Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 30, 23 July 1870 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Nahua Patrinos
This work is dedicated to:  Helen and George Patrinos

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, IULAI 23, 1870.

 

Ma ke noiia ana mai, ua heluhelu aluaia ka bila a hooholoia.

        Noi hou ia mai e heluhelu akolu a hooholoia.

        Hapaiia ka hana o ka la, oia ke Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 146 o ke Kanawai Kivila ma ka heluhelu akolu, a hooholoia.

        No ka hana hou ole aku, nolaila, ua hoopanee ka Hale a halawai hou i ka la apopo hora 11.

 

NU HOU KUWAHO

 

        Ma ke ku ana mai o ka moku D.C. Murray a me ma mokuahi Ekake, mai ke awa mai o Kapalakiko, ua loaa mai ia makou na nu hou malalo iho, a ke waiho aku nei i mua o ko makou poe heluhelu na lakou e wae no lakou iho:

 

NO AMERIKA.

KUE IA NA PAKE MA NU IOKA.

 

        Ke hoouna mai nei na Elele o na Ahahui o ka Poe Hana ma Nu Ioka,  i na palapala hoopii i na Luna Senate o ka Ahaolelo nui o Amerika Huipuia, e noi ana, e kau i kanawai e papa ai i ka hoopae ana mai i na pake paahana. O ka bila i lawe ia i mua o ka Hale Ahaolelo Senate, e kue ana i na pake e noonoo koke ia no, ke pau ae ka noonoo ana no ka Bila Auhau.

        Ma ka halawai o ka Ahahui o na kanaka hana, no ka lawe ana mai i na pake iloko o Amerika, he hoomau ana no ia o ka hookauwa kuapaa; ua olelo na kanaka o ka mokuaina o Masekuseta, o ka uku o ka hoohauwa kuapaa he make.

        Ua olelo kekahi kanaka o Wyoming, oia o Mr. Nelson, i na aole e hiki i ke aupuni o Amerika Huipuia, ke kau pale aku i ke komo ana mai o na pake, he pono e hoopau ia ke aupuni.

        Ke noi nei lakou a pau me ka lokahi, e noi aku i na Ahaolelo nui elua, e hooholo i kekahi mau kanawai e pap aku ai i ke komo ana mai o na pake. Ua hooholo iho keia poe maluna, he mau olelo hooholo, a ua hoopuka ae kekahi mau haiolelo i na olelo oioi loa, e olelo ana, i na e poho keia manao e papa aku nei i ke komo ana mai o na pake, alaila, e hele kakou e paa i na mea kaua.

        Ma ka po o ka la 29 o Iune, ua hoeha ae na lala o na Ahahui Hana Lima o Nu Ioka, i kekahi mau pake kamaaina, o ia wahi no ko lakou ano pake a o ke kumu o ko lakou kue, no ka pau loa o ka hana i na pake.

        Ke manao nei ke Komite o ka mokuaina o Ilinoe ma ka aoao Ripubalika, e lilo ka hoopae ana mai i na pake, i kumu alakai e kukulu ai i ko lakou mau kahua koho balota.

        O ka manao o ka Bila i mua o ke Senate o Amerika Huipuia, e papa ana i ka hookomo ana mai i na pake iloko o ka aina, o ka hoopau ana i na pake mamuli o ka hoopaa ia ana no na makahiki ekolu a eha, a lawe mai i na pake e hoolilo aku, i ka mea koho mai ma ke kumukuai kiekie. Kue ke aupuni Amerika i na pake no na kumu he nui, a ae hoi o Hawaii e lawe mai i na pake ma ia mau kumu i ike ia he ino. Kupanaha ka hoonahoa o kahi aupuni uuku i mua o ke aupuni nona ka heluna o na kanaka i hiki aku i ke kanaha miliona. Ke hoomanao nei makou i ka olelo a Haku Bowring ia R. C. Wale, e i ana: "O na Pake, he mau kauwa maikai lakou ma na hana a pau ke wae pono ia, aka, i na he lehulehu o lakou e noho ana mawaena o oukou, e hehi auanei lakou maluna o ko oukou mau kanaka Hawaii a pau." I ka wa hea e hookoia ai keia wanana a Haku Bowring? I ka wa e pau loa aku ai na hana ia lakou la.

        Ua hele aku ka poe ana-aina i ka puali o Dariana, no ka makemake e eli i ala wai, a ua hele aku lakou a he iwakalua mile ka loihi mai ka aoao mai ma ka Atelanika, a ua loaa ia lakou malaila, o ke kiekie oia wahi, ua hiki aku i ka 309 kapuai. Ua nawaliwali ka poe hana ma ka hana ana a oi ae.

        E hoomakaia ana e hoomoe i waea olelo maloko o ke kai, mawaena o na mokupuni o Inia Komohana.

