Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 23, 4 June 1870 — Page 1
This text was transcribed by: | Roselani Oga |
This work is dedicated to: | Tutu Mary Kealoha Kalama |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE IX. HELU 23. HONOLULU, IUNE 4, 1870. NA HELU A PAU 444.
KA NUPEPA KUOKOA,
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
kela Poaono keia Poaono
$2.00
na mahina he Umikumamalua!
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
@ o 10 @ ka hoo@ $1.00@ $2.00. E @ ke @ o na @ ia Kauka @ kanaka maoli paha ana ka inoa @
H M WINI, Luna Hoopuka.
“KA NUPEPA KUOKOA.”
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY.
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
@ once for $1.00 @ for one month; all advertise@ in advance @ be charged 1.00 per page, or @ cts. a line. PAY @ Subscriptions or @ the Kuakoa, or may @ PREPAID. No names, either of @@ on the subscription @ The rule must be strictly adhered to, @ price THE @ over the Post Office. Office hours @ A M. @ P M
@ M WHITNEY, Publisher.
@ the KUOKOA, for sale at the office @ of the above, can have @ $2.00 each
DILLINGHAM & CO.,
NA
M @ KOMOMAI A K@ NA MEA HAO, NA MEA @ a me na waiwai @ Honolulu @
OLELO HOOLAHA.
UA @ S.R.DOLE Esq, i hope po’u nana @ ka’u mau hana a @ au ma na @ A. F. JUDD (Alapaki.) @ April @, 1870.
Noho Lio! Noho Lio!
@ NA NOHO LIO MEKIKO A MAKEPONO LOA I
@ me na @ Kalepani, e @ no ma ka @
DALTON & BLAUVELT,
@ Ma Alama Moi, Honolulu,
OLELO HOOLAHA.
@ AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKO@ na aina o waiho ana @ Koolauloa, Oahu, @holoholona maluna i na @ ka nui o ka poino a poho, @ pakahi no ke poo, a ina @ hapalua pakahi no ke poo, a ina ka kanaka @ ke hele ma @ wahi i hai ia ae la @ kakahi, e uku no ia no @ komo hewa $1.00 @
AKOWAI, AHUNA, @ , Pake
@ 1870 426-ly
HALE PAI KII!
AIA KO’U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
@ ka HALEKUAI a me ka HALEKUAI MEA @ ma ke Alanui @. @ loa ke kumu.
II. L. KKIKI (CHASE.)
@ Mea Pai Kii.
!!! EIA KA MANAWA PONO !!!
UA EMI LOA KE KUMUKUAI O NA KII
E @ MAU MAKAMAKA A ME KA LEHLEHU, E @ KII PEPA I $3.00 no ke @ , mahina a me @. @ e holo ana au e kaapuni ia @ Awa, Aina, Wailele @ia holo ana, aohe i maopopo loa ko’u @ no ka mea, ua makemake au e holo e @ a nui hou mai paha, aole paha, aole ike @ makemake i na KII MAIKAI LOA @ e @ ka manawa. @ mai o pono ai.
KII PEPA $3.00 – Per Doz.
KII ANIANI 1.00-2.00.
@ mai e ike i na kii, maluna ae o ka Hale Pai Nupepa
@ J. W. KING.
(KINI PAI KII).
NA BUKE
HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.
@ “ “ @.....................$18.00
@ “ “ @.........................7.00
@ “ “ @.......” “......8.00
@ “ “ @.........................5.00
@ kula nani me na kuhikuhi..…3.00
@ ……………… 1.60
@ “ “ “ …………. 1.00
@ Hapa Haole……………………76
@ me ke kanawai………………...25
@....................................................25
@ Mele @ me ke kanawai……….25
@ lahilahi………………………..10
@....................................................@
@...................................................25
@ ana……………………………25
@ano.......................................... 25
@................................................ 25
@ Hemolele………….……….. 25
@ Opakahaia…………………. 25
@............................................... 25
@............................................... 25
@manoanoa………………….. 24
@ “ “ “ lahilahi……………. 10
@ Kula@ ……………………. 10
@.............................................. 10
@.............................................. 10
@............................................. 10
@.............................................. 10
Ui @ 3………………………. 25
“ “ “ 4………………………. @
@.............................................. 10
@.............................................. 50
@ nani……………………….. 1.00
Na Kauoha Hou Pakeke.
