Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 39, 24 September 1870 — NU HOU KULOKO. [ARTICLE]

NU HOU KULOKO.

Oahu. Hoohuiia.—Ma ka auina la Sabati, ma Kamoiliili, Sepatemaba la 10, ua hoohuiia e Rev. M. Kuaea, o C. N. Kalama me Ruta Hanuea, ma ka berita paa o ka mare. Kuiki Kapa Apana ma Laie-maloo.—Mai a ioane Kapuaheiam mai o kela wahi maluna ae, i ioaa mai ai ia makou ka 1000, he kuiki kapa ka hana a ko laila poe wahine. O ka makou no hoi keia e paipai aku nei, ho nku imua e Hawaii ma na hana maikai. Hoopapu hou ia aku. —Ke hoopapu houia nei ka aoao makai o ke Alanui Alii, ma kahi e pili koke aku ana ī lia uapo a Haalihamanu. Ua lohe mai makou ina ka e papu iike loa mai ana, e kukulu hou ia ana i haie hou ma ia wahi, he wai wale noia wahi mamua, aka, ke uhau ia nei me ka pohaku i keia wa. Haule iho la a kaili ke ea.—Ua lohe mai makou, ma ke ahiahi o ka Poaono aku nei i hala, i kekahi kanaka e hoi ana ina ke Alanui Kapalama, e ake ana e hiki i kona home ma Kalihi uka,aka, hina iho la oia i lalo o kuamoo a kailna aku la kona ola e ka mea nana i haawi mai ke ea o ke kanaka. Aloha ino ia. le/* Ma ka holo ana aku a ke kuna Haletkala% Kapena Pjka, ua kau pu aku la ka hilu o Kaukaweli, me kona puali opiopio o keia mau la kohaihai e keekehi kulana ma ka olua apana, he alakai no na makuakan^ oka lahui. E uhaiia ka laua alakai na hololea. Ka nupepa "Na Manawa Hawaii."—Ma ke kakahiaka o ka la 13, puka mai la ka nupepa haole nona ka inoa maluna ae, 1 unuhiia ae, malalo o ka noho luna hooponopono ana o Mr. Shaw. he haole mai Nu Kilani mai, i noho he mmi makahiki malaila tna ka hoonohohua kepau a ma ka hooponopono nupepa ana. Ke kikina ulumoku.— He mau la uuku wale no koe, alaila, ku mai ka ulumoku mai na kaei anu mai, nolaila, auhea la na keiki o ke kaona nei, ua ike no oukou o ka wa kikina ko ka-kou wa no ia e loaa ai kahi hana, pau aku la hoi ka ka poe aukai ma ka moana, kaa mai hoi i ka aina nei, na kakou.

]Na keiki puhi ohe keleawe. —Ka auina la o ka Poakahi aku nei, oiai makoue nanea ana ma ko makou wahi noho Haliimaile hone ana ka leo o na ohe keleawe ina ka pa o Hale Alii, oia no na keiki Huwaii opio i wae ia ihonei ma Keoneula, no lakou ka huina i Uiki aku i ka 20 paha. I ko mukou hoolohe aku, ua uleu maoli no, aka, o ka maka» mua keia, liuliuaku, makaukau loa.

Ke Kuna "Neti Mele.—O kahi kuna kaulana nona ka inoa maluna, i kapaia aku ka Wene aukai o ka moana, ua ike iho makou ua wehe ia ae kona kia mua me kona laau ihu, a un pani ia iho me na mea hou ma ko laua hakahaka, nolaila, ua haohao aku nei no paha na awa ana e holoholo mau nei i kona iUe hou oleia aku iloko o keia mau pule, aka, ua paa pono loa nae i keia wa.

Aha Himeni o Kaneohk.—E like me ka hoolaha ia ana i na pule i hala ae nei, no ka "Aha Himeni o Kaneohe," a ua hooko io i>i ma ka po Poaono o ka la 10 o Sept, i naue ae nei. Ao na mele a pau i himeni ia mai i ua po la, ua ku wale no i ka mahaloin. m.ilalo o kp alnkai ana a F. T. Kiwini Tau'a. A o na loaa a pnu i hoopomaikai iu mai i ua la, he $137.00. Ua hoolilo ia 'ku no ia no ka pomaikai o ko lakou Luakini.

