Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 42, 15 October 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio o Hawaii, Komohana. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio o Hawaii, Komohana.

Haiaw#īlia Ahaf»ui Kunoeho o liawaii Komohana, nia ka Luakmi o Lanakila, ; «ua Kainaliu, Kooa Akau, Jlasvaii. mai ka ia 14—17 o Sept. A. I> 18T0, h<.ra 10 o ke kakatu;ika. me ka hniolelo a ka • Xuna Hoor»;t!ti, R« v. J. A. K »hookauma- ; m hi; am t bsloia ana hoi, ua kohoia o * ► j liev. D. Kuf>ahu i Lunahuomalu» ao j Rev. S. W. Pipaula i Kakauolelo, ! Eia na Kahu a me na Lala i hiki mai: N'« ka Ek.jlesia o Kekaha, o Rev. G. ' P. KHofiohiu»aka ke Kahu, o §irneona ka I Lala ; no Kailua, o iUv. G. W. Piiīf;o Kahu. <» Kapae ka Lala ; no Melani, • 0 l> S. Kupahu kt» Kahu. o Kaili ka La- ■> !•' ; iio K<wa Wuenn. aule Kahu, o Ma- 1 '">i;ke ka Lala ; no Kealukekua. o Rtv. ■ J A. Kahooknuinaha ke Kahu,o Kaa[iu, , 'ka Lala : no Puknnna. o Wninu ku Lnla ; no Kapalilua ; o Rev. S. W. Papaula ke I Kahu, o Keliaihue ka Lala ; no Waiohinu, o Mr. S. Kanulia ka Haiolelo, o Kimo ka L«la. Na lioa kuka—Rev. J. F. ; Pogue. no Honolulu niai ; Rev. H. Ma- ■ naB<;, no Maui mai ; Mr. S. Aiwohi, no j Kohala Herna mai. Kolioia i Konule Imihana—P<»goe, Pi- < lipo a me Kahookanmaha. j Waiho mai ke Komile Imihana, ina I kmiuihanu penei: 1. K lilo ka hapalua hora mua i wa haipule i kela keia la, a e \ hoomaka kahana ma ka la apopo. 2. 110- | ike Kihapai ; 3. Heluhelu Haawina ; 4. i Na Pal.ipala Hoopii ; 5. Na Papa Helu { Ekaiesia ; 6. Na hale noho o na Kahu- | napule ; 7. Na me;» Ona ; 8. Na mea ! /i«»h<> «nanuahi : 9. Kokua Mahina Hou ; 10. No ka Nupepa ; 11. Ka Hoolaha j i Baihala ana ; I*2. I mau Ueiki na ka Aha; ; Kl, l Haawina no nn Ekaleaia ; 14. Ka j Q||fri|& Mare. U«i noiia mai, e aponoia j ke Komire, aua aponoia. j hoike Kihapai—Na Pi/ipo ' 1 heluhelu mai no ka Kkalesia o Kailua ; j 'na Kupnhu i heluheiu mai no ka Ekale- i sia o Helaui : na Makaike i hoike waha j iinai no ka Ekalesia o Kt»na Waena ; im j : Kahookau<ni«ha i heluhelu mai no ka | Ekalesia o Kealakekua ; na Manase hoi i j hoike waha mai no ka ekalesia o Pukaana; na Papaula i heluhelu mai no ka Ekalesia o Kapnhlua ; a na Kanuha i heluhelu inai no ka Ekalesia o Waiohinu, Kau. A noiia mai e hoomuha, a ua ueia, pule o | Kaonohimaka. Hoi mai ka Aha i kn pau ana o knho- . !ra hoomaha, a hapai i ka hana, a pule ia ; e Makaike. • I Hapaiia ka heluhel'u Haawinn—Na Pi- ! ;itpo i heluhelu mai i koua haawina ; He- I aha na hoike e akaka bi, ua hanauia o ' o lesu ma ka )a 25 o l)ekemaba ? Na Papaula i heluhelu mai i kona haa- | wina ; Heuha na hoailona e maopopo ai, | \n\ hanau houia kekahi kauaku ? ; Na Kanuha i heluhelu mai i kona haa-