        Ua laweia ae imua o ka Ahaolelo Senate, he bila e hoanaokoa ai ia Nu Mesiko, i mokuaina malalo o ka ino o Linekona, a o ka aina o Inidiana, o Dougalas.

        Ke hoike mai nei na lono mai Kikako mai, ke hauli wale nei ko laila poe, e hoomakaukau kaua hou mai ana paha ka poe Ilikini.

        Ua laweia mai imua o ka Hale o lalo, he Bila Kanawai, e haawi ana i ka mana, e kukulu ai i Ahahui Hooholo Mokuahi mawaena o Amerika Huipuia a me Nu Holani, a ua waiho ia e noonoo.

        Ua hoea ae kekahi kai hoee ma Gaudalupe, a ua pahola laula aku la ia ma ka palahalaha o ka aina; a mahope koke iho no, ua kaua aku i na moku i ke kai.

        Ua hoike mai o Mr. Sumner, kekahi Luna Ahaolelo Senate, ma ka la 23 o Iune, he mau olelo hooholo e pili ana ia Cuba a me Sepania. Ua hoa hewa ia mau olelo hooholo no ka laua mau hana mainoino i na paahao o laua ma Cuba; a hoike mai i ka manao, e hoopau loa i na hookauwa kuapaa ana ma na palena aina o Sepania, e pili ana me Amerika Huipuia - haawi i na mahalo i ka poe kuokoa o Sepania, a hoike mai, e haawi aku ke aupuni o Amerika Huipuia i na mahalo i ko Cuba poe e hooikaika nei e kuokoa lakou.

        Ua hoouna mai la ke Alii-Kui o Inia Hikioa, he olelo i ka Peresidena U.S. Kalani e hoike ana ua olelo la, no ka paa pono ana o ka waea moe moana mawaena o Bomabe me Malta a me Falmouth. Ua hoounaia mai keia lono, ma ka la 23 o Iune, ma Bomabe, a ua hiki mai i ka Peresidena, ma ka hora 10 o ke kakhiaka o ia la hookahi.

        Ma ke kakahiaka o ka la 26 o Iune, ma na kulanakauhale o Nu Ioka a me Barukalina, ua ike ia ka naku ana iho a ke oiai ma ia mau wahi.

        Ua hiki ae o Lede Felanekelina a me kona hoahele ma Kapalakiko, mai Potalana mai, kahi ana i hele aku la e huli i na meheu o kana kane i poino, oia hoi ka Haku Pelanekelina.

        Mahope iho o keia manawa, ua ao ia na Makai o Nu Ioka, e hooko pono loa i ke Kanawai e papa ana i ke kuai ana o na wai ona i ka la Sabati.

        Ua hoouna aku ka Peresidena i Beritania Nui, maloko o ka waea olelo, he manao ho-alohaloha a kaumaha, no ka make emoole ana o ka Haku Calarendon, i ke kanahiku o kona mau makahiki ma keia honua.

        Ua hooleia ke kuikahi i hanaia, e hoohui mai ia Sana Dominigo me Amerika Huipuia, mamuli o ka like ana o na aoao elua ma ke koho ana.

        Ua manaoia, e kauohaia aku ana ke Kuhina Motley, e noho la ma ke alo alii o Ladana, e hoi mai i Amerika Huipuia, a e paniia knoa wahi e kekahi mea e.

        Ua haalele ka Loio Kuhina Hoare, i kona kulana Kuhina, a ua ili aku ia ia Mr. Ackerman.

        I ka la 4 o Iulai nei e haalele ai na moku heihei ke Cambria a me ka Sappho ia Queenstown, a holo heihei mai no Nu Ioka.

 

NO EUROPA

 

        Ma ka la 26 o Iune ma ke kulanakauhale o Ladana make emoole iho la kekahi o na Haku noho Oihana Aupuni o Beritania nui, ka Haku Carendon. Ua make aku la oia iloko o ka noho ana Oihana Aupuni, he Kuhina no Ko na Aina e, iloko o ke kanahiku o na makahiki e ke ola ana ma keia honua.

        Ma na nupepa, ua hiki mai na lono, ua haalele maoli aku ke Moiwahine Isabella no Sepania, i kona noho ana Moiwahine no Sepania, i mua o kekahi mau ike maka kupono, mahope iho o kona noho kaawale ana iloko o elua makahiki mai ke Aupuni mai ana i noho ai, a ua manao oia, o knoa haalele honua ana aku i ka noho ana alii, mamua o ke koho hou ana o kela aupuni i Moi hou, he alanui ia e laumania ai ke ala no kana keiki, ka Haku Auseturia. He nui na lono i hoea mai, ua makemakeia, e haawi i ka noho alii o Sepania i kekahi alii o Perusia, a he mau lono e ae no kekahi. Na keia mua aku, e hoike mai i ka oiaio o ka mea e noho ae ana ma ia kalaunu.

