Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 43, 22 October 1870 — Ke Aupuni o Napoliona na Auhulihia. [ARTICLE]

Ke Aupuni o Napoliona na Auhulihia.

Ano, ua hiki mai ka manawa oko ka Emepera haakei a me kona hookano e pulu-1 miia aku ai, a e hoihoi mai iaia a noonoo j iho, e like me ka make pio ana o Napoliona akahi, ka mea nona ka inoa pio waie i hookauia iho maluna o keia Napoliona pio wale. j O ka mana nui o Farani i hilinaiia e na mana a pau o £uropa, ua hoohaahaaia oia i lalo loa, mai ka piko oka hanohano aJii a i ke pio na ke kaua. Malalo iho he wahi moolelo pokoie no keia kaua : Ka aa Kaua a ka Emepeha Napoliona. Ma ka la 15 o lulai i hala, ua aa aku )a o Napoliono e kaua ia Perusia no kahi kumu e pomaikai ole ai o Farani, oia ka holo alii ana o ke Keiki Alii Perusia Leopolda o ka ohana Hohenzolen maluna oke kalaunu 0 Sepama, mamuli o ke kono aku a Generala Parima o Sepania. Aole na ke Keiki Alii 1 noi mai, aka, na kekahi kanaka nui no o Sepania i kii aku, e hoonoho ae i Moi no ke aupuni alii ole. O keia manaoia aoa nae e lawe ae a na ka Ahaolelo e koho io mai i alii, ua paakiki kumu ole o Napoliona e hoole loa aku ika lele ana mai o kekahi keiki alii Perusia e noho ma Sepania. He makau honua kona a lele eka hauli, aka, e aho la paha ia mamua o kona lilo ana he pio. Ina e ae ia, ina ke noho alii nei no ua o Napoliona ma Farani. I ka aa ana aku, aole no i hopohopo o Perusia a kuemi hope, oiai, ua ike oia, aohe i hana hewa imua o ka maka o ka honua no kahi kumu ano e like me keia. Nolaila, maweena o na la 15 a me 27 o lulai, ua nui na hoomakaukau kaua ana ma Farani a me Perusia, a malia paha, oka oi keia ona hoomakaukau ana no ke kaua nui, ioi ae mamua o ka laua mau kaua mua.

Hiki ana o Napoliona ike Kahua Kaua

Ma ka la 28 o lulai, hiki kioo oku la o Napoliona a me kana Keiki Lui, ma kahi hoomoana o na puali koa ma ka hikina, oia, ma kc kulannkauhale o Meza, kahi a kona mau alihikaua kaulana akamni i houluulu ai 1 ko lakou mau koa Farani no ke kaua. Ma ka la 2 o Augate, ua hooukaia he wahi kaua uuku ma ka uapo o Sabarukena, e pili la i Geremania. (Ja hoomaka ke kaua ana mai ka hōra 11 mai a pau ika hora 1. Ua kuemi hope aku na Perusia ma keia kaua. O Genemia Frossard ona koa Farani, ka mea nana i alakai. Ma keia la kaua, ua loaa ia Lui ka pabetema ana o ke ahi, a mai ka Napoliona palapala ponoi mai i ka Emepera wahine e loaa ai keia mau olelo malalo iho: u Ua bapetemaia iho nei o Lui i kona bapetema o ke ahi ; ua noho oia me ke akahai aka, he wahi ano puiwa uuku no nae. Ua lawe ae hookahi mahele o ko Frossard mau koa ike kiekiena e nana aku ai ia Saar. E noho ana maua o Lui ma ke alo, a lele mai ana na poka a haule ma kahi kokoke mai ia maun. Ke malama nei o Lui hookahi poka, oia ka poka ana i lalau iho ai i ke kahua kaua. Ua mahalo na koa i kona oiuolu. Ua make iho nei, hookahi o makou aiii ahe umi koa. (Kakau inoa ia) Napoliona." Aole keia he kaua nui, he wahi hakaka hoehu wale no. Mamua oko na Perusia kuemi ana, ua oki e ia mai la ka aoao o ka uapo ma Geremania, a ua hiki ole i na Farani ke komo mai i Geremania. Ke Kaua ma \Veisenbauga. Ma na la 3 a me 4 ae, ua hooukaia he kaua mahuahua ae i ko ka mua ma Weisenabuga ma Farani ponoi, he wahi 255 mile ma ka hikina o Pansa, a ua lilo pio mai ia wahi i na Pertisia. Penei ka hoike a na waea olelo i kakauia ma ke ahiahi o ka Poaha la 4, hora 6 ahiahi, inai Niederatabate mai: 11 Ua make ia makou (Perusia) me ka uliiili ame ke kahe nae oke koko. Oka welau hema oka puali ka mea alualu ;a e ia wale no ka nui, o ka puali koa Perusia, o na puali helu 5a me 11 Perusia ponoi me ka puali helu 2o ka puali Bavaria. Ua make i keia j)oe ma ka hakaka maoli, me ka nana aku no ona maka oke Keiki Alii, i ka papu o Weisenabuga a me Garisabuga." O ko Douay mahele o ka puali koao JVlakamahone, ua auhee aku, a hoemuia aku mai kona wahi hoomoana aku. Ua make o Generala Douay a he 500 mau koa Farani paahao i lawe pio ia mai. Aohe mea o lakou ikui ka pu. Un ku lihilihi oGenerala Kirschbach. (Kasibata.) Oka puali koa o ke alii a me ka mahele 5 oia ka poe hoomanawanui no ka make nui.

