Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 25, 18 June 1870 — Page 2

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Brandi
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, IUNE 18, 1870.

            Hoolaha mai ka Loio Kuhina, no ka hoomahuahua ana aku i ka maoa o ka Lunakanawai Hoomalu.

            Heluhelu mai o Mr. Kaukaha he olelo hooholo, e noi ana i na Puali Koa Pualu, na Puali kinai Ahi a me na Makai, e komo iloko o ka huakai Iubilc. Hooholoia.

            Hoolaha mai o Mr. Kamikana, he Bila no ka hoonaaoao ana i na keiki Hawaii i 4 ma ka oihana lapaau haole.

            Heluhelu mai o Mr. Laiki i ka Bila no ka hoohoihoi ana i ka oihana hulu hipa a me ka Pulupulu. Hooholoia ma ka heluhelu mua, a kauohaia e pai.

            Hoolaha mai o Mr. Laiki he Bila e hoohoihoi ai i na moku okohola Hawaii.

            Hooniele mai ke Kuhina o ko na Aina E, i kekahi mau olelo i puka ma ka nupepa a H. M. Wini, o ka Poaono, Iune 11, a kauoha i ke Kakauolelo e hoopaa i kekahi o ia mau olelo.

            Heluhelu mua mai o Mr. Kepoikai, he hila e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ka Papa Ola, i hoaponoia i Iune 1868. Ua hooholoia ma ka heluhelu mua.

            Heluhelu mai o Mr. Kamikana he Bila e hookaawale ai i Aha Kaapuni no Hawaii. Kauohaia e pai.

            Hapaiia ka hana o ka la, oia ke Kanawai e kau ana i na auhau maluna o na aina i hoopomaikaiia. Komite ka Hale, a noho o Mr. Kamikana ma ka noho.

            Mahope o ka hoopaapaa ana, ua hoopauia ke Komite.

            Ma ke kapae ana i na rula, ua heluhelu mai o Mr. Ailune he olelo hooholo,e e hoopanee ka Hale a ka la 16. Ma ka hora 9 kakahiaka o ka la 15, e halawai na hoa ma keia Hale, a komo aku i ka huakai Iubile.

            Hoopanee ka hale

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, JUNE 18, 1870

MAKAHIKI IUBILE 1870.

            Ua weheia ka Iubile o keia makahiki ano nui, ma ka Haiolelo Iubile a Rev. M. Kuaea, maloko o ka luakini o Kawaiahao, hora 10 ½ o ke kakahiaka Sabati, Iune 12, mailoko mai o ke poolelo ma

            O1hk. 25:11. "He Iubile auanei ia makahiki kaalima ia oukou."

            O ka huaolelo Iubile, he huaolelo Hebera ia. O kona ano, aole no i like ka manao o ka poe wehewehe; o ka manao o kekahi, no na pu i hanaia ma ke ano kiwi hipa, i puhiia no ka Iubile; o ka manao o kekahi, aole no ka pu, no ka leo wale no o ia mau pu; o ka manao o kekahi, ua kapaia mamuli o Iubala ka makamua o ka poe hookani i ka Lila a ma ka ohe; a ma keia pauku, a me na pauku ae ma keia mokuna, he makahiki hoomaha, a olioli, no ka hookuu ana i na pio.

            Mamuli o na hiku ka helu ana, penei: E ono la, a o ka hiku o ka la, he Sabati ia, ua kapaia he Sabati la; a ehiku Sabati la, oia ehikuhiku la, oia he kanaha kumamaiwa la, a o ke kanalima o ka la, oia ka ahaaina berena huole, ka ahaaina moliaola hoi; eono makahiki, a o ka hiku o ka makahiki, he Sabati makahiki ia; a ehiku Sabati makahiki, oia he kanaha kumamaiwa makahiki, a o ke kanalima o ka makahiki oia ka Iubile, e like me ia i hoikeia ma keia pauku.

            O na hana iloko o ia makahiki, o ke puhi i ka pu o ka Iubile, ma na aina a pau o ka Isaraela; He wa e hoomaha ' i i ka aina aole e mahiai; he wa e hoi ai kela ohana keia ohana i ko lakou aina iho, he wa e hoihoi ai i na lihi aina, a me na apana aina i kuaiia ia hai; he wa e hookuu ai i ka poe aie; he wa e hookuu ai i ka poe e paa ana iloko o na halepaahao; he wa e hookuu ai i na kauwa kuapaa, nolaila i oleloia 'i, he wa e hookuu ai i na pio.

            O keia mau hana iloko o ka Iubile o ka Isaraela, ua pili ia lakou wale no, aole ia kakou, a me keia ao holookoa, aka, o kona io, a me kona ano hoailona, ua pili ia kakou, a me keia ao holookoa. No ka mea, o ka io o keia Iubile, oia no ko Iesu Karisto make ana ma ke Kea i kalahala, a i hoola no keia ao a pau, i hookuuia na pio a ka hewa, e paa ana malalo o ka inaina i ke Akua.