Ke "Kilauea."—U.i kau nenei na ipuhao elua iluna o Kilaueu, a ke kueneia nei na kulana. Ua nokeia iho nei a paa loa ina ke ano e hoohulahnla ole ai ma ku riana aku. aka, o ka houo wale no ka mea nana e hoike e mai i kona paa io ana. Uu hooponopono ia o hope, a ua honkeaia na keena nioe, a he aneane ano nu hou no ma ka nanaina nku. K ole hoi Ua inaikui, ua pau akoakoa iho nei no na hnawina dnlu o na mukahiki e|ua. ———- He mnu la wela lou keia rna ke ku« lanakauhule, nkn, i nhona iki nae palm keia wela nui ikiiki, no ka uuku oka aina. Kouniani mai ka makani ma kelu kapakui, u pukn kolie ina kela knpa, n peln nku n knnn* kuu mni. Mu na kulnnnknuhaie nui o na ninn pnlnhalnhH, irm o kn wula e like me kein, ua hnule n mnke kekahi poe ma na nlnnui no kn welu. Ku pau nei keknhi poe mn Wnikiki kni « hooluolu al iloko o keia mnu In weln. -

HŌM MAKAU I KA WBLA 0 KA M,—Mfl ke «wnken Poukuhi iho nel, ma kf Alanui Alii, mnwaho iho o k>»hi nolio o Knnole (Stanley) oini e hoi nna kekahi mnu konakn, wkn, no ka nui loa o ka weln o ka ln, kt hele U ka Upo a hahann, U mannwn ua holo ine nku Uua me k« m«mn lo«, • ku maUlo o kekahi Uau m«lumalu mnloko o k« pa o Bihop«, e pili pu »na me ko Moanauli. 1 ko Uua hiki po* no nnn mnlilo pono nU olu, ein ka Uua olelo. )n« hoi mt kci« ki m«lu a puni ke kuUn«knuh«U, "Heaha )t UJ He uleu ka h«ini." O* Ko kula kuokoa o Kaw«i«hio. Ao* le p«ha i poin» i ko ke Kaoiw nti poe U ku* U, a me kt komu n«n« e aUkai, aka, i ko* kahi i« o k«U poU iho «ti, hiki mti ia ka lono i» mikou o«i, o k«k«hi o ko mtkou mt* kam«ka opio o k«U kuUntktuhaU oia o J. W, Kftla«, ua hookohu ponoia oia i ktp««a m*tufui oU moku mt k«hi o K)ha, t o «a hoepooopoao ana « f»« « pili «na i k« k«U, ai« Roift i kt «»0« «tnft k«U tnoft J, W, K. A k« Uot «u»i ko makoa «*«•«, « h«ohoia po* «« i» t«ft «• kina,« ke p»ipftt wi «Mko« i «« ui«ktt« mf« kniii e makemake am e Imi

mai ka ike namu, e hookomo i k» lakou raau keiki raaia kula, a e malama pono hoi ike ola o ke kumu.

Pakele mai make loa. —la makou i hoi mai ai me ka ou hou maluna ae, a hiki ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu me ke Alanui Alii, ike ia aku la kekahi Pake e holo nui mai ana mai uka mai, oiai kona ho e uhu ana, a i ka hiki ana ma ke kihi i hoike ia ae la maluna, kaha iho la ka lio ma ke Alanui Alii, haule iho la ka Pake malalo, aohe no he \ra a ioaa mai i ka oioi o ka papnhele o ka hale kuai hou iho nei, ina la ua n»ake loa.

He lobile no ka poe mare.—l keia makahiki olioii mawaena o na kanaka a pau o Hawaii nei, i komohia e ka hoomanao no ka hohola ana mai o na kukuna malamalama o 0 ka Euanelio, aole no i haule hope ka poe 1 hookomoia na iini e hui mare. Mawaena ona makahiki e ae, aole no e haule ka M. H- 1870 ma ka hoohui ana i kekahi mau paa kane a wahine, e noho maemae iloko f> k* berita mare. Ht olelo-ao—He mea mai« kii ka mare ke malama pono ia, e like me ke kunou ana o na poo a me ka ae ana o na miha imua o ke kahunapule, aka, ina he ae w«ha wale no, e like me ka nui o na tnare e lōheia mai nei, alaila, no ia poe ka makou e ao aku nei. Ka ino i makemake ika mare e ooho pono hoi ka pololei. Ika hoohui ana okekahi na kskahi, he oiaio.ua hoopauia «nalaila na lalau e ae o kekahi a me kekahi. E nana ka poe mare pili kapekepeke i keia.

