Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 23, 4 June 1870 — Page 1

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Roselani Oga
This work is dedicated to:  Tutu Mary Kealoha Kalama

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE IX.    HELU 23.             HONOLULU, IUNE 4, 1870.         NA HELU A PAU 444.   

KA NUPEPA KUOKOA,

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

kela Poaono keia Poaono

$2.00

na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 @ o 10 @ ka hoo@ $1.00@ $2.00.  E @ ke @ o na @ ia Kauka @ kanaka maoli paha ana ka inoa @

H M WINI, Luna Hoopuka.

 

 

“KA NUPEPA KUOKOA.”

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY.

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

 @ once for $1.00 @ for one month; all advertise@ in advance @ be charged 1.00 per page, or @ cts. a line. PAY @ Subscriptions or @ the Kuakoa, or may @ PREPAID. No names, either of @@ on the subscription @ The rule must be strictly adhered to, @ price THE @ over the Post Office. Office hours @ A M. @ P M

@ M WHITNEY, Publisher.

@ the KUOKOA, for sale at the office @ of the above, can have @ $2.00 each

 

 

DILLINGHAM & CO.,

NA

M @ KOMOMAI A K@ NA MEA HAO, NA MEA @ a me na waiwai @ Honolulu @

 

 

OLELO HOOLAHA.

UA @ S.R.DOLE Esq, i hope po’u nana @ ka’u mau hana a @ au ma na @ A. F. JUDD (Alapaki.) @ April @, 1870.

 

 

Noho Lio! Noho Lio!

@ NA NOHO LIO MEKIKO A MAKEPONO LOA I

@ me na @ Kalepani, e @ no ma ka @

DALTON & BLAUVELT,

@                    Ma Alama Moi, Honolulu,

 

 

OLELO HOOLAHA.

@ AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKO@ na aina o waiho ana @ Koolauloa, Oahu, @holoholona maluna i na @ ka nui o ka poino a poho, @ pakahi no ke poo, a ina @ hapalua pakahi no ke poo, a ina ka kanaka @ ke hele ma @ wahi i hai ia ae la @ kakahi, e uku no ia no @ komo hewa $1.00 @

                        AKOWAI, AHUNA, @ , Pake

@ 1870                                                                                   426-ly

 

 

HALE PAI KII!

AIA KO’U HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

 @ ka HALEKUAI a me ka HALEKUAI MEA @ ma ke Alanui @.  @ loa ke kumu.

                                                II. L. KKIKI (CHASE.)

@                                                        Mea Pai Kii.

 

 

!!!  EIA KA MANAWA PONO !!!

UA EMI LOA KE KUMUKUAI O NA KII

E @ MAU MAKAMAKA A ME KA LEHLEHU, E @ KII PEPA I $3.00 no ke @ , mahina a me @. @ e holo ana au e kaapuni ia @ Awa, Aina, Wailele @ia holo ana, aohe i maopopo loa ko’u @ no ka mea, ua makemake au e holo e @ a nui hou mai paha, aole paha, aole ike @ makemake i na KII MAIKAI LOA @ e @ ka manawa. @ mai o pono ai.

KII PEPA $3.00 – Per Doz.

KII ANIANI  1.00-2.00.

@ mai e ike i na kii, maluna ae o ka Hale Pai Nupepa

@                                            J. W. KING.

                                                (KINI PAI KII).

 

 

NA BUKE

HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.

@   “           “   @.....................$18.00

@   “           “   @.........................7.00

@   “           “   @.......”        “......8.00

@   “           “   @.........................5.00

@  kula nani me na kuhikuhi..…3.00

@                        ……………… 1.60

@   “          “       “     …………. 1.00

@ Hapa Haole……………………76

@ me ke kanawai………………...25

@....................................................25

@ Mele @ me ke kanawai……….25

@ lahilahi………………………..10

@....................................................@

@...................................................25

@ ana……………………………25

@ano..........................................   25

@................................................   25

@ Hemolele………….………..   25

@ Opakahaia………………….   25

@...............................................   25

@...............................................   25

@manoanoa…………………..   24

@ “   “   “ lahilahi…………….   10

@ Kula@ …………………….   10

@..............................................   10

@..............................................   10

@.............................................    10

@..............................................   10

Ui @   3……………………….   25

“  “  “  4……………………….    @

@..............................................   10

@..............................................   50

@ nani……………………….. 1.00

 

Na Kauoha Hou Pakeke.

