Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 47, 19 November 1870 — No Peru a me kona mau kauwa pake. [ARTICLE]

No Peru a me kona mau kauwa pake.

Ke unuki ae nei makou malalo iho, i ka maewaewa o ke kalepa pake, mailoko mai o ka nupepa haole Sacramento Union, o Oct. 22, 1870, nona ke poo e kau kehakeha be la maluna, me ka naau i piha i ka mokumokuahun a ke aloha kanaka, ina pela io ka hanaia ana : Kokoke i ka mnkahiki 1851, ua hoomakaia ke kalepa pake ana. Ua hapaiia keia kalepa mawaena o Inia a me ka mokupuni o Mauritius, no na makahiki he umi mamua ae. (Ja kuene eia no keia hana maloko o Kina ponoi, e nn haole kalepa a me na Lunakanuwai (Mandanns) pake, ka poe i imi i ko lakou mau dala puka pomaikai, mailoko ae o keia hana kalepa kino kanaka. Oka lakou i hoomuopopo ai, o ke kuai maoli aku no i nn pake, oia na pake i mauie na naau ilo;;o o ka piliwaiwai a me na haua e ne, a ua lilo i poe aie, ka mea i maopopo he kauwa paaua maoli, e like me ke ano, ka noho aua a me ke kanawai o ka Ripubalika o Roma. Nolaila, ua kuaiia ae la keia mau pnke aie popilikia e ka poe piepiele, mai ka akahi a hiki i ka alima dala iio ke poo, a kuai liou ia aku la i kekahi poe inakemake e lawe nku i ka aina e, no kekahi kumukuai e ae, no na makahiki he nui e hoohana ai, i hoopaaia iakou ma ka hana ma ka palapala hoopaa ; a o keia mnu palapala hoopaa nne, ua hoapono like ia no e ke aupuui o Kina a me na aupuni i loaa aku na pake kauwa kuapaa. O keia mau aupuni puni kauwa ma keia nno, oia no o Peru a me Cuba. Mawaho ae o laua, aolie makou i lohe i kekahi poe aupuni eae i hoohoihoiia e i na pake ma keia ano ; (pehea o Hawnii) no ka mea, o na pake e holo nei i Kaleponi a nie Nu Hoholani, aole lakou he inau pake panua ma keia nno ; a ina he mau pnaua io Jukou ma keia ano, aole no e hiki ke hoopaaia mnlalo o na Kanawni o Beritania a me Amerika, e like ene ka paakiki ma Peru ame Cuba. O na poino, na pilikia a me na innewaewa a pau o ke kalepa hookauwa nika o Aferika, ua like no a like me na maewaewa o ke kalepa pake ma Asia. O ka ino makamua a lakou e hana ai, o ka hoike ole aku i na pnke i ka aina kahi e lawe ia ana ; o ka lun, o ha hoopuukiuiki ia ana o na puke a ma kahi pilau o na moku, i ka wa e ku ann ma ke awa, a malama pono ole ia ma ke ano kanaka, hnimi maona ole ia, a hoomaikeike ae la ia lakou e huai a make i ke ahulan aka pololi. Alaila, hookau hou ia aku la maluna o na inoku paumaele ano like me keia, a lawe lon ia aku la i na wahi e hookikinaia aku ai e lele. la lakou e hiki aku ai i ke awa, kuai maoli ia aku la e like me na bipi, i ka mea dala nui. Oka loihi oka manawa e kuaiia ai, he ehiku mnkahiki. Aka, ika wa e kaa aku ai i ka mea da)a, e like me ke ano o ko Mesiko poe kauwa paaua, Cpeonnge) hoaie ia mai a nui mamua ae o ka pau nna o ka manawa hana, i mea e kaawale ole aku ai ke kauwn i ka pau ana o kona mnnawa hana ; a nolaila, no ka hiki ole ia lukou ke hook'uuia i ka wa pouo, ua pipili mai la ke ano hookauwa kuapaa maluna o nn pake.

He inea manpnpo ma keia ano imi pa-, ke paaua ana, ua ike ia na ino e like me i keia : Akaln ; he liookauwa kuapaa maoli no. Alua ; uu hoapono maoli no na nupuni i lawe aku i na pake, a ua hapai no i keia hann hookauwa kuapaa, nialalo j 0 ko lakou mau Kanawai ponoi iho. O keia ka Peru i hoomau ai a hiki i ka makahiki ]857, hooholo iho la kona Ahaolelo i kekahi Kanawai, e kanana ana, aka, ua waiho aku nne ia i ka hana nui ia nna, maluna o na lima o ka poe Mnhiko, e hana e like me ko lakou mukemake. Ua ' kau ia he Kauawai e papa ana i ke kalepa nna i na pake ma keia ano, ma Beritania, a pela no hoi ma Amerika Huipuia nei. | Ehia l;i o keia mnu pake kauwa paa-: ua ma Peru, aohe makou i maopopo po- j no i ka nui. Aka, ua hiki aku paha la-; kou i ka 20,000, no ka mea, ua hoholo loa keia kelepa pake, mai ka makahiki j 1851 a i ka 1852. O ka hoohaunaele ; kipi rnai nei a ua pake malaila ī keia wa, oia paha auanei ke kuniu e paapaaiua j wale ai o na Kanawni o Peru, a hoopau 1 keia kalepa, no ka mea, mai keia wa ' nku, ua ike maopopoia, ina e hoomau ia! aku ka lawe nin aua i na pake, aohe no| e mamao aku na la, a e iii mai ana ka | poino, a noho alii mai na pake maluna o, ka nina. Aka, o ka lahuikanaka mnla- ' inaliimii o ke Komohauii, ke aupuui i liaiui he iiihii kuīkalii ine Kina, nole i inuhnlo iki i kn liuna a Peru a mc Cuba, i

ka hoikeike mai i keino i ke ao malamaInmo. He mea i maopopo loa, aole he maikai—he oia mau, he ino loh—i oi ae mamua o ke kalepa hookauwa kuapaa o Aferika. Ke inanaolanaia aku nei, e hui ana o Arnerika Huipuia, Enelani, Farani, Geremunia a me Rusiu, e kukulu i innnao pHa, e hooki i keia kalepu kino kanakn, mninua o ka laulaha loa ana a puni ka honua, a e hoopnn lakou i ka inanao pale, o ke kukulu nna no keia o ka hookauwa kuapaa o Aferika,