'wieni; Uenhn kn moeuhane ? ; Hapoiia na Palapala Hoopii. ; \a ke Kakauolein i iieluheiu mai i na • pnlapalu hoopii uo Waiohinu, Pukaano, lleiuni a me Kailua. ; i Noi mai o Pogue, e knhoia i mau Ko- j inile no keia muw palapnia, a hoike mai i ! ;ka hor.i 9oka ia apopo. Ua aeia. Ko- ? ho»a o Pugue ? Makaike ame Kuonohiimaka. ! Noiia mai e Kahookaumaha, e hoopa* j nee apopo, a haiawai hou ma ka hora 9. ! Ua aeia, a pule o Pogue. \ Poaha, Sept. 15—Halawai hou keii j Aha ika hora 9o ke knkahmka. Liio ! Ika hapulua hora ma ka haipuie Heiuhe- | !(uia ka moolelo a aponoia. , ! Noi ia mai no ka hoike kihapai ake i | Kahu o Kekaha—Na Kaonohimaka no i ; iheiuheiu mai no ka ekalesia o Kekaha, a ! nana no hoi i heluheiu mai i kona haa- i wina ; Pehea la e kuikahi ai o Pauio ia- ! ua o lakoUi, no ka manaoio 1 | Waiho mai o Kahookaumaha, he olelo I houholo imua o ka Aha. Hoehoioia. Ke | hoike uei keia Aha, i ko iakou mauao i uloha aui ia Knonohimaka, no ka make ; ana o kana wahine ī ak>ha nuiia. ' Hoike mai ke Komiie, no ka nana ana )t ka oiaio ona palapaia hoopii, a penei : jKe hoikē aku nei k« KomUe nana i nt , * palapala noī a ka ekalem o Kailua» He* lani. Pukaaoa aine Waiohinu, Kau. Ao- | * jhe o makou kinalua iki no ka palapala o , j Ka»lua t Helaui a me Pukaana, he mau i 'ipaUpala oiaio no Inkm». Aia nae ma ka

palipaia »101 mai W.tioh«uu. Kau n>ai, he «ahi mtra e koaalua ai> oia noi na inoa he nui i kakauia t ka ihna hookahi; aole r»o hoi » kaum ke kr»ha Ua ae mai paha ka poe nona la inoa, aola paha, ao-. ie makou i ike. £i« nae, aole ī kakauia ka hiiin, ota ka pei ma r>a inoa., Ke manao nei nae ke KoM(ite 3 he pono i ka Aha ke hapai pakihi ae ia mau pepa noi a e uoonoo. Me ku m^aio. f Pfg'je, Komite, ) M-ikaike. ( Kaoiioiuniaka. ( Noi ia mai e heluhelu pakahiia n# pe-' lapaia. Ua aeia. Helulieiuia ka palapaia \ 0 Knilua, & n«-iia mai. e hoihoi i ka rcea | 1 kaheaia. A ua no:hoiia. Pela uo hoi! ko Helam. Moike mai o P.lipo, e hana keia Aha i Oieio Hooliolo maiuua o keia paiapaio. e lil<» 8u i kahu rm keia Aha. Ua mahalo ;»ku ka Aha no kooa uc ana e noho hou , i Kahu no ka Ekaiesia o Kailua, no na makahiki elna. Hoike mai ke KahuoHeiani, e waiho: i koi»n innnao, a inki i ke Kiimumanao 0 na Kaiiuna. Ua aeia. ! Heiuheiuia ka palapaia o Pukaana e! piii ana ia Rev. H. Menase, no ka hoo- \ noha ana iaia i Kahu no ia Ekaiesia. A inainuii o ka noonoo maikai ana o ka j Aha. ua neia ka mea