@ Gula nani………………….. 1 50

@ kaekae nani………………..    50

@..............................................    @

Kauoha Hou pakeke me na @

@ Gula nani………………….  1 75

@ kaekae wai gula …………..     60

@ eleele……………………..      50

Na @ Pakeke

@ Gula nani …………………     50

@ kaekae wai gula…………..      30

@ eleele……………………..      20

Eia na buke haawi wale.

 

@

Helu  4—Makemake @ oe i ke ola!

Helu  6--@ i o Kristo la.

Helu  7—Ka hoi ana mai o ke Keiki @

Helu 11 – N oka hoahiki @ i ke Akua.

Helu 16 – Ke Kehia ana o ka @ a ka Haku a @ ana.

Helu 17 – Mai hana @ i na @

Helu 18 – No ka mahi ana, kuai ana a me ka @ ana i ka Awa.

Davida Malo Kumumaoao.

Moolelo o Ratimea Puaniki.

L. K. Kulika.

Kakau olelo o ka Papa Hooko o ka @ o koHawaii Pae Aina.

 

KA LIMA KALA,

-OIA HOI KA –

Wanana Kupanaha o Maharata.

HE KAAO NO KA AINA A ME KE KAI.

{Unuhiia no ke Kuokoa.}

MOKUNA III

{Koena mai kela pule mai.}

            “Aole he mea hou e ae, aka, ua manao wale ia, na kekahi kanaka i haoa i ua karaima nei, kela kanaka e hele pinepine mai ana ia nei, ilolo o na la i hala ae nei - he kanaka ino no ma ka nanaina aku.”  “Ke manao nei au ua pau loa i ka hoakakaia maloko o ka nupepa,” wahi a Lucile.  “Ae, a oi aku nae ia mamua o ka’u mea i manao ai.  Aole no hoi o’u makemake o ko’u inoa pu kekahi e komo pu iloko o ka noonoo ana no ia karaima.  He lono nae kai hiki mai, o kela kaikamahine maikai i mahaloia o San Pou ka mea i pepehi ia.  O ka oiaio, he ohana kiekie oia ma ka aoao a kona makuakane.  Ke hoomanao nei anei oe i ka hale kuai o kela wahie kane maka ui ma Rue la Fota.  O Mauree kona inoa.”

            “A!” wahi a Kaloke.  “Nolaila na ribine maikai a’u i  kuai ai.  E papa! aole paha o kela kaikamahine nani ka mea i pepehi ia.”

            “Me he mea la nae, oia,” wahi a Inigelo.  A ia wa, huli ae la na kaikamahine a Inigelo, i kekahi a i kekahi.  No ka mea, ua kokua pu laua mahope o ka Piere mea i hilinai @ ai-a ike hoi laua i kona aloha nui i ua kaikamahine la o San Pou.  Ma ia manawa koke no, kani mai la ka bele o ka aina ahiahi no ke kahea ana ia lakou.

            E noho ana o Madame Inigelo ma ke poo o ke pakaukau, e akaaka ana i na olelo o Rolana, kana keiki muli, no na lealea o ua la nei.  O ka nui o na makahiki o ue @ umikumainaha.

            Olelo aku la ua keiki nei.  “Ke mahalo nei au i ko Piere koho ana i ka hooholo @.  I keia la iho nei, ua aneane kuu mau manao o kela moku nui e ku mai la iwaho.  Manao au, oluolu maikai no au ma Inia, a i na e holo hou ana o Piere, nana no la e lawe ia’u.  Malia, o hoolilo ia aku au i kakauolelo no kekahi mea a e loaa pu ana no ia’u he @e pena kii ai.”

            Ua noho like iho la lakou ma ka papaaina, a ia wa no i lohe maopopo loa ia aku ai na huila o ke kaa, a hiki ma ke alanui o ka puka komo o ka hale.  A i kekahi minute ino, halawai pu ae la na lima o ke keiki iloko o na apo aloha ana mai a ka makuahine, a I ka makuakane, a pela hoi me kona mau pokii.  A he hookipa aloha ana hoi no Jean ka hoaloha o Piere.