O ka Alihikaua o keia kaua ma ka aoao o Perusia, o ke keiki alii ponoi a Uilama, ka hooilina o ke kalaunu o Perusia, ao kekahi mahele o ka puali kon o Makamahone mala]o o Generala Douay kai auhee, a o ua Generala nei, ua haule aku iioko o ka lima o na Perusia, ua inake. Ua alualu loloa inai la ka Hooilina Alii o Perusia mahope o na koa o ka pulali o Makamahone i auhee mai, a ma ka la 6 o Augate, loaa o Makamahone ma Wota oiao Hagueaau. Malaila, ua hoouka hou ke keiki alii me na koa o Makamahone; aoua Alihikaua Farani kaulana la kai alakai ponoi i keia kaua, a anhee aku la imua o ke keiki alii. Mbi ka ke Keiki Alii palapala ponoi i tere garapaia ī Balina mai ke kahua kaua aku o W ota, o ka la 6 o Aug. i ikeia īho ai keia mau olelo : 9 11 He kaua lanakila kai hooukaia e a'u ma kahi kokoke i Wota (Woerth,) ua huipa ia o Makamahone. Ua hooukaia ke kaua e ka hapa nui o na koa malalo o ko'u puali. Ua auhee aku la na Farani a i Baiite (Bitche.) (Kakau inoa ia) Ferederida Uilama Keiki Alii. Kahua kaua, hora 4: 30 P. M. Malalo iho hoi, e loaa ai ia kakou ko Napoliona hooiaio ana mai i ko Makamahone