        Ua noi aku ke Aupuni o Farani ia Helene, e kipaku aku ia Gustave Flonrens mai Helene aku, no ka mea, o ua haole la, oia no kekahi alakai o ka halawai hoohaunaele ma Farani, i hopuia ai o Rochefort, ka lunahoopuka nupepa wiwo ole.

        Ma ka la 17 o Iune, oia ka puni ana o na makahiki he iwakalua kumamalima o ka Pope Pio IX noho Poo Pope ana.

        I mua o ka Hale Ahaolelo Alii o Ladana, ua waiho aku ka Luna Leta nui he manao, e hoomahuahua i ka holo ana o na kamailio ma waena o Enelani a me Irelani, a nolaila ua makemake ia e hoomoe hou i waea moe moana mawaena o laua.

        Ua loaa hou mai nei no ka Emepera omaimai o Farani i ka rumatika.

        Kokoke e hapai ia ka hana alawai ma ka puali o Korineko, ma ke aupuni o Helene.

        Ua hookipa ia kela kanaka eli alawai kaulana o Sueza, Lesseps, ma ka kulanakauhale o Livapulu, a e haawi ia ana ia ia kekahi ahaaina nui, ma ka pa Hale Alii o Crystal.

        Ma ka la akahi o Iulai, ua hoohakui iho ke olai ma Helene. Ua nalowale kekahi wahi mokupuni uuku ia manawa i olai ai, a ua luku ia kekahi wahi kaona.

        Ua hoike ia mai, ke manao nei ka Aha Kuhina o ke aupuni o Farani, e keakea ikaika loa aku, i ka lawe ana mai o Sepania, i kekahi alii o Perusia, a ua ae no ke alii i noi ia aku ai.

        He pepehi mainoino ana o na Karistiano, ma Pekina, o na Farani a me na Rukini. Na ka poe pake ka luku mainoino aku.

        Ma ke ahiahi o ka la 7 o Iulai, ua hiki mai na lono mai na wahi mai ekolu, Paria Madarida a me Balina, e hoike ana he aneane kaua paha auanei ma keia mua aku no ke kumu, o ka hoihoi ae ia Keiki Alii Leopald o Perusia, i Moi no Sepania. Ua hoike ka Moi o Perusia, i na e koho ka Ahaolelo Alii o Sepania i ke Keiki Alii, a laila e ku kokoke mai ana o Perusia ma ka aoao o Sepania. Ke noonoo pono nei no ka Aha Kuhina o Sepania, i ke alanui kupono kahi a lakou e hana ai, no na mea i hana ia e Serrano a me Prim.

        I ke aumoe o ka la 7 o Iulai, ma ke kulanakauhale o Madarida, ua hoike ia mai ka lono e like penei: "Ma ka halawai o ka Aha Kuhina i keia auina la, ua hooholo lokahi iho o Serrano a me na Kuhina, i ka Generala Prim koho anan ia ke Keiki Alii Leopold i Moi no ka Noho Alii o Sepania." Ua hoike mai na hoaloha o ka poe poo oihaina aupuni, o keia inoa, e loaa ana ia ia ka ekolu hapaha o na hoa o ka Hale Ahaolelo, i ka manawa e koho ia ai.

        Ua hiki ae ma Konatinopela ma ka la 7 o Iulai, ke alii-kui o Aigupita, a ua hookipa maikai ia oia e ke Suletana.

        Ma ka la 4 o Iulai, ua haalele kekahi mokuahi ia Ladana, a maluna o ua mokuahi la, he mau lako e hana hou ai i na waea moe moana o k Atelanika.

        Ua puni na kulanakauhale a me na kaona o Geremania, kahi a na haole Amerika i noho ai, i ka malama ana i ka la 4 o Iulai, oia ka la kuokoa o ka Ripubalika nui o Amerika Huipuia.

        Ua mare ia ka Earl o Derby me kekahi Couna i huna ia kona inoa. No ke aupuni o Beritania laua.

        E holo aku ana ka Hooilina Moi o Beritania Nui a me kana wahine alii, ke kamaalii Wahine o Denemaka, e makaikai ia Denemaka.

        Ma ka la abaaina o ke Suletana o Tureke i haawi ai ma Konatimopela, no ka hoomanao ana, i ko ua Suletana la kau ana ae i ka noho alii, ua hele aku ke Kuhina noho o Amerika Huipuia ia ahaaina. Ua komo ua Kuhina la, he paa lole eleele mai luna a hiki i lalo, e like me ka makemake a kona aupuni. Ia hana ana pela, ua lilo ia i mea e nui ai ka pioloke.

        Mai ka la 30 o Iune, ua hookipa maikai ia akula, e ke Kuhina nui o Farani, na agena o ka poe o Cuba, oia o Generala Orresada a me Amasa.