@ Gula nani………………….. 1 50
@ kaekae nani……………….. 50
@.............................................. @
Kauoha Hou pakeke me na @
@ Gula nani…………………. 1 75
@ kaekae wai gula ………….. 60
@ eleele…………………….. 50
Na @ Pakeke
@ Gula nani ………………… 50
@ kaekae wai gula………….. 30
@ eleele…………………….. 20
Eia na buke haawi wale.
@
Helu 4—Makemake @ oe i ke ola!
Helu 6--@ i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki @
Helu 11 – N oka hoahiki @ i ke Akua.
Helu 16 – Ke Kehia ana o ka @ a ka Haku a @ ana.
Helu 17 – Mai hana @ i na @
Helu 18 – No ka mahi ana, kuai ana a me ka @ ana i ka Awa.
Davida Malo Kumumaoao.
Moolelo o Ratimea Puaniki.
L. K. Kulika.
Kakau olelo o ka Papa Hooko o ka @ o koHawaii Pae Aina.
KA LIMA KALA,
-OIA HOI KA –
Wanana Kupanaha o Maharata.
HE KAAO NO KA AINA A ME KE KAI.
{Unuhiia no ke Kuokoa.}
MOKUNA III
{Koena mai kela pule mai.}
“Aole he mea hou e ae, aka, ua manao wale ia, na kekahi kanaka i haoa i ua karaima nei, kela kanaka e hele pinepine mai ana ia nei, ilolo o na la i hala ae nei - he kanaka ino no ma ka nanaina aku.” “Ke manao nei au ua pau loa i ka hoakakaia maloko o ka nupepa,” wahi a Lucile. “Ae, a oi aku nae ia mamua o ka’u mea i manao ai. Aole no hoi o’u makemake o ko’u inoa pu kekahi e komo pu iloko o ka noonoo ana no ia karaima. He lono nae kai hiki mai, o kela kaikamahine maikai i mahaloia o San Pou ka mea i pepehi ia. O ka oiaio, he ohana kiekie oia ma ka aoao a kona makuakane. Ke hoomanao nei anei oe i ka hale kuai o kela wahie kane maka ui ma Rue la Fota. O Mauree kona inoa.”
“A!” wahi a Kaloke. “Nolaila na ribine maikai a’u i kuai ai. E papa! aole paha o kela kaikamahine nani ka mea i pepehi ia.”
“Me he mea la nae, oia,” wahi a Inigelo. A ia wa, huli ae la na kaikamahine a Inigelo, i kekahi a i kekahi. No ka mea, ua kokua pu laua mahope o ka Piere mea i hilinai @ ai-a ike hoi laua i kona aloha nui i ua kaikamahine la o San Pou. Ma ia manawa koke no, kani mai la ka bele o ka aina ahiahi no ke kahea ana ia lakou.
E noho ana o Madame Inigelo ma ke poo o ke pakaukau, e akaaka ana i na olelo o Rolana, kana keiki muli, no na lealea o ua la nei. O ka nui o na makahiki o ue @ umikumainaha.
Olelo aku la ua keiki nei. “Ke mahalo nei au i ko Piere koho ana i ka hooholo @. I keia la iho nei, ua aneane kuu mau manao o kela moku nui e ku mai la iwaho. Manao au, oluolu maikai no au ma Inia, a i na e holo hou ana o Piere, nana no la e lawe ia’u. Malia, o hoolilo ia aku au i kakauolelo no kekahi mea a e loaa pu ana no ia’u he @e pena kii ai.”
Ua noho like iho la lakou ma ka papaaina, a ia wa no i lohe maopopo loa ia aku ai na huila o ke kaa, a hiki ma ke alanui o ka puka komo o ka hale. A i kekahi minute ino, halawai pu ae la na lima o ke keiki iloko o na apo aloha ana mai a ka makuahine, a I ka makuakane, a pela hoi me kona mau pokii. A he hookipa aloha ana hoi no Jean ka hoaloha o Piere.