Make emoole.—l ka la mua o Sept., nei, « noho ana ke kane, a ine ka wahine ra» ka haie hookahi; ia laua e noho ana, kena aku la ke kane i ka wahine e hele i ka ai na ka puaa, i mai la ka wahine. " Hele aku ka wau me ko'u o maimai no, ia ai na ia puaa» a make aku au, make mai ia puaa ia'u." I mai la hoi ke kane me ka oleio hoo-ma-kaa. kn, a make la hoi auanei kau iluna, make no hoi paha waiho i lalo. O keia mau huaolelo a ke kane, ua lilo ia i mea pono ole i ka manao o ka wahine. Nolaila, haalele ihO' la ia i ke kane, a hele aku la i ka hale e, e moe ai. L»ia i hiki aku ai ma in hule, he wahine wale no ko loko, ua hele ke kane a hai aku la i na mea a pau a iaua i kamailio ai, a pau ia, paina iho la laua, a hia-moe uku la. Ike aumoe, hoi mai la ke kane a ka wahine nona ka hale, o Naueiki ka inoa. I ke iho la ia 1 keia mea e moe ana mawah» iho o ka puka o ka hale, a hnohao oia, komo aku la ia e hoala i ka wahine, no keia mea «na i ike ai, a i mai la ka wahine. " O Holi aku la paha, malia, ua ala ae nei, a ua puka aku la i waho." Pu-pu-puka aku ia laoa, aia la, o Holi, ua make io. Kiiia aku la ke kane, a hiki mai ike iho la, o kona ko-koo-lua, ua hala aku la i ke ala paaole i ke kaua aku, ka hoapili aloha o na kau i hala eaku, a ua hopu iho i ka ia he alamihi. O ke keiki hoi, ua ike ole i kona ma-ma, aia oia i ke kula nui o Lahainaluna, Maui. A e-u paha auanei oia ke ike iho. I

u Heaha ko kakou ola ; he mahu no ia i pua iki ae, a nalo aku. : ' Owau no. G. H. E. Keauiaole. M«iau, Waianae, Sept. 13, 1870.

He hoomanao ana—l ka Poakolu aku nei i hala, la 14, i ka loheia ana mai o ka nu hou kaumaha mai Amerika Huipuia mai, ua make aku la o Adimarala Faragu ke Keiki aukai kaulana o na papu lewa o Amerika i ke kai, nana i lawe pio mai i ke kulanakauhale o Nu Olina, me kona numoku kaua, i ka wa kaua huliamahi, ka weheia ana o Misisipi a me ke kaua ia ana o ke kaikuuno o Mohile, ua ki-pu kani minule mai ke Jamest(wn a ua hoohapaia na bae„ 0 ka moolelo, ina e heluheluia, ua like noia me ka heluhelu ana o ka moolelo lealea. Ua hanauia oia ma ka la 5 o iulai M. H. 1801, a ua hookohuia oia he Pikimana i ka wa he eiwa wale no makahiki, a komo koke no i ka hana ku mau. I kona wa he 12 makahiki, ua hoonohoia ma ka moku kaua Assex 1 ka wa a ua moku nei i hoopiholo ai i na moku kaua Beritania elua ma ke awa o Va» laparrtiso; a iloko o ia kaua ana, i ku mua ai oia i ki poka, a o ka pau no ia. I konu makuikui ana i nn nwa o Europn, m hookipo iu mui oin me na hanohano a pau, a uh ma« holoia oin ina ke ano kiekie loa he liapena nui no ke kai o kei« wa mui nei. Aka, o k@na liunau unu a nie kona pili ana, he kn* naka hema oia, He kanaka paakiki oia nm ka noho ana malalo o ka hui hookahi, Ua mako oia ma kft lft 14 o Aug, ma iVu Hame« Biro iloko o 69 o konn mau makahiki ma ke> ia ola ana. Ua wniho oia mahope nei, he kia hooman&o kaulana n» kuna ntau hana koa, —-—» PaKKLK KBKAm KANAKA NAI MAKl,—Pene» ke ano o ka mea i hunaia noni a msi mok« oia. Ma keknhi la o Sopl. nei, e moe sns o Pila (k) me knna wahine o Paako, A po* eleele los, kani ana he pu kuia na Ksnsk) mawaho, a koni hou no; noiaila, pane aka ia o Pila. "He kani hoaikola paha keia," k wa i pane ni o Piia pala, "0 ka wa ia o kal» mea hookani pu o Kauilo 1 komo mai ai, a! hoeha koke ia Piia, oia hoi o Keaho." Nolaila, ua hakaka laua ia wa, « lika paha me Peruaia ma laua o Farani no k#kahi kumu i iko ole ia aku, Aka, o keia ua ike ia ke kumu o keia kanaka o Keaho, he noho kapae noie tne Paako, a oia no paha ka mea e kiai a ba» io ana e ake a loaa iaia. Aka, ma keia kak» a&a, oa a)u pa mai no o Paako • bo«lia ia Pila kf kane mar«, M>laila, oa elia o P>U a pehu ka wawae i I» noke i* l ka hiit i ka la«« • Paak» Ammi* e pUikia • PiU, afc* ikt • K««9poai, m fea mm < Mm a paM« &• ta, Ak», imbf m «m, m Im+* pu • KmU a n» la PHa k ta U K, HwMiMiki, • pM im • «Iha y*lna • PiU ia iaen U AM» *«», * M»lti

