Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 49, 3 December 1870 — Ka Ahaolelo Vatikana. [ARTICLE]

Ka Ahaolelo Vatikana.

He nui wale na mea ano e i ikeia ma ka M. H. 1870 e kaahope nei; he kaua, he wi, olni, waikuhe, mai ahulau, n pela aku. He Ahaolelo ano e kekahi. Ua kaheaia mai keia Ahaolelo e ka Pope, ka makua o ka nono hoomann Katolika Koma, ke Fani-Ha-kahaka o Kristo ina ka honua, wahi a lakou. Ma n:> Keneturi ekolu i hala ae nei, uole i ikeia he Ahnolelo nui me keia. Aia 1 ke Keneturi 16, i ka makahiki oko Lutera make anu, i ka M. H. 1546, ua hoomnkaia ka hana a kekahi Ahaolelo ano like. Oka Ahaolelo o Terci»ekt\ ia. Malaila i hoopaa ai i na manao o ka aoao hoomana Katolika Roma. Kuhikuhi pinepine aku la ko laila poe i ua Ahaolelo la, me he mea la he Ahnolelo kaulana ia—O ke kaiknaana ia, o kona kaikainn, oia keia Ahaolelo Vutika?ia. I na makahiki e hele aku nei, e kaulana loa ana paha ke kaikaina ine ko ke kaikuaana i na keneturi ekolu i hnla ae.

Ma ka helu ana o ka aono hoomana Po» pe, o ka 19 keia o na Ahaolelo nui o lakou. Ke ninau mai nei paha kekahi, "No ke aha la ka mea 1 knp»tia ai keia, Iia Ahaolelo Vatikana?" Aia ma ka Hale Alii o ka Pope ma ke kulnnakauhale oRoma, ua hoakoakoa ia na Lnla o ka Aha, a nolaila mai ka inoa o ua Ahaolelo la, no ka mea, ua kapaia mai ka Hale Alii o ka Pope, ka Vatikana. "Poha koke no ka leo huhu mai ka Vatika. na mni," wahi a kekahi.

He hale nui keia, he 200 kapuai ka loa, a he 100 kapuai ka laula, a he 150 kapuai ke kiekie o ke Keena kahi o ka Ahaolelo i halawai ai. Ua hoonaniia kein keena i na kii i mahaloia no ka maikai a me ka nani, e like me ka hana mau a kn aoao Pope i ko lakou mau luakini. Aole nae he keena kupono keiu ; halulu, kupinai a lohe pono ole i ka leo o ka poe e kamailio ana. O ka huina pau o na lala kulena iloko o keia Aha, he 1050 lakou, aole nae i hiki lakou r pau malaila, no ka mea, he elemnkule keknhi, a nawaliwali kekahi, mai maoli kekahi, pilikia e ae kekahi. Ua hiki mai nae un lala 719 i ka hoomaka ana o ka Aha ; he 49 Kardenale, he 9 Makuanlii, 4 Premntes, he 124 Bihopn nui, 481 Bihopa (o Lui kekahi o lakou) a me na Kahunnpule o kela ano keia ano, he 52. Mahope hui mai kekahi poe hou, a he 979 paha k* nui. He lehulehu no ka ! Mai na aina a pau o ka honua lakou i hele mai ai. No Asia kekahi, no Eumpa keknhi, noAfHrika keknhi, na Amerika kekahi, no na mokupuni o na moana keknhi. O ke Poo o keia Ahaolelo Nui, o ka Pope no ia, o Pio IX. He kanaka elemakule, he 80 ona mau mnkahiki mai ka wa ī hanau mai ai. Maikai a hanohano kona kino, a oluolu konn mnu maka i ka nnna aku. Aole i komo kino ae oia i ka Ahaolelo i ka wa a na lala i hoopaapaa ai, aka, hoolilo aku la ia i elima Knrdenale i Lunahoonalu no ka Aha. Hookahi o lakou iLunahoomalu i ka wa hookahi. Ma ka olelo Lntina wale iho no ka hoopnapan ana, aole ma ka olelo e le. He nui wale na anaina, a halnwa; Komite paha, aka, eha wale no hnlawai nui. Ma ka eha o na halawai, ma ka la 17 o lulai M. H. 1870, ua kukalain mai ke Digama Hou ; O ka hala ole o ka Pope. Ua hoomakaia nae ka halawai mua o ka Aha, ma ka la 8 o Dekemnba M. H. 1569. Aole he mea hou keia manao no ka Pope, ua loihi ka hoopaapaa ana o na hoahanau o ka Ekalesm Koma no keia mea i na makahiki i hala ae. Aole nae he kanawai ia na keia Ahaolelo i hooknu mai i kanawai e hooinainoino ana i ka poe a pau i hoole aku i ko ka Pope hala ole. Aloha ino! Penei ke ano o keia Kanawai hou : 4, 0 na manao paa o ka Pope. ua pololei wale no, aole kekee iki. Ua hnla ole, no ka mea, o ko Kristo panihakahaka ka Pope ma ka honua, aia no ka Uhane Hemolele pu me ia." Hoole a kue na fiihopa he nui a me na Kahunapui? o ua noao hooinana nei i keia, a olelo mai Ia lakou penei : "Na Kristo mni ka naauao, ka inalnmaloma a me ka mana ; aole nae i hnawiia mni ia mau mea na ka Pope wale no. Ua haawiia mai nn na Bihopa a me na Kahunnpule kekahi ; a nin no ka mana iloko o nu Kahuna a pau i hoakoakoaia, oia ka Ahaolelo ; a o ka Pope i kona noho kaawale nnn, e hiki no iaia ke kuhihewa. Ai/Ie loknhi kn m>nno u l».i Ahnolelo.

Kue aku kue mai kela noao a kein aoao. He nui na lala i makemake e hai aku i ko lakou manao, aole nae hiifi. Paupauaho paha ka lehulehu, aole o lakou makemake e hoolohe ika manao eka poe kue. Huhu ae la kein poe kue ; a olelo mai la, Kinai ki» ka lehulehu i ka malamalnma ! Pela ka hana ana a hiki i ka la 17 o lulai Al. H. 1870. Ma ia la ae, ma ka la 18 o iulai. ka halawai hope loa, a hookuuia aku na Lala a pau oka Aha, a hoi iