Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 22, 28 May 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O KALELEALUAKA. KA IHU KAE-A-E-A O LIHUE, KAUAI, KA OLALI HOI O KONA MAU LA U-I. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O KALELEALUAKA.

KA IHU KAE-A-E-A O LIHUE, KAUAI, KA OLALI HOI O KONA MAU LA U-I.

| O ka noli») aku no ho: kui » a hala he Imau Ih, lnki ii<»u ana no k« « iele a Ko|iii, he kaua siia i Kulnokahua. A ma kpia h»he, u t noho iho ia o Kakuiiihewa tne ka hooankaukau i ita |)«»e kaua a pr*u. I ke ahiahi nae a ao ae kaua, o ka he- • !e e ih'» lu no ia o kaht |»ukHua oopa n u«n o Kakuhihewn. A niai ia f>o hoi a ma!:imfil;ui»a, pane aku o Kaleleuhiiika i r»a iwahine, 1 Ono inui la ka hoi ka wai, ao'he nne e ono kn wai, ke ukuiina ka liue- ! wai iluna ku nuku, aia no ka ono n hoo•huli iho i ka nuku o ka liuewai iinio, kau ;tnahe iho 110 ka lima maluna, «»i e ke ka:omi ikaika ole iho nue, a na ka wai no ia e komo a piha ka huewai, nou no kn : inu uku ia wai la, ono iauna <>lt;. 5 Ma ikeia hana a Knieleahiaka, ua ike no ia, 'nole e piha ka ituew)ti pela e hana ni, uka, no kona manao i naio kwua noa huna i na wahine, i ike ole la ai kona hele iaua i ke kaun. ! loa no hoi i na waliine a naue aku, ko ia nei puka ae la no ia lele an» a hiki i Wuialuu, kau ka lei uki |o Ukoa a me ka hinahina o ke kula o j Kenlia, pea ae no keia'hoi ana, a hiki no j hoi i Nnpeha, ku ana keia mahope o Ma- I iiuhaaino, kahi pukaua oopa a Knkuhi- ( hewa, h pai ana keia ma ke kua, a huli ae la ua wahi oopa nei a pane ae, Mania hoi oe ? Mai hea mai tiei oe ? Pane iho o Kalelealuaka, Mui Waialua inni. Pane mni no hoi ua waln oopa nei, Ae, hu oiaio, no Wuialua oe, ke hoike niai la kou iiiau kahiko ia oe iho. Pane hou iho o S i Kalelealuakn, E hele ana oe i hea ? E j hele ana au i ke kuua a Kualii, aia la i ( ke Kulaokahua—aole paha auanei au e iuki uku, pnu e inni ke kuua ? wahi n ka» hi oopa. Pane hoi» iiio no o Kalelealuaka, E hapai hoi ha w.iu ia oe ? Pane ae | ua wahi oopa ne, Ae, e hapai oe ia'u, a i 0 Waialua no hoi kou aina. Nn ia la ka | hua oe. o ko ia ilei hului ae la no hoi ia, a hoonoho ia iho ia iluna o Puownina. A e like no hoi me na oielo i k.t la kaua j inua, a prla no hoi keia. i la Kuielealuuka nae e iho ana a iuku : 1 na koa o Kualii, ke noho aku nei no ( ua wahi oopa nei iuiuh. Oi noke aku no I hoi ua eu nei i ka luku i na kon. a o ka palena no ka pukaua. e like no me mn. muu—a lilo mai la kn ahuula, ka mahi- , ole, ka pepeiuo a me kahi mnnamana ii- | ma iki, ku ae no kein hoi ana iu Puuloa. | A hiki keia i ka hale, aohe no i hoi mni I na wahine, a hahuo nku la no keia i ka ahuula a me ka niuhiole, a kau ae la no i ka pepeiao u me kahi manamnna u»a ka paia, a hauie aku la no keia moe. A o ua mnu wahine nei nae, ke hooihuii