            “Heaha keia!” wahi a Madame Inigelo, a ku ae la ia mai kona hono ae.  “Aole anei oe e paina ana e Piere.  E kuu keiki, aole au i ike i kou ano haikea mamua e like me keia.  Ua mai ia oe, a ua loaa paha i kekahi mea poino?”

            “E ka makuahine, aohe o’u ano maikai i keia manawa.”

            I mai la ka makuakane.  “E haawi aku oe i kiaha waina o kuu mau waina hou,” a ia wa ninini iho la o Madame Inegelo i ka waina iloko o ke kiaha, a haawi ae la no ka laua keiki.  Aole o Piere i hoopa i ke kauwahi mea, a i ka liuliu iki ana iho hoomaka ae la oia e holoi i ka moolelo nona ke kaumaha i poluluhi ai kona mau noonoo ana.  “E ka makua,” wahi ana.  “E haawi no au i ko’u lima akau no na hoopai ino ana i ka mea nana i pepehi i kela kaikamahine.

            “E kuu keiki,” wahi a ka makuakane.  “Heaha ke kumu nui i hiki ai ia oe ke hoopapau nui no na mea e pili ana i keia hihia?”

            “Heaha ke kumu nui?” @ Dieu! E ka makua, o ua kaikamahine la, ina io o Lisete Mauree, ua oi oku kona aloha ia’u mamua o ka onohi o kuu maka.  Ua aloha aku au ia ia me kuu manao a au, e oi aku ana kona ikaika mamua o ke aloha o kuu ola ana.  A i haule oia, ua haule ia’u na mea a pau.”

            I kinohi, ua ane hoolohe mai ka makuakane me ka pono, aka, i na huaolelo hope loa, ua hoopa ia mai la kona manao e ke kaumaha kuhohonu; alaila, pane mai la ia.  “E kuu keiki, he mea paakiki ia’u ka hoomaopopo ana i keia hoike ana, aka nae, he mea kupanaha io nae kona nalowale ana.  Ina ua pepehi io ia keia kaikamahina, alaila, pehea kou manao no no kumu i ili mai ai ia poino?  Nokeaha la kona mea i hele ai mai ka home aku?  A me waila?  O ko ke kaikamahine ano, malie aole e komo ana iloko o na poino e like me keia, koe nae kekahi mau hoopunipuni maalea ia mai.”

            “E ka makua, ua hoopunini mau ia oia e kekahi kanaka ino,” alaila, hoike aku la oia I na mea a pau i ike ia e oukou mamua ae nei, a ia wa, ua hookahaha loa ia o Inigelo.

            “Ua ike au ia Augusete Terafe.  Aole ia he kanaka pono e hilinai ia ai.  Ua olelo ia, ma ke ano hoopono ole i huli pono i keia mea.  He moku anei kekahi i holo mai ka Poalua mai nei!”

            “Aole,” wahi a Piere.  “Ua ninau au, aole nae he moku holo i hoike ia mai - he mau wahi moku lawaia wale no.”

            “He mea keia e inoino ai ka inoa o Terafe, a ei la i hea kona wahi i hopu ia iho nei, me he mea la oia no ka mea nana i hana ka hewa.”

            “E ka lani!” wahi a Piere, “pehea e hiki ai keia mea?”

MOKUNA IV

            Mahope iho o ka pau ana o ka aina ahiahi, haalele iho la na kaikamahine i ke keena aina a iho aku la I ka @ o na kauwa.  Aole i liuliu nahope iho, aia hoi, hemo ino mai la ka puka, a komo mai la o Lucile me ke ano weliweli o kona mau hiohiona, a mahope pono iho no ona ke kaikamahine kauwa uuku o Criepy.  E papalu ana o Criepy i kona mau maka me kona lima, ua hele oia a haalulu, a ua okakala hoi kona mau lauoho me he hulupuaa la.  Ua haikea kona mau papalina- a ano minomino pono ole kona kapa!-A-a launa ole no hoi kona mau maka.

            Kahea mai la ka makuakane.  “Heaha keia pilikia e kuu kaikamahine!” a ia manawa akoakoa mai la ko ka hale a pau.

