Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 19, 7 May 1870 — Ka make ana o Ka Mea Hanohano Ioane li. [ARTICLE]

Ka make ana o Ka Mea Hanohano Ioane Ii.

Ua ili mai maluna o makou ka ukana kaumaha, i ka hoike ana aku i ka lehulehu, ua lawe ia aku mai keia ola kino ana, Ka Mea Hanohano Ioane Ii, he hoa no ka Ahakukamalu, a he hoa no ka Hale Ahaolelo Alii mai ka hoomaka ana mai, mai kona home noho aku ma Mililani Honolulu, ma ka hora akahi a me hapa o ka Poakahi, la 2 o Mei, mahope o ka nawaliwali o ke kaa ana o ko ka hapauea mau la. Ua hanauia oia ma Kahuaiki, Ewa, Oahu, ma ka la 3 o Augate 1800. A o ka loihi o kona mau la ma keia ao, ua like me ke 69 makahiki a me 9 malama. No Ewa kona makuakane, a no Hawaii kona makuahine. I kona wa kamalii nae, ua laweia oia malalo o ka malama ana a Papa, he kahu alii no Kamehameha I. A no kona ike mau ia no hoi e maalo ana imua o ke alo alii, ua kohoia oia, e lilo i hoa paani no ke Keiki Alii Liholiho, oia o Kamehameha II., mahope mai. Ma ka pae mua ana mai o na Kahuna Hai Ola, ma ko kakou nei kapakai, ua haawiia ke ao ana iaia malalo o ke alakai ana a ka Makua mua Rev. H. Binamu, ma ka olelo Hawaii a haole. Mahope koke iho o kona maamaa ana i na ike i ao ia iaia, ua hoomaka oia i ke ao kula ana a me ka mahele olelo pu ana me Binamu. No kona lilo e ana i kanaka makaukau, ua lilo oia i hoa kuka no Kauikeaouli. No kona maamaa loa i ka noho ana imua o ke alo alii me ka hoopono, ua lilo oia he kanaka i makemake nui ia, a

no ka loli hikiwawe ana hoi kekahi ma ke ano hou. A i kona lilo ana no hoi i haumana mua na na kumu, ua akaka e no ia wa kona haipule io, a ua lilo oia he hoahanau kahiko no ka Ekalesia o Kawaiahao, a ua mau oia ma ia ano a hiki i kona la i haalele mai ai i keia ola ana. He oiaio, mahope o kona ola ana a piha pono na makahiki he kanalima o kona noho ana iloko o ke "Au Hou," ua pauaho mai la oia, a ua hookuu mai la i kona luhi a me kana mau hana a pau ma keia ao, a hele aku la ma ke ala ololi e hiki aku ai i ke ola mau loa. Ua makaukau oia no kela ao, a ua hoi aku e noho pu me ko ka lani puali. Ma ka hanau ana o ke Kama Alii V. K. Kamamalu, i ka makahiki 1839, ua haawiia iaia a me Sarai Hiwauli kana wahine ka malama. He makua a he kahu malama keia no na alii opio e ola nei i keia wa a me kekahi poe i hala e aku; a nolaila, ua aie nui na alii i kona kiai ana me ka makee alii pu. Ma ka makahiki 1840 paha a mahope mai, he oia mau kona hui pinepine ana me na'lii ma ke ano anaina alii a luana ana no hoi. Ua piha kona waihona hoomanao i ka paanaau i na mele olioli o na wa kahiko a me na mele a na'lii i haku ai, a ua lawe pu aku la oia me ia mau buke mele. Ke hoomanao nei makou i ka make ana o Kamehameha IV., ua olioli mele ia e ia kekahi po holookoa mai ke ahiahi a wehewehe kai-ao. Ma ka makahiki 1852, oia kai kohoia e ka Hale Alii e hui me kekahi kanaka o na Makaainana, e hana i ke Kumukanawai i hoololiia i ka 1864.

Ma ka 1856, ua hookiekieia oia e noho ma ka noho Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke ano Kokua Alua. Oia hookahi wale no ka Hawaii i pii ma ia kulana o ka noho hanohano ana. Aole oia i ike nui i na Kanawai haole, aka, ma na Kanawai o kona Aupuni iho, ua paulehia wale no ia, a ua hooko no e like me ka pololei o na hihia ana i hooholo ai. Ma ka 1864, ua waiho aku ia i kona kulana Lunakanawai, a hoi aku ma kona aina hanau, e hookuu ai i na inea o na la i hala. Aole nae kela i hookuu no ka hapai ana i na hana pono. Ua lawelawe oia me ka hiki iaia, a hiki i ka wa a na makahiki loihi i kauo aku la iaia. Ua hoomaha kona poo me ka hoopono. E KA AHAOLELO—Heaha la ke kumu i kapaeia ai e na Kuhina, kekahi o ko kakou mau la kulaia, oia hoi ka la 31 o Iulai, a ma na la a kakou i ike ole ai mamua, oia ke paniia ma ua la nei? He enemi pilikino anei i ka la nona ka hoomanao loihiia ana iloko o na makahiki he 21, a i ke kaa ana i ka 22 o na makahiki o ka malamaia ana, papaia na pu o Puowaina aole e kani o pau ka pauda. O ka la mua keia a ka Moi maikai Kamehameha III. i hoomanao mua ai, mai ka wa mai o ko kakou noho kuokoa ana. ––Nawai ka pauda a na Kuhina e ki wale nei i ka po o ka la 25 o Dekemaba o kela a me keia makahiki? E ninau pono aku oukou e ka Ahaolelo i keia. Ina mai loko ae o ka waihona pauda o ke aupuni, ua hewa loa, a ina mai ko lakou (Kuhina) mau pakeke ponoi ae, alaila, ua maalahi. Aka, pono e hana kanawaiia no na hookani pu ana i waena konu o ka po, e hoala ai i na hiamoe, o maa auanei kakou, a kupu ae ka manao o kekahi poe, e hoopahupahu i na po aumoe, aohe makena kuli aku a kana mai. —E ninau aku oukou, Ehia ae nei ka loaa o ka Hale Pai Aupuni iloko o na makahiki elua i hala aku? Mai loko ae o ka nupepa ke Au Okoa, ka nupepa Hawaiian Gazette, na palapala hoolaha a me na hana hoolimalima e ae i hoemiia ka uku hoolimalima he hapaha ka emi?