Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 40, 1 October 1870 — NU HOU KULOKO. [ARTICLE]

NU HOU KULOKO.

Oahu. Ua koe i keia pule ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio Mokupuni o Oahu, a keia pule ae, no ka piha e. Ekolu kolamu mea hou kuwaho i koe. No ka piha loa o ko kakou nupepa Kuokoa i kela a me keia pule o na malama elua i pau ae nei, i ka nu hou o ke kaua ma Europa, no laila, ua kapae iki makou i ka ka lehulehu mau palapala a loaa ka manawa kupono. KA MEA HANOHANO J. W. AUKINA. E olioli ana no paha na makamaka Hawaii ke lohe aku, ua hoi mai ka mea nona ka inoa i hilinaiia ma luna ae, a lawelawe hou i ka Oihana Loio ma kona Keena ma luna ae o ka Hale Leta, kahi ana i kuluma mau i ka ike ia e na kanaka. KA PAKE LOIHI NO KIKANE. - O ka po Poalua iho nei ka po hope loa o ka ike ia ana aku o ke kanaka loihi i hiki mai i o kakou nei, a ma ka Poakolu aku nei, ua kau aku o ia ma luna o ka mokuahi e holo aku i Kikane, ua huki iho nei paha ka eke o ka hoikeike ana iho nei, ke holo hou la i Kikane i mau pohaku hou. Ua lohe mai makou, ua oluolu i Ka Mea Hanohano Mrs. Lilia Kamakaeha, ka hookuu wale ana i kekahi mau ano manu hou loa, i mea e laha ai ia mau ano manu ma Hawaii nei, no laila, ke papaia aku nei na mea ki pu a pau, mai ki wale i na manu ano hou e lele ana ma ko kakou nei mau kualono a mau kula palahalaha.

I ka Poalua iho NEi ka mai }a ma Hononei ka mokuahi BeTitama iawe ai Kom&Lima Nunu mai Mazatalaoa, Meaiko mai. Aole pailatn nana i hookomo mai ma ke awa, aka, na ke akamai no o ke kapena. Ua ho!o aku no ke pailata, aole nae i hookaulua ihoe hookau aku, nolaila. hookele loa mai no be kapena, a halulu ana iloko o ke avra.

HE AINA KAKAHIAKA NO KA HaKU GABE. — Ma ke kakahiuka Poakolu, ua haawi ae Ke 'Lii Ka Moiwahine Ema Kaleleonalani ma kona home, he pnina kakahiaka, i ka Haku nona ka īnoa maluna ae. He hoailona ia no ko ke 'Lii wahine hooloihi ana aku i ko* na mau lima hoomnkamaka i kona makainaka Beritania. O kona ano mau no ia he Moiwuhine hoopaa hoaloha me ka lehulehu.

Ka mokuahi "Kilauea."—Ua hoolahaia ae, e ka Agena Kale H. Kauka, e haalele ana ke Kilauea i ke awa o Honolulu i ka hora 4 a me ka hapa oka Poakahi, la 10 o Okatoba, a e holoana i Lahaina, Maalaea, Kawaihae ame Hilo. i ka huli hoi ana mai, e ku hou mai ana ma ia mau awa. Nolaila, ke hoike e aku nei makou i keia i makaukau ko makou mau kini makamaka, e ake ana i ka mokuahi Kilauea.

Ino mai nei ka moana.—Ma ke ahiuhi o ka Poaono i naue ae nei, oa haalele iho ke kuna Rate Lee ia Honolulu no kana hualini aukai no ke awa o Hik>, aka r i kona hooku* alo loa ana aku mao aku o Leahi, halnwai koke mai oia me na keakea ana a ka ino, oia ka ua me ka mnkani ikaika mnmua m«i, e hiki ole ai no i ka hookele akamai ke mauna aku, noluila, ua hoi hou mai o*a ma ka nuku o Mamala e kafi ai i>o ka n>aiie.