            “O! e ka makua, mai henehene mai ia’u, aole hoi e hoahewa mai i ka’u olelo ana.  No ka mea, he oiaio, ua ike aku nei au ia Lesete.”  Ia wa no, kahea ae la o Criepy me ka leo hewahewa. “He lapu! - he lapu!”

            I mai la o Febere Inigelo. “He lapuwale! aole au manaoio ia mau mea.”

            “E papa,” wahi a Lucile.  “Ua ike maopopo lea aku au i na papalina ona; o Criepy pu no kekahi i ike aku nei ia ia, aole oia wale, aka, o n kauwa pu no kekahi-ma ke kua o ka hale kahi I ku ai, o kona poo nae a me na maka ka makou i ike pono loa; oiai, oia e hoopili mai ana ma kekahi aniani o ka puka aniani.  Keokeo a ka launa ole kona mau popolina, a ano hoomakaukau, a he auwe ana ka makou i lohe nona, a o ka nalo hou no ia.

            E papa, e manao mai oe i ka’u e hai aku nei, a e ninau aku i kekahi o na kauwa.  “He oiaio ua haalulu oi oe e kuu keiki, a o kau mea i ike ai aole io no paha ia he hihio.  Mai makau nae iau, e ha-hai mai ia’u a pau.”

“Ua hele aku au i ka rumi o na kauwa e hai aku ia Criepy no kekahi mea i ka la apopo, o poina auanei ia ia.  E ku ana au me ka olelo aku ia ia, a hoomaka mai au e puka, aia, ike aku la au i kona mau papalina mawaho mai o ka puka aniani.  O papa! e hoomanawanui mai no’u, no ka mea, aole i kana mai ko’u haalulu!  Ua ike pau loa na kauwa i kona mau hiohiona ko i ka hoomaka’uku’o. Ia wa no hoi, i uwa ano ole ae ai lakou, a pela me ka luahine Girisele, ka mea I hoopuana ole ia e na ano makau wale, a ua olelo ae la ia ia makou, he akau ia no ke kaikamahine i pepehi ia.  Ia ia nae i olelo ae ai pela o ko’u huli ae la no ia a holo mai nei.  I mai la o Piere, oiai oia e huli ae ana mao a mao.  “He pono e ike lea ia keia.”

            Pane mai la hoi o Fabare.  “Aohe o’u hilinai nui i keia mea, aka, e iho aku kakou i ke keena o na kauwa e ninaninau hou ai.  Ina o Rokue kekahi malaila, ia ia no e ninau hou aku ai kakou.  He paakiki kona hoomaka’uka’uia no keia mea.”              Aole i pau.

 

 

            He palapala kai loea mai ia makou mai ka lima kakau mai o John.  Pi nona keia poo “Make i aloha hui ia” e kali iki oe o hoopuka aku.

 

Ka Moolelo o ka Ahaolelo

1870.

La Hana 24 - Poalima, mei 27.

            Hoomaka na hana e like me ka mea mau.

            Hoike mai ke Komite no na Hana Hou, e hoomoe i ka hoopii mai Waimea mai, e noi ana, e hookuu I na auhau o na lio palau-p na auhau mawaena o na konohiki a me na hoaaina.

            Hoike hoapono mai ke Komite i ka hoopii, e waheia ke alanui a hiki i Pauoa - a e hoemia @ auhau lio - e kukuluia i hale no ka poe ili@une ma Honolulu - e papa loa ia ka auau ana ma na kahawai ma Lahaina, a me ke no@mai e noonoo ke Komite Imi Ola.

            Hoike kue mai ke Komite o na Aina e i ka palapala hoopii, e papa ana i ka hookomo ana mai i na pake.  Hoaponoia.

            Hoolahe mai ka Loio Kahina, he Bila e hoololi ai i ke Kanawai Pili Waiwai, a he Bila e hooponopono ai no na Laikiai Kuai Wai Ona, waina, ela a pela aku.

            Waiho mai o Mr. Halemanu, he olelo hooholo, e noi ana, i $3,000 no ke ana ana i na alanui ma na apana ohi.  Hoihoi hou ia ka olelo hooholo a lawe mai i Bila.

            Hoolaha mai o Mr. Kepoikai he Bila e ana i ka manawa mare, a he bila e hooponopono ai i na uku makahiki o na Hamuku, na Hope a pela aku.