        Ua make o Balatimoa Bonapate, a nolaila ua noho iho ka Emepera wahine i ewalu la i loko o ke kanikau.

        Ua kau iho la ke Keiki Emepera o Napoliona, a e noho Emepera mai nei no Farani, maluna o kona wahi moku holoholo, a ua holo aku la kela i Norewai.

        Ua haalele aku la ka Emepera o Rusia i kona Hale Alii ma kona kulanakauhale noho paa, a ua holo mai la e hoomaha ma Warshaw (Waso.)

        Ua hoike akea ae ka Moiwahine o Isabella i na mana e ae a pau o Europa, ua haalele oia i kona noho ana i Moiwahine no Sepania.

        Ua kue loa na kanaka, na luna aupuni a me na nupepa o Parisa, i ko Generala Parima manao, i ke kii ana i Moi noho alii no Sepania a hala loa i Perusia. He ano ao o mamalu kaua ke kau nei maluna o na hiohiona. Ua olelo ia, ua kahea ia aku ke Kuhina noho o Parisa ma Balina e hoi mai, a ua kena ia aku ka Emebasadoa o Sepania e hele ae i kahi o k Emepera, a he kuka loihi ka laua. Ke walaau la na nupepa o Farani, no ke aumoku o Perusia e holoholo la ma ke Kaiwaenahonua, me ka olelo ana, he kumu ko ia hoonui ana i na moku malaila e holoholo ai. Ke olelo mai la hoi ko Perusia, he holo lealea wale iho no ia, ka ia aumoku e kalewa la ma ia kai, aka, ua maopopo loa i na lunahooponopono nupepa o Farani ke kumu.

        Ke manao nei ke Aupuni o Farani, e hoomahuahua ae i ka nui o na koa o ke Aupuni, mai ke kanaiwa tausani a hiki i ka akahi haneri tausani ka nui.

        Ua oleloia, ua hoike ae kekahi lono, he nui wale na palapala i holo mawaena o Generala Parina a me Couna Bisimaka mamua ae o ka lohea ana mai o ke Kuhina noho Farani ma Balina, e noi ana o Parima i ke Keiki Alii Hohengolana i Moi no Sepania.

        Ua houna aku ke Aupuni o Farani i ke auaupuni o Perusia i ka ninau no keia mea nui, ka laweia ana mai o kekahi alii olaila, a hoonoho maluna o Sepania. Aole i pane mai o Perusia. Ua hoomakaukau na puali koa o Farani, a ke ku la me ka makaukau i na wa a pau. O Bazaine ka Luna koa ma kekahi puali, a o Leboun ma kekahi o na puali, ma ka aoao e kue aku ai ia Perusia, a o Palikas ka Alihikaua maluna o na koa o ka puali o na koa ma ka aoao e kue ai ia Sepania. Ke hoomakaukauia la na awa ku moku. I ke aumoe o ka po o ka la 8 o Iulai, ua hoike aku ke Kuhina Kaua i ka Emepera, ua mamaukau na koa, a e kali wale ana no o ka puka aku o ka leo e hele, a o ka hele no ia. Ua huhu loa na nupepa pili aupuni o Farani i ko Generala Parima a me ko Couna Bisimaka mau kuka ana no keia mea, ka hoolilo ana i ke alii Perusia maluna o Sepania. Ua hoole o Farani, aole makemake e hoolohe i ka Perusia a me ka Sepania mau wehewehe no ia mea.

        Ua hoole ke aupuni o Auseturia, aole e hoopilikia wale aku, no ka hihia mawaena o Farani, Sepania a me Perusia. Ua lono ko keia mai nei, e hoouna koke ana o Farani i Au-moku kaua i ke Kaiwaenahonua. Ua hoouna aku ke Kuhina noho o Sepania e noho ana ma Parisa ma ka waea, he olelo, e hoopau i ka manao, i ke koho ana aku i ke Alii Perusia, a ina aole, e kaua ana.

        Ua hiki ae kekahi lono ma Europa, ua hoolaha ae ke Kuhina Kaua o Perusia, ua kauohaia na Alihikaua a pau i hookuuia, e komo hou iloko o ka puali koa ku mau me ka hooloihi ole aku.

        Nui na lono i holopapa ae maluna o Europa a puni, no ka luku ino ana o na pake i na Karistiano o Farani, a ua pepehiia ke Kuhina noho o Farani, a ua hoohioloia ka halepule, a pepehi pu ia he mau haole Rukini.

        I ka lohe ana o na pake kamaaina a pau e noho ana ma Parisa, no ka lukuia ana o ke Kuhina Farani ma Pekina a me ka poe Karistiano e ae, nolaila, ua makau lakou, a ua hoopaa mau ia lakou maloko o na hale, aka, no ka nui o ka pioloke o Parisa, no ke kaua mawaena o Sepania. Perusia a me Farani, nolaila, ua manao ole ia keia.

