Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 33, 13 August 1870 — KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LAKOA. KAHILUHILU HOI O KONA WAUI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LAKOA. KAHILUHILU HOI O KONA WAUI.

Maiaila ae ka hele ana a biki i Kea&hala, e mau ana o Oiopaoa ma i ka hakaka ana, me he mea 1 paia ae ia na maka o ua o Oiopena, i naoa aku ka hia puielo mai ana r.o ua kaoaka Koa oeimakai auai o Kaopalolia. Ka-he-he, ku ka e a o oa wawae, o ka holo mai la oo ia o ua kaoaka inei a kokoke no hoi i ka poe Kaua a Pueoouiokona, o ka hoo* pio mai ia no ia i ka laau ana, ka heie ia a poepoe iki, ke kuuna aku no, ka, " Oahu ku ke kai o Moohelaia i ka iuku a ka makani Kaeieioii, moe waie iho ia ua i*a la o Palaau," aohe ku aohe moe o kn poe e ku pono mai ana ma kahi o ka laau e oioiu heie la, a o ka poe hoi i koe aku, i kana hoio i kana hoio, e īho aoa e pii aoa a nalo qku i ka haia o Kekeie. A o ko Oiopana aoao hoi ke hookanikaoi pihe rr.ai nei, ke kanaka ikaika e j a peia'ku, ia Oiopana ma nae e hookanikani pihe nei, aia hoi ua mohimahi nei ke uhai ia i ka Pukaua a Pueonuiokona a ioaa aku ia ilaio o Kaaknauwai, wiiiia ae la ke poo a moku, kailiia ae kaahuuia a me ka mahiole, malaila ae no ka hoi ana a puka ana i ka hale, a kau ae ia no ia i ka ahuuia ma ka paia o ka haie, ia wa i ninau mai ai ka hoa inau o na po anu, nowai mai keia mau waiwai makamae ou e kuu leiaioha ? Ekemu aku ia no hoi keia me ka hoohunahuna ana i naio, o keia ahuula mua a'u i hoi mai ai, no kuu wahi makuakane mai ia u noho mai la no ia i Waimanaio, a o keia mai nei hoi no kuu kaikuaana e noho mai la i kai o iMakapuu, a no keia mau olelo huna a ua keiki nei o ka iwa loupali, nolaiia ua pau ae ia ka manao mnau a kona hoa kaana o na po kehau. A o Olopana ma hoi ke hoi rnai ia no me ka olelo akena a na koa, mea ae no o ka ikaika, a pela no iakou i hauwaiaau heie ai a hoea nna i na haie, a hui oiuoiu pu hou no me ka ohana, n % e ka hoomau ia o ke aioha puinehana o ke kane a me ka wahine, me he mea la paha, " o noho aioha i ke kai ka lai 0 Kona, mau no ka pilina a ka ua paupili, koo ole i ka makaia a ka laweiawe maiie," a noho aku ia no iakou a iiuiiu, eha paha la, ku ana no ka iuna a Pueonuiokona a oieio mai ana he Kaua ko ka la apopo aia ia i Nuuanu, a lohe hoi o Olopana, akahi a kupu ae ka manao e kii e oieio i ka hunona, o ke ku ae ia no ia a hele ana a ku ana ma ka puka o ka haie o ka hunona, a olelo aku la me ka ieo haahaa loa, auhea olua e'u keiki, 1 heie mni nei au ia olua, eaho ea e pii pu ae kakou ī ke Kaua i ka la apopo, a ia olelo ana hoi a ua o Oiopana, i aui ae ike i ka waiwai makamae a ka hunona e kau ana ma ka paia o ka hale, o ka ninau aku ia no ia o ua o Oiopana, ea, nawai keia mau ahu» uia e kau nei ? pane mai hoi o Keholupalupa, no ia nei no (Kamaakamahiai) i ka la rcua oukou i heie ai i ke Kaua, a hele no hoi keia i Waimanai» a hoi mai ana me keia ahuuia, a i keia ia Kaua iho nei no hoi o oukou, a hele no ua oia nei i kai o Makapuu, a hoi mai ana me keia ahuuia, a pau no hoi na oielo a ua o Kehoiupaiupa iinua o kona makuakane aiii, akahi no a pau ae 3a ka manao hoohuoi o Olopana no keia kana Koo a ikaika hoi i na la Kaua mua, a manao maoli ioa ae ia ia o ua