auhee ana a me kona puali, mai mua mai o ke Keiki Alii, a penei kana : ""Meza, Farani, Aug 6, Aumoe—Ua auhee mai nei hookahi hoouka kaua a Generala Makemahone. O Generala Frossnrd hoi ma Sa, (Saar) ua haalele aku la, a ua auhee mai. Ua auhee mai no nae ia rae ka maikai. Ua hiki no ke hooponopono hou ia. Napoliona. Meza, Aog 7, hora 3: 30 A. M.—O ka'u mau kamailio ana me Gen. Makemahone, ua hoopilikiaia. E hele ana au iwaena oke kulana e inohai ia'u. Napoliona. Meza, Aug 7, hora 4: 30 A. M.—E ka Alihikaua Nui, ke Kuhina Kalaiaina : Ma-j hope īho o na hoouka kaua pinepine ana ; a j iloko o ia mau hoouka ana, i Uuu mai a\ ka enemi (Perusia) i kona puali kaua ikaika ioa i ke kahua kaua, ua konoia mai o Gea., Makemahone, e emi aku i hope, mai kona kulana mua mai. O na puali koa hoi o Gen. Frossard, ua hakaka lakou me ka hahana loa īnehinei, mai ka hora 2 mai o ka auina la, me ka puali holookoa i nee papa mai o ka enemi. Ua paa oia i kona kulana a hiki īka hora 6o ke ahiahi. ia manawa i haawi aku ai ia i kana knuoha i kona mau koa, e emi mai i hope, a ua kuemi mai lakou me ka maikai. Akukanela Gen. Le Boeuf. Mai ka la 6 mai a hiki i ka la 9 o Augate, aole he kaua i hooukaia, aka, ua palapaia mai nae keKahi mea kakau nupepa o Ladana, i kekahi olelo oiaio mai Parisa mai, a penei kana : "Mai na mea mai a pau a'u i lohe ai no ka nune mawaena o na kanaka a me na puali kaua, ke manao nei au, ua oi aku ia mamua o ka mea kupono, aole loa o Napoliona e komo hou i Purisa." Kai no a hala ka keia wahi kuhikuhi puuone. I ko Makemahone auhee ana mai ke kaua mai o ka la 6, ua hele loa oia ma ka heina o Meza, a nolaila, ua hiki oleiaia ke hui aku ma Meza, kahi a Gen. Bazaine a me na koa he 150,000, e opu ana maluna o na papu. Nolaila, ua moku loa oia mai kona hoa aku o ka make, oia o Bazaine, a hoi aku la iwaena o Farani, me ka manao e loaa hou mai na koa kokua e hoopuipui ai, alaila, pelu hou mai e hui me Bazaine. laia nae e inanao ana pela, aohe i ana mai ko ke Keiki Alii Uilama puni alualu mahope o Makemahone.

Ma na wahi a Makemanone i heleaku ai, e huhai loa ana no ke Keiki Alii mahope o na kapuai ona koa. Ma kekahi iono, hookahi ia ka nalowale ana o Makemahone, a hoaa iho la ke Keiki Alii i kahi e nee aku ai, aia la mahea kona enemi. Ua manaoia e kekahi poe, e hele ana la ia i Parisa, akrf, aole peia ka manao o ua Keiki Alii la. Hiki oia i Kalona, ua hala o Makemahone i Keima, aka, hanu aku no nae oia mahope ona. E awiwi ana o Makamahone e hiki i Monetimede, he wahi kulanakauhale ma kahi ko. koke aku i ka palena o Belegiuma, me ka manao e iho mai ma ia alanui a Tioneville, a mai laila mai hui me Bazainp. Aka nae, mamua o ka hookoia ana o kana moeuhane, ua hoouka koke ia he kaua ma Sedana. Ma ka la 11 a me 12 o Augate, ua hoopuniia o Meza ena koa Perusia, malalo o ke Keiki Alii Kale, a me ka Alihikaua Steinemeza. Oko Farani paie kaua ikaika loa keia ma ka aoao e kokoke aku ana i Geremania, aka, he mea ole nae, puni ana i na Perusia. Mai ka la 14 mai o Aug. a hiki i ka ia 20, ua hooukaia he kaua ma na wahi mawaho aku o Meza ; a penei ka olelo ana : Mamua ae o ko na koa Perusia hiki ana aku, ine he mea la, aia maloko o Meza, he 150,000 koa malalo o Bazaine. Aka, oiai he 20,000 wale no koa kupono e noho ai maluna o na papu ma Meza, nolaila, ua manao o Bazaine, e ka-i aku i kekahi hapa o kona puali, ma na wahi mamua aku o Meza, i keakeaia aku ai ko na Perusia kokoke ana mai e hoopuni ia lakou, a hiki mai paha auanei ka luku a ka pololi ia lakou iho.