Ka mokumahu mai Kikane mai,—Ma ke ano molehulehu liula o ke ahiahi o ka Poakahi nku nei, hookomo mai la ka mokumnhu holo mau mawaena o Kikane me kakon nei, nona ka inoa Kulaiiakauhale oMelehona, mahope iho o kona kali loihi ia ana. Ua Johe mai makou, o ke kumu nui o kona loihi ma kona alanui moana, ua halawai ka oia me ka ino nui, mahope jho o kona ike ana mai ia Hawnii nei,—a nolaila, ua r>i>lowale ka aina no kekahi mau la, a mahope iho, moo ae ka ino, ku mai nei i ke awa.

Na paka ua lokuloku. —Ina ta mua o keia hebedoma, mahope oke kakali loihi ana 0 ka haule mai o na kulu wai ua, ua olwolu 1 na lani ka hoopomaikai ana mai i na poo la o Honolulu nei mai ka uka a ke kai r ma ka hookulukuiu ana iho i na paka ua i upu e :a, a kalokalo ia paha e na pule a kekahi poe e hoohaule ihō. Ua lohe p» moi no hoi makou, ua puni loa ka mokupom ike kulukulu ia, a ke haupu nei makoii, malia paha ua hoopomaikai pu ia aku la ko makou poe makamaka maloo wai ole o Anahola Kauai e uwe mai nei i ka wai.

Ka Pake Kjekie.—He mea ike pinepine ole ia e na kanaka o Honolulu nei, ka halawai ana me na kanaka 7 a 8 kapuai ke kiekie, e like me ka haole mamua a me Ua pa« ke a kakou i ike iho nei. Aka, i keia p«le i aui aku U, halawai hou mai la ma Honolulu nei he pake loihi he 7 kapuai a iwe 10 iniha ke kiekie. Ua haohao no makoni i kaikeana aku, eia ka he kanaka loihi i waena o na pake, ka poe i ike ia he peke ka nui, aka, aole na kakou kakou iho, aia wale no ika Mea nana i hana. O keia pake a makou e hai aku nei, oia no o Kana (Chang>. Ua lawe hele ia oia ma Amerika a me Europa e hoikeike ai, a ua ekeeke no kahi kanaka nana i lawe aku la. He 24 wale no kona mnu makahiki. Ua hoikeikeia oia imua o Victoria, a he wati pakeke nui kai makana ia mai, oia no ia ana e lei la.

K n a makua ona kaula.—Ma ke ku ana mai a ka mokuahi huila aoao Mose Tela, wa ike iho makou i ka hoi ana mai o ka makua 0 na kaula o Wailuku, maliope o ka bala ana o kekahi mau malama makaikai ma ka aina hanau, oiai oia i hoihoi aku nei i kana kaikamahine me kana moopuna. I kona hoi ana mai nei no, a holo no ka fleti Mele 1 ka Poaha ae i Lahaina, o kona kau no ia inaluna ona, a hoi aku i ka malu Hekuawa e ike i kona ohana. Mai kela poluea no a kau no i keia, auau aku ke kai i ka aina o Kamalnlawalu. Aole makou i ike ine kona ledeoia i hoi mai nei e like me ka KeAu Okoa. He Alekanedero okoa no paha kana, 0 ka like loa hoi o na hua kumu, paonioni ai ko makou inanao. Aia no kona wahine 1 ka malu Hekuawa kahi i noho ai. j —Ua lohe mai makou, e hoomaka ana ke Kula Kahunapule o Wailuku ma ka pule mua o Okatoba ae nei, noiaiia, e hoihoi ana no paha na keiki kaula, e hoi hou ae e puuluulu nialalo ona eheu o ko lakou makua hanai ike. Ka mokuahi "Mose Tela."—Ma ke ku ana mai o keia mokuahi huila ma na aoao, ua hoala mai no ia i na hoomanao ana o na wa e holoholo ana o na mokuahi Manukai, Kalama ame Akamai. 1 kona komo ana mai, ua ikeia aku ke kuakea o ke kai i kona holo. Oka nui ona makamaka haole, o Hawaii nei i hoi mai maluna ona, o Rev. P. "W. Alekanedero, Rev. T. W. Kulika, S. G. Waila, Esq. C. K. Kalaka Opio, Hale Turton a me kana lede Hon. J. W. Aukina a me kona ohana a me kekahi mau makamaka eae he nui. Hookahi ohua kaulana o keia holo ana mai, oia o Haku Oeoki Gare (SirGeorge Grey). Mamaa he kiaaina oia no Nu Kilani, a i keia wa, e hoi ana oia e noho ma Nu Holani. Aoie i maopopo ia makou, c noho oihana aupuni hou aku ana paha ia, a e hoomaha wale ana no paha.

