Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 46, 12 November 1870 — KA MOOLELO O KE KAUA WELIWELI MA SEDANA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KE KAUA WELIWELI MA SEDANA.

[iVa kekahi Miikoa Farani i fra£au.] [Koeoa mni kela pule mai o Oct. 22.| Hahai mai Ia ka helehelena weliweli a eehia. Uwe hele mai la ke keikikane a keUahi kanaka piepiele a kaalo ae la ma ke ki- i hi o ke alanui, e noi mai ana i Kauka, ua | ku ka wawae o kona makuakane i ka pu a lele e. He wahine mamua iho no o ke alo o keia hale, ua halawai mai la no n,e keia poino. 1 ko ke Kauka hele ana aku i kahi o ke kanaka piepiele, na loaa aku oia ua make loa ; i ko ua Kauka huli ana mai e hoi, hoao ino la oia e hapai i ka wahine. Aohe i kn-i ae hookahi kapuai o ua Kauka )a, ku ia mai la ka wahine i ka poka hou a mnke loa iloko o kona mau lima. O ka nui 0 makou ma ke ala e puka aku ii, a i ike pono i kela hiohiona weliweli o ka make, ua ae aku la ka manene o ko lakou mau manao mamua aku o ka makau e ikeia nei. Ke hoike nei au rne ka oiaio, ua haawi pakalii makou i ko makou ola i kela popilikia i pakele o Farani. Aka, ua ku mikou me ka mae a me ka haalulu i ka ike ana aku, pela : ka e hiki mai ai ka make malunao na kana-l ka ilihune o ke kaona. ; Aole au e hoololoiahili ana maluna o na ; poino a'u i ike maka aku nei, aka, aole no • nae au e hoopoina ana i ka wa e hiki mai; ana. Ua hiki ia'u ke hoike aku, ua oi aku ! mamua o akahi Aliikoa wiwo ole, ka mea i | ike ole i ka makau iaia e ku ana enana i ka j mea e kapmo aku ai, he luku mainoino mao-; 1 i. O ka poe i kaawale aku ma kahi ma-| m«o ma ke ano he mau paahao, i na he mau | alii a he mau kon, aohe o lakou manao mai i a he aloha hoi. Mahope iho o ka mana-i wa, maopopo ae la, aohe wahi meheu no ' ko i3azaine kaua inai mahope, pau loa mai i la na manaolana o na Farnni i ka haalele i ia lakou. Ke nee la no nae ka hakaka. I Ke ki aku la no na pu o ke kaona i nt» i pukuniahi a na Perusia. Hele wawae mai ■ la kekahi ukali o ka Emepera, a o kona ; leo ka'u i lohe aku, e olelo ana i kekahi,; e hele mni e kinai i ke ahi. Oia iho la ko ka Eemepen* manao hope. | Ka Kooki ana o ke Kaua. Aohe i liuliu iho, hukiia ae la ka ha e j keokeo i luna o ka oioi o ka luakini. la | manawa, hooki emooieia iho Ia na ki poka ; ana, a oia paha l<aJhora 4£. Ake nui ae la ! makou e ike i ke kumu, aka, aole e hiki i ia makou ke haalele i na hale, no ka mea, j ua hooke na nlanui, a o ka noho pu wnle' iho no ka makou a lohelohea mai ka haa-1 wi pio. No ke kokoke loa mai o ka po, I pahaohao iho la makou, a no keia mea, ua ! pono iuii aku la kahi poe, e imi ala e hiki \ aku ai i ke knona. 1 ka makaikai iho, be ; keu aku ka mainoino mamua o ke kaua. E| mokaki mai ana na koa make ma na waln a i pau ; o na aliikoa hoi, ua huikau mai la iioko o keia make nui. Ma kekahi wahi mawaho aku, ua helu au a he 50 poe make e j waiho ana, he mau kmnaaina kane a he mau | wahme a hookahi keiki. Ua akaa pu ia ae ! kekahi wahi o ka honua, a ua pukapuka pu j hoi na wahi i komoia iho e na poka. i 0 na koa pololi, e okioki ana i na lio ma-' ke, a e k iala ana i mea ai, no ka mea, ua >, pau e ka makou ai inai ka hoomaka ana mai I no keia pilikia. Ua olioli loa au i kuu kan- j wale, ana aku mai keia kahua aku o ka ma- j ke, a poina iho la ia'u ka hoomanaoana noia i mau mea, no ko'u hiamoe ana iloko o kekahi j inau hora. j Ka Lilo pio ana o Napoliona. i 1 kekahi la ae, ua haiia mai la makou. ua j