Ma ka la Sabati iho nei, ta 14, ua kukulu ae o Bzaine, he kulana no ka manawa e pale aku ai, ma |ka aoaoJ akau o Moselle, mawaena o Faulemouna a me Estana, e lalani la ma Mose!le. Mahope iho oko Me* za lako pono ana i na mea ai, haalele aku la 0 Bazaine i ka aoao hema o Moselle, a lele koke mai la ke Keiki Alii Kale, me na koa ikaika he 70,000, me ka hookaulua ole i ko Bnzaine poe koa mahope. e alakaiia ana e Decaen a me Li Admirault—me ko ua Keiki Alii la manao, e oki pu i ka hookui ana o na laina koa Farani, aka, he mea nae ia e hoolohiloni wale ai no i ko ua keiki la auhee ana no kekahi mau hora ; a no ia mea, mahope iho, ua hoemuia aku la na Perusia i malalo ona. Ma ka la 15, a-e mai la o Bazaine ma Moselle, me kona puali koa, me ke kaua ole ia aku. Ma ka Poalua ae, la 16, a-e pu nini la no ke Keiki Alii Kale, me kona puali holookoa, a kaua mai la ma ka welau akau o ka puali Farani, ma Garavelotte ame Keonevile. la manawa hookahi no hoi, hoeu hou mai la ka puali koa Perusia, malaloo Steinemeza mai ka hikinaaknu mai a i ke komohana hema, e pili ana ia waena konu o ka puali Farani, a me ka welau henia ma Tiancoata. He kaua weliweli kai hoouka ia maanei. Ua makemake na Perusia, e hookomo mai i na Farani ma ka akau a me ka hikina, a e hoauhee aku i hope ma kahi a ka puali Perusia, Helu 3, malalo o ke Keiki Alii Uilama, e pii mai ana mai Bar-le-Duc mai. O keia mau kaua i hooukaia aia ma Pont Mousson. he 12 mile malalo aku o Meza ; ma Tiamacoata, he 20 mile ma ka hikina hema ; ma Mars-le Tour, he 10 mile ina ke komohana ; ma Fianvile, he 15 mile ma ke komohana *, ma Gourainacouata, he 20 mile ma ke komohana hema, a he mau kaua e ae ma kekahi mau wahi e ae i kokoke mai i Meza, i hai ole ia mai na inoa. O ke kaua weliweli loa o keia mau la, oia ke kaua o ka la 18 ma Garavalotte, i hoolahaia kona moolelo holookoa ma ke Kuokoa. Ua oleloia, maioko o Meza o Napoliooa i ka wa e auhee ana o Makamahone ma ka hema ae, a ma Meza, ua akelekele ua Emepera la mai ku i ka pu, ina e hookaulua iho oia i elima minute mahope iho o ka wa ana 1 puka aku ai mawaho o Meza ma ka la 14, no ka mea, he elima wale no minute mahope iho o kona haalele ana iho i kona wahi i moe ai, halulu ana na poka pahu mawaho o ka hale.