        Ua manao o Couna Bisimaka, ke Kuhina nui o ke aupuni o Perusia, e hui na mana nui a pau e hana no na moku powa ma na kai o Kina. Ua ae mai o Amerika Huipuia a me Beritania nui i kela manao.

        Ua haawi aku nei ka Moi Kui o Aigupika i ke kauoha, i na aina a pau e pili mai ana i ke Ala wai o Sueza. O ka nui o ia mau apana aina i kohoia aku ai, he 20 miliona dala ($20,000,000.) O na loaa o keia mau apana aina, e maheleia ana, me ka poe hui nana i eli i ke Ala wai.

        Aia ma ke kulanakauhale o Balina, he ewalu haneri ka nui o na makuakane, makuahine a me na keiki, e auwana wale la, me ka home ole. Ua nui ka hooikaika ana o na luna aupuni e imi i wahi e hoomoe ai i ko lakou mau poo.

AHAAINA MA WAIALUA,

I KA POAONO,

OIA KA LA 30 O KEIA MALAMA, E HAAWI ANA KA

AHAHUI HOOLE WAIONA,

HELU 3,I,O,G,T. o KAAHUMANU.

I AHAAINA LUAU!

E NAUE MAI E NA MAKAMAKA!

Aia no ma ka Halekula o ka Ehukai o Lalo, kahi e halawai nei ka Hui!

O KA UKU KOMO, HE HAPAHA.

E hooliloia na loaa i mea e kokua ai i na mea mai a me na pilikia e ae o ka Hui. Ma ke kauoha.

J. AMAKA, Luna Kakau.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IULAI 23, 1870.

 

Ke kue kalepa Pake ma Amerika, he ae kalepa Pake ma Hawaii.

 

        HE mea uuku a he mea ole paha i kekahi aupuni uuku, akahi a pai ae kona ikeia ana mai e na aupuni nui i mamao mai a ia aku, kona lalau ana me kona lima akau, a hookomo kona mau lima elua iloko o kona waihona uuku, a hapaku i na dala he $15,000 a ka poe i hoowaiwai ae, a kiola aku i maunu e hoopihaia mai ai ua wahi aupuni uuku la, e ka lahui nui i oleloia ma ka honua nei. Aia ma ke aupuni o Kina, ua oleloia, aia malaila ka akahi hapakolu o na kanaka o ke ao nei; a ua hoike akea pu ia ae no hoi, ua hiki i ka akahi miliona pake ke hookuuia e hele ma o a maanei o keia honua me ka minamina ole ia.

        He aupuni paakiki a pegana kela mamua. Aohe launa nui aku na aupuni naauao me ia aupuni, aka, mahope o ke kikeke loihi ana o na aupuni nui e ae o ka honua mai ma kona mau ipuka-a i keia mau makahiki pokole no i nui aku la, akahi no a weheia e ke aupuni o Amerika Huipuia ka ipuka, a ukali pu aku no hoi na aupuni e ae ma ia lalani, e ake ana e komo aku. Ua kaapuni iho nei kona mau Elele Kuhina Pake, ma na aupuni nui o Amerika huipuia a me Europa, e hana i mau kuikahi, malalo o ke alakai ana a kekahi puuwai Amerika, ka Hon. Mr Burlingame, he Kuhina no Amerika Huipuia, ma ke alo o ia Aupuni Pake. Aka, mamua o kona hoopau ana i kana hana he hoikeike ana a he hana kuikahi ana no ke aupuni nana ia i hoolilo i poo ALAKAI no ia Aupuni Pake, ua kiiia mai la kona ola, a laweia aku la, a ua ili iho ka hoopau ana i kana hana nui, maluna o kona mau hoa Kuhian Elele Pake ma ia huakai hookahi i hele ai.

        I ka wehe akahiia ana ae o na ipuka o keia lahui, e komo aku kakou na aupuni e ae e launa me lakou, ma ka launa a me ke kalepa ana. A oiai nae, e noho ana lakou ma ko lakou mau wahi ike poepoe maloko o lakou wale iho no, me ka maopopo ole o na mea mawaho a i mamao mai o lakou aku, ua kii aku nei ke Aupuni Hawaii, a lawe mai i na pake, aole ma ke ano makamaka a hoaloha, aka, me he mea la he waiwai kalepa na kakou e Hawaii nei, kona pake mau kino ,io, iwi, koko a me ka uhane.

