Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 37, 10 September 1870 — Ke Kalepa Pake Hoopaa mau Makahikiia. [ARTICLE]

Ke Kalepa Pake Hoopaa mau Makahikiia.

Ma ka hebedoma aku nei i ua hoo- i puka aku makou imua o ke akea i kekahi j manao nona ke poo: " He Kalepa Hoowa-| hawahaia," e pili ana i ka moku DoLores Ugarte i ku mai ma ka nuku o llamala me | kona ukana kanaka e iaweia a'na i Kalio, | Peru, aka, i keia pule, ke hoike maopopo lea | aku nei makou i ke kuu lanakilaia ana o na pake he kanaha kumamalua, kekahi o na ukana o ua moku la maluna ae, mai ko lakou hoopaaia ana e lawe hookauwaia, a i ke ano kanaka kuokoa, maloko nei o ko kakou aupuni, mamuli o ke kokua ana a kekahi kamaaina o Honolulu nei, i ke aloha kanaka iloko, a i hoomanao ai hoi i ka olelo a ka Huke Hooweliweli: " E aloha aku i kou hoalauna e like me oe ia oe iho," a pe-1 nei no ia : O ka moku nona ka inoa maluna ae, he I SOO mau tona kona nui; a i ka haalele ana īa Makho, Kina, he 608 na pake maluna ona. Mai ka hoike mai a kekahi alii moku, ia lakou e hoopiha ana i ua mq|fu la me na pake, a mahope iho p ka U>as ,ana o na pake he 200 maluna o ka 'lele mai la lakou maluna o na luina moku a lanakila iho la. Lele aku la lakou mai na palekai | aku o ka moku a haule iloko o ke kai, me ka ! manao e a-u i ka aina, nona ke kaawale, he j hookahi mile mai ka moku aku. Hookuuia | iho la na waapa e alualu aku i na pake e au j ana, a ua pau ka hapalua o na pake i lele | aku iloko o ke kai i ka loaa mai, a o kekahi' hapalua ua nalowale aku. Ua pae ola aku paha i ka aina, a ua lilo paha i mau maunu na Niuhi o ka moana. Kokoke iwaena o ka malama o lune, pau iho la ka imi pake ana a ua moku nei, a haalele aku la ia Makao, j a holo mai la ma ka palahalaha o ka Paki-! pika. j lloko o na pule ekolu mahope iho o ko la-! kou haalele ana ia Makao, aole i ae ia na i pake e pii iluna o ka oneki. Ua hoonohoia lakou ma ka oneki ilalo ma ke ano he eha j ma ka papa, oia he elua i hoopiliia mawae- j na, a he hookahi ma o a maanei, o na pake | muwaena ; a o kahi akea a ka mea hookahi! e kaa ai, he 16 īniha. Mahope iho o ka hoopaahaoia ana o na pake malalo me na kiai, j a me he mea la paha, ua nawahwali aku la I i ka noho paa ia lalo, ua ae ia e hookuuia I na pake ma ka oneki oiuna. Aole nae i hoo-l kuuia a pau i ka wa hookahi, aka, ua hookuuia he 50 pake ī ka hora hookahi e hanu ai i ka ea. Ua waihoia Ka mana o ka oneki i na kiai i hele a kakana na leo me na uwepa loloa e paa ana. O hope o ka oneki oluna, ua pakuia a kaupale loa ia mai, i hoo-j makaukauia i na mea eha e pale mai ai. j 1 mea e loaa ai ka hele ana o na pake i o a ) ianei iloko o ka manawa i ae ia inai, ua ko-1 noia mai la na pake e oni i o a ianei me ke! kani ana a na hu-a uwepa. I ka waiao i ae \ kokeia ai e pii mai na pake, ua ulu ae keka-i hi haunaele mawaena o na pake a me keka-j hi mau luina moku, a o ka hopena o ia, ua \ iele aku la kekahi mau pake he 18 a kubo j ana ilokoo ke kai. la lakou i kaawale loa | mai ai iwaena o ka moana Pakipika, nalo-j wale ioa aku ia hoi ka aina mai na maka j aku, make iho la ka