i hoolioioia. A ma j ke noi a Piiipo, e hoihoi hou i ke Komi-' te, a hoike mai i ka ia apopo, h(tra 9. A j ua uponoia. j Hapaiia ka noonoo ana no ka pniapala kahea o W'aiohinu. Kau, ia S. Kunuha ; u ua nui ke kam iiiio ana me ke ano j maopopo, ua aeia ka (riea i hoohoioia. j Hooholoia Ma ka mnnao nnao keia ; Aiia, ke ae aku nei keia Aha, e hookahu- 1 na, a e hoonoho aku ia S. Kunuha i Ka-' hu Ekaiesia no ka £kaiesia o Waiohinu, i Kau ; a ke koho nei keia Aha ia Kahoo-' kaumaha, Papnuia. Kupahu, Kaonohima- ■ ka, Piiipo a me Menase, i mea nana e hooko aku, ke ku ia i ko ke Komite ma- ; nao, ke hiki aku i ke Sabui elua o Oka- i toba. o keia makahiki. Noiia mai e hoo-I * i maiia i hookahi hora. Pule o Kapae. ,l Hoi mni ka Ah;i i ka pnuana o ka hora lioonialia. Puie o Suneona. | IS T oi mai o Waiau, e kapneia ka mooleio e pili nnn no ka palapala kaiiea o Pukaana, i ka horu 9 o ka la apopo. O ka pono loa, i keia manawa no. Ua aeia. ; Waiho mai o Piiipo imua o ka Aha,» he oielo hooholo, e pili ana no ka paia-; paia kahea o Pukaana ; penei : Hooholoia. E kohoia i Komite nana : e hooko i ka hoonoho nna iu H. Manase, | maiiope iho o ka lo.ia ana mai o kona pa-! iapaia hookuu mai ka Ahahm Lunakahiko mai o na mokupuni o Maui ; a ke koho nei keia Aha ia Kahookaumaha, Pa- j pauia, Kaonohimaka. Kupahu a me Piii-; po, e hooko aku i ka \\a a iakou e koho 01 no ka hoonoho aku. • Hapaiia na Kumumanao no na hale' nolio o na Kahuna, e hoomaka ana ma 1 Kekaha. I No Kekoiia—He hale no, ua eiema- \ kuie nae. No Kaiiua—Ua ioaa he haie : laau. No Helani—Aoie haie o ka noho ana iloko o keia mau makahiki eiua. A'o Kona Waena—Ua i(>a;i ka aina, 2 eka me ka hapa, ua p»a ka iiaie, aoie nae he kanaka ilok«>. No Keaiakekua—Ua loaa ka aiua, he l? eka, inauiuli o ka loko-| maikai o ka mea Mahaloia J. W. Kupa-! kee, aole nae i paa ka hale. \ Xo Pukaana—Kokoke e paa ka hale, ■ a o kahi e ku nei, no ke Konohiki, a na , ka ekaiesia no e uku i keia a me keia | makahiki. No Kapaiilua—Ua paa ka haie, a he: aina no elua eka, mamuii o ka iokomui-; kai ana mai o Kekauia. ! No Waiohinu—He hale miBionari ka-; hi e noho nei ke Kahu, aoie oo ka £ka- i iesta. no ka Papa Amenka no. i Hoike mat ke Kahu o Helani, e ae no oia e noho i Kahu no keia Ekaiesia, no! na makahiki eiua, me ka paa nae o ka | hale iiolko o na mahina eono, mahope iho; o ka pau ana o keia Aha. A he Oielo Hoohoio pene»: iloohoioiei. Ke ne nei keia Aha, mamuii o ka palapaia kahea & ka Ekaleaia o Helani, i ko lakou Kahu mua, e noho Kahu hou no no lakou, ke hoopaa Ukou : i ka hale noho o ke Kahu, iloko o na ma- ; i&ma elolu, ma\ ka ia mua aku o Okalo*ba o keia makahiki ; a ke paipai aku nei ' keia Aba i n« hoahanau o ka ekakaia o , Helani, e hooikaika no keia haoa ; a ke | hoouna pu aku eei no hoi keia Aha «• :■ Piiipo, e komo k no aku iloko o ka Eka-