            O ko Iesu make ana, a me kona alahou ana mai ka make mai, oia ka hoomaka maoli ana a ko ke ao nei Iubile: O ka hiki ana aku o ka Euanelio i kela lahui keia lahui, oia ka hoomaka ana o ka Iubile o ia lahui. Pela hoi, o ka hiki ana mai o ka Euanelio i keia lahui, i ka makahiki 1820, oia ka hoomaka ana o ko Hawaii nei Iubile. O keia mau makahiki he 50 oia ka wa o ke puhi ana i ka pu o ka Euanelio no ko Hawaii nei Iubile.

            1. O ko Hawaii nei nono pio ana. 2. O ka poe i hookuuia i keia Iubile. 3 O na hua maikai o keia kau Iubile. 4 O ka kakou hana mahope o keia kau Iubile.

            1. O ko Hawaii nei nono pio ana. Mamua aku o ka hiki ana mai o ka Euanelio no Iesu i Hawaii nei, ma o Binamu ma, e noho ana ko kakou poe Kupuna iloko o ka pouli a me ka malu o ka make. Ua moe aku a moe mai na kane a me na wahine, haalele aku a haalele mai; no ia mea, ua pepehi menemene ole na wahine i na keiki a lakou ! ma ke alo no o na kane i kekahi wa. Heaha la hoi ia mea i ka makuakane, no ka mea, aia kona manao i ka wahine hou.

            Ua pepehi aku a pepehi mai na kanaka, kekahi i kekahi; powa aku a powa mai; hao aku a hao mai; aihue aku a ihue mai; aole walu iki o ke kino a me ka waiwai, no ka mea, aole mea hoomalu. O ka ikaika a me ke akamai i ka luo, oia ke kanawai a me ka lunakanawai o ia wa.

           

 

            Ua uhi paa ia ka aina e ka pouli o na hana lealea o kela ano keia ano. e kauo ana i na makoa a me na keiki iloko o ka hewa a me ka haumia a pau. No ka mea, o na mele a lakou, a me ka hula ana, e alakai ana na ia i ka moekolohe , a me ka haumia a pau. Ua hiki no i ka mana o kekahi mau aha lealea ka hoohui i ka hai kane me ka hai wahine a hele aku ma kehi e e hooko ai i ko laua mau iini. Ua hiki hoi i ka mana o na aha lealea kanikau ke hele kohana, noho kohana, a moe kohana, me ka manao ole ae he alii a he makaainana. Hui aku a hui kalo i ka nawao. Hapala ka ele na ke kea ka ai.

            O ka pouli o na hana piliwaiwai kekahi he mau hana oluolu kekahi, a he mau hana weliweli kekahi, ua hiki ke hoohakaka i na kanaka me he holoholona la, ua maule a make maoli kekahi poe. He mea weliweli na pili, ua pili i ka waiwai kekahi, a i ke kino a mena iwi kekahi. Ua hiki no i ke kane ke pili i kona ohana, ke pau ka waiwai maoli i ka lilo, me ka olelo ana, aia ka pili i ka hale, he kumulau puaa me na keiki, oia no ka wahine a me na keiki.

            He mea weliweli na kaua o ko kakou aina i ka wa kahiko! Ua luku aku a luku mai, me ka anai loa aku i ka poe e noho malie wale ana, me ka hookolo loa aku i ka poe i mahu ka a pee ma ka nahelehele, me ka uwe alala o na keiki me ka hoomainoino loa i ka heana o ka poe pio i make.

            O ka pouli oi loa nae, o ka ike ole i ke Akua oiaio nana lakou i hana, i kiai, i hoomalu, a i hoolako i na mea a pau, pohaku, manu, ia, mea kolo, a me na mea uhane o ka poe i ma ke, me ka lawe aku i na mohai i mua o na kii me ka makau, a me ke eehia, me he mea mana la.

            He nui na mea e pouli ai keia lahui i ka wa kahiko, a ke mau nei no kekahi o ia mau mea a hiki i keia wa. Nani no ka pouli a me ka poino! Aole mea nana e hookuu mai keia halepa ahao ae, ke ole e make o Iesu Karisto.

            11. O ka põe i hookuuia i keia Iubile. Ma ka Iubile o ka Isarela, ua hookuuia na pio a pau, a koe ole hookahi, aka, o ka poe pio a ko hewa, malalo o ka inaina o ke Akua, ma keia pae aina, a me ke ao holookoa, aole e hookuu waleia. aole hoi e hookuu pau loa ia i ka wa hookahi. no ka mea, e like me ka makemake, a me ka manaoio o ke kanaka ia Iesu Kristo, pela kona hookuuia, no ka mea, o ko Iesu ma ke ana ma ke Kea, oia ko ke ao nei Iubile, a o ka hiki ana aku o ka Euanelio i kela lahui keia lahui, oia ka hoomaka ana i ka Iubile o ia lahui. Pela hoi, o ka hiki ana mai o ka Euanelio i Hawaii nei, i ka la 30 o Maraki 1820 o ka hoomaka ana ia o ko Hawaii nei Iubile, a o ka hoolaha ia ana o ka Euanelio ma keia Pae Aina i na makahiki he 50, oia ke kau o ke puhi ana i ka pu o ka Euanelio no ko Hawaii nei Iubile. E olelo ana:

            "E hele mai oukou a pau loa i o'u nei, e ka poe luhi a me ka poe kaumaha, na'u oukou e hoomaha aku." "Owau no ka puka: Ina e komo kekahi ana o'u nei, e ola ia, a e komo mai ia iloko, a e puka aku i waho, a e loaa iaia ka ai." "Owau no ke ala, a me ka oiaio, a ke ola, aole kekahi e hiki i ka Makua, ke hele ole ia ma o'u nei." "E mihi oukou, no ka mea, ua kokoke mai nei ka aupuni o ka lani." "E nana i ke Keiki Hipa a ke Akua, nana e lawe aku ka hala o ke ao nei." "O ka mea manaoio i ke Keiki, he ola mau loa kona; aka, o ka mea manaoio ole i ke Keiki, aole ia e ike i ke ola." "Ke olelo mai nei ka Uhane a me ka wahinemare; E hele mai. A e olelo hoi ka mea i lohe; E hele mai. A o ka mea makewai la e hele mai ia. A o ka mea makemake, e lawe wale ia i ka wai o ke ola." O ka poe i lohe i keia leo o ka Euanelio, i puhi mau ia iwaena o keia lahui, a manaoio ia Iesu, ua hookuuia lakou mai ke pio a ka hewa, a i ke ola mau loa i kela ao pau ole. E like me ka Iesu i olelo aku ai ia Nikodemo. "A e like me ka Mose kau ana i ka naehesa iluna ma ka waonahele, pela e pono ai ke Keiki a ke kanaka e kaulia'i. I ole e ma ke ka mea manaoio ia ia; aka, e loaa iaia ke ola mau loa."

            Iloko o keia Iubile, ua nui ka poe i manaoio ia Iesu Kristo, a hookuuia i ke ola mau loa.

            No ka mea, ma ka manaoio i hu ai ko Heneri Opukahaia aloha i kona lahui e kulou ana imua o na kii, oiai oia ma ka aina Hikina; a hoomakaukau iho la iaia iho ma ka Euanelio, no ka hui mai e alakai i kona lahui ia Iehova ke Akua oiaio, a ia Iesu ka Hoola a me ka Uhane Hemolele ka mea hoomaemae, ke Akua Kahi-Kola mau loa. E noi ana hoi me ka waimaka ma ke alo o na haipule o ka aina Makua, e hoomanao i kona lahui, a e lawe mai hoi i ka Euanelio. A make iho la ia ma ko lakou alo iloko o ka Haku, a hookuuia aku la iloko o ka Iubile maikai a mau loa aku no. Oia ka hua mua o keia lahui i hookuuia, a i lilo hoi i Monkuakahi no ko Hawaii nei Iubile. Ua aie nui keia lahui iaia.

            Aole nae i makehewa ko H. Opukahaia manaolana no kona lahui, no ka mea, ua lilo kona waimaka a me kona aloha i kona lahui a me kona make lanakila loa ana iloko o ka Haku, i Sila e hoopaa loa ai i ka manaolana iloko o na haipule a Amerika Huipuia, e lawe mai i ka Euanelio i keia Lahui. Nolaila, ua hui koke lakou. a kaheaia o Binamu a me Tatina e lilo i mau Misionari no Hawaii nei, oiai laua e noho ana iloko o kekahi Kula Kahunapule. A ia laua i puka ai, a hui me kekahi mau hoa e ae, oia hoi o Wini ma, a o ko lakou holo mai no ia i Hawaii nei, a ku mua ma Kawaihae, i Hawaii, oia ka wehe ana o ke alaule o ko Hawaii nei Iubile. A ae na'lii e noho heao lakou ma Hawaii nei i hookahi makahiki -- oia ka o ana mai o na kukuna o ka Euanelio e wehe ae i ka pouli o ka po a me ka malu o ka make e uhi paapu ana maluna o keia lahui.

 

 

            Mai ia wa mai a hiki i keia wa, ua awakea ka naauao a me ka pono Karistiano maluna o keia lahui; a ua nui hoi ka poe i manaoio ia Iesu Kristo, a hookuuia iloko o ka Iubile maikai a mau loa aku no.

            No ka mea, ma ka manaoio hoi i lilo ai o Keopuolani, ka makua'lii i hua mua no ka Euanelio ma Hawaii nei, ka mea nana i hoomaka i ka ainoa ma keia pae aina. Nana hoi i haawi ae i kana mau Keiki Alii (Kauikeaouli a me Nahienaena) i ka naauao a me ka pono Karistiano. Ka mea nana i hoomaka ae e haalele i na kane lehulehu, a lawe i hookahi kane wale no, elike me ko ke Akua makemake. Oia no kai kauoha ae mamua o kona make ana. Aole make moepuu,aole kaakumakena, no ka mea, ua haawi oia iaia iho no ke Akua o ka lani. No ka maikai a me ka oiaio o kana ao ana, ua komo kona inoa iloko o kekahi himeni kahiko, penei: "Pela mai Iolani, Ko Hawaii nei Alii."

            Ua make ia ilk o ka Haku, a ua hookuuia iloko o ka Iubile maikai a mau loa aku no.