            Waiho mai o Mr. Pilipo, e hookomoia ka uku makahiki o ka Hope Hamuku ma ka Bila Haawina i noonoo puia’i.

            Waiho mai o Mr. Laiki he olelo hooholo, e noi ana i $400 no ke kauo ma ka muliwai o Wailua i Kauai.  Waihoia i ke Komite kupono.

            Waiho mai o Mr. Wahine he olelo hooholo, e noi ana, e hoopii ae i na uku makahiki o ka Luna Makai o Hilo a me na Makai.  Ua waihoia i ke Komite kupono.

            Hapaiia na hana o ka la, oia hoi ka Bila Haawina.  Noho o Mr. Aholo ma ka noho.  Eia malalo iho na haawina I hooholoia e ke Kimote:

Oihana o ko na Aina E.

Uku o ke Kuhina                                $10,000 00

   “          Kakauolelo,                            4,000 00

Na lilo o na Luna ma na aina e,            2,000 00

Uku Leta me na lilo e ae,                      2,000 00

Na lilo o na elele ma na aina e,             5,000 00

            O ka haaw@ $75.000 @ koa, ua waihoia I ke Komite Koa, a hoike mai.

Oihana Kalaiaina

Uku no ke Kuhina,                             $10,000 00

Kakauolelo mua,                                    4,000 00

Kakauolelo alua,                                     3,000 00

Kiaaina o Oahu,                                      3,600 00

     “          Maui,                                      3,600 00

     “          Hawaii,                                   2,000 00

    “           Kauai,                                     2,400 00

Hope Kiaaina o Hawaii,                          2,000 00

Uku Luna Leta Nui                                  5,000 00

  “    Kakauolelo mua,                              2,400 00

   “             “        alua,                                  832 00

Na lilo o ka Oihana Leta,                         5,800 00

No na Luna Leta ma Hawaii,                      800 00

       “           “             Kauai,                        400 00

Na Elele,                                                   1,144 00

No ke kanaka malama Ilina Alii,                  600 00

Pahu hou no Kamehameha III.,                 1,000 00

No lilo o ka Ilina Alii,                                   500 00

Luna Paahao o Oahu,                                 3,000 00

Luna Wai & Kakauolelo Makeke,             3,600 00

Kuai ana I na lako alanui,                          1,500 00

Mahele a Unuhiolelo                                  1,000 00

Hooponopono Hale Leta Hou,                   6,000 00

Hana hou I na Hale Aupuni,                     10,000 00

Hoolimalima Keena Aupuni,                      2,400 00

Hale Hookolokolo a Halepaa

   ma Waialua Oahu,                                   1,400 00

Hale Hookolokolo ma Hana Maui,            1,500 00

   “               “             Kona Hema,             1,000 00

   “               “             Kohana Akau,              1,00 00

Hoopauia ke Komite a hoopanee ka Hale.

La Hana 25 - Poaono, Mei 28.

Hoomaka na hana e like me ka mau.

            Heluheluia na palapala hoopii malalo iho.

            Mai Wailuku mai, e noi ana, o ka hana ana o na auhau alanui ma na alanui, e hookuuia ka poe ilihune, a oia auhau, e kauia maluna o na lio kauo kaa a pela aku - a e hookuuia na paahana ma na la kulaia - a o  na palapala hoopaa, e kakauia e na aoao elua a me ka poe hoike oiaio e ae. Ua waihoia I ke Komite.

            Mai Hamakua mai, e noi ana, i $50,000 no ke kukulu ana i Wiliko no Hamakua - e hookaawaleia i $150.00 no ka mouo ma Kawela - e hookaawaleia $2,000 i Kauka Lapaau no ia apana - e haawiia na aina aupuni i ka poe ilihune.  Waihoia i ke Komite kupono.

            Mai Kona Akau a me Kona Hema, e noi mai ana, e noonoo ka Ahaolelo i ka pilikia o na kauaka ma ia mau apana, oia ka oele i ke Kauka Lapaau ole a me ke ino o na alanui.  Waihoia i ke Komite kupono.

            Mai Hilo mai, o na laau o na aina konohiki e hookuuia no na hoaaina.  Waihoia i ke Komite kupono.

            Hoike hoepono mai ke Komite o na Hana Hou no ka hoopii o Lahaina, e kukulu i Makeke malaila.