Maui. WOOPIUA KEKAIII KahONA HawAII.—I k a la 5 o keia malama, ua laweia kekahi kana ka Hawaii i hoola ae i kekahi poo kanaka 0 keia mau apana, no ka haawi ana nku he wuhi « l aau kupo»>o no ka mai o kekahi po e i loohia i ka mai i ooke iho nei ia iNawaieha nei. O Kamana ka inoa oua kanaka nei O ke ano o ka hana ana a keia kanaka, ua lit;e no ia me ka ke Kouka haole ; ua bar>a. ia no ka laa» a )ako o ka omoie, he wai vra. ie no, a haawi aku nie ke koi ole aku i i<n uku, a na ke aloha wale mai o kekahi po*. j wahi n>ea iki naua, u o»a wale iho la no ka. na wahi mea e lawe ai. Ano kana h aua nna pela, ua hoopiim oia e Alr. \V'iiip a(?īi3 kaLuna Nui o ka Mahiko o Wailuku ne/ nana i hoohiki a hopuia ai keia kannka. [ ka la nae i hookolokoloia ni, aole o YViljpa 0 . na i hele niai e hooiaio e like me kana ike, a ua pale no ka loio ma ia kumu, aka, hoo. paiia no e ka Lunakanawai, be 5105.70. Iloko nae o keia uku hoopai, ua kokua wale mai no ka poe mai ana i iapaau ai, a lilo iho la keia puu dala nui i mea liilii loa. Ua loheia inai, e holo aku ana un kahuna la i Honolulu e noi ai i ka Papa Ola i Palapala Laikini Lapauu «>o»a, ke oluolu ia mai hoi. J. A. KaoUaiula. Wailuku, Sept. 9, IS7Q.

Hawaii.

KA lIOIHE ANA O NA KI7LA MAI PAIIOEIIOE a Keaukaha.—l ka Poalua, Sepatemnba hoxa 9 A. M. ma ka halepule o Haili ka hoike ana on» knb o kein npami. Na ke Ka> hukula nui n me na kuinu i hoike, o ke ano nui © keia hoikn. ua huiin na haumana o kula a pau i hniui maluim, ma ira Inina hooknhi, o na hnw-ii ina a pnu o ka jx»pa 1 o kela a me keio fe*ila inai /'ahoehoe a Keauka. ha, hookah) w.i « hoike ai, a pela no kela a me keia p;ip:i ;i pau loa, koe na men hoole oke kula haoie. Ika hoomaopopo nna aku 1 keia hoike, aole i mnopopo lea ka ike a ine ka hawawa o kela a me keia kula, oiai un huiia mai a pau ma ka Inina hookahi. Me he mea la, he poe kalo mana waie no lakon a pau no ka laliuii hookahi, pe}a hoi kem f me he mau hauurana la lakou a peu r.o ke kula hooahi. iku ike aku ika hnpu nai o na haumar>a e ku mai ana. aole wahi mea a loaa iki i ka hapa nui, elua a ekolu palia mau wahi keiki e hana mai ai>a, o ka nui lie ku wale mai no. Ika ninau ia ana ma na mea ao mua o ka Huinahelu hou, i ka poe o ka pepa 1, ua paa ka nui, ahe hapa uuku loa i paa, Me ke kapekepeke no nae. A hann hou ma ka Huinanelu kahiko, a haawi ia aku la e ke K. JN. ka ninau houluulu hakina. Eha mau keiki i hana mai ma ka pa-pa-eleele, a o ka »ui e ku nna ma na papo pohaku, a no ka loaa ole i kela poe mun 4, ua kukulu hou ia uku 4 hou, a elua wale no> oia poe i loaa ai ua ninau nei. I ko'u hoo> maopopo aku ua kumuinn ka ike i loaa i na haumana. Eia hoi, be maopopo ole ka hana ana mai a kekahi mau haumana i ka ninau no ke ku kokoke loa aku no o bc kumu nta ke alo o na haumana. I ka hoomaopopo aku i keia hoike, m«! he koloka pouii la i hoouhi ia mai i na kula, no ka mea, aole i maopopo iki ifv'u ke kula ike o na haumana a me ke kula i ike. Be »u hou hoi ka huipu ia ina» o ka hoike ana o ke kula nui kaulana o Hilo nei, me na kula liilii apana o knaaina m» ka lainn hookahi, a o ka poe i ao ma ka olelo haole, hnna no nae n»a ka Huinahelu Hawaii, a hoka ka nui a hookahi i loaa'i ka ninau, me he mea la e uhiuhi lau maHMne ana paha i nalo ke kee o- ke ku!a.