manaoiaoa o na pake j Kauwa oo ko lakou hookuuia a pau pu hoi | ko lakou manao e lele aku maluoa u na |u-! ioa moku, a nolaiia, akakuu mai la na ma- i oao o na pake, a paupauaho iho ia. ike kokeia, j he kupooo lakou ke hookuu waie ia, a ua haawim aku ia oa kiaha piula, īloko oiaila , kahi ai a me kahi wai e aoa kauiikeia ai no iakou. Mahope o ke kaupaooa akaheie a I me ke ana pouo aoa t ua maopopo ia raakouJ ua haawiia na pake i hookahi paooa iaiki i mo-a oo ka la, a hookahi paioa wai. O ke-i kaht poe pake, aohe oo i pau loa ka lakou \ mau wahi daia ohi mua i iawe ai i KinaJ nolaila, e oliuli ana no ma na wahi pokeke.l 1 ka wa a na pake i hiki ole loa aku ai e hoomanawanui i ka ka make wti, ua kaikai ae! lakoo i ke daia i kumukuai no ka wai, i hoo- i ina-uia ai ko iakou rnau puuwai i hele a ma-l 100 ; ia manawa haawiia aku la ke kiaha | wai, a laweia ae la ke (iala. j

? Ua haipa pinepineia iakou roai ka 12 kao|U a hi&i i ka 24 i ka enanawm hookahi, ke !oaa ka hewa. Ona kiaī, pekepeku pinepi--1 oeia ua pake, a kaoioia na poo. iloko oia j maa la o ka holo aoa rn«i, he 23 poe niake imalana oka moko. Ua hoike ae ka ma!a--1 mamoku i kao ka pilau mai ka puka j waena raii, oa*n e ui loa. Mai kana olelo po- ] uoi ae, eia no la : " Aole loa e hiki ia oe ke : kiei aka ke poo ena o aku o ka puka oui i ; hookahi mioule tne ka luai ole." Oka na|oaioa o ka moku a me na pake i ke ku ana ni&ai oa ka oaku o ilamala, he ioo loa. O [keia a inakou e kamailio nei, oia oo ka ika o kekahi keoaimana i hahai maluoa o ke kai i makahiki he nui. | oopi o ua moku la. oa hooleleia | mrfi, be kaoaha kuoiamakolu mau pake ma■uka Hoaolulu, ua hele a malule a nawali e, " i ola i ke ahe a ka makani," wahi a kahiko. w : O ka helehelena o kela mau pake he 43 i hoopaeia mai ai, un hoike mai no ia i ke ino , 0 ka hanaia aoa maluoa o ia mau kino kana* l ka. a he oiea kupono i na Karitsiano oiaio o keia anaina, ke hohola aku i na kokua ana l maluaa o ia poe. Ma ke kakahiaka o ka la 26 o Augase, ua | pahola ae la ka lohe, ua hoonohoiaaku la he 42 pake ma ka Hale mahope iho o Lepeka-; holo mai keia moku mai ; a no ia lohe ana, ua imi iho la kekahi kamaaina i maheleolelo' kupono, a hele aku la i kuhi o na pake e wa-l ihoia ano. Ike komo ana aku no, hoike e mai no ke ano aloha ole o ko lakou malama ia ana. £ waiho kaulaiia ana kekahi ona pake, e kali ana o ko lakouholoiia aku,oiai t ; aohe e hiki i kekahi oia poe ke hapai ae i ; na lima, aole hoi i na kuli ke opi ae, ua heie a laau. O kekahi poe iluna ona lima ona j | kanaka, a e hookomoia ana i na tabu wai e' | hoauauia ai. I ka weheia ana ae o na kapa laahu o kekahi poe, e kakau mai ana no ka' ; moali o ke kaula o na maawe i hiliia ai. Hoo-; | kahi o lakou i make iho a kanuia. He 12 o | lakou e kali ana no ko lakou manawa hope,' 1 loohia i na mai piva moku a me ka mai: nakulu oka opu oia ka hi. He 2 i hapopo na maka. 1 Ua ninau aku ka maheleolelo pake īna pnha he mau poino a pilikia kekahi ia lakou i ho--10 mai ai, a ina paha he makemake lakou e hoi hou ika moku. Ua hoole mai lakou, aole makeinake e hoi hou īluna o ka