            Waiho mai o Mr. Kepoikai he Bila, e kukulu ai i Papa Nana ma kela a me keia apana, a o ka lakou hana, o ka nana i na Buke Aupuni a pau, a e hele paha e makaikai i na apana, a e hoolonolono i na poino e na kanaka, a pela aku.  Ua hooholoia ma ka heluhelu mua, a ua kauohaia e pai.

            Waiho mai o Mr. Laiki he Bila, e hookaawale ai i mokuahi holoholo mawaena o Honolulu a me Kauai.  Hooholoia ma ka heluhelu mua.

            Waiho mai ka Lolo Kuhina, he Bila e hoololi ai i na Kanawai e pili ana i ka piliwaiwai a me ka pauku 3, 4 a me 5 o ka Mokuna 39 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Heluheluia a hoaponoia ma ke heluhelu mua.

            Heluhelu mua mai o Mr. Wahine, he olelo hooholo e hoomauia ka Puali Koa o Hilo, malalo o ke alakai ana a H. R. Hikikoki, a e hookuuia na koa mai na auhau aku.  Ua hala hu mawaho o ka rula.

            Heluhelu mai o Mr. Kamakau, he olelo hooholo, e noi ana, i $1,300 no ka hana hou ana i alanui a hiki i Pauoa, mai ke poo aku o alanui Papa. Hoopanee loa ia.

            Heluhelu mai o Mr. Naili, i $2,000 no ke kukulu ana i hale no ka poe ilihune. Hoihoi houia ka olelo hooholo.

            Heluhelu mai o Mr. Wehine, he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Peresidena, e uo ae i na mea kakau hupepa o ke Kuokoa a me Ke Au Okoa, e hoopololei i ka laua kakau ana i ka moolelo o ka Hale, e like me ka mea i hoolahaia ma ke Kuokoa, pene: Waiho mai o Mr. Hanaike, he olelo hooholo, e nanau ana i ke Kiaaina o Oahu a me ke Kuhina Kalaiaina, heaha ka mea i lawe ai o ke Kanikela Amerika i ke dala  a ka poe e kepaia ana maluna o na moku Amerika? - Na’u ponoi keia olelo hooholo. Ua kapae loa ia ka olelo hooholo.

            Heluhelu mai o Mr. Matina, he olelo hooholo, e kauohaia ke Komite  Wae o na palapala hoopii no na dala e noiia mai nei, e halawai mahope iho o ka hoopanee ana o ka Hale.  Hoomoe loa ia.

            Heluhelu mai o Mr. Kaai, he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Komite o na Buke Helu, e lawe mai i $2,000 mai ka Haawina mai o na lilo o ka Ahaolelo, no na hoa a me na Luna o ka Hale.  Hooholoia.

            Waiho mai o Mr. Kuapuu, he Bila e hoololi ai i ka Pauku 1 a me 3, e pili ana i ke kuai ana o na Bipi.

            Waiho mai o Mr. Matina, he Bila e hooholi ai i na pauku mai ka 1417 a hiki i ka 1420 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na haku a me na paahana.  Ua kauohaia e pai.

            Hapaiia ka hana o ka la, oia ka Bila e hoemi ai i @ Lio.  Komite ka Hale, a noho ka Loio Kuhina ma ka noho.

            Heluheluia ka Bila ma na pauku.  E aeia kela a me keia i hookahi lio me ka auhau i 50 keneta no ka makahiki, o ka poe mare palua no lio.  O na miula, hoki, he 25 keneta no ka makahiki.  O na ilio, e mau no ka auhau.

            Noi mai o Mr. Hikikoki, e hooholo i ka pauku 1.

            Noi mai o Mr. Kale Kauka, e hoole loa i ka pauku akahi, mamuli nui loa ka hoopaapaa o na Luna Helu, a e hookomo penei: “O na lio kane, lio wahine a me na lio keiki a pau, e auhau makahikiia lakou i 50 keneta pakahi, aole hoi keia e pili i ke kanawai o na lio kea.

            Hoololi mai o Hon. Bihopa, i 75 keneta ma kahi o ke 50 keneta.  Ua haule ke hoololi. Hooholoia ka pauku.

            Hoopauia ke Komite a noho hou i ka Poalua.