        Ua hoopaaia na pake ma Kina, malalo o na palapala hoopaa i akaka ole ia lakou ke ano o ka hana o keia aina malihini, e like me ka hoopaaia ana o na waiwai e laweia ana mai kekahi aina a i kekahi, no ka makau e poho wale ma ka moana a pilikia e ae paha. Pela no i makau ai ke aupuni Hawaii i ke kino peka,o poho wale ke dala ia lakou, nolaila, ua laweia mai lakou i Hawaii nei, ma ke ano waiwai hoopukapuka, e imi dala ana mai loko mai o na kino kanaka; a no ia mea,ke lawe mai nei makou i kekahi mamala olelo a ka Loio Kuhina o keia Aupuni, a penei no ia:

        "I ka wa a'u i pae mua mai ai ma keia Pae Aina, o ka ninau mua i waihoia mai ai ia'u, a i hoopuoho i ko'u noonoo, oia na pake i hoopaa palapalaia ma Kina, a laeia mai i Hawaii nei. A i ko lakou pae ana mai i Hawaii nei. A i ko lakou pae ana mai, ua manaoia e kau i na auhau pili kino maluna o lakou, aka, no ko lakou hoopaaia ana ma Kina, malalo o na palapala hoopaa, he mau LIMA HANA, a ua laweia mai LAKOU (pake) MA KE ANO WAIWAI LEWA, ua ninauia mai au. Ua kupono anei na pake i hoopaa palapalaia no ka hana, ke auhauia, no ka mea, he ano waiwai lakou?" Aka, he mau KANAKA no lakou, ua kupono e auhauia." Aole ia he ninau kupono o ka ninau ana aku, oiai ua ike aku no lakou he mau kino kanaka kela,a  ma ke Kanawai o na aupuni a pau, ua kupono e auhauia lakou.

        I ko kakou lawe ana mai i na pake ma Hawaii nei, ua hoopaa akoakoaia lakou maloko o kekahi pa hale, i kiaiia a paa e na koa ponoi o ka Moi a me na makai, me he pio la lakou na ke aupuni Hawaii nei; aole nae. He mau kanaka lakou e like me kakou. He kuokoa, lanakila a pono ko lakou no lakou iho e like me kakou na kamaaina. O ko lakou kuokoa ma keia hana ana, aole no i ae ia e koho aku i na haku a lakou i makemake ai, aka, ua hookakinaia aku lakou e ka mana o ke aupuni, e hele malalo o kela a me keia mea i kuai mai i ka pake me ke dala, a i hoihoi mai hoi i na lilo o ke aupuni no ke kii ana aku i ua waiwai kalepa kino kanaka la. O ka makou keia e hilahila loa nei, a ke ninau aku nei makou. O ka kakou hana maikai anei ia ka keia aupuni naauao, e hoaiai aku ai imua o ko kakou mau hoa kanaka pake? Ke kue mai nei ka poe hoopono, a ke haikaika mai nei na aupuni kalepa pake ole. O ka maemae o ko kakou inoa aupuni, ua kauoia ilalo, a nawai la e hoomaemae i pau ai ka pelapela. Nolaila, ke hoikeike aku nei makou i ka poe makemake e kalepa kakou ma keia ano he kalepa kino kanaka, mailoko ae o ka poe a kakou i wae ai a i noho ma ka Ahaolelo, me ka manao he poe aloha makaainana lakou, a he poe hoopono la, eia ka aole!

 

Poe makemake e hoopaa kino kanaka.

Hikikoki,         Kahaulelio,

Wahine,          Kaiue,

Kumahoa,       Ailuene,

Toma Matina, Kalama,

Halemanu,      Kale Kauka,

Simona Kaai   Naukana,

Aholo,             Komoikehuehu,

Hanaike,                 Wili Laiki,

Poe hoole i ka hoopaa kino kanaka.

Laiana,            Kamikana,

Pilipo,             Kamakau,

Asa Hopu,       Naili,

Kepoikai,                Kaukaha,

Kaluaipihaole,        Kuapuu.

His Ex. S.H Phillips (Loio Kuhina).

 

NA HANA A KA AHAOLELO.

        Mai ka hoomaka ana mai o ka Ahaolelo a hiki i ka Poalua iho nei, he kanakolu kumamaono ka nui o na Bila Kanawai i kakau inoa ia mai e ka Moi, a hookahi Olelo hooholo, oia ka Olelo hooholo no na lilo o ka Hale. O ka Bila Kanawai e hoemi ana i ka auhau holoholona, aole i kakau inoa ka Moi e like me ko ka Bila, he hapalua dala, aka, ua hoihoi hou ia mai i ka Hale, a ua hoololiia i ekolu hapaha, a hoihoi hou ia i ka Moi. Ma ka Poaha iho nei, ua kakau inoa ka Moi.

        Aohe hana nui a ka Ahaolelo i keia pule, oiai, ua pau na hana, a e pannee wale ana no o ka hookuuia ae, a hoi aku kela a me keia ma ko lakou wahi a na makaainana e nuku mai ai, no ko lakou hana pono ole.