“Heaha keia!” wahi a Madame Inigelo, a ku ae la ia mai kona hono ae. “Aole anei oe e paina ana e Piere. E kuu keiki, aole au i ike i kou ano haikea mamua e like me keia. Ua mai ia oe, a ua loaa paha i kekahi mea poino?”
“E ka makuahine, aohe o’u ano maikai i keia manawa.”
I mai la ka makuakane. “E haawi aku oe i kiaha waina o kuu mau waina hou,” a ia wa ninini iho la o Madame Inegelo i ka waina iloko o ke kiaha, a haawi ae la no ka laua keiki. Aole o Piere i hoopa i ke kauwahi mea, a i ka liuliu iki ana iho hoomaka ae la oia e holoi i ka moolelo nona ke kaumaha i poluluhi ai kona mau noonoo ana. “E ka makua,” wahi ana. “E haawi no au i ko’u lima akau no na hoopai ino ana i ka mea nana i pepehi i kela kaikamahine.
“E kuu keiki,” wahi a ka makuakane. “Heaha ke kumu nui i hiki ai ia oe ke hoopapau nui no na mea e pili ana i keia hihia?”
“Heaha ke kumu nui?” @ Dieu! E ka makua, o ua kaikamahine la, ina io o Lisete Mauree, ua oi oku kona aloha ia’u mamua o ka onohi o kuu maka. Ua aloha aku au ia ia me kuu manao a au, e oi aku ana kona ikaika mamua o ke aloha o kuu ola ana. A i haule oia, ua haule ia’u na mea a pau.”
I kinohi, ua ane hoolohe mai ka makuakane me ka pono, aka, i na huaolelo hope loa, ua hoopa ia mai la kona manao e ke kaumaha kuhohonu; alaila, pane mai la ia. “E kuu keiki, he mea paakiki ia’u ka hoomaopopo ana i keia hoike ana, aka nae, he mea kupanaha io nae kona nalowale ana. Ina ua pepehi io ia keia kaikamahina, alaila, pehea kou manao no no kumu i ili mai ai ia poino? Nokeaha la kona mea i hele ai mai ka home aku? A me waila? O ko ke kaikamahine ano, malie aole e komo ana iloko o na poino e like me keia, koe nae kekahi mau hoopunipuni maalea ia mai.”
“E ka makua, ua hoopunini mau ia oia e kekahi kanaka ino,” alaila, hoike aku la oia I na mea a pau i ike ia e oukou mamua ae nei, a ia wa, ua hookahaha loa ia o Inigelo.
“Ua ike au ia Augusete Terafe. Aole ia he kanaka pono e hilinai ia ai. Ua olelo ia, ma ke ano hoopono ole i huli pono i keia mea. He moku anei kekahi i holo mai ka Poalua mai nei!”
“Aole,” wahi a Piere. “Ua ninau au, aole nae he moku holo i hoike ia mai - he mau wahi moku lawaia wale no.”
“He mea keia e inoino ai ka inoa o Terafe, a ei la i hea kona wahi i hopu ia iho nei, me he mea la oia no ka mea nana i hana ka hewa.”
“E ka lani!” wahi a Piere, “pehea e hiki ai keia mea?”
MOKUNA IV
Mahope iho o ka pau ana o ka aina ahiahi, haalele iho la na kaikamahine i ke keena aina a iho aku la I ka @ o na kauwa. Aole i liuliu nahope iho, aia hoi, hemo ino mai la ka puka, a komo mai la o Lucile me ke ano weliweli o kona mau hiohiona, a mahope pono iho no ona ke kaikamahine kauwa uuku o Criepy. E papalu ana o Criepy i kona mau maka me kona lima, ua hele oia a haalulu, a ua okakala hoi kona mau lauoho me he hulupuaa la. Ua haikea kona mau papalina- a ano minomino pono ole kona kapa!-A-a launa ole no hoi kona mau maka.
Kahea mai la ka makuakane. “Heaha keia pilikia e kuu kaikamahine!” a ia manawa akoakoa mai la ko ka hale a pau.