            Ma ka manaoio i hoomakaukau ai o Elisabeta Kaahumanu i kona poe aialo ma ka heluhelu a me ka pono Karistiano a hoouna aku ma na aina a puni keia pae aina i mau kumu. e ao aku ai i ka naauao a me ka pono mau loa.

            Ma ka manaoio i kaapuni ai oia i keia pae aina, e hoohuli i na'lii a me na kanaka ma ka pono o ka olelo a ke Akua. Me ke kau pu i na Kanawai e kinai ana i ka hewa, i kanu aku ka pono. Me ka olelo iho, "O ka olelo a ke, Akua, oia ke kahua a me ka honua o ke aupuni o a'u alii" (Kauikeaouli a me Nahienaena)

            Ma ka manaoio i pane aku ai i Kapiolani ia Rikeke no kana ninau, "Ina lohe au i ka olelo makai no Iesu, olioli kuu naau, kau nui kuu manao i ke koko hala ole o Kristo. A lohe au no ke Akua, hele no kuu naau ilaila, a lohe au no ka lani, pii no kuu naau ilaila."

            Pela no ia i pane aku ai i ka ninau a ke Kauka nana e oki ana i kona waiu, "He eha no, aka, ua kau aku kuu manao ia Iesu Kristo, i kona eha ana ma ke kea no'u."

            Ma ka manaoio no oia i pane aku ai i ka ninau ana mai a kekahi i kona wa e mai ana, "Ke ae aku nei au i ka manao o ke Akua, in a e manao ia pela -- makemake no au e hele a noho pu me ke Akua, i kaawale au i na hewa. Mamua makau au i ka make, aka, ano, ua pau ia ia Iesu." A make iho la ia iloko o ka Haku, a hookuuia iloko o ka Iubile maikai a mau loa aku no.

            Ma ka manaoio i kukulu ae ai o Kuakini i na luakini a puni o Hawaii. O Mokuaikaua ma Kailua, o Mahiki ma WAimea, i Kohala, o Kalahikiola ma Nunulu, o Eleio ma Hamakua a me Haili ma Hilo, i wahi e akoakoa ai na kanaka e lohe i ka olelo a ke Akua a me ke ola ma o Iesu Kristo la. A make iho la oia iloko o ka Haku, a hookuuia iloko o ka Iubile maikai a mau loa aku no.

            Ma ka manaoio i ae ole aku ai o Batimea Puaaiki, i ke koi ana mai a na'lii e hele aku e hula imua o lakou, mamuli o kana hana mau, i ka i ana aku, "Ua pau ko'u hookauwa ana na Satant, ke hookauwa nei au na ke Alii nui o ka lani."

            I ka wa e kamakamailio ai kona poe makamaka me ia, no ka loihi o kona mai ana, a pane mai la ia, "Eia no au iloko o ke kula maikai, aka, he haumana palaka no au" -- me kana pule mau, "E ka Haku, e aloha mai ia'u i ka mea i hewa." Ke waiho la imua o oukou kona moolelo holookoa. E huli iho a e hoohalike me ia. Ua make ia iloloko o ka Haku, a ua hookuuia i ka Iubile maikai a mau loa aku no.

            E pau ana ka manawa, ke hai aku i ka noho Karistiano ana o Kaumualii, ke'Lii o Kauai, ka hua mua hoi oia Mokupuni a me ka moolelo o ka noho haipule ana o Kinau, Kekauluohi, Hoapili-kane, Hoapili-wahine, A. Paki a me M. Kekuanaoa, a hiki mai i keia wa.

            III. Na hua o keia Iubile, o ka naauao. -- Ua ukali mai ka naauao mahope o ka pono Euanelio, me he hoa pili la o ka hoopomaikai i ka lahuikanaka. Ua holo loa ka hoonaauaoia ana o keia lahui, no ka mea, ua oleloia. "Aole i hala na malama elima mahope iho o ka hiki ana mai o na Misionari mua, aia he hoike kula ma Honolulu." Pela no hoi, ua oleloia, aole i hala ka makahiki hookahi, a ua ike na elemakule a me na luahine i ka heluhelu.

            Mahope mai, ua puni keia pae aina i na kula; a ua kukuluia he Kulawae a me ke Kulanui o Lahainaluna, kahi e hoomahuahua a e ai i ka ike a me ka naauao. a piha ka aina, a ua helu pu ia kakou me na aupuni naauao. Ua hiki no ia kakou ke kaena ae, "Aohe Lahui i holomua, a i hoonaauao like ia e like me ko kakou." Ma na aupuni naauao o ka honua nei, ua naauao ka hapa uuku. a he naaupo ka hapanui, koe wale no o Amerika Huipuia.

            O ka malu. He lahuikanaka malu ole keia i ka wa kahiko, pepehi aku a pepehi mai, powa aku a powa mai, aihue aku a aihue mai. Aohe malu iki o ke kino, ka waiwai, aka, i keia au Iubile, ua malu ke kino, ka waiwai, ka hoomana ana a me na mea a pau, no ka mea, ua ulu ka naauao a me ka pono Karistiano; ua loaa ke Kumukanawai a me na Kanawai a me ka poe nana e hooko, a malu iho la. E like me ka olelo kaulana a ke alii koa kaulana, nana i nai a puni o Hawaii nei a lilo i aupuni hookahi, e olelo ana, "E hele ka elemakule, ka luahine a me ke keiki a moe i keala."