Mamua o ko Napolion.i haalele ana iho ia Meza ma ka ia 14, oa hoopuka oia i keia haiolelo i na koa. 44 1 ka haalele ana ia oukou e hakaka me ka enemi e pue mai nei e komo, ke hilinai nei au i ko oukou aloha aina, e pale aku i keia kulanakauhale nui. Mai ae aku oukou e lawe ka enemi i keia pale Kaua ikaika o Farani, a ke kau nei no maluna o'u ka hauli, e lanakila ana oukou maluna okaenemi me| ka manao lokahi a hoihoi. Aole loa au e hoopoina i na hookipa ana a oukou ia'u malalo o na malumalu o keia mau papu, a ke lana nei ko'u manao, i ka wa hauoli loa e h\k\ ma\ ana, e h\U\ hou ai ia'u ke ho\hoi hou mai i na hoomaikai ana no ko oukoa ano hanohuno." Ma keia mau la kaua i haiia maluna, ua oleloia, ua kau o Generala 6azaine maluna o ka lio iloko ona bora he 35, a ua make hookahi ona lio. Ma na kaua lehulehu i hooukaia ma na wahi kokoke i Meza, ua hoike mai na lono, ua nui na make o na koa ma na aoao elua, aoko na Perusia ka oi. Aka, no ka hiki ole ia Bazaine ke loaa na kokua mai waho mai, oiai ua puni loa oia, nolaila, be mea hewa ole paha ke koho aku, ua emi mai kona mau koa mai ka 150,000 a hiki paha i ka 100,000 a emi iki iho paha i ke 75,000. Mahope o ka puka ana aku o ka Emepera Napoliona mai Meza aku, i ka la 14, ua hele oia ma ke alanui o Vaduna, a ma ia manawa mai ua nalowale, a hiki i ku la 31, i ke aumoe, ua komo oia iloko o Sedana. He mea maopopo, ua halawai mua oia me ka ka puali koa o Makamahone ma kekahi wahi e ae. Ma ke kaua weliweli o G«mvalotte, o ka J,a 18, ma kahi kokoke i Meza, ua ikeia ka Moi Uilama malaila, aka, mahope iho o ia manawa, ua nalowale ka Moi, a ma ke kaua o Sedana, i ike hou ia ai oia. Aohe akaka lea ma na. 4ono i ikeia e makou, mahea la kahi i halawai ai ka Moi me kana keiki koa. Ke keiki e imi nei i kona ikaika ma ke kaua, i kupono ai ke noho ae maluna o ke kainunu o Ferederika ka nui, e upuia nei i na manawa a pau, nona aku ia kalaunu. Ma na mea i hoike hope ia maluna ua ike kakou, aia ka Emepera Nnpoliona me ka puali holookoa o Makamahone ma Sedana, a ina e like me ka hoomau ana o na lono, aia no ke Keiki Alii Uilama me 240,000 koa e hahai ana ma na keehina wawae o Makamahone, alaila, o ke kaua koke wale no koe. Ke Kaua ma Sei>ana. Ae, ma na la 30 a me 31 o Augnte, ua hooukaia na kaua mawaena o na koa Farani 0 Generala Makamahone he 1&0.000 a me na koa Perusia maialo o ke Keiki Alii Uilama he 240,000. Ma ka moolelo aka mea kakau nupepa Taribeu7ie a me ka moolelo a ke alii koa Farani pio i parola ia, e ike maopopo ai kakou, i ka hana o ke kaua. No ka nui launa pono ole mai no o na koa Perusia, ua pau i ka panipaniia na wahi a pau o Makamahone e hoona ae ai, a no ka loaa ole mai o na koa kokua a me ka nele i na lako kaua a me na iako ai, ua kaua wale mai na Farani me ka manao e loaa ona pomaikai, aka, mamua o ka haawiia ana o na pomaikai e olioli ai ko lakou mau naau, va HAAWI AKU LA O NAPOLIONA 1 kona kino, i pio na Perusia a me ka puali holookoa o Makamahone nona ka heluna mai ke 80,000 a ka 100,000 me na iako kaua nui loa. Mai ka Napoliona olelo ponoi i palapala haawi pio aku ai i ka Moi o Perusia, e loaa ai. Ma ka hora 5 me 15 minute oke ahiahi o ka la 2 o Sepatemaba, palapala haawi pio aku la ka Emepera Napoliona iaia iho imua o ka Moi Uilama, a penei kana : 41 No ka hiki ole ia'u ke make ma ke poo o ko y u Puali Kaua, ke waiho aku nei au i ka!u pahikaua malalo o kou uiau kapuuieka Moi." Mahope o kona pio ana, ua laweia oia i ka Hule alii o Wilehelemehoh. Ma ka palapala malalo iho e ike lea la ai :