“O! e ka makua, mai henehene mai ia’u, aole hoi e hoahewa mai i ka’u olelo ana. No ka mea, he oiaio, ua ike aku nei au ia Lesete.” Ia wa no, kahea ae la o Criepy me ka leo hewahewa. “He lapu! - he lapu!”
I mai la o Febere Inigelo. “He lapuwale! aole au manaoio ia mau mea.”
“E papa,” wahi a Lucile. “Ua ike maopopo lea aku au i na papalina ona; o Criepy pu no kekahi i ike aku nei ia ia, aole oia wale, aka, o n kauwa pu no kekahi-ma ke kua o ka hale kahi I ku ai, o kona poo nae a me na maka ka makou i ike pono loa; oiai, oia e hoopili mai ana ma kekahi aniani o ka puka aniani. Keokeo a ka launa ole kona mau popolina, a ano hoomakaukau, a he auwe ana ka makou i lohe nona, a o ka nalo hou no ia.
E papa, e manao mai oe i ka’u e hai aku nei, a e ninau aku i kekahi o na kauwa. “He oiaio ua haalulu oi oe e kuu keiki, a o kau mea i ike ai aole io no paha ia he hihio. Mai makau nae iau, e ha-hai mai ia’u a pau.”
“Ua hele aku au i ka rumi o na kauwa e hai aku ia Criepy no kekahi mea i ka la apopo, o poina auanei ia ia. E ku ana au me ka olelo aku ia ia, a hoomaka mai au e puka, aia, ike aku la au i kona mau papalina mawaho mai o ka puka aniani. O papa! e hoomanawanui mai no’u, no ka mea, aole i kana mai ko’u haalulu! Ua ike pau loa na kauwa i kona mau hiohiona ko i ka hoomaka’uku’o. Ia wa no hoi, i uwa ano ole ae ai lakou, a pela me ka luahine Girisele, ka mea I hoopuana ole ia e na ano makau wale, a ua olelo ae la ia ia makou, he akau ia no ke kaikamahine i pepehi ia. Ia ia nae i olelo ae ai pela o ko’u huli ae la no ia a holo mai nei. I mai la o Piere, oiai oia e huli ae ana mao a mao. “He pono e ike lea ia keia.”
Pane mai la hoi o Fabare. “Aohe o’u hilinai nui i keia mea, aka, e iho aku kakou i ke keena o na kauwa e ninaninau hou ai. Ina o Rokue kekahi malaila, ia ia no e ninau hou aku ai kakou. He paakiki kona hoomaka’uka’uia no keia mea.” Aole i pau.
He palapala kai loea mai ia makou mai ka lima kakau mai o John. Pi nona keia poo “Make i aloha hui ia” e kali iki oe o hoopuka aku.
Ka Moolelo o ka Ahaolelo
1870.
La Hana 24 - Poalima, mei 27.
Hoomaka na hana e like me ka mea mau.
Hoike mai ke Komite no na Hana Hou, e hoomoe i ka hoopii mai Waimea mai, e noi ana, e hookuu I na auhau o na lio palau-p na auhau mawaena o na konohiki a me na hoaaina.
Hoike hoapono mai ke Komite i ka hoopii, e waheia ke alanui a hiki i Pauoa - a e hoemia @ auhau lio - e kukuluia i hale no ka poe ili@une ma Honolulu - e papa loa ia ka auau ana ma na kahawai ma Lahaina, a me ke no@mai e noonoo ke Komite Imi Ola.
Hoike kue mai ke Komite o na Aina e i ka palapala hoopii, e papa ana i ka hookomo ana mai i na pake. Hoaponoia.
Hoolahe mai ka Loio Kahina, he Bila e hoololi ai i ke Kanawai Pili Waiwai, a he Bila e hooponopono ai no na Laikiai Kuai Wai Ona, waina, ela a pela aku.
Waiho mai o Mr. Halemanu, he olelo hooholo, e noi ana, i $3,000 no ke ana ana i na alanui ma na apana ohi. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo a lawe mai i Bila.
Hoolaha mai o Mr. Kepoikai he Bila e ana i ka manawa mare, a he bila e hooponopono ai i na uku makahiki o na Hamuku, na Hope a pela aku.