hala aku la ka Emepera i kahi hoomoana o| ka Moi, e kuka no ka haawi pio ana. i ka hora 1), haalele mai la kona poe ponoi a me kona mau kaa lio ia Sedana, a nolaili, ike iho la makou, ua lilo aku oia he pio a aohe he aupuni Emepera i koe. I keia manawa hookahi no, paiia ae la ma na paia alanui, he olelo kuahaua na Generala Wimepefena, e hoike ana, no na lako kaua ole o ka puali e kaua aku ai, nolaila, aole e hiki ke hooloheia mai ke nlakai a kona Alakai Nui e makemake ana e hiki ma ke ala o Montmedy. No ka puni ana ī ka enemi, ua imi oia i ke kumu kupono ana i ike ai. He kulana e popilikia ole ai na ola kino o ka puah kaua. O keano o kei» mau kulaoa, oia ka hooiaio ana i ka haawi pin o ka puali holookoa aole e emi malnlo o 100.000 kanaka ma ke ano, he mnu pio na ke kaua ; me na pu, na paiki, na lio, na hae, a me na pukuniahi. 0 na aiii koa i kakau malalo o ka palapala ae-like, aole e kaua hou mai ine Geremania iloko o keia kaua, ua hookuuia aku lakou e hoi i ko lakou niau home, a o ke koena e hoounaia i Geremania. He nui wale na alii koa i hoole i ke kakau ana i na paiapala aelike, no ko lakou inakemake, e noho pio pu me ko lakou mau koa, i pio like ai. Ka Haule jno o ka aoao Fabawi. Ma ka Poaono, waiho iho la na koa a pau 1 ka lakou mau mea kauu i lalo. No ka makemake ole o kekahi poe e waiho kaokoa iho i ka lakou mau mea kaua, nolaila, ua Imihai ae la kekahi poe i ka lakou mnu pu,

a mokaki iho la maluna ona alanai. 0 pahikaua, na raipeia, na P u panapana. MiZ ralia, e waiho ana lakou » ka lepo. Ma hi wahi hooknhi, ma kahi aka mui, Wai \i t>a se e komo ana iloko o ke kaona. u» hooi et -, keia inau msa t hakihakiia a paa pu „ abu ae maluna oka hooua. Ona j lo na alanui, ua hoopaaia mn im bale a fIU na kaa pu, aka, aohe uea nana j hoom»m 0 aku e hanai a e hoohaiou ia Ukou, a no k* minamina i ke ku wale mai, nolaila, u a hoo. kuu wale ia Ukou, a holo pu aa aku la ko o ke kaona. Ka hubu ona Pej:isia aka a.\a 0 KA PAHU OALA. 1 ka hiki aua mai a na Perus» iioU o • kaona, a ike i keia mau mea ino i h«nawo tt e na kou Farani, ua pii mai la ko lakou kai. Heaha ka mea nana i heomaiwlie 1 lakou piikai, eia, o ka looa aoa o kā. dala ana koa Fan»ni ia kkou. Ika hooholoia ai ka haawi pio, ua haita aku alii koa Farani e hoike mai i ko Ukou helu, a e ukuia aku. Ika hoike aaa mai » na mea a na aiii Farani i houluulo ai, , , ka uku no iua pahu dala nei a pau e a . la a nele kahi poe. Ua ikemaka au i kebhi mau alii koo, i noi aku, ona lio 0 i« a na paiki poino ole. ko lakoo mau uku, O na hae keia, ua puhiia » keahi a ua kiaui» i lalo e ka naau luokumokuahua o pio. Ko NA PEKUSIA NAAI' AU)H.\. He la oluolu a maha ka Poaeno, ka la & na Perusia i komo m«i ai iloko o ke kuki )S . kauhale a pahola ae la i ka hoomalu Un minamina »u i ka hoike ae ar>o. mn himmaka ana mai o keia kaua a pau no. ua hooikaika oa koa Farani me he piu a kaua lanakila ia ma ka aina o ka enemi. i ne ka ikaika mumua oko na Pfrtisia. Om ; hana kue a pau i !•>■»•» kmo mai ia'u tni; ko i ; mau hoa kanaka F..r.m mai ao ia ; tu-u m : kanaka mai, ka p..<■ • aku. he kiu iiuk» !o na malihini a p >u. I wa i bauit- iku iai iloko o na lnna ■> n,i Perusia, eta ka iu* | poe oluoiu loa Ink. u : I ko'u haaleie *»»it ia Sedtna ma ke : hiaka Sabati, a holo i ka palena o ka am.» !a i ko'u maalo ana mawaena o na kahui ; na koa Perusia, ua ninau pinepīiieu» mai »u. ' aka, o ka'u pane aku, "He me;» kakau «up»*iP 8 a " »o ka nupepa Atnerika/ f a w i koke no, ua hoounn loa la aku ia au ituu« jme ke akahai. Ma ke kua o kuu p*iip.i!a i Farani e hookuu maikai ana ia'u m.