la no laua la i ka nuku o ka huewa i; iilalo, aohe nae he wahi mea u komo ae o ! ka wai. Oi apa wale ua mau wahine nei a awakea, aohe wahi mea a pihu ne. A ' no keia meo, i aku ke kaikuanna i ke kai- : knikuina, U E ukuhi maoli ae kaua i ka huewai, akahi no ka hoi un apa—mai noho nae oe a olelo i ke kane n kaua." A hooholo like iho la laua ia manao. ! Ia laua nae i hoi «i, ua kupono loa ka ; ia i ka 1010, a heie iho la hoi laua a ena- ; ena i ka ka mea o ka wela. I ko laua I hiki ana aku i ka hale, e huli paiahalaha i mai ana ko Kalelealuaka alo nialuna o ' kahi moe, a pane mai la, u Makena no * hoi ua hele aua o ka olua wai, a o ka po I wale ae no koe. Aohe ono o na wai, ua ahenhe i ka la, a ua ukuhi maoUia mai nei no hoi e olua, me ko oiua manao paha e nalo ana. O kahi wahine opio nae, | huii aku la kona alo i kahi e a akaaka malu iho la, a o ke kaikuaana, pane mai ' la oia i ka hua o ka pono, "I ka apa no paha kekahi o ka ukuhi aua o kau vt»i. aole no hoi maua i ma« i ka hele ana i ka wai, a he milioiili no inaua na ko oiaua maknokane, a he kanaka no ka mea nana e Uwelawe, a ua ike eku 110 hoi maua i ka Ukou ukuhi wai ana, iluna uo ka nuku, a i kau iho nei hoi e ke kane, ilalo ka ka nuku. He hana auanei kau e ke kane, he aloha oie.' 4 E mau aoa uo ka nukunuku o ua tra* i hine nei, wawn ana no na koa, me na '*

huaolelo kaena i ka ikaika o Keinohoo nianawanui, a i ke kon no hoi a pela T k«t, a ku ain i ke ai<» o kc*l;i, o o ka ke'hi no hoi ka ninau, "Pehea ke kaua ?" O ka i>a koa no k» liki aku. u O Keinohoomanawanui no paha ka oi o ke koa o keia l ?." Paneaku hoi ke'lii, 4i Aole !oa au o hoolohe ;.na i ka oukou, aiu no a hiki mai kuu wahi oopa, alaila maopnpo. Aoie no hoi au i manao he kanaka ikaika o Keiuohoomanawaniii, |>ela no ko'u kilohi iki ana iaio, a ei ae no ke kanaka ikaika Ui o Kaleleniuaka, ina oia he kanaka e u>tle oua i kc kaun, no ka inea.'ua kilohi au iaia mai luna n lalo, a ua ike uiaopoj po au i kona ikaika." Kakali no ua alii nei i kahi oopa a po, 1 a ii»ai la po hoi a ohi ka pawo oke ao, uinu ana ka hoe mawaho. Mah>maha uiiii );i ke kahea a ke'hi, mt He—«na—i, inama mai la »o o—e." Noho iho ia ua |»ahi or»p» nei a liuliu, alaila, pane hku ke'hi, " Kh. pehea ke kaua a ua koa i Pane mai ua wani ooj)a nei, " Ka ! kaua |no paha ; he okua hoi kela kanaka, no ! Waianae. a no Waialua hoi koia, ua hele a ohuohu i ka puu uki a me ka hinaliina o ke kula o Kealia, i Lauhulu ; a o ke koa ia, ke hele la a maloo ka io o ke |kanaka i ka poho o ka lima." Pane mai 0 Kakuhihewa, 'i mui nei hoi na koa o kaua, o Keinohoomanawanui no ka la» koa ikaika." u l!e a-ke ia, in n hoolohe joe i ka lakou ivnhuhee mai, ma ka'u no joe e hoolohe mai ai. inn o keia mau kajfiaka— a no kuua, lea ko hiainoe e Kalajiii. I kela la kaua mua ea, he eiiu ia