hunona nei no ana. laia no e noho nei, e nahu e wale ana no o loko hana nui, me ka oieio iho iloko ona, oia na iwi i ka'u hunona, a oia paha ka mea e olelo mau ioa ia uei, oia no ka hanai kaikamahine ui, a pau noi keia mau mea a pau, oieio mai ia o Kamaakamahiai, apopo ka ia i koe puni ko aina, no ka mea, ua uaiia mai la ke Kaua a kahi hniki, heie auanei a alua pio o kuu iaau kui ke oie, aohe pua amo, pau koa, pau na alii, ahu-ku kanaka i ka la apopo, a lohe iho ia hoi ke aiii i na oieio kaena a kana hunona, o ke ku aku la no ia hoi ana me ka oiioli a me ka mahalo i na olelo a ke keiki o Maui, o ka moe iho ia no ia ia po a ao ae, o ka pii aku la no ia ina ke Kula o Hauapuoe, a hoea i Kahoowahapohaku, a pii i ka paii, ka hele no hoi ia a kau iiuna o Hapuu,a nana aku ia i kai, ua heie o Keawa\capuwahanui a piha pono i na kanaka, ka poe Kaua hoi o Pueonuiiokona, o ka hoomoana iho ia oo ia o Oiopana ma iiaiia. a pane mai ia ua Koa nei a kakou, e nobo oukou la nei, owau wale no ke heie ae,e naoa oukou ia'u i keia la, aiaiia, e hoouna aku oe e Oiopaoa i kekahi poe kaoaka iluoa o Konahuanui, e hoa i ke ahi, e hoa ao a nui 0 ka iaau maioo o ka iaau maka puku waie mai no a oui, i po keia la i ka a ana a ke ahi. I loa oo a pau keia inau oieio a ua aiwaiwa oei, o ka lele aku ia no heie aoa, a ma kai mai o Luiumahu, a kau ae la i kahi e ku oei o ka haie o ko kakou Moi, o Kawaluoa ka inoa oia wahi i ka wa mamaa, a o Kaoiakupupu hoi i keia wa, malaila ka pii hou aoa mai a haiawai me ke Kaua a Poeoooiokooa e hoomoaoa aoa i Keawawapuaha* nui, i ioa oo a kupono, hoopio mai ia keia i ua laau oei a eiua pio, oieio iho ia lkeia i ua iaau oei aoa, e ! e lei« oe e Kukaoo a hala 1 ka palena mauka onaKoa o Pueonoioko. na huii mai no i kai nei, luku ia ī paa oa Koa, a pau na koa ia oe i keia la,aUiia, ia'u aku hoi o Pueoouiokoha, a pau no hoi ka ia nei mau oieio hoolaoa i ka U neī Uao, o ke kuu aku la oo ia, ka ! nana «ku a * anai ka hale koi a kaua, kui ke ole a ka laiiloahioe, mau na kui a ka la i ke Ko!a o Makahuna! «ohe pua atno i ke Kula o Huewa, i ka holo

papa a oei makani he hoolua, haiawai ae ia | me ka ka ua iUiiehua i ka naheie, ku ka \ makena aka ooe ina pali, M ika m** 0 1 ka ikaika o keia laau hookupua, ka hele nol ii o ka laaa a haia I uka, mauka mai iho| bou i i»i. o ka hele no ia o ka iaao a haia- \ wai me Kamaakamahiai. koe hoekahi o Pueoouiokooa, a oia ibo ia oo Po ia nei maoaira i kii aku ai a hopu i ua aln uei a paa ae ia i ka poho o kona iima, i aiawa ae ka hia. huiiii ana ke abi a oa kaoaka t ka piko o Kooahuaoui, ke a ia ke ahi, ke hoi sei keia me Pueonuiokona a ku i ke aioo ka makuai honowai, a pahapaha aku la oia peoei: A make na'u na Kukaoo, Na Kamaakamahiai, I kapa ia )ho ai kuu iooa o Kukaakapia, E Olopana e loiea ka auwae, E Kukaiuiaoi-e. hoomake īa kaoaka. A pau ae ia kana pahapaha ana, lalau iho U o Olopana a ioie ae la a hemo ka auwae o Pueonuiokona, a miki mai ia hoi kahi Pukaua o ua o Oiopana, oia hoi o Kaukaiuiani, a pepehi iho la a make ioa, pane hou aku no ua ahikanana nei, puni ko aina e Oiopana, iai ke kai, kupono ka limu, aohe eu e ae nana e hoonaueue i ko aina, a pau ia mau oieio, ku una na koa i pii ai i ka ho-a ahi iluna 0 Konahuanui, a hoi iike aku la iakou nei, a o