lesta o Helani, e hooikaika pu aku no keia hana. ka noonoo ana no ki nupepa Kuakoa. Xoi nvai o Mr. Kupakee. e hoofteneeia ke kuka aoa no keia mea. apo|M> hora 9. Ua aeia. Pule o Kahookauo»aha. | f? Sept 16—Haiawai hou keia Aha ena ka hora 9 kBkahiaka. Liio ka hajw hia hora ma ka haipuie. Heluhelu-i mooieio, a aponoia. Vjaiho mai o Kahookaumaha, he olej penei: j— ; iovh<tioia. Ma ka manao ana o keia \ '■ «a.,| o ka hora lame :2 o keia ia r i ' jwa. ūnaninau ia S. Kanuha, ka mea hoi »«n e iilo i Kahu no ke kihapai o Wī||ohinu, Kau, oiai no hoi e noho pu ; anaHiekahi makua o ka pono me kakou | i ke a mau ia. Hoike mai ka Lunahoomaiu o ke Ko- ■ mitc( Imi Haawina, ka haawina o na Kaiiunupuie. | l. Kaono'nimaka—Heaha na mea e ! iiooiana ai i uiu ai na Kuia Sabaii ? : j Kanuiia—E wehe ia Danieia Iū: 3. | | Pāpaulu—Ka hoomnemae ekalesia ana. : | Pilipo—He lua ahi maoii anei o Ge-: liiena, kaiū e oieioia nei, maluiia ka poe ! i iiewa e hoopaiia ai r i { Mauuse—Heaha ia ka ke Kahunnpuie) i' . . ' ii ka mea hoomaioka, e hoopiii «ku anei [ jine he hoa'luha /a, a e kue aku paha me { i iie enemi ia ia r ! ! . ! ; Kupahu—Eie haioielo na ka Lunahoo|inalu i ka wa e hui hou ai ka Aha. I j Kahookaumaha—Ue hewaanei e hoo-! Ipauia ke Knhunapnie mai kana oihana ; |ae, ke moekoiohe kana waiiine me kona , ; oki ole i ; Hapniia ka noonoo ona no ka Pnpai i Helu Ekelesia, e helu no na Kahunapu'(e inaloko o ko iakou mau ekalesia, pe-' inei: l. Na hoaiianau hihia ole. 2. Xa ; i hoahanau hiiiia. 3. Na hoaiianau muli- 1 . _ ) |hini. Ua aponoin. j i Hapaiia ka noonoo ana no ka nupepa { }Xttoio,'J, a ua kamailioia me ka maopo- j !po ame ka lokahi pu o na manao, ine i |ka ikaika. Hoohoioia. I 1 Hooholoia. Ma ka manao ana o keia Aiia, ke paipai nei oia i na Kahunapuie! a me na Laia a pau loa o keia Aha, e! lawe iuii i ka nupepa Kuakoa a me ke ! Alaula. ! Hooholoia. Oka hookaa pono ia mai ;o na iliia uku no ka nupepa e ka poe la-| |we nupepa. Ke paipai aku nei keia aha j i na Laia a pau. e hoeueu nui aku i na ! mea a pau i iawe i ka nupepa, e liookaa ! pono i na uku pepa a pau, e like me na j < niiii a ka Lunahooponopouo. j Hooholoia. Ke paipai nei keia Alia i ;na Laia a pau, e kokua nui i ka lioouna ana aku i na manao naauao a me na nu j | iiou a pau e loaa ana iwaena o kukou. ' ! Noi mai o Piiipo, e hoomaha i hooka-; hi