la ae hookolokolo ia imua o ka L. malu, a i ka noonoo ana o ke kahu 0 Aha me ke kaupaona ana ia Pila a me Kea ho, Paako ; ua ike ia ko laoa mama, nolaila ua hookuu ia o Pila. A i keia mau l a iho nei, ua hoopii hoi o Pila, a ua paa hoi 0 Keaho. Heaha la auanei kona hopena a ke kahu oia Aha. Pela ko'u lohe tnai, k e oiaio nae. W. H. Naihpelapeu. Mahu hoonoa ai a wili hou.—Ke ike ne> makou i keia mea hou e hanaia nei e ka akamai, ma Waikiki-kai, a o ka ona no ia mahu hoomoa ai a wilf hoi, o?a no ko kakou Poo oko kakou aupuni nei. He alii hana, he alii i ae i ka ka Palapala Kemolele 1 i mai ai "E ha»a i ko ke kino o i kau ka la." Aka, aole no paha i oluolu ka poe j ike mua i kekahi mea, ma kahi e no keia a q e hai aku nei, aka, no ka poe no i koe aku aole lakou i ike mua ma keia bana e ne». _ Ua mama na hana,S>o ka lawe anai. o ka holoho|ona i kekahi iuhi o ke kanakn oia ke kui ana i ka ai awali. Nolaila, he mea hou no keia i ka'u ike. Waikiki-kai. W. H. Nailipelapeli.

Hawaii.

Ua kaawale kk Komitk o Pona Mahope iho o ka puka ana o ka Hoounameahou ma ka Helu 3& iho nei, w lona mai ia ma . kou keia mau olelo pale malalo iho: »»Aia ma ka Helu 30, makou i ike iho ai i kekahi poomanao, Haalele mai o Puna i ka Olelo Hawaii-" Aole na makou i hana ia palapafei e pili ana i na hoike Kula o Puna, aole ao makou na olelo uamu, aole makou ī it e ia polapala mamua o ka hoounaia ana aiu, aole ih) i kakiiu moa makou mafalo iho. manao makou, na ke Kakauolelo wale iho no. Ua kauoha maleou iaia e kakau pololei i ka n.ooleio o na kuia, a e hoike mua nmi ia makou. Eia ka ua hoouna e kel» ī h moolelo me ka ike ole ia aku. Minamina nae makou i ka puha ole ana o ka mooleloo na kula okeia apana.

Mauī.

KA EOONOHOIA ANA 0 KEV. W. KAHOOKAUmaha i Kahu Ekalesia no Waikapu. —Sabati, Augate 14, ua hiki ae jfe Komite i kohoia e ka Ahahoi Lunakahiko o na mokupuni o-Maui, i halawai ku i ka wa ai ma Honolulu. i ka ma!r.ma o lune i hahi, oia o Sev. S. E. Kihopa, Kev. W. P. Kahalea me Kev. J. Kikiakoi. Ia Kikiakoi ka Hai ao r n>a Tirn. 2: 3-; " J£ hooiminawanui boi oe me be koa maikai la no fesu Kristo." la Bihopa ka ninaninau i ke Kahu maloko o ka "Buke Lawe Lima,''' oia ka Bcrita iae like ia mawaena o ke Kahu a me ka Eknler a nana no ka niele ana > ka Ekaieain ma ia Buke no, e hoohiki ana imua oke Akua, e hooko pololei i ka berita i hanuia i keia la ; a nana rio ka oleloao a hooikaika i ke Kahu hou. !h Kahaīe ka oleiooo hou i ka Ekuleaia. Ua piha ka hale ina kaoal« r a ua maluhia ke anaina.