        Ma na huina alanui a me na pipa ma na kauhale, ma na alaloa, aole e loheia ana hookahi leo e hoomaikai ana i na hana a keia Ahaolelo. He ino! he ino!! he ino!!! Aohe no hoi mawaena o kekahi poe o ua Ahaolelo la, he leo e mahalo ana,  oiai, ua ike no lakou i ke ino o ka lakou mau hana, a ke mihi nei lakou i ka hoi aku imua o na makaainana a hoolehelehe kii aku me ka apuhi aku paha auanei he pomaikai ka lakou i hana iho nei. Aohe e maliu mai ana na makaainana, "ua hala aku la ka Puulena aia i Hilo, i imi aku la ia Papalauahi."

        O ka mea nui mawaena o na hoa o ka Ahaolelo ke puuluulu ae ma kahi hookahi maloko o kela Hale, o ke kamailio no ka lunahelu, kimo ae no he lunahelu, awihi ae no he luna auhau a pela wale aku, nolaila, e nana mai oukou e na makaainana, a ina e hoi aku ana me kahi puolu lunahelu, luna auhau, luna makai, a ia oihana aku ia oihana aku, alaila, e manao iho oukou, oia ke kumu o ka make poho o na hoopii a me na manaolana o ka lahui nana keia poe lunamakaainana i hoikeike mai, a i iho ai lakou, he poe Kaukanawai Hanohano. Hanohano ka hoi ka maaleo o ka waha i ka pahee i kinohi i ka imi pono e ake o ke kohoia mai, nolaila, auhea oukou e na makaainana, i o la honua no na, nana ia mai na luna a oukou, a e hoi aku ana, ninauia mai na pala i loaa iho nei ia lakou o ka lahui. Mai hopohopo, no ka mea, aohe e ikaika aku ka mea hewa, ua ike, a ua mae wale no na helehelena. He makau mai na e hoi nui aku la.

        I keia pepa ae, e hoike ana makou i ke ano a me ke kulana o kela a me keia hoa o keia Kau Ahaolelo. I ka lohe pinepine ana o na lunamakaainana, e hoike pakahiia aku ana na inoa, ke ano o na hana a me na kulana, a kela a me keia luna, ka hoopilimeaai, hoopilioihana a hoopilikuhina, ua lele ka hauli o kekahi poe lunamakaainana, a ua hoouna mai lakou i kekahi kanaka oluolu a maikai, e hele mai e papa ia makou, mai hoike hou aku i na hana a na luna i holokake iho nei imua o na makaainana, o huhu loa ia mai hoi auanei lakou. Auwe! he makau no ka hoi i na makaainana, hana pakeekee e hana lapuwale ai. Ua hoole aku makou imua o ka mea i hele mai e papu, aole makou i hoonohoia mai, e nana i ka pomaikai o ka lahui holookoa, aole no ke kipe dala, aole no ka hoopilioihana, aole hoi no ka hoopilimeaai a hoopilikuhina, aka, no ke kuokoa ma ka aoao o ka hapa nui loa o ka lahui nona ke aupuni a makou e noho nei.     

        Ua haawi iho nei keia Ahaolelo i ka puu dala nui loa $1,166,296.25 no na makahiki elua e hiki mai ana,oia e hoolilo wale aku ai no, me ka manao ole i ka nui o na loaa e loaa mai ana ia kakou. He puu dala keia, aole e hiki e hookaaia iloko o na makahiki elua e hiki mai ana, aka, he pakui iho keia maluna o $112.000. aie aupuni. I keia kau aku, e ike iho auanei kakou, aohe e nele ana ke kaniuhu o na makaainana e uwe mai nei.

        Eia ka mea kupanaha, aohe i haawi iho nei keia Ahaolelo i ka mana i ke Kuhina Waiwai e hoaie aku ke aupuni i puu dala nui, e hookaa aku ai i keia $1,166,296.25, nolaila, ina he pilikia nui io keia, alaila, e aie aku paha auanei ke Kuhina Waiwai i ka mea dala, i elua haneri tausani dala, hui iho me kela mamua, "hoi luuluu i ke Hanakahi." a i keia Kau Ahaolelo aku noi mai e huikala aku.

        Eia paha auanei ka mea e kanahai ma o keia poe, o ka ike mai o ka lahui ua makaala loa ka lahui ma na mea a pau.

        Heaha la ka makemake o keia Ahaolelo i haawi iho nei i Bila Haawina Miliona a haneri tausani oi, he pao paha me manao i ikeia mai, he mau loa dala nui Hawaii nei, a heaha la hoi e na makai E "mimihi paha auanei e Kauluikina.

