Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 45, 5 November 1870 — Ke kana ma Sedana, [ARTICLE]

Ke kana ma Sedana,

[Na ka Moi Uūama i ka Mahoahine.] Vendresse, Sept. 3, 1810. I ka Moiwahine Acgusta : Ua ike iho la paha oe maloko o ka'u mau palopala ekolu i hoounaia aku ma ka waea olelo, i ke ano o ka moolelo ano riui i loaa mai nei. Ua like pu keia me he moeuhane la ; ina no oe e nanea ana i ka moe, a e holoholo ana i o a ianei kou uhane, i kela a me keia horn, pela iho la no. Ua manao au, mahope iho o ka wa i loaa ai ia'u o ke kaua lanakila, aole au e oke hou aku i mau heinolele a oi ae, e haule mai iloko o ko'u wa e noho alii ana ; aka ano, ua hoopaaia keia moolelo, nolaila, e pono ia'u e kulou iho imua o ke Akua, ka Mea hookahi nana i koho mai ia'u a me ko'u puuli kaua a me na p.upuni i kokua mai, e hnna aku i ka mea e haule mai ana, a u;t hoopan Kela ia makou i na hooiaio o Kona mnkemake, nolaila, e nana aku au iaia iloko o keia mnlamalama, a ma ke ano aloha kanaka, ke hoomaikai aku nei au i ko ke ke Akua alakai ana a me Kona aloha.

Ano e huu Moiivahine, e ae mai oe ia'u, e hoike pokoleaku ia oe i ke kii kahakoha o keia kaua a me kona hopena.

Ma ke nhiahi o ka la 31 o Augate a me ke kakahiaka o ka la 1 o Sepatemaba, ua kukuluia na puali rnn na kulana a puni o Sedana. Ina Bavoria ka welau hema 11111 B;i/.eilles, ma ka muliwai Meuse. Maanei mai o lakou na koa Sekone, ma ke ala o Meneelle a me Daigny. 0 ka puali kiai pouoi o ka lahui, e hele mau ana lakou ina ke ala o Givonne ( a o na punli liiiii Helu 5 a ine 11 ma Sana Menges a me Fleigneux. Ma Meuse, ua lakee ikaika mai la na koa e hele mai imua, aole nae he mau koa i kukuluia mai St. Menges a hiki i Douchery ; aka, o Donchery, e ku wale ana no na koa Watemabug.i malaila, me ka manao e lioopaa aku i na lele kaua ana inai a kekahi poe koa Furani i hoonohoia ma Mezieres, mahope mai o na koa e huli nei imua. O ka puali koa kaua lio malnlo o Couna Stolberg, ma ke kula o Donchery, o lakou ma kn welau akau. Ma ke alo ponoi hoi e kupono ana i Seduna, o ke koena o na kou B<ivaria.

1 ka wa uiolehulehu, ua nee mai la ka noe maluna o ke kula, aka, me ka hookaulua ole e kali, ua hoomaka koke no ke kaua i ka uehe ana ae o kiv puwa o ke kakahiaka, a pii koke ae ia ku hahnna, a komoia aku la kela hale keia haie. Pela ka nee hele ana imua, a kokoke e napoo ka la. O ka mahele koa hoi maluio o Geu. Schoeler, i hoonohoia aku ai e ku i ka wa, oia ka puali iiilii Helu 4, ua kaheaia aku ia e kokua mai; ua iele koke mai ia ia me kona eleu. I ka hora 8, hiki kino aku ia au mamua o Sedana, ua hoomaka e iho nae ke ki poka pahu ana aku a ko makou mau pukaa pukuniahi i na papu o Sedana. Pahu mai ia na pukuniuhi a ko kakou tnou pukaa ma kela a me keia walii o Sedana a puni, a hoomau aku ia, he mau hora ; a 11oko o ia manawa, ua neenee loa aku ko makou mau koa imua. O na kauhale maluna ae, a'u i hai ae la, ua lilo pau mai la ia makou. He mau apoopoo hohonu kekahi ma ke aio i paa i ka iaau nunui e ulu ana, ua keakea mai ia i ke komo ana aku o na koa hele wawae, noiaila, ua kupono ia mau wahi no ke pale. Aohe i iiuliu iho, laweia mai ia na kauhaie o Illy a me Floing; a no ia mea, ua kokoke ioa mai la ka hoinpu ana aku a ko makou mau pukuniahi i Sedana. He nanaina maikai aku mai ko piakou kulana, ka ike ana aku i na kauhaie o Frenois, a mamua iho, maiuna ae o Point Forey. 0 ka hoopaakiki naaupo mai a ka enemi, aohe i emo, puhemo wa!e mai ana, a ike ponoi aku la mukou i ko lakou niau bataliooa e pioo aoa, a haalele ino i na ululaau a me na kauhale. Hoao mai la kekahi bata]iona koa iio o ka enemi, e oki po mai i ko makou mau koa o ka Puali Helu 5, i kukuluia nku, aka, ua pale aku Jakou me ka haaheo. Kaha maha mai la na koa kaua lio i na wahi hakahaka mawaena o na batniiona, a buiia mai la a hoi aku la. He ekolu a lakou hana ana pela i nn inahele ; a no ia rnea, ua j paa ke kahua i na kanaka a me na -iio make. Ua ike pono ioa ia aku la keia mau mea, tnui ko makou kulana aku, aka, aole i' maopopo mni nei ia'u ka heluna o kela ma-1