* ku'a , alanui e hele ai, ua kaukau iho kekahi a.'u : ukali Perusia, he mau olelo, e maiaum jia ko'u mnluhia ma na wahi a pou. Ua «i- -' loa au mahope iho. no ke noi pinepimole la mai o kuu w»hi palapala hookuu, :tka. ; i na wa a pau e ninaninauia m«i ai. ua h.»i waha aku au, a lawe ia aku la ka'u mau u!e--10, he oiaio. Hookahi wnle bo o'u ooi ia ana mai ma Sedana, a puka loa au i \sra,*i«». j I kuu wa i haalele ai ia Sedana i u* j kahiaka nei i haiia ae la, e hoomalu pono ; ana na mea a pau me ka hikiwawe. la I Inweia aku na lio a me na kanaka make, e j ahu ana, mai na alanui aku : O oa mea t j paumaele o loko o ke kaona, ua pulumua I aku la iloko oka muiiwai. Weh« hou u laela na hale kuai. Oka maluhia ame ka ; hololea, ua hoomalu iho la ma kahi o ka hnunaele. Ua ike pinepine au ike ano hoopo- ; nopono a na Perusia a me ko Ukou m»n«o I wiwo oie, e hoololi hikiwnwe. i oa aoi« t lih> 1 i mea kaumaha no ka pual» hanohano j ke hoololi, o ko'u manao i wanana pinepme e ai na Farani ka make. HEAHA KO NA FARANI MEA WKILEI WAUi Ua hahai hele au mahope o Makauuho- | ne, mai ka U mai a'u i loaa aku ai. e hoouoIho ana oia i kona puali kaoa ma Kalooa, * ; hiki i ka la popilikia ma Sedaoa, ka I* i | wi pio ia aku ai ka puali kaua i kukulu hope | ia, koe aku ke koena e paniia la tna Me.'i !He mea maopopo loa, i ka wa o'u ma kah I hoomoana ma Kalona a tne Keime, ua ike |au i ka nui o ka poe heie e \rale Au n». |a ua halawai pinepine mai au rm> n.i fc>« je hoaa ana, auhea la ko lak.' i majhele i hele mai ai. Ua ike a i - 4 AIĪi koa a me na koa i hoehaia, k. <»■ > a | koa Farani o na la i hala e hoowalu» «ha a:. | Ua hoopuka aku au 00 ka hoohenuheena wale ia o na kanaka aohe pih ke beie * me ka hookuu wale ia o ko Ukou mauaahu e kuu welu, me ka hooponopono ole I*. , He mau mea liiiii wale no paha keia. ata. 0 ka hoohlo ana 1 mea ole imua • ka maka 0 ke kanaka koa, ua lilo ia i oiea feanalua iloko o'u, e haule mai aoa kekabt paiaha pu maluna o ka pomaika» a makoa 1 upu ai e loaa mai ana ia makou. ike pu au i ka wikiwiki ino o na AHtko« Farani e pale ae i ka maluhilohi a aik»n* 0 ka huakai hele (oihi a me ka oiooia kupono ole o na koa kiai o ka po. Ua hoo- > manao pinepine au i ko'u hele aoa ataw»ena 0 na laina koa F.irani, i ka pi-i » ke aumoe a i ke knkahmk» nui anoaou. a aole iou au i iohe i kekahi hoaano kaoa e ' mai ana e ae mamua o kekahi uw* koi lio, a aole no hoi i halnwai ako me ka p"* . kiu o ka enemi. Ma kekahi aoao ae hoi, I I ua pinepine ko'u ike i na Aliikoa. e m»* unauna wale ana i ka manawa kapeeo, e ' [haawi hou aku ai i na ike i ko Mou 1 koa, ma ka hoopau maoawa aoa mabko o • na hale inu kope a me oa ha)e leal»*- , pinepine ko'o ike i na Aliikoa Ukali, * k»lea ano ole wale ana. a poioa ka iakou mau hana ponoi, e hoike ana ia iakoa* h£ 1 poe īke ole i kekahi manawa, i ka iooa * 1 iea okan» ama kahi a lakoo e haie aaa. 1 CJa ike au i kekahi Alihikaoa e iwaaaa®» , i kekahi lopa, ma kahi e hele aku ai, m* ka mana ana o na alanui e!a«. l*a loihi au e kue aku i keia mau ikemaka. aka, o kona hopena, he n>aopopo !aa. He mea ehaeha no'u, aka. ua koooia »a» * u * e hoike i ko'u manaoio maoli, ma ka alei* ana ako, he mea pono ole ko Far»oi ae aaa e hooikaika i kekahi hana hoo aku w* hookahe koko ; o kona mea wni* le ai mai kona aohnhhia mai, e ««»1 e ae, aole me kr kaua.