 

Na Mea Hou Ano nui o na Aupuni

 

        HE OKUKU KAUA MA FARANI-Ma kakou mau kolamu mea hou o kakahiaka, e ikeia, he hoomakaukau ana ma ke aupuni kipikipi o Fariaina e hiki io mai i akaua, alaila, o ka ikaika ka kakou e nana aku ai. Hoomau no na Lui Napoliona, ka lele i hoomakaukau i kona mau koa me li ole i ke kuka a me na hooko pono. He manawa pokole wale no i hala ka hoemiia ana o na koa o ia aupuni ka 100,000 a i ke 90 000. Ma ke ana aku, i hoemiia na koa no ke maluhia, a ke manao nei ka lehulehu uku a e hoomakaukau like, e likelike Perusia. Ua halawai iho ua Emepera me kona Kuhina Kaua a aumoku hoikeia, ua makaukau he ekolu ma alii kaua, i kela a me keia wa e i aku ai ka lono. O Bazaine a me I na Alihikaua ma kekahi puali, a o ka hoa ma kekahi. Oia mau puahi e makaukau no ke kaua aku ia Pere ke kolu o ka puali, o Palikas ke ka puali i hoomakaukauia e hana ia Sepania. He elima haneri tausani koa o Farani i hoomaamaaia, aka, hiki no iaia ke hoouna i hookahi mau koa i ke kahua kaua ke makemake ke kumu o keia uluaoa kaua, no ka ulu ia ana o ka makemake o Parima i ke alii o Perusia a me Sepania na enemi i a ai keia kaua ina hoi e hiki io ana na lono hope, ua makaukau na kela a me keia wa. Ua uluaoa ae ke kahea o na nupepa o Farani, e kukala nui ana, "mai ae aku i na manao o Perusia ke wehewehe mai!" Ua haohao o Enelani a me Farani, i ko Perusia eu ole mai i keia mea nui, aka, o ka wai o ka Farani mau kukahalake ka loaa ana mai o ka Perusia pane.

        "Akahi-E hoole ana i na me kamailio ia no ka holo alii ana o ke Alii Perusia o Hohenzolana.

        Alua.-Aole loa ke Keiki Alii e manaoia nei i Moi no Sepania,, he pua no ka Ohana Alii o Perusia.

        Akolu-O ke Keiki Alii no ka noho pu me Parima, a oia no ke hoa@ aole o ke aupuni o Perusia."

        Ua manaoia keia haina, aole i oiaio mai, nobola, ma ka hora Sula 9 o Iulai, ma Parisa, ua hoouna kahi puali kaua i Kalona; a ma ke 11 no o ia po, ua haawiia ke kauoha ahi moku o ka aumoku kaua e holo nei ma ke Kaiwaenahonua, e holo mai ma ke kaikuono o Palermo, ma la Sabati ae, i halawai ai me na koa a ke Aupuni.

        HAALELE KA MOIWAHINE ISARELA KALAUNU O SEPANIA.-O ka Moiwahine i kaiehuia aku ai e kona lahui ponoi a i noho kaawale mai ke kalaunu i ke aupuni aku i na makahiki elua, o mea nona ka inoa maluna ae, akahi a haalele mai nei i kona nohoana Moiwahine no Sepania, imua o ke alo alii Ohana Alii o Parisa. Mahope o ko ua Moiwahine la heluhelu ana i kana hope hoalohaloha a me ke noi ana i palapala i ka Pope, e hoomaikai mai i ka Moi hou o Sepania, a ua waiho ae i ke kalaunu, me ka manao e lilo kana keiki Alii Auseturia i Moi. Heaha ke kumu o keia nele! Aohe aina o Isabela me ona lahui, a he oki loa hoi i ka aina ole. Pela ka hopena o no'lii hookauoha, a lilo i mea kaniuhu na ka lahui, no ka mea hoi, o ke kaniuhu ana o ka u he mea ia e make ai.

        OWAI LA AUANEI KA MOI O SEPANIA.He mea maopopo ole ke koho ana mai i ka mea nona ka laki e noho alii ae nei maluna o kela aupuni kipaku Moi? A ma na lono i pahola aku i ka loa a me ka laula o na aina, o ke Duke Monepelie kekahi inoa e waiho ae ana, a o ke a Alii o Hohenzolana. Ua laweia mai hoi ka inoa o Iosepa Bonepate, a ua hooleia. O na hooponopono aupuni o Perima, ua apulu, a ke naku poeleee nei ma kona ala; a o Esparteso hoi, aole loa he kupono no ka elemakula. O ka manao o na kanaka pili aupuni a ano manao ma ka hooponopono ana, o ka hookohu no ia Sepania i aupuni Moi Kumukanawai. I keia manawa, aole no i loaa ia lakou kekahi alii kupono mawaho a maloko o kela aupuni, nolaila, ke waiho hakahaka loihi nei ke kalaunu o Sepania o ka hoomanao ole ia o ka Isabela.