hora. ua aeia. Pule o Kaapu. i i Hoi mai ka Aha ika pau ana oka hora hoomaha. Pule o Waiau. I Hoike mai o Pogue i ka hana o ke Sa« i bati maanei, e waiho nia ka iima o ke j ! Komite—Kahookaumaha a me Makaike,: a na laua e hoike mai i keia ahiahi. Ua! i aeia. | ' Hapaiia ka noonoo ana no ka ninani-j : nau ana ia S. Kanuha. Oka manawa j ; keia. Na Kaonohimaka ke alakai inua| jana ma kona ano haipuie ; ia Pilipo hoi! !ke aiakai aiua ana ma kona ano makau-, kau ma ka ke Akua olelo; ana Mnnase; U me Pogtie kekahi mau alakai hou ana ;? a n8 Pogue hou ke kuupau ana ma na; I ninau Baibala a Mooieio Ekalesia u>e ke |kuhohonu. j j Hoike mai ke Komite ina hoa, no ka » 'hana ma keia Sabati. ) Ia H. Manase ka haioielo ma ke ka-: 'kahiaka, a ia J A. Kahookaumaha a mej !S. W. Papaula ka Ahaaina a ka Haku; ma keia ahiahi. Noiia mai, e hoopanee a haiawai iiou : ika Ib apopo, hora 9. Pule o Kaiii. Poaouo. Sept 17—Halawai hou keia i Aha ika hora 9 kakahiaka. Liio ka hapalua mua oka hora ika haipuie. Heluhelma ka moolelo a aponoi*a. ; Hoike mai o Pcgue, e akoakoa na Kahunapule i ka hora )2 o keia awakea,' maloko nei, me ke kaawale o na mea e ae, e noonoo ia S. Kanuha, i ka apono aku ame ka apono oie. Ua aeia. 1 Hapaiia ke Kumumanao no na mea ~ Ona. a u« | ffooholoia. Ke ae oiaio nei makou a pao na Lala o keia Aha, e ho*>ikaika ma-

waena o na h<*a!;Mnat! » na isfii>dka. e kinat i na mea uu* a jmu. '2. Kt- aku oti oa u pau o ua ekaīesia, e iilo iakou i Komit«. e kinai aku t keia mau u»ea e ai o keia L^ihui. 3. Ke paipai h aku nei na ma keU a me keia kihapai, i wahi '-Hui Hoole lou Me» Ona." Hapaiii ke Kumumanao no ka noho manuahi ana % a ua kainailiom me ko ma-, nao lokahi a ikaika, a ua hooholoia peoei: Hooholoia. Ma ka manao ana o keia Aha, he pono i na Kahu Ekalesia a roe na Lala, ke ao aku iioko o ko lakou niBu? Ekalesia, no na mea e piiit ana i ka ooho; manuahi ana, penei : | L E kuokoa mai na hoahanau, me ka; hookipa t»le ma ko lakou mau hale i na poe i akaka ka noho manuahi ana a me' ka hookaawaleia aku m:ii ua ha)e aku o; na hoahanau, ina he poe munuahi e no-: ho pu ana me lakou. a me ke kokua pu ana o na luahauau i na Makai o ke Au- I puni. i Noi inai o Pihpo, e hoomaha aku na j hoa e ae, a e noiio mai n« Kahunapule a me na Lala. a kukakuka no ka apom/ku' a me ka apouo ole aku ia S. Kanuha. no. ka hoonohoana i Kahu Ekalesia no Waiohinu, Kuu ; a ua noho ilio na Kahunapuie me na Lala, e kuka no keia hana;, a eia ka mea i hooholoia : i Hooholoia. Ma ka noonoo ana oka Aha, he pono a lie maikai ke hoi o S. Kanuha, i ke Kulnkahuna» a e imi i ka !