Waiho mai o Mr. Pilipo, e hookomoia ka uku makahiki o ka Hope Hamuku ma ka Bila Haawina i noonoo puia’i.
Waiho mai o Mr. Laiki he olelo hooholo, e noi ana i $400 no ke kauo ma ka muliwai o Wailua i Kauai. Waihoia i ke Komite kupono.
Waiho mai o Mr. Wahine he olelo hooholo, e noi ana, e hoopii ae i na uku makahiki o ka Luna Makai o Hilo a me na Makai. Ua waihoia i ke Komite kupono.
Hapaiia na hana o ka la, oia hoi ka Bila Haawina. Noho o Mr. Aholo ma ka noho. Eia malalo iho na haawina I hooholoia e ke Kimote:
Oihana o ko na Aina E.
Uku o ke Kuhina $10,000 00
“ Kakauolelo, 4,000 00
Na lilo o na Luna ma na aina e, 2,000 00
Uku Leta me na lilo e ae, 2,000 00
Na lilo o na elele ma na aina e, 5,000 00
O ka haaw@ $75.000 @ koa, ua waihoia I ke Komite Koa, a hoike mai.
Oihana Kalaiaina
Uku no ke Kuhina, $10,000 00
Kakauolelo mua, 4,000 00
Kakauolelo alua, 3,000 00
Kiaaina o Oahu, 3,600 00
“ Maui, 3,600 00
“ Hawaii, 2,000 00
“ Kauai, 2,400 00
Hope Kiaaina o Hawaii, 2,000 00
Uku Luna Leta Nui 5,000 00
“ Kakauolelo mua, 2,400 00
“ “ alua, 832 00
Na lilo o ka Oihana Leta, 5,800 00
No na Luna Leta ma Hawaii, 800 00
“ “ Kauai, 400 00
Na Elele, 1,144 00
No ke kanaka malama Ilina Alii, 600 00
Pahu hou no Kamehameha III., 1,000 00
No lilo o ka Ilina Alii, 500 00
Luna Paahao o Oahu, 3,000 00
Luna Wai & Kakauolelo Makeke, 3,600 00
Kuai ana I na lako alanui, 1,500 00
Mahele a Unuhiolelo 1,000 00
Hooponopono Hale Leta Hou, 6,000 00
Hana hou I na Hale Aupuni, 10,000 00
Hoolimalima Keena Aupuni, 2,400 00
Hale Hookolokolo a Halepaa
ma Waialua Oahu, 1,400 00
Hale Hookolokolo ma Hana Maui, 1,500 00
“ “ Kona Hema, 1,000 00
“ “ Kohana Akau, 1,00 00
Hoopauia ke Komite a hoopanee ka Hale.
La Hana 25 - Poaono, Mei 28.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
Heluheluia na palapala hoopii malalo iho.
Mai Wailuku mai, e noi ana, o ka hana ana o na auhau alanui ma na alanui, e hookuuia ka poe ilihune, a oia auhau, e kauia maluna o na lio kauo kaa a pela aku - a e hookuuia na paahana ma na la kulaia - a o na palapala hoopaa, e kakauia e na aoao elua a me ka poe hoike oiaio e ae. Ua waihoia I ke Komite.
Mai Hamakua mai, e noi ana, i $50,000 no ke kukulu ana i Wiliko no Hamakua - e hookaawaleia i $150.00 no ka mouo ma Kawela - e hookaawaleia $2,000 i Kauka Lapaau no ia apana - e haawiia na aina aupuni i ka poe ilihune. Waihoia i ke Komite kupono.
Mai Kona Akau a me Kona Hema, e noi mai ana, e noonoo ka Ahaolelo i ka pilikia o na kauaka ma ia mau apana, oia ka oele i ke Kauka Lapaau ole a me ke ino o na alanui. Waihoia i ke Komite kupono.
Mai Hilo mai, o na laau o na aina konohiki e hookuuia no na hoaaina. Waihoia i ke Komite kupono.
Hoike hoepono mai ke Komite o na Hana Hou no ka hoopii o Lahaina, e kukulu i Makeke malaila.
