a puni na poe e kuku mai ana imua o ko laua alo, no ka halawai aku me Lisete.  He oiaio, aole no oia i wikiwiki aku i ka ninau nona, aka nae, kupu koke mai la na halia loko wela o ke poluluhi; a me he mea la, he ao elele kai uhi koke iho maluna o kona mau noonoo ana, iaia i keehi iho ai maluna o ka paepae puka o ka hale.  Aole no hoi oia i hai aku i ke kumu o kona hiki ana mai a me kona wahi i hele mai ai.  Mahope iho o ka hala ana ae o kekahi mau kaana olelo ana a me na luana ana, hoomaka ae la ia e puana i ka inoa o Lisete me ka puainawele; a ia wa la, nana hikilele mai la na kaikamahine opioopio a pau iaia.

(Aole i pau.)

Ka Moolelo o ka Ahaolelo

1870.

            Ma ka Poaono i hala Aperila 30, e like me ka Hoolaha Alii, ua akoakoa ae na elele a na makaainana maloko o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu ne, e kali no ka weheia o ka Hale Ahaolelo, i hiki ai ia lakou ke hana i na hana ku i ka pomaikai o ka lehulehu.
            Ma ka hora 12 awakea, ua kani mai la na pu o ka puu o Puowaina a me na pu o na manuwa Jamestown a me Donau, e hoike ana, ua haalele aku la o Aliiolani i kona Hale Ahi, a e hele mai ana e wehe i kona Hale Ahaolelo, malalo o ka malama ana a ka

Puali Kaua Lio, Mekia Kale H. Kauka, i ukahia e kona Puuku a me na ukali ponoi, a i hoohanohano loa ia ma ko kakou ano e na kahili eha e luli ana i ka makani ma ka aoao o ke kaa alii.
            I ka hiki ana ai i ka pa o ka Hale Hookolokolo, ua haawi mai la na puali koa e ku ukali ana malaila malalo o Mekia W. L. Moehonua, i ka aloha.  I ka lele ana iho mai kona kaa alii, ua ku poai mai la kona mau Kuhina, e ukali aku mai i kona komo ana aku ma ke keena hanohano o ka Hale Ahaolelo.
            Iaia i komo aku ai i ke keena, ua ku like mai la ka poe a pau e hoomaikai iaia, oia hoi na Moiwahine Emma a me Kalama, a me na lede hanohano o ke alo alii, a me na alii ahaolelo ma ka aoao akau, na lunamakaainana mamua aku, na luna aupuni o na aina e ma ka aoao hema a me ka lehulehu makaainana a malihini mahope aku o ke kua o na lunamakaainana.

            Mamuli o ke kunouia ana aku o ka Bihopa e haawi ae i ka hoomaikai i ke Akua, ua wehe ae la ia i kana buke pule pakeke a heluhelu mai la imua o ke anaina.  A mahope o ka pau ana o ka pule heluhelu, ua heluhelu mai la ke Alii ka Moi kana Haiolelo

oia keia:
E NA 'LII A ME NA POEIKOHOIA:
            Mahope mai o ka hookuuia ana aku o kela Kau Kanawai, ua oluolu iloko o ka naauao o ka Mea Mana Loa e lawe mai O'u aku i Ko'u Makuakane maikai, oiai iloko o kona ole leihl ana, ua hoomaopoopoia kona ano, he Hoakuka akamai, he piha i ka noiau, a ma kona ano Peresidena no keia Hale Kau Kanawai, ua hoomanao oukou iaia me ke aloha.  Ua lilo kona make ana i manawa kumakena, aole wale no keia Lahui, aka me A'u pu kekahi.  Ua hoopauia kona ola lokihi ana, me ka nui o kana mau hana, a ua moe kona poo iloko o ka maluhia a me ka hanohano.  E olioli kakou ua haawina mai ia kakou ke kumu hoohalike kupono.  E hoomau aku oukou i ka hoomanao iaia; a o Ko'u manao aloha ia oukou, eia penei: E hoomau Au i ka malama a me ka hoomanao ana i kana