Ua PAA IHO NEI KA HALE O KA EIfALESIA, a eia no malaila ke Kahu kahi i hiolnni ai. He wahi hale laau mai luna a iaio ; he 22 kapuai ka ioa, a he 12 ka lauia, a huiia boi me na kapuai he 12 o na lanai, iike me na kapuai he 24 ka laula ; a eia ke ku nei ua hale la maiuna iho o ke kahua o kekahi kamaaina o Waikapu nei, mamuli o kona makana waie ana mai i kekahi hapa o kona aina, i wahi e ku ai keia hale no na makahiki elima. Nona no ko'u aioha nui, no kona aloha i ka Ekaleaia, a ua makana wale mai i kona aina me ka uku oie.

KE lIAHANA NEI NO KA MAI FIVA MAANEI. Aole i pau ka haim a ka inai fira maanei. He nui ka maue ona īnakamaka no keia mai. Iloko aku nei hoi o Augate, he nui ka poe i iawe ia aku e ka make no keia mai no ;he 4 a emi mai > ka pule hookahi. Iloko hoi o keia malaraa e hele nei, he nui no ka poe e make mui nei a e waiho mai nei i ka welelau o ka make ; o ke koele mau wale iho la no ia oka bele e koele ai. I keia ia a'u e kakau nei i na me» hou, ua make elua i keia kakahiaka, no keia mai no, a ke aili wale mai nei no kekahi. n Elua no kumu o kn nuio ka pilikia wahi a ka'u ike, o ka malama pono ole ia o ke kino i ka wa mai, no ka mea, o kekahipoe e mai ana no, hele no nae i ka «uau, i ka hana iho hoi a ke kino, a leaa hou i ke anu, a nui hou niai ka pilikia, mahuahua )ea mai hoi ka fiva, a oka make aku ka hepe. Ao ka iua; oka waiho a loihi na !a o ka waiho ana i ka mai fiva, «Imla, kiiia ka iaau, noluila, paakiki ioa ka mai a apuepue ke ola, a he make oo ka hope, He nani make no ia, he hooloihi wala iho no ka auanei i ke kii aoa » ka !aao. Ho pono • malama loa ia ke kino i ka wa mai, ae kii koke i iaau i ka hoomaka ana o ka mai, a o ka paiekana no ia.

Ahaaina I'aio,—Mi k» hen loka po o ka Po«ono, ua wehom n» puk« o kt laakun, r ho*o U m kukui » puni o leko, a h« kohu »0 w> ke nina aka. He h«R» n« k»i« «» b«< p»i mui ia maanoi, aka, ua o*lo mt na k«< kahi mfin«w<i ioihi» « i kti* wt, wi hou i« «• n*i ia h«n». H« h«M nnik» »«- h« m«« f hM««o «i i k» fmrm • kt p*»»» e mahMhoa «i k« M«Mt* » t wiw» ai» * k hoi m« kt k«m«tim»kM «m. £ htt«Mhtt> t ko Wnikipo nti mmu opio m tet* ht«« m«ik«i,« • «Wa hmi ilnwt i «)•)<»», ««*» ki )oht «p« m«i. Hb MAC u *L9M# SCU MAA9IK i llkt IM M 1« M»M >hl» M» kt fct>|ttll»M «* kft wtk. « ht M« fthi I» wtte t k* & ifoko tki m« )t. HUhi» Mt •»• m m k t lm nwl«m« t IliiMkK «*!*«•* ***** •'' 1« wt)« iiili, tk«. i *««• im« lt« ***** «mW nt ht mM «m;• ki yn «•« «•«•» h«l t N «Mh«»i «#t «» fti *** «m t iu> mi ml»***** m kt * «* *» Ulmm «•* kt W •it p»t i fc* t |»l» ***" m m wtM mlmi t m H» Ma «m»»»* W. 8, lU**!»***** W«i%«fi«, !kft 14 1191