Waiho mai o Mr. Kepoikai he Bila, e kukulu ai i Papa Nana ma kela a me keia apana, a o ka lakou hana, o ka nana i na Buke Aupuni a pau, a e hele paha e makaikai i na apana, a e hoolonolono i na poino e na kanaka, a pela aku. Ua hooholoia ma ka heluhelu mua, a ua kauohaia e pai.
Waiho mai o Mr. Laiki he Bila, e hookaawale ai i mokuahi holoholo mawaena o Honolulu a me Kauai. Hooholoia ma ka heluhelu mua.
Waiho mai ka Lolo Kuhina, he Bila e hoololi ai i na Kanawai e pili ana i ka piliwaiwai a me ka pauku 3, 4 a me 5 o ka Mokuna 39 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Heluheluia a hoaponoia ma ke heluhelu mua.
Heluhelu mua mai o Mr. Wahine, he olelo hooholo e hoomauia ka Puali Koa o Hilo, malalo o ke alakai ana a H. R. Hikikoki, a e hookuuia na koa mai na auhau aku. Ua hala hu mawaho o ka rula.
Heluhelu mai o Mr. Kamakau, he olelo hooholo, e noi ana, i $1,300 no ka hana hou ana i alanui a hiki i Pauoa, mai ke poo aku o alanui Papa. Hoopanee loa ia.
Heluhelu mai o Mr. Naili, i $2,000 no ke kukulu ana i hale no ka poe ilihune. Hoihoi houia ka olelo hooholo.
Heluhelu mai o Mr. Wehine, he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Peresidena, e uo ae i na mea kakau hupepa o ke Kuokoa a me Ke Au Okoa, e hoopololei i ka laua kakau ana i ka moolelo o ka Hale, e like me ka mea i hoolahaia ma ke Kuokoa, pene: Waiho mai o Mr. Hanaike, he olelo hooholo, e nanau ana i ke Kiaaina o Oahu a me ke Kuhina Kalaiaina, heaha ka mea i lawe ai o ke Kanikela Amerika i ke dala a ka poe e kepaia ana maluna o na moku Amerika? - Na’u ponoi keia olelo hooholo. Ua kapae loa ia ka olelo hooholo.
Heluhelu mai o Mr. Matina, he olelo hooholo, e kauohaia ke Komite Wae o na palapala hoopii no na dala e noiia mai nei, e halawai mahope iho o ka hoopanee ana o ka Hale. Hoomoe loa ia.
Heluhelu mai o Mr. Kaai, he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Komite o na Buke Helu, e lawe mai i $2,000 mai ka Haawina mai o na lilo o ka Ahaolelo, no na hoa a me na Luna o ka Hale. Hooholoia.
Waiho mai o Mr. Kuapuu, he Bila e hoololi ai i ka Pauku 1 a me 3, e pili ana i ke kuai ana o na Bipi.
Waiho mai o Mr. Matina, he Bila e hooholi ai i na pauku mai ka 1417 a hiki i ka 1420 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na haku a me na paahana. Ua kauohaia e pai.
Hapaiia ka hana o ka la, oia ka Bila e hoemi ai i @ Lio. Komite ka Hale, a noho ka Loio Kuhina ma ka noho.
Heluheluia ka Bila ma na pauku. E aeia kela a me keia i hookahi lio me ka auhau i 50 keneta no ka makahiki, o ka poe mare palua no lio. O na miula, hoki, he 25 keneta no ka makahiki. O na ilio, e mau no ka auhau.
Noi mai o Mr. Hikikoki, e hooholo i ka pauku 1.
Noi mai o Mr. Kale Kauka, e hoole loa i ka pauku akahi, mamuli nui loa ka hoopaapaa o na Luna Helu, a e hookomo penei: “O na lio kane, lio wahine a me na lio keiki a pau, e auhau makahikiia lakou i 50 keneta pakahi, aole hoi keia e pili i ke kanawai o na lio kea.
Hoololi mai o Hon. Bihopa, i 75 keneta ma kahi o ke 50 keneta. Ua haule ke hoololi. Hooholoia ka pauku.
Hoopauia ke Komite a noho hou i ka Poalua.
Hoopanee ka Hale.