Kauai. Ua hele ia ke Alanui loihi r piha i nshele nsai Haleman» i uka o Milolii, a biki> ma Kilohana i Maunahina i uka pono o Wai* niha. Ua ilie ia aku lei mn!>wai o tianalet e moe kekee mai ana he puUi la. O kc kai>kuono o Hanalei me l>e hapalua poni la. O ke one o Mahomoku me he makue ea la. He nani ke nana aku ia lalo o Hanalei. Ua mahalo makou, a huro, huro, nui loa. O ka nui oia huakaia pau 53. J. Kauai a me K. Kaenaku keia pii Kuahiwi, o W. H. Kaluahi ke alakai pololei iloko o ka nabele. Ma ka manwe o ke alamū o makou i pii mua ai, malaila o ke keiki nlii o Mr. Koakanu, a me na alii wahine o Maui waena. Oia o Mrs. Namahana a me Mra. Kapukio» a hiki pono no lakou, a ike i ka nani o Hanalei, he 18 ko lakou nur. No Niihau. He wi no, o ka la ikaika: Oia ke kumu o ka wi, aka, nae. He oi loa ka ikaika i ke kukulu papohaku iloko o keia wa wi. Ekolu pa-pohaku a'u i ike ai. Aia ma Puheheke a hiki i Puuwai, hookahi wale no aoao i koe, alaila, puni loa. Aia ma Haiaweia, ua paa loa ia pa, aia ma Kamalino ia pa-pohaku nui hookahi aoao i koe, poni loa. He mau Pa aina e kanu ai i ka owala keia. Ua uku pono aku ko iakou haole alii F. Sinclair ma ke dala. Oia ka iakou mea e kuai ai i na pai kaio o Kauai maiNo Lehua. He Mokupuni kokoke keis me Niihau.he hapalua mile pnha ke kaawale. He poepoe maikai o Lehua ke nana ia aku ma Kauai nei. Aia ma ka aoao komohana akao, be kai kuono nui, ua opa ia mai a kualipi kaapaku o Lehua, he anana a emi mai ka alipi o luna mai kela aoao a keia aoao, a be pohaku wale no, aole he lepo. Ua oleio nu» ia, he nui na lole Rabati ma Lehua. Aole he loaa ike ia e maua ma na lua, ua noi wa* le na iwi o lakou, ua inake i ka wi, aoie be ai e ola ai. No Kaula. He Mokupuni kaawale keia mai Niihau aku, ua awalu a oi aku poha na mile kc akea

waeoa- He s?okupuni oi loa o Kaula o j U manu n»a leiai Pae Aina Hawaii a puni. j I? :,- e ro e Fataaa ka oi oka manu ma ka J f'ae A;o* © Xuohiva. | loa e oa kanaka maluna o Kauia. E ; pb* pono o luoa oia mokupuai i na ano ma* ( ,-a » p»o. na oianu nui a rae na mea uuko. i e hoikau oa manu, okoa kela ano keia o M mano. Ca akea oo o lona o Kaula, he 35 a 30 a » r 25 anan* ke akea o kauwahi, oia kahi e • ona maou. Ma ka aoao komohana ( 1 - ana kielie mai ioko o ke kai a hala iiunn. O Ana o Ku, k* inoa. He awnlu anan.i paLe akea, be 20 ana ka loihi iloko loa, he f, a r.i annna ke kiekie a hiki i kahi wiwi :nc he iho aiano ia ke ano. Oia ke ana o Kb Heiiuoana.