            Hoopanee ka Hale.

La Hana 26 - Poakahi, Mei 30.

Hoomakaia na hana e like me ka mau.

Heluheluia na palapala hoopii malalo iho:

Ma Honolulu mai, e noi ana i $4,000, no ke kapili ana i ke Kiowai o Kunawai.  Waihoia i ke Komite o na Hana Hou.

            Mai Ewa a me Waianae mai, e noi ana i $4,000 no ka Alahaka ma Waianae, a i $1,000 e kukulu i Halepaahao a Hale Hookolokolo ma Ewa, a i $1,000 i Kao no ka nuku o Puuloa.  Waihoia i ke Komite o na Haawina.

            Mai Wailuku mai e noi ana e hoopau loa i ka Auhau lio - e hookuu loa ia na Auhau o na makua, 5 keiki - e hoopiia ka uku hana o na paahana i $1.00 no ka la - e hoololi i ke Kanawai Moekolohe - e hanaia i Laikini no na hale inu ki a inu kope - o na kao e hele ana ma na wahi akea, e laweia - Waihoia i ke Komite o na Mea Huikau.

            Mai Kona mai e noi ana i Kauka no Kona Akau a me Kona Hema.  Waihoia i ke Komite Imi ola.

            Heluheluia na olelo hooholo inalalo iho:

            Heluhelu mua mai o Mr. Komoikehuehu i ka Bila e hoololi ai i ka pauku 780 o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka hoomahuahua ana i na Lunakanawai.  Heluhelu alua koe.  O ke bila eia no ia: I ewalu Lunamakaainana no Oahu, 9 no Hawaii, 8 no Maui, 2 no Molokai a me Lanai, a 4 no Kauai.

            Heluhelu mai o Mr. Kepoikai he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kakauolelo o ka Hale, e hoihoi mai iaia ka Bila, i laweia e ia i ka 1864-5, a aole nae i hana ikiia. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo.

            Hoike mai ke Komite Wae no ka Olelo Hooholo a Mr. D. B. Wahine, e pili ana i na luina i laweia na dala e ke Kanikela Amerika.  Ua aoia ka Luna Awa, e laweia kela uku mai na kapena moku mai, aole mai na luina mai.

            Hapaiia na hana o ka la, oia ka Bila Kanawai o na Haku a me na Kauwa. Komite ka hale, a noho o Mr. D. W. Kaiue.

            Kue mai o Mr. Hikikoki i ka Bila no ka olelo ana o Kamikaua, aole i hooko ponoia e na lunakanawai mawaho ae.  Aole no hoi he hoopii mai na apana mai e hoopau. a ina e hoopauia, alaila e pilikia ana.  Aole i loheia na hoohalahala i na makahiki 12 i hala.  O na L@ o Honolulu a me Kohala, aole laua i ike pono me ko laua mau kino.  Mawaho mai ko laua loke.  O ka hoopaa palapala ana, oia wale no ka mea nana e malama i na aoao elua.  O ka hoopaaia ana o na paahao, no lakou iho no ia, noka hoole hana, aole e pono i ke aupuni he 50 wale no makahiki o ka naauao, ke lele ae me na eheu o ka manu, e hoohalike aku me na aupuni i hoonaauao loihiia.  He loihi aku kana mau olelo, aole i pau loa i ka paa.

            Kokua mai o Mr. Kaluapihaole i ka Bila, a olelo mai, aole ia i hoounaia mai i ka Ahaolelo a me na hoa e ae, e kau kanawai no ka poe mahiko wale no, aka, no ka pomaikai nui o ka lehulehu.  E koho ana au i ka Bila, i mea e laweia aku ai na kaumaha nui o na kanaka ilihune. Ua hoopuka oia no ka hana maalea o na ona mahiko, i ka haawi i mau dala i na Luna Kepa, a na lakou e hele e hoowalewale i na kanaka, me ka haawi nui i na dala ohi mua.  I ka hoopaa ana i na dala, kepaia no kekahi mau makahiki, a hooliloia aku la i ka Haku hana ana i makemake oie ai (He nui aku na olelo aloha makaainana a J. Kaluapihaole. Pomaikai kakou i na penei ka nui o na luna.)