hele koa wiwo ole. No ke auhee ona koa hele wawae, koa kaua lio a me na koa pu- | kaa Farani mai kela a me keia wahi mai, a nolaila, ua hele aku la a hooke ke kulana[kauhale o Sedann, me na kanaka pu mai o na wahi e kokoke mai ana. Aka, aole nae he hoailona e hoike mai ana i ko lakou pakele mai keia make nui ae, ma ka haawi pio mai, a aobe no hoi he mea nana e kaohi mai i ke ki poka pahu ana aku o ko kakou mau pukuniahi. Mahope iho 020 mimUe, pua mai la ka uwahi ma na wahi he lehulehu. No ka lapalapa mai o ka ola oke ahi ma na wahi he lehulehu o ke kaona a ma na kauhale hoi ma kahi enku e kokoke mai ana, nolaila, kaumaha mai la ko'u manao, a haawi aku la au i ke kauoha, e hoopau i ke ki pu ana, a hoouna koke aku la au ia Lutanela Kanela Von Bronsart o ko'u mau ukali me ka hae keokeo, e hoike ana e ka> pae i ke kaun, a e noi aku i ka Alihikaua Farani, e haawi pio mai i ka puali kaua me na papu. 1 ko'u Elele i holo aku ai, halawai mai la oia me kekahi alii koa Bavarin, a nana i hoike mai, ua ikeia aku kekahi alii koa Farani, me ka hae keokeo mawaho o na puka pa. Ua hookuuia aku la no nae ka'u Elele i hoouna aku ai—a i kona hiki kino ana aku iinua o ka enemi, O kana ninau mua, " Auhea la ka Alihikaua INui ?" Aohe nae oia i manao, e laweia ana la oia imua o ka Emepera ponoi, oiai ua makeinake ka Emepera e kakau palapala mai ia'u. Laweia aku la nae ia a imua o ka Emepera ; a i ka niuauia ana mai, "o ka hua i ka umauma ]a, haina ia mai." Eia ka ko'u elele, 11 1 kenaia mai nei au e noi aku, e haawi pio mai i ka puali kaua a me na papu." Kuhikuhi mai la ka Emepera i ko'u elele, e hele aku imua o Gen. Wimepefena, ka mea i hookiekieia ae i Alihikaua Nui, ma kahi o Makemahone ikui ka pu. Ika hu« li nna aku Elele e kamailio me ua Generala Wimepefena la, ua hoike mai oia, e hoouna mai ana oia i kana olelo pane ma o Gen. Reille la. Ika hora 7, hiki mai la o Gen. Keille a me Lutanela Kanela Von Bronsart imua o'u. Heaha la kou manao, no ka eehia i pahola iho maluna o'u a me makou no a pau. Ike kokoke ana mai o Gen. Keille i o'u nei, iho iho la oia mai luna o kona lio, a hele mai la e haawi ia'u i ka palapala a ka Emepera, ine ko ke Gene> rala hoike pu mai, aohe ana kauoha e ae, o ka palapala wale no. Lilo mai la ia'u ka palapnla a ka Emepera, a mamua o ko'u wehe ana ae, pane aku la au ia Gen. Keille, 'Ke noi mua aku nei au, e wniho ka puali kaua ina mea kaua. Eia ka palapala aka Emepera ma ka olelo Faram : " N'avant pas pu mourir a Ia tete de mes troupesje depose mon etes a Votre jyiajeste." Eia ma ka olelo haole : 4< As I cannot die at the head of my army I l»y my sword at the feet of your Alajesty." Penei ma ka olelo Hawaii: "No ka hiki ole ia'u ke make ma ke poo o ko'u puali kaua, ke waiho aku nei au i ka'u pahikaua malalo o kou mau kapuai eka Moi me ka waiho mai i na mea a pau malalo o ka'u hooponopono ana. O ka'u pane aku i ka Emepera, oia, Ua kaumaha au ma ke ano o ko kaua halawai