ke ahi hoi, ua pii ae ia ka uwahi a kupono iluna, a hina aku ia no i Maui, aka, oia hina ana a ka uwahi aohe i ikeia mai e Maui, o ka hoi aku ia no ia o lakou nei a hoea ana i na haie, a wa aku la i ka puni o ka aina. Ke hookauwa hou aku nei no wau ia oukou e o'u poe hoa iuhi o nei mea he heiuhe-; iu nupepa ana, e waiho kakou ia Oiopana | ma a me kahi Kamaakamahiui, e noho no j ia me ka hoa ipo lei manu ona, e hoio kakou | e makaikai ia Maui, i ike aku hoi kakou i; ko Maui noho ana, ke pono nei pnha ke oie ; nei paha, aia hoi paha ia mai ike oie kakou 1 keia mau inea hou o Maui nei." Ike ahi; hoi i a ai iiuna u Konahuanui, ua )ke aku ' uo o Puki ma, oi nana nui no hoi i ka pii! ana o ka uwahi a kupono iluna, hui pu ae ia i ka uwahi me na ao opua o ka iewa, a noia- 1 iia, ike oie ia mai ai o kahi i hina ai o ka i uwahi, nolaila, manao ai o Manao ua make i ua kaikaina nei i ke Kaua ana me Pueonui-; okona, ohumu iho la ia a kipi ia Kamalala-; waiu, aka, oia manao ohumu ona e kipi, ua j lawe ia aku ia ka lohe a olelo ia Puki ma, | me ka olelo aku, ua manao o Manao e kii mai e pepehi ia Kamaialawaiu, a e lilo ka | aina iaia, ua ike ka ua o Manao ua make o| Kamaakamahiai, a lohe hoi o Puki ma i ke- j ia mnnao kipi o kana moopuna, nolaila, holo j mahuka aku ia iakou a kau iluna o Kauiki, | a malaila lakou i noho ai, o ka moe hoi keia j o Manaoa ao ae kii mai e pepehi ia Kama-; iaiawaiu, 1 miki aku ka hana, ua haia e aku ' la ka ua waahila aia i Pa.uoa, ua imi aku la j ia Kupanihi i hoa kaana no Kaiohiawalua, a i no ka hoohoka ia ana mai o ua o Manao, noiaila kena aku la oia i na koa e hele e hu-' ii ia aku la ma kela wahi keia wahi, a hiki' loa ka huli i Kauiki, a īke ia aku ia aia ila-; ila kahi i noho ai o Kamalalawaiu ma, a hoi; aku ia ka iuna a hai aku ia ia Manao, aia ! 0 Kamalalawalu ma iiuna o Kauiki, ia ma-j nawa no hoouna aku ia oia i na Koa e kiai | ia lalo o ka puu o Kauiki, a ua hooko ia ! mai ia ia olelo kauoha a puni ana o iaio o 1 ka puu i ke kiai ia e na koa he nui ioa, oi j noho aku hoi o Kamalalawalu ma iluna o ka ; puu a pau ka ai a me ka i-a ka wai a me na | pono a pau loa, a hoomaka mai la ka pilikia ! a ka pololi ia iakou, a, i keknhi Ia holo ae j ana keia waa, o ka wa no ia o Puki i iho iho ai a kokoke iiaio o Kaihalulu, a kahea aku ia i ua waa nei, e holo ana ko oukou ! waa i hea 1 pane mai ko ka waa, e holo ana 1 makou i Oahu, Puki, e holo hoi ha oukou a ! pae i Kailua i Oahu, ninau oukou i kahi o! Oiopana ke'iii oiaiia, aiaila ninau aku oukou | 1 kuu moopuna ia Kamaakamahiai, a ina e : olelo ia mai aia no ke noho la, aiaiia oieio i aku oukou, e waiho aku ia i ka piiiaioha me I ka wahine, a e manao mai ia i kona mea na- j na i hoola ika wa uuku ona. Hni aku ou-! kou ua make makou, eia ia iluna nei o ka j puu, aohe ai, aohe i-a, aohe hoi he wai, o ka i noho wale iho ia no ka makou, peia oukou e | oieio aku ai, a hai pu aku oukou na Manao | makou i kipi iho nei, a oleio aku ka oukou o j ke kaikuahine ona ka mea piiikia loa o Lei-i aioha, ua nanaiea na maka, ua hapapu ka! amo ana mai a na iihiiihi, oia o holo nui, a I holo iakou la hoi ae la no hoi keia (Puki)! iiuna, o ka hoio no ia o ka waa a po ia la a; ao ia po a awakea oo hoi pae ana ka wa i ka j aO, (Aole i pau.) j