mau olelo ao, a e hahai aku mahope o kona aloha aina hanau.
            Iloko o keia mau makahiki elua, ua pii aku ka pomaikai o Ko'u Lahuikanaka, Ua ulu nui mai na mea kano, a ua maikai hoi

na Makeke.
            Me he aneane la, ma ka hookumuia ana mai o ka Laina Mokoahi, e lilo ana ko kakou wahi e ku hookahi nei iloko o keia Mo

ana, i wahi pomaikai.  O ka ninau no ke kokua ana i na Laina Moku Moana a me na Mokuahi e holo pili aina ana, mawaena o keia Pae Aina, ua noonoo nui ia e Ko'u Aupuni, a e pono e noonoo hou oukou no keia mau ninau.
            Ke waiho aku nei Au iloko o ko oukou mau lima, me ke noi aku ia oukou e malama iho i ke ola, o ka Mokuahi e holo pili aina ana iwaena o ko kakou nei Pae Aina, no ka mea, ua manaoio Au, ina i haawi mahuahua ia na Haawina Dala no kei hana, he ai-pakiko naauao ia.
            Ua oluolu ko kakou noho launa ana me na Aupuni Nui.  Ua hooholoia iho nei he Kuikahi Kalepa me ke Aupuni o Lukini.

            O ke Kuikahi Panai i hanaia'i me ka Mana Hooko o ke Aupuni o Amerika Huipuia, aia no ke waiho la imua o ka Hale

Ahaolelo Senate oia Aupuni.
            Ua hooikaika ka Buro o na Eemoku a me na Lima Hana, e hooko pololei aku i ka makemake o ka Ahaolelo, e like me ia i hoakaka ia, oiai i ko lakou halawai hope ana, a i pili no ka lawe ana mai i na Eemoku mai na Ailana o Polynesia.   Mahope o ka hoounaia ana'ku elua o na moku, ua maopopo lea, aohe e mahuahua, aohe no hoi e mau ke kii ana'ku e lawe mai i mau lima hana mai ia mau Mokupuni mai.
            E ike anei oukou ma ka Palapala Hoike a Ko'u Kuhina Kalaiaina, ua manao ka Papa Ola e hoolilo i kekahi puu dala mahuahua i mea e pono ai ka hana a ia Papa.  He mea nui i Ko'u manao ke ola o ka Lahuikanaka. Ke waiho aku nei Au imua o oukou i na hana i hooholoia e ka Papa, me ke noi aku ia oukou e noonoo nui ao keia mau mea.
            Ua hookoia ka Pono, e iike me na manawa mamua, me ka makaukau a me ka paewaewa ole.
            O ka hana no ka Hoooaauao ana ua hoomauia'ku me ka ikaika, me ka oiaio, a me ke ano lanakila.  Ua hoolilo ia'ku na Haawina a ke Kau Ahaolelo i hoonohonoho ai me ka pololei a me ke paewaewa ole, ma Ka'u ike, a me ka haopono ia mai e na mea a pau.
            Ke mau nei no ka maikai o ka Waihona Dala o ke Aupuni.
E NA 'LII A ME NA LUNA MAKAAINANA:

            Ma Ko'u kahea hou ana 'ku ia oukou e hele hou mai ma ka oukou hana, ua hilinai nui Au maluna o ko oukou naauao, a me ko oukou aloha aina hanau, me Ko'u pule hoomau aku Iaia, ma Kona poho lima i hoonoho iaia na Lahuikanaka a pau o keia Honua, e alakai i ko oukou mau Halawai ana, a e hoopakele ae i ko kakou Aupuni i hope malamalama nona.
            Ke kukala ia'ku nei, ua wehe ia keia Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
            I ka pau ana o Kana haiolelo, ua hoi aku Oia, a e like me ka ukali ana o ka hanohano i hahai mai ai Iaia ma Kona ano Moi, i ka haalele ana i ka Hale Alii, pela ma ka hoi ana aku, aka hoi, ua ukali pu aku nae na koa e ku ukali ana ma ka Hale Hookolokolo.
            Hookuuia ke anaina, a noho iho la na 'Lii a me na Lunamakaainana, a na ke Kakauolelo mua o ka Hale i kela Ahaolelo i hoomalu i ka Hale.
            Eia na 'Lii i akoakoa mai ia manawa--Ke Alii ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo.  Na Mea Hanohano P. Nahaolelua, P. Kanoa, J. O. Dominis, C. C. Hailasi, F. W. Hutchinson, J. M. Smith, S. H. Phillips, Col. D. Kalakaua, P. Y. Kaeo, H. K. Kahanu, W.P. Kamakau, C. Kanaina a me C. R. Bihopa.  Na Lunamakaainana ia manawa--Na Mea Hanohano H. R. Hikikoke, D. B. Wahine, J. W. Kumahoa, G. W. D. Halemanu, C. J. Laiana, Asa Hopu, M. Kapihe, L. Aholo, W. Hanaike, J. Kaluapihaole, D. W. Kaiue, S. M. Kamakau, Ailuene Boyd, S. P. Kalama, Hanale Kamikana, J. Komoikehuehu, S. M. Naukana, J. L. Naili, Kale H. Kauka, W. H. Laiki, D. Kaukaha, S. K. Kuapuu a me D. Kahaulelio.  Poe hiki ole mai ia manawa--Na Mea Hanohano W. T. Matina, S. K. Kaai, G. W. Pilipo, W. H. Kaauwai a me N. Kepoikai.
            Ma ke noi a ka Loio Kuhina, e hoopanee a halawai hou is ka Poakahi, la 2 o Mei, hora 11 kakahiaka, ua hooholoia.
            La hana alua--Poakahi Mei 2, 1870.
            Halawai hou ka Hale i ka hora 11 A. M. a na ke Kakauolelo R. H. Kanale i hoomalu mai i ka Hale.
            Noi mai o Hon. Mr. Ailuene (E. H. Royd) e koho ia Hix Ex. P. Nahaolelua i Pelesidena no ka manawa.  Ma ke kokuaia ana mai a me ka ninau ana, ua hooholoia.
            Noi mai ka Presidena ia Rev. Hon. G. W. Pilipo e wehe i na hana ma ka pule, a ua hooko oia.

            Mahope iho o ka pule ana, he mau olelo ka Hon. Mr. S. M. Kamakau, e koi ana e kohoia ka Peresidena mai ka poe alii hanau maoli ae o ka aina i ike i na olelo elua.  O kana inoa i waiho mai ai, o Ke Alii Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo.
            Noi mai o Hon. Mr. Hikikoki e ae ia na mea kakau nupepa e noho mai maloko o ka Hale.
            Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, e hoopololei loa na mea kakau i na moolelo o ka Hale, aole e like me na moolelo o na kau i

hala.
            Ma ka ninauia ana, ua hooholoia ka ae ana aku i na mea kakau nupepa.
            Noi mai o Hon. Mr. Aholo, a heluheluia ka moolelo o ka la mua--hooholoia.
            Noi mai o Mr. Hikikoki, e kohoia i komite 3 lala, no ka nana ana i na palapai hookohu o na Lunamakaainana.
            Noi Mai o Hon. Mr. Kepoikai e hoololi a e hookomo i kekahi o na Lunakanawai i lala uo ia komite.  Hooleia.
            Olelo mai o His Ex. Hailasi, na ke Kakauolelo e nana, a ina ua hemahema kekahi palapala, alaila hoike mai.
            Hooholoia ke noi a na ka Peresidena i koho mai ia Messrs. Hikikoki, Kalama a me Kumahoa.
            Komo ke Komite nana palapala ma ke keena, a mahope, puka mai a hoike ua maikai wale no na palapala i waihoia aku imua o ke Komite, a hookahi wale no palapala kanaina o ko J. Kaluapihaole o Molokai a me Lanai.
            Waiho mai o His Ex. Hutchinson i ke kope o ka palapala a na Luna Nana o Molokai, i hoounaia i ke keena Kalaiaina, e hoike ana ua kupono ke kohoia ana o J. Kaluapihaole.
            Noi mai o Hon. Mr. Hikikoki, e like me ka hoike oiaio o ke kope i hoounaia i ke