            Ua lohe au i ka hele makaikai ana mai nei a Ke Keiki Alii, ke Duke hoi o Edineboro

 

 

a hiki i Hawaii nei, ua kiai mau ia e na koa, me ka pakele mahunehune hoi i na lima o ka poe powa. Aka, i kona noho ana maloko o keia aupuni, aole mea kiai i kona have a me kona pa i noho ai, a me kona hele ana ma ke alanui, no ka mea, ua hoaiai ae ko kakou Moi K. V. i ka malu o kona aupuni, a no kona lahui. Ilaila ua haaheo pu ae la kakou i ka maluhia o ko kakou lahui, aohe kupu, aohe ea o ka aina. Ua malu ke kula aohe lele pueo, ka ua mea o ka malu i ka Euanelio.

            Ua kue mai kekahi mau aupuni, ua hao i ka waiwai, ua lawe i ke Ea o ka aina, aka, ma ka pono a me ka oiaio, a me ka pule a na haipule Euanelio, ua hoka na enemi, a ua lanakila ke aupuni liilii Karistiano.

            O ka maemae. Ua maemae ke kino o na kanaka, ua uhiia ke olohelohe o na kino mai luna a lalo, aole wahi wehena i ka haole, ua like a like i ka lau o ka moe, i wehena wale no i ka ili.

            Ua maemae no hoi na hale, ua ukali aku no a like me Limunui. Ua maemae na ohana, a me na alanui a puni ka aina, ua hiki i na lio a me na kaa ke holo me ka oluolu kupono.

            O ke kuonoono. He lahui kanaka ilihune, a paialewa wale no keia; no ka mea, aia wale no i na alii ka aina, a o na kanaka, e noho wale ana ma na aina malalo o na'lii, a i pau ka makemake o ke alii, e pai wale ia aku no na kanaka, a hele kuewa wale, a hoopilimeaai wale no kekahi. Aka, i ka naauao ana o keia lahui, a me ka hula nui ana o na'lii a me na kanaka i ka pono Euanelio; ua alakaiia na'lii. e haawi aku i kuleana aina i na kanaka ma ke ano alodio, i pau ka palaualelo. Ua loaa keia pono ma ka lokomaikai o Kauikeouli, mamuli o ke alakaiia ana e ke Kumu Euanelio. He pono pilipaa loa keia i loaa ia kakou, a ke haaheo nei kakou me ka olelo ana. "He mana ko'u ma ko'u kuleana." Mamuli o keia pono, ua kukulu hale na kanaka, a uamahiai no lakou iho, a ua kuonoono ka hapanui o na kanaka. No ke ahaia? No ka pono o ka Euanelio. He nui no na hua maikai, owai la e hiki ke helu, no ka mea, ua ulu, ua lau, ua hua, ua ewe a kawowo ka hua o ka pono Euanelio.

            IV. Ka kakou hana mahope o keia Kau Iubile. Ua hala keia kanalima makahiki o ke puhiia ana o ka pu o ka Euanelio ma keia pae aina. Ua hookuuia kekahi poe, a ua paa mau no kekahi poe, a i ka make mau loa. Ua nui no hoi na hua maikai i hoohuaia mai i keia kau. He nui no nae ka hana i koe, nolaila e na haku a me na'lii, e ku iluna a e alakai i ko oukou lahui ma ka pono Euanelio, e like me Kaahumanu ma. O oukou hoi e na makua a me na kumu, e malama i na keiki me ka maemae, me ka naauao, a me ka haipule, no ka mea, o lakou no ke Ea o ka aina, ka anoano hoi e ulu hou ai keia lahui.

            O oukou hoi e o'u hoa Lahainaluna, e hooikaika loa kakou e alakai i ko kakou lahui ma ka noonoo a me ka pono, no ka mea, o kakou ka poe e ola ai ko kakou lahui. ke alakai pono kakou, o kakou no hoi ka mea e make ai, ke alakai hewa kakou, no ka mea, o ke alakai hewa ana a ka poe naauao, e holo no ia, e like me ka pahi umiumi e hoopau malu ana. O oukou hoi e o'u  hoa Kahunapule Hawaii, Ua kanaka makua kakou; a ua ili mai iluna o kakou ka aahu kahuna o na makua (Misionari) o kakou, e waiho mai ana i ka hookele o ko kakou lahui ia kakou no na mea o ka uhane, nolaila, e hookanaka, e koa hoi, e haawe ana i ka pahikaua o ka uhane, me ke apo ia kakou i ke apo o ke kuikahi a me ka lokahi, iloko o ka manaoio, ka manaolana a me ke aloha.

            "E ola ka Lahui a me ka Moi i ke Akua."