ana, —a ua noi aku au, e hoounaia mai i Elele Kuhina, a me ia e kakauia ai ka haawi pio ana. Ua haawi aku nei au i ka'u palapala ia Gen. Reille. Ua kamailio pu aku nei au iaia, ma ke ano he hoalauna kahiko no'u, a pela iho la i pau ai keia mea nui. Ua haawi aku nei au ia Gen. Moleke i ka mana nui e kuka ai me ka enemi, a ua kauoha pu nku nei hoi au ia Couna Bisimaka, e noho mahope, no ke aia mai paha o na ninau pili aupuni, a holo aku la au maluna o ko'u kaa lio, a hiki i keia wahi. Ma na wahi a pau a'u i hoio mai ai, ua loheia na leo huro aloha, e like me ka nei ana a ka hekiii, a e mele ana kekahi poe i na meie oiioli ame ke mele lahui. He hoohanohano puni ana keia. Ma na wahi a pau, ua ho-a ia na kukui, a oo ia mea, ua holo mai au i waena konu oka maiamalama ona kukui. Ua hiki mai nei au ma keia wahi, i ka hora 11 o ka po, a inu pu iho la i ke kiaha o ka.lanakila me ko'u mau ukaii. Aohe i hiki mai ia'u kekahi lono mai a Gen. Moleke mai a hiki i ke kakahiaka o ka la 2, no ke kuikahi haawi pio.i hanaia ma Douchery. Ma ka hora 8, ua holo aku au maluna o ke kaa i ke kahua kaua, e iike me ka mea i hoohoioia, a maiaiia au i halawai ai me Gen. Moleke, oiai i hele mai oia e noi mai i ko'u ae aku no ke kuikahi haawi pio i manaoia ; a ia wa hookahi no, ua oleio mai o Gen. Moleke, ua makemake ka Emepera e ike ia'u, a ua haaleie kela ia Sedana ma ka bora 5, a hoio mai i Doucbery. No ko ka Emepera makemake e kamailio pu maua, nolaila, ua koho aku nei au i kahi Hale (casttle) i paa i ka pa, i pili koke mai.

Ma ka hora 10, ua puka mai nei o Gene» rala Moleke a me Couna Bisimaka, me ka palapala ae-like haawi pio, i kakau inoaia ; a ma ka hora 1, ua kau ae au a me Fritz (ka kaua keiki) i ukaliia e ka puali kaua lio nui a holo aku ia. Lele iho ia au ma kahi hale i hookaawaleia, a hele mai la ka Emepera e ike ia'u. He 15 minute ka ioihi o ko maua kamailio pu ana. Ua ano eehia like maua ma keia halawai hou ana. O ko'u mea ī eehia loa ai, o ko'u ike ana ia Napoliona, he ekolu makahiki i halaae nei iluna o ka piko poo o ka hanohano, a i keia haiawai ana, aobe e hiki īa'u ke hai aku.

Mahope ibo okeia halawai ana, mai ka hora 3£a hiki i ka bora 6, ua holoaku a» imua o na puali kaua mamua ponoi o Sedana. O ka hookipa nna mai o na puali—ka halawai ana me ko'u mau puali ponoi, o iakou a pau aoie p hiki ia'u ke hoike pau aku la oe i keia ht. Ua lelele mau ko'u hauli no na ho-

aiFona a ke aloha i loaa ia'u ma keia hana. Ar>o, e kupai (Good hy) auanei oe, roe ka naau mokumokuahua, mahope o ka pau ana o keia palapala loihi. (Kakau Inoaia) Wilhelm.