La Hana 26 - Poakahi, Mei 30.
Hoomakaia na hana e like me ka mau.
Heluheluia na palapala hoopii malalo iho:
Ma Honolulu mai, e noi ana i $4,000, no ke kapili ana i ke Kiowai o Kunawai. Waihoia i ke Komite o na Hana Hou.
Mai Ewa a me Waianae mai, e noi ana i $4,000 no ka Alahaka ma Waianae, a i $1,000 e kukulu i Halepaahao a Hale Hookolokolo ma Ewa, a i $1,000 i Kao no ka nuku o Puuloa. Waihoia i ke Komite o na Haawina.
Mai Wailuku mai e noi ana e hoopau loa i ka Auhau lio - e hookuu loa ia na Auhau o na makua, 5 keiki - e hoopiia ka uku hana o na paahana i $1.00 no ka la - e hoololi i ke Kanawai Moekolohe - e hanaia i Laikini no na hale inu ki a inu kope - o na kao e hele ana ma na wahi akea, e laweia - Waihoia i ke Komite o na Mea Huikau.
Mai Kona mai e noi ana i Kauka no Kona Akau a me Kona Hema. Waihoia i ke Komite Imi ola.
Heluheluia na olelo hooholo inalalo iho:
Heluhelu mua mai o Mr. Komoikehuehu i ka Bila e hoololi ai i ka pauku 780 o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka hoomahuahua ana i na Lunakanawai. Heluhelu alua koe. O ke bila eia no ia: I ewalu Lunamakaainana no Oahu, 9 no Hawaii, 8 no Maui, 2 no Molokai a me Lanai, a 4 no Kauai.
Heluhelu mai o Mr. Kepoikai he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kakauolelo o ka Hale, e hoihoi mai iaia ka Bila, i laweia e ia i ka 1864-5, a aole nae i hana ikiia. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo.
Hoike mai ke Komite Wae no ka Olelo Hooholo a Mr. D. B. Wahine, e pili ana i na luina i laweia na dala e ke Kanikela Amerika. Ua aoia ka Luna Awa, e laweia kela uku mai na kapena moku mai, aole mai na luina mai.
Hapaiia na hana o ka la, oia ka Bila Kanawai o na Haku a me na Kauwa. Komite ka hale, a noho o Mr. D. W. Kaiue.
Kue mai o Mr. Hikikoki i ka Bila no ka olelo ana o Kamikaua, aole i hooko ponoia e na lunakanawai mawaho ae. Aole no hoi he hoopii mai na apana mai e hoopau. a ina e hoopauia, alaila e pilikia ana. Aole i loheia na hoohalahala i na makahiki 12 i hala. O na L@ o Honolulu a me Kohala, aole laua i ike pono me ko laua mau kino. Mawaho mai ko laua loke. O ka hoopaa palapala ana, oia wale no ka mea nana e malama i na aoao elua. O ka hoopaaia ana o na paahao, no lakou iho no ia, noka hoole hana, aole e pono i ke aupuni he 50 wale no makahiki o ka naauao, ke lele ae me na eheu o ka manu, e hoohalike aku me na aupuni i hoonaauao loihiia. He loihi aku kana mau olelo, aole i pau loa i ka paa.
Kokua mai o Mr. Kaluapihaole i ka Bila, a olelo mai, aole ia i hoounaia mai i ka Ahaolelo a me na hoa e ae, e kau kanawai no ka poe mahiko wale no, aka, no ka pomaikai nui o ka lehulehu. E koho ana au i ka Bila, i mea e laweia aku ai na kaumaha nui o na kanaka ilihune. Ua hoopuka oia no ka hana maalea o na ona mahiko, i ka haawi i mau dala i na Luna Kepa, a na lakou e hele e hoowalewale i na kanaka, me ka haawi nui i na dala ohi mua. I ka hoopaa ana i na dala, kepaia no kekahi mau makahiki, a hooliloia aku la i ka Haku hana ana i makemake oie ai (He nui aku na olelo aloha makaainana a J. Kaluapihaole. Pomaikai kakou i na penei ka nui o na luna.)