makaukau hou aku, no ka lawelawe ana i ka oihana ; a he pono i ka Ekalesia oj Waiohinu. e hookuu aloha iaia. Nonoi? mai o Pihpo, e palnpala aloha aku keiaj Aha i ka Ekalesm o Waiohinu, Kau. Ua. kohoia o Pilipo i Komile nana e pal«pala| aku. i

Iloike mai o Pogtie, e lilo ka hebedo- | ma mua o lanuari A. D. 1371, i rnanav\a haipule, a me ka Poaha hope o Feberu- ; ari, iwa haipulu no na kula a pau loa. I Hoike mai o Pilipo no ka mea e pili! ana no ka Eka!esia o Kailua. Ua aeia. !

Hookoloia. Ma ka nmnaoo keia Aha, ; . no ke koena aie o k;i luakini ma Kailua, ke ae ia aku nei nin e noi dal«i aku i na i ekal(.sia u p.vj, kue im ckalcsia o ka tnokupuni o lluwaii. A ke kahea aku nei' makoii i na eka{es:;i eaea puu, e kokua aloha m.ii i ka ekalessa kahiko o Kailua; a ke koho nei kein Aha ia Pilipo, i Eiele! noi. a ia "arisa hoi, i niea kokua ma ka \ hooi.iio an»i, e like me ke kauoha a keia ! Aha; a e like no hoi me ke knena aie| mahope iho o ko lakou lulu dala hopei loa ana rna ka niulama o Okatoba e hiki| mai ana, a e waiiio i na iiala loaa ma ka j lima o kn Puuku o ka Papa Hawaii. Ua| waihoia mai he olelo hoohoio penei: | Hooholaia. E mahalo nku keia Ahai i ka lokomaikai o na kamaaina, i ka hoo-| kipa ana i na mea e pouo ai nu hoa, ilo-1 ko o keia wa wi o ka aina ; ua ai a piha,| ua inu a keua. ( Heluhelu mai o Pilipo, he palupala i; ka Ekalesia o U aiohi/iu, Kau, imua o ka; Aha, a ua aponoia. Noi hou mai o Pili-i po, e paiupala aloha aku keia aha ia llev. J. I). Parisa, ke kaikuaana o ka pono, a kekahi Inla hoi o keia Aha. Kohoia o Kahookaumaha i mea naua e palapala aku. Noi mai o Pogue, e hoike inai i kon» manao imua o ka Aha; a ua hoike mai la nie ka mahalo ana i ka hana o keia Aha. Noi ia mai, e hooopanee i keia halawai, a halawai hou ma Pukaana, Kealia, Kona Hema. Hawaii. i ka Poakolu elua o Maraki. 1671, hor<i (0 o kekakahiaka. Honpaneeia, puie o Pokue, a hoi aku ka Ana. D. S. Kupahc, Lunahoomalu. S. \\\ Papaili, Kakauolelo. Scpūtemafa 26, 1870. I

He eiua roau pftlap«la hma tno iiko ole i. loaa raai ia makou, aooi olelo a paa oit ■ mao palapala, e boim>ioo n*»ie »qji do iko J. Kawelaa hooiaha lalaa ana oo lea hoilie; kuii oka apana o Makawao. mamuli oka | hookokooo ake Komūe. Aole makou inw oao» he me« pooo na kekahi mea e, e kakaa i ka mooieio o k*»U a me keia boike, ke ole [ maoii oa Ula oke Komite hoike e !a(tu

ou ia hana. He iapawaie ka haoa aoa peoei, oo ka mea» pela oo keia apaoa hoike o Pooa t a oeie lakoo i ka mea poiolei ole. Ke hoopaa oei ao i oa hoepaapaa aoo oieo kek ano, ake pmpm aku oe» ia oukou, e ooho malie, oa ike?a ae l* oo ka hemahema a me ka {aiao. 0 sa moa o oa mea oaoa o» paiapaia, o M. N%aieom> a me K- S. Pis%iii.