Verennese, Sept. 4—•' Heaha keia manawa lelele o ka hauli i ko'u halawai ana ma Nnpoliona. Ua hoopepe iho oia ilalo, aka, he maikai no nae ka nana ana mai, a haalele mai la. Ua haawi aku nei au ia Wilehelemehon, e kokoke la i Cassela, i wahi noho nona. Ua halawai iho nei maua ma kahi papu uuku ma ke komohana. Malaila, holo aku la au a puni na lalani o ko kakou mau koa ma Sedana. O ka hookipa ana a ko kakou mau koa, ua ano pahaohao. Ē haawi hou mai anei ke Akua i mau kokua hou nku. UILAMA." £ ike kakou a pau, o ka mea i hapai i ke kaua me ke karaima, ua liloaku la ia hepio na ke kaua. Ka hele ana o na Perusia i Parisa. 1 ke pio ana o Napoliona, aole oia i ae mai no ke pio like ana o ke aupuni, aka, kuhikuhi no kela, aia ke poo aupuni ma Parisa. No ia mea, ua waiho aku ka Moi Uilama he mau koa kupono e malama ai i na koa pio o Farani a me na lako kaua ma Sedann, a kai mai la me kona puali nui imua o Parisa. ! Elua ala o ka hele ana mai o na koa Perusia mai kahi mai a lakou i mana ai na alanui. Hookahi puali ma na alanui ae ma ka Akau, a o kekahi puali me ka Moi, iho i ka hema, a loaa ke alanui e moe ana mai Parisa a Kalona huli i Parisa. Ma ka la 7 o Sept. hiki na koa ma ka Akau ae ma Laon, ke kulanakauhale nui o ka okana o Aisne. Ua haawi pio ia mai ua kulanakauhale nei, aka' i ko na Perusia komo ana aku e lawe mai, e pohi ae ana kekahi Farani i ka Hale waiho pauda, pahu ae la, a make he 50 koa Perusia, a be nui aku ka poe i hoehaia. He 300 koa Farani i make ame ua wahi kanaka kolohe nei. Oke Duke o Mecklenberg—Schwerin kekahi i eha iloko o keia hana powa,

ka '» 12 0 Se P'- »» hiki kino r.p i, piiali koa i hele n,ai „i roa kt Akoo e P»nsa, ma na wahi mawaen. o C o o| orami eras a me La Ferte. Ke hoohelei» |, „„ ko> ' lio ma na kihi elua, a ua ikeia ma Melon n me Meux. Ma ka la 15 o Sept„ ua papa |„ a ia knnaka, aole e puka aku mnwaho o ke l< u . lanakauhale, no ka mea, ua manaoia ua kakoke loa mai na Perusia. Ma ka ) a 19. Ua puni ma ka hema ae o Parisa, mai Versai|. les a hiki i Vincennes. Ma ka la 21, nn ka Moi maoli i kuhikuhi ma na papu ma k a Akau o Parisa. Ma ia la no, ua puni loa 0 Parisa \ ka hoopuima. O ka nui o na koa Perusia e hoopuni | B j keia wa ia Parisa, mai fea 400,000 a hiki \ ka 450,000. Eia aku no ka nui i Gerema. nia ke noho mai la ; a ina e makem*. keia ko lakou mau kokua, e hiki koke mij no i ka wa i makemakeia. Ua okiokiia na alanui bao, na waea olelo a pau e poai puni ana ia Parisa a koe wa|* no ke nlanui boo a me ka waea olelo, e idu€ ana mai Parisa a Balina. Ua hoikeia, elua malama lakoai i hoolakoia ai no Parisa no na kanaka 2,000,000. Ma ka lono hope, he 480,000 kanaka o Parisa e paa la i na* mea kaua, aka, o ka eko. lu hapa o lakou, he poe hou wale no, aohe ī maamaa i ke kaua. Kupanaha keia kaua ! Mai ka la 15 ma j o lulai, ka la a Napoliona i aa aku ai e ka. u» a hiki i ka la 2 o Sept., ka la ona i li| o ai > pi". he 33 wale no la. Mai ka ae ana hoi e kaua a hikij ka poni ana o Pajisa, he 98 wale »»o la. Puahi maoli ka hana. K« hoalaia mai nei ko makou mau hoomv nao, o ka hopena keia o Ue »upuni pakui wale īho no i ko kakou muu pu a nana ino i ka I kakou mau umeke laau.