            Olelo mai o Mr. Kuapuu, o ke Kanawai o na Haku a me na Kauwa, ua like ia me ka moku popopo e poho ana.  O ka nui o na pilikia o na kanaka o kekahi mau hihia a’u i kokua ai ma Koloa, ma keia palapala hoopaa no.  O ka lehulehu o lakou, aole e hiki e hookaa i na auhau mamuli o ka hana hewa o keia Kanawai.  Aole ona manaoio i oa iekmaka a mr. Hikikoki mawaena o na paahana a me ka Lunamakaainana a na Mahiko i koho mai ai.  Ma kona manao, aole ia e hoeha ana i na Mahiko, a e holoi ana paha, aka, e hana ana oia ma kona manao he pono a he oiaio i mua o na kanaka.

            Kokua mai ka Loio Kuhina i ka noonoo ana i ka Bila, a e loaa no kana haiolelo ma ko makou mau manao pepa o keia la, malalo o ke poo: “Ku Haiolelo a ka Loio Kuhina i mua o ka Ahaolelo no ka hoopau loa i ke Kanawai o na Haku a me na Kauwa.”

            Olelo mai o Hon. C. R. Bihopa, o ke kue i ke Kumukanawai o keia Kanawai mawaena o na Haku a me na Kauwa, aole no i maopopo ia’u, no ka mea, aole au i ike nui ua kokua no, oia i ka pono o ke Kanawai e ku nei, a hoohele ae la kana kamailio ana no ka pomaikai o ka aina, a no ka nui o na waiwai mailoko mai o na Mahiko.  He loihi aku no koe, aka, ua maopopo ae la no he kue oia i ka Bila.

            Kamailio mai o Mr. Laiana, a e loaa no kana hailelo ma ko makou manao pepa.

            Hoopanee ka Hale.

 

La Hana 27 - Poalua, Mei 31.

Hoomaka na hana e like me ka mau.

Hoike mai ke Komite Hoonaauao, e hoapono ana i ka hoopii a Lahaina, e kukuluia i elua Kulahanai no na keikikane a me na kaikamahie ma na mokupuni nui a pau.  Aole i hoapono keia Komite i ka hoopii a ko Hilo, e noi ana, e hookuuia na auhau o na makua i loaa na keiki ekolu.  Hoaponoia ka hoike.

            Heluhelu mai o Mr. Naili, he olelo hooholo e noi ana i $350, i Hale Hookolokolo no Koolauloa.  Waihoia i ke Komite Wae.

            Hoolaha mai o Mr. Kaiue, he Bila e hoololi ana i ka Pauku 20 o ke Kumukanawai.

            Hapaiia ka hana o ka la, oia ka Bila a ke Komite no na auhau.  Komite ka Hale, noho o Hon. W. P. Kamakau ma ka noho.

            He Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ka auhau o na holoholona, a e hoopau loa i na Pauku mai ka 491 - 497 o ke Kanawai Kivila.  Heluheluia na Pauku a hoololiia, a hoohohoia ma ka heluhelu alua.  Penei ka Bila: Na lio, he hapalua dala, a o na kekake a me na hoki, he hapalua, a o no ilo pakahi, he hookahi dala, me ka medela apo a-i, na ke aupuni e hoolako mai.

            Hoololi mai o Mr. Laiana, o na auhau no na ilio wahike, i $1.50.

            Manao o Mr. Hikikoki, he hana Kumukanawai ole keia.

            Olelo mai hoi kekahi hoa, ua like no a like ka hewa o ka liowahine me ka iliokane.

            Ninauia ka hoololi a haule.

            Hoopauia ke Komite, a kauohaia ka Bila e kakau poepoeia.  Hoaponoia.

            Heluheluia he Kanawai e hooponopono ai i ka auhau a me ka ohi ana i na auhau malona o na waiwai.  Heluhelu alua ia a noonooia i ke Komite o ka Hale.  Noho o Mr. Kaluaipihaole ma ka noho.

            Heluheluia ka Bila a pau, a noonoo pakahiia ma na pauku.

            Kokua mai o Mr. Hikikoki i ka hooholo ana i ka pauku mua.

            Olelo mai ke Kuhina Waiwai, aole o’u kue i ka Bila, aka, ina e holo ana, auhea ke ano e ae mamua o ke Kanawai e waiho nei