Olelo mai o Mr. Kuapuu, o ke Kanawai o na Haku a me na Kauwa, ua like ia me ka moku popopo e poho ana. O ka nui o na pilikia o na kanaka o kekahi mau hihia a’u i kokua ai ma Koloa, ma keia palapala hoopaa no. O ka lehulehu o lakou, aole e hiki e hookaa i na auhau mamuli o ka hana hewa o keia Kanawai. Aole ona manaoio i oa iekmaka a mr. Hikikoki mawaena o na paahana a me ka Lunamakaainana a na Mahiko i koho mai ai. Ma kona manao, aole ia e hoeha ana i na Mahiko, a e holoi ana paha, aka, e hana ana oia ma kona manao he pono a he oiaio i mua o na kanaka.
Kokua mai ka Loio Kuhina i ka noonoo ana i ka Bila, a e loaa no kana haiolelo ma ko makou mau manao pepa o keia la, malalo o ke poo: “Ku Haiolelo a ka Loio Kuhina i mua o ka Ahaolelo no ka hoopau loa i ke Kanawai o na Haku a me na Kauwa.”
Olelo mai o Hon. C. R. Bihopa, o ke kue i ke Kumukanawai o keia Kanawai mawaena o na Haku a me na Kauwa, aole no i maopopo ia’u, no ka mea, aole au i ike nui ua kokua no, oia i ka pono o ke Kanawai e ku nei, a hoohele ae la kana kamailio ana no ka pomaikai o ka aina, a no ka nui o na waiwai mailoko mai o na Mahiko. He loihi aku no koe, aka, ua maopopo ae la no he kue oia i ka Bila.
Kamailio mai o Mr. Laiana, a e loaa no kana hailelo ma ko makou manao pepa.
Hoopanee ka Hale.
La Hana 27 - Poalua, Mei 31.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
Hoike mai ke Komite Hoonaauao, e hoapono ana i ka hoopii a Lahaina, e kukuluia i elua Kulahanai no na keikikane a me na kaikamahie ma na mokupuni nui a pau. Aole i hoapono keia Komite i ka hoopii a ko Hilo, e noi ana, e hookuuia na auhau o na makua i loaa na keiki ekolu. Hoaponoia ka hoike.
Heluhelu mai o Mr. Naili, he olelo hooholo e noi ana i $350, i Hale Hookolokolo no Koolauloa. Waihoia i ke Komite Wae.
Hoolaha mai o Mr. Kaiue, he Bila e hoololi ana i ka Pauku 20 o ke Kumukanawai.
Hapaiia ka hana o ka la, oia ka Bila a ke Komite no na auhau. Komite ka Hale, noho o Hon. W. P. Kamakau ma ka noho.
He Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ka auhau o na holoholona, a e hoopau loa i na Pauku mai ka 491 - 497 o ke Kanawai Kivila. Heluheluia na Pauku a hoololiia, a hoohohoia ma ka heluhelu alua. Penei ka Bila: Na lio, he hapalua dala, a o na kekake a me na hoki, he hapalua, a o no ilo pakahi, he hookahi dala, me ka medela apo a-i, na ke aupuni e hoolako mai.
Hoololi mai o Mr. Laiana, o na auhau no na ilio wahike, i $1.50.
Manao o Mr. Hikikoki, he hana Kumukanawai ole keia.
Olelo mai hoi kekahi hoa, ua like no a like ka hewa o ka liowahine me ka iliokane.
Ninauia ka hoololi a haule.
Hoopauia ke Komite, a kauohaia ka Bila e kakau poepoeia. Hoaponoia.
Heluheluia he Kanawai e hooponopono ai i ka auhau a me ka ohi ana i na auhau malona o na waiwai. Heluhelu alua ia a noonooia i ke Komite o ka Hale. Noho o Mr. Kaluaipihaole ma ka noho.
Heluheluia ka Bila a pau, a noonoo pakahiia ma na pauku.
Kokua mai o Mr. Hikikoki i ka hooholo ana i ka pauku mua.
Olelo mai ke Kuhina Waiwai, aole o’u kue i ka Bila, aka, ina e holo ana, auhea ke ano e ae mamua o ke Kanawai e waiho nei