ka|naka, aka, he opiopio loa noe ; a 1 keia lla hoi, he oho lupalupa uliuli, aka, o na Ihiohiona nae, ua like no ia me ko ke kajnaka mua, a loaa ne nei no mi i Napeha, kahi 110 hoi o'u 1 loaaai i ke kanaka mua, a hapai 110 hoi keiu kanaka ia'u a hoonoho iluna o Puowaina ; o kuu nana 110 ia a hiki kela i ke kaSitia kaua, o ka uhae hele aku la 110 ia i na koa o Kualii, a hi|ki no i ke alo o ka pukaua, i mea mai 'paha la e pnhu i kn ihe, pa e ka ihe i ke [»11 a ua kanaka la, lele ana i kali' e, a o |ka loaa aku la no iu o na wnwue o ua pu jknua la. a huhaeiu aku me he aha la la. A o ka ahuuln, ka mahiole, ka pepeiao a me kulii nuinainniia, ua lilo mai i ua kannka la, a o ka pea iuai no ia hoi ana. A ; |no ia la 110 Imi ka hoi. o ko'u hoi iho la !no ia, i ka naue no ka a o ke ao 110 ia." Pela no laua nei i kuka knmailio oi, a o ka po 110 ia oka la. A pela mau aku 110 i ka uolio ana. I kekahi la nae i manao ole ia, hiki ana 110 ka elele a Kualii, he kaua aia no 1 Kulaokahua, apopo 110 kaua, o ka ae 110 ka ua wahi puknua oopa nei a Kaku-1 hihewa ; o ka hele no hoi a kau ka la ij ka ili o ke kai, o ka naue e iho l i no ia | !o ua wahi oopa nei. A nvii ia p» no hoi | !a wannao, nln oe la o Kalelenluoka, a ole- I jlo aku la i na walune, " Auhea olua. e| joia ae hoi olua, oiai mni ko knkou launa ' ana a hiki i keia la, aole olua i ike iH r u e hele ana e paina, nohula ea, e hele hoi olua e puholo i wahi moa na'u. Penei no' olua e hana'i, Hukihuki no auanei olua | a pau ka hulo, a uiahope mai 110 olua e lawe ai i ka naau, uiai kaha olua 0 ono ule uuanei ka moa ; o oki ae no olua ma ku puka kahiko, a maluila no oiua e lawe ai i ka naau ; a pau ia ea, hahao aku 110 ka lunu ma ua puka la, alaila hakui—waiho pna okoa iho 110 pela, inni i lokioki no hoi olua, o ono ole auanei. n ! jNo laua la no ka naue, pea ae la no ke-! ,la lele, a haule aua i Kahuku, ma Koo- • lauloa, papahi na lei hala i ka a-i, u u ka ! lei pu-a ko ma ke poo, pea mai la no ke[ia hoi. A o kona ano nae ia wa, ua kahuli ae ia a me he kanaka la ua 00 ka o ae o ka lauoho hioa, aka, o na hiohiona i | nae a me ka ieo, ua l«ke no ia me ko na i kanaka mua. I keia wa nae ana i hoi mai ai, loaa no ua wahi oopa nei e naue ana no, pa ana no i;e kua i ke pai. Huii koke ae la nn ua wahi oopa nei a ninao ae, Mama wale hoi oe ? Ae mai la no o Kulelealuaka. Nionu hou no kahi oopa, . Mai hea mai oe ? Mai Koolau mai wahi! aua eueu nei. Pane mai ua wahi oopa ; nei, Ae, o ko Koolau keiki ia, ke kau ; mai la na lei hala a me ka pu-a-ko o ke kula o Ahauwu i Kahuko. Pane iho 00 o Kalelealuaka, E hapai hoi ha wau ia I <»e } Ae, e hapai oe ia'u, a o Koolau no| hoi kou aina. O ka hao ae !a no ia o oa j Kaieleaiuaka nei lele ana, a hoonoho ia! iho ia ua wahi onpa nei iluua o Puowai-] na e like me mamua. i (Aole % p{i«~) I