moku. Ua ninau hou ia aku lakou ina paha he ma-i | kemake e noho ma ka aina nei. Ua haawi mai lakou ika ae. Ua haiia aku ka lono i I ka maheleolelo, e hai aku i na pake, he hiki! no ia poe pake ke noho maanei ; aohe kana-1 wai o ka aina e kono aku ai īa lakou e hoi i \ ka moku. 1 ka ike ana i ka pioloke o na pake a me na kanaka Hawaii e kumakaikai ana a me na koikoi mai a na Agena e hoihoi hou i ko lakou wahi hookauwa kuapaa, a kahi hoi a ka make e alualu ana, ua hooma- ! I lielieia ka hoonioni ana ae e haunaeleae! j ohumu paha. 1 ka lono ana ona pake kalepa ;o keia kulanakanhnle i na ino i hoauamoia j iho maluna o ko lakou mau hoa kanaka, ua i hele wikiwiki nUu Inko'i i knhi o na pake i i houluuluia ai, a iioko o ka wa pokole, he oO ! o na pake i laweia aku ma na wahi kaawale. 11 ka auina la iho, oka 12 mai loa i koe iho,: ua kauoia ae lakou maluna ona kaa. Ua manaoia, o ka hookakaawale ana ia lakou, he kumuia e eluohi ai, a e kanahai mai ai !ka make e hahai ana mahope o lakou. No ! īa mea, ua kukala ae ke Kapena moku, aohe ona manao nui ke haalele iho i keia mau kainaka, oiai e make ana lakou mamua o ka ! pae ana aku i Kulio. Ua awiwi ae ka poe e imi ana i ka pono o ! keia poe pake, i ka ike ana aku i ke Kuhina | o Ko na Aina e a me ke Kokua Lunakanaj wai alua o ka Aha Haokolokolo Kiekie e pili loa ana me na Agena o ka moku, a no ko ka poe aloha pake hoomaopopo ana, o ka ! makahehi nui a kela mau luna aupuni, ma- 1 j luna o na 41 haku " ua noonooia kekahikumu I e hoopaa ai i ka moku. J Ma ka la 29, ua kiiia o Kauka Makalu e lapaau i na puke he 26, a ua loaa ia lakou na maha i keia manawa. oka poe a pau i kanalua no keia, he pono no ia lakou ke ka-. mailio me ke Kauka. He 12 o na pake i la- ! weia e malama e kekahi pake waiwai, a ma jka la 30 ae, ua waihoia aku ka maiama i! | kekahi wahine, a aa hoihoiia he 4 o lakou i |ka Halemai Moiwahine. Na na pake kale- ; pa e uku i na lilo o ia poe. He 3 o na pake \o keia moku i make, aka ina paha ua make I keia mau pake ma ke ano " lawe ola," ma- | muli o ka imi ana a kekahi poe e kuu lana- | kila ae, alaila, ke waiho nei ia e hookolokolo I ia. . j He mea malihini nae ma na aina kuokoa; | a pau, o ka imi nna o kekahi poe e hookuu lae i ko ke kanaka laoakile, ke kapaia ana ; aku ma ka inoa hoohenehene. j 1 mea e loaa ai na lanakila, ka hooluoiu |a me na lapaau ana, ua kokuaia mai la ua ; pee pake la, e na kanaka o na lahui ano e ; ekoiu, oia, hookahi mai ka aina ma» o Lutela | Matina a hookahi mai ka aina mai o Ameri-! ka, i koi e hookuuia ko iakou mau kupee \ o ke kauwa kuapaa, a hookahi mai ka aina (mai o Eenlania, ka mea nana i wahi ae i ko liakou mau eha, a haawi aku i na hooloolu j ana me ka hauoa ole. »» Owai la o keia mau j kanaka ekolu kau e kapa aku ai he hoalau-! |na no ke kaoaka i haule mawaeoa ona po» iwa?" j j Aole makou i manao e hoomahuahua loa' ; aku i keia kumu, i mea e hoopioloke ai i ka; inaina a me ka huho o keia anaina a me na i j aoaina e ae. Ke waiho oei makou ikeiai | kalepa kumaka imua o na manao hoopooo o = { ka iehuiehu me ka makau ole ina hoahewa i mai a hai. j