 

LA IUBILE, POAKOLU IUNE 15

            I ke kakahiaka o ka la kulaia Iubile, oia hoi ka Poakolu iho nei, ka la a kakou i anoi nui ai e hoohauoli i ko kakou hiki ana i na makahiki he kanalima o ka hoonaauao ia ana; -- ua mohala mai la kona malamalama ma Honolulu nei me ka omamalu ana o na ao kaalelewa a puokooko mai la na kukuna haoa o ka la, me ke ano moluluhi molulea, aole nae i haawi mai na ao i na kulu. wai lani koikoi. He papuhea ana, he pakaawili okai kakaikahi ana a na makani, a hiki wale i ka wa i ike ia aku ai na pipa alanui e lihau ia mai ana e na kanaka, a e alaa-papa ia mai ana hoi e ka poe i hoolana ia mai na puuwai, no ua la nui nei, a me ka manawa hoi a lakou e hanu ana i ke kanalima o ko lakou mau makahiki o ka hoonaauao ia ana, a kakou hoi e kapa aku ai ano, he MAKAHIKI IUBILE AO PALAPALA (!) keia no kakou e Hawaii.

            Kanalima makahiki i hala aku, i na Misionari e holo mai ana ma na moana kai la polipo o ka Atelanika a me ka Pakipika, mai ka Ripubalika mai o Amerika Huipuia, e lawe mai ana i ka lama ku o ke ola i na kupuna a me na makua i hala aku, ua hoohiolo e ia ko kakou mau akua kii laau. pohaku a me na ano hoomanakii a pau o kela wa pouli o Hawaii nei; a ma ka la 30 o Maraki 1820 keehi mua ae la na wawae o na Misionari Makua Rev. A. Binamu nana kaikamahine me kakou i keia la e olioli nei, a me Rev. Mr. Wini, Rev. Kakina, na laua na wahine i hooloihiia mai, a ike i keia la Iubile a kakou e kulaia nei me na Hawaii ponoi no lakou na iona Toma Hopu, Keikenui, a me Honolii ma ke one o Kohala i Hawaii nui o Keawe. Ma ka la 1 o Aperile, kalewa ae la lakou ma Kawaihae, a kau pu mai la o Kalanimoku Alii a holo aku, a ma ka la 4 o ia malama no, kuu iho la ka heleuma o ko lakou moke ma ke awa kai malino o Kailua.

            Malaila, e akoakoa ana na Alii a me na Kaukau Alii, aka, me ka manao hookiekie ole o na Misionari, ua noi aku lakou i na

 

 

Alii me ka haahaa, e ae mai e lele lakou mauka o ka aina, a e hoike aku i ka malamalama o ka Euenelio; mahope o ke kali hoomanawanui ana, ae ia mai ma ka la 12 e lele i uka, a ua piha ae la na Makua Misionari i ka olioli i ka hiki ana mai oia lono, e hoao i ka lakou hana, in a he maikai a i na paha he ino.

            Oiai o ka lakou hana ana, ua ku no ia i ka maikai. a he oiaio maoli o ka Uhane Hemolele pu me ka hana a keia poe. Ua huli koke ae la na Alii, ua aluka mai la na makaainana e komo. a aole i loihi aku, huli ae la ka lahui holookoa mai kela a me keia pea o ka aina.

            O keia la 15 o Iune 1870, he la nui keia no ka poe a pau i ike i keia la, mai ke nui a ka liilii mai ka elemakule a na opio, mai ka poe iluna loa a i ka haahaa.

            Mai oi loa aku paha ka pono i na malama ia e kakou ka la 12 o Aperila i hala, aka, aole no paha kakou e hoahewaia ke malama i kekahi la o keia makahiki, oiai, oia no ka puni ana o na makahiki he kanalima.

KA HOONOHO ANA O KA HUAKAI.

            I ka hora 9 a me ka hapalua ka hoomaka ana o ka hoonoho o ka huakai, ma Kawaiahao. E like me ke ano o ka hoonoho huakai ana penei:

Puali Kaua Lio.

Na Kula Sabati o Kawaiahao, Ka Ahahui o na Keiki Misionari Hawaii.

Poe Puhi Ohe, Puali Koa "Haku o Hawaii Ponoi."

Na Koa Raipela

Ka Ahahui Euenelio Hawaii a me na Kahuna o na Aoao Hoomana a pau.

Na Hoa o ka Ahaolelo, Na Haumana Lahainaluna, Na Hui Hoole Waiona

Na Kula Sabati o ka Luakini o Polellewa me Kaukeano.

Kula Sabati o Kaumakapili, Ka Lehulehu.

            Hele ka huakai a puni ke kulanakauhale a hoi mai i Kawaiahao.

            I ka hora 11 ¼ ke komo ana o ka huakai iloko o ka luakini ma Kawaiahao. I ke komo ana mai o na poo, e haliu pono aku ana na huakumu ma hope iho o ka awai penei "1820 IUBILE 1870" malalo iho oia mau hua nui e kau ae la, e kau ana ka hua kumu o ke aupuni: "Ua mau ke ea o ka Aina i ka Pono."

            Ua hookaawale ia na noho o luna no na kamalii Kula Sabati, a ua hele no hoi ia mau noho a piha pono i na keiki i ka wa i hoonohoia ai, a he kakaikahi wale no na wahi kaawale no ka poe makaikai.

            He hapaha hora i hala ae ma ia hope iho, no ka hoonohonoho pono ana i na keiki a me na kanaka ma ko lakou mau wahi e noho ai, a i ka hiki ana i ka hapalua o ka hora 11 ponoi, aia hoi, komo mai la ka Moi Ilihia i ukali ia e ka Moi wahine kane make Ema, a me na Kuhina on a.

            "Ua hele wale a limua,

Onaona i ka hala me ka lehua,

He hale lehua no ia na ka noe-a,

O ka'u no ia e anoi nei-e,

E li-a nei hoi o ka hiki mai-a,

A hiki mai no oe,

Hiki pu no me ke aloha, a-lo-ha."

            Ku ae la na mea a pau iluna i kona komo ana mai, a haawi mai la hoi na Papa Himeni o Kawaiahao a me Kaumakapili i ke mele ana.

Ke Akua Mana mau,

Hoomaikai, pomaikai,

I ka Moi,

Kou lima mana mau,

Malama, kiai mai,

Ko makou nei Moi,

E ola e.

 

Haliu, malio mai,

Nana mai luna mai,

Kau pochi nei,

E mau kou ola nei,

Ke Akua kou kiai,

Ka pua nani e,

Hawaii nei.

 

Imua ou makou,

Ke Lii o na'lii,

E aloha mai,

E mau ke Ea nei,

O keia Aupuni,

E ola makou nei,

Ia oe no.

            Mahope iho o ka pau ana o ka himeni, hoomaha iki no kekahi minute, a noho like na poe a pau ilalo, alaila, mele hou mai la na Papa Himeni i ka Himeni hoano; "Pule a ka Haku," a mahope iho o ka himeni hoano, pule ia e ka Rev. L. Kamika, D. D.

            Ma hope iho o keia, himeniia mai ke mele.

                                                            1.         Puhi i ka pu oukou,

                                                                        Hookani maikai ae,

                                                                        I lohe ko ke ao,

                                                                        I keia pomaikai.

                                                                                    Ua hiki mai ka Iubile,

                                                                                    E ola e na pio e.

                                                            2.         Hapai i ka Mohai,

                                                                        Ke kalahala mau,

                                                                        He koko makamae,

                                                                        E malu ai ke ao,

                                                                                    Ua hiki mai ka Iubile,

                                                                                    E ola e na pio e.

                                                            3.         E na poino e.

                                                                        Na kauwa a ka po,

                                                                        Na paa i na aie,

                                                                        E ola ia Iesu,

                                                                                    Ua hiki mai ka Iubile,

                                                                                    Ou hoi oukou na pio e.

                                                            4.         Hoolohe mai oukou,

                                                                        la leo e ola'i!

                                                                        E holo ia Iesu,

                                                                        Ke Lii e malu ai.

                                                                                    He makahiki Iubile,

                                                                                    E ola e na pio e.

                                                            5.         E hoi pu kakou,

                                                                        I kahi e ola'i.

                                                                        I kona aina mau,

                                                                        E noho pomaikai,

                                                                                    Maluna mau he Iupile,

                                                                                    E ola mau na pio e.

 

 

            Ku mai la ka Rev. Clark D. D. ke Kakauolelo o ka "Papa Misionari Amerika i ko na Aina e," a kamailio mai elike penei malalo iho:

"No ka mea, ma keia la. ua waiho aku nei oukou i ka oukou mau hana me ka Ahaolelo o ko oukou Aupuni. a ua hele mai nei oukou ianei ae akoakoa ai. no ka olioli Iubile ana. Ke haawi aku nei au i ke aloha ia oukou, a me ka manao hauoli pu ana no ka ike ana i na mea i hana ia a me ka hoonaauao ana hoi. a ua ku ne hoi i ke aloha lahui, a Alii hoi ka haawi ana i na ahaaina no keia la, a oukou e kulaia nei. (Hoko o keia manawa i kani mai ai na pu o Puowina he 21.) Ke haawi nei kakou i na hana o keia la, a me na hauoli. no ka pono Karistiano a me ka Euenelio nana i hoomalamalama ia oukou nei. A o ko kakou malama ana no hoi ma keia ano, he hoomanao aloha ana ia o kakou i na poe haipule oiaio nana i hoolaha mai ka pono iwaena e oukou. O ko ke ao nei mau pono. oia ka hoonaauao ana, a me ke kalepa ana, aka, oi aku ka pomaikai o ka hana ana ma ka pono Euenelio. Heaha la ka ka hoonaauao i hana ai i na moku o ka Hema, ko Kina, a me ko Polunesia? No ke kalepa, a me na pomaikai o ia ano, no ka hooholo mua ana i ka waiwai, aka, o ka pono o ka Euenelio ka mea i ea ae. Ke komo aku la kka malamalama o ka Euenelio. Aka, mahea ka like ana o na moolelo o ka honua nei, e like me na mea i hanaia ma Hawaii nei? (Aole no.) O ka lahui naaupo, ua hoolilo ia i lahui naauao. Ua noho maluhia. a ua malama ia hoi, a hana ia na kanawai, a he Aupuni Kuokoa hoi. (Hehihehi nui.) Ua hoololi ia na hana piepiele kahiko, a ke hookomo ia ma nei ke kalepa ano hou ana. A maluna oe nae o na mea a pau, ua hoolaha ia aku ka pono Karistiano, a ke laha aku la ia ma na nina pegana. (Paipaiia.) O na hale maikai, na waiwai, a me keia halepule a kakou e noho nei, he mau hua no ia o ka pono Karistiano. Nohea mai la na waiwai kalepa, a me ka holomua ana o na hana o kela a o keia? Aole anei no ka pono Euenelio? (Hehihehi.) E hoomanao kakou i na poe i hala e aku a me kekahi mau poe e ae, i kokua nui ia oukou. Ia Binamu, Kakina ma, na makua nana i lawe mua mai i ka Euenelio i o oukou nei; ia Wini hoi: -- ia Laiana, ka hakumele kokua nui i ko Hawaii nei; -- ia Rikeke: -- Lim ikaika: -- Kalaimoku: -- Batimea ka makapo: -- ia Keopuolani, ka makuahine, a ke kaikamhine hoi a na'lii nui: -- ia Kaahumanu, ka makuahine o ka pono, a me Kapiolani. Ua hilinai ia no maluna o keia poe a pau na kumu, a me ke kahua i holomua ai ka pono Karistiano iwaena o ke Aupuni: -- nolaila, he pono ia kakou ke hoomahuahua, ke hoonui ae, a hoolaha aku, i holomua ai ka Euenelio? Ano hoi, ke noho nei kakou. e huna, e luhi me ka hoomanawanui ana i na ineu  o keia ao, aka, ma-o, he Iubile mau loa. (Paipai, a hehihehi nui.) I ka pau ana o keia haiolelo, memele mai la ka poe kamalii Kula Sabati i he mele."

                                                            1.         He aina nani Kamahao

                                                                                    Ma o, ma o, maluna;

                                                                        Uli na awawa me na puu

                                                                                    Ma o, ma o, maluna.

                                                                        Ane hoea mai la

                                                                                    Kolaila kahakai la

                                                                        Me kona ao laelae la

                                                                                    Ma o, ma o, maluna.

 

                                                                        Hui -- E hoe kakou, e hoe a mau.

                                                                                    Kokoke pau ka ino,

                                                                                    A komo i ke awa a ku

                                                                                    Ma ia kahakai olino.

 

                                                            2.         He la po ole nani mau

                                                                                    Ma o, ma o, maluna;

                                                                        He lei mae ole no kakou

                                                                                    Ma o, ma o, maluna;

                                                                        Hua'e na hua ono

                                                                                    A mau loa'e na pono

                                                                        A paa kuonoono

                                                                                    Ma o, ma o, maluna

                                                                        Hui -- E hoe kakou, e hoe a mau, &…

            Mahope o ke mele ana, ku mai la ke Kuhina o ko na aina e, His Ex. C. C. Hailasi, a kamailio pokole mai la no ke ano o ka hoomana ana o Hawaii nei i ka wa mamua, a haawi pu ae la i ka mahalo i na "Lunaolelo" (oia na Misionari) o ka manaoio ma keia Pae Aia; aka, he kaawale no ke ano o na hoomana ana. He hookahi no Akua a hookahi Euenelio, a maluna o ia kumu palahalaha, ua huipuia kakou a pau. Ua aie io no i ke komo ana mai o ka Hoomana Karistiano mamlui o ka hookomo ana mai o na Misionari hikimua o Amerika. Ma ka la Iubile a keia anaina e akoakoa nei, he hoomanao ana ia, aole ka Hawaii ma ke kulana e like me na Maori o Nu Kilau. Ma ka inoa a ma ka aoao o ko ka Moi Aupuni ua hoomaikai aku lakou i ka Luna nui o ka Papa Misionari Amerika i ko na aina e, oia o Rev. Kauka G. N. Kalaka, e like no me ko ke Aupuni Hawaii, hoomaikai mau ana i na makamaka a pau i hele mai ianei, in a he hoaloha no ke Karistiano a me ka hoonaauao ana i ka lahui. Mahope iho o ka Hailasi kamailio ana, ku mai la ke Kuhina noho o Amerika Huipuia, His Ex. H. A. Pierce, a kamailio mai la:

            "O ka ike kino ana o'u i ke ano o ka moolelo o ka Lahui Hawaii, a me ka hana a oa Misionari mawaena o lakou, oia no ko'u holo ana mai i Honolulu nei iloko o ka makahiki 1825.

            O ko'u noho ana ia nei no na makahiki he 13, me ka ike maka pu ana hoi i na hana o ia au i hala, ko'u mea i ike kino ai. Iloko o ia au kahiko, ua ike no au ia Kapiolani, Kalaimoku, Kaahumanu, Hoapili, Boki, Naihe, Kaikioewa, Kuakini, a me Hewahewa. A i na poe mai hoi o ia au, ia Kamehameha III, Kinau, Kekuanaoa, Paki, a me kekahi poe e ae, he nui. O na inoa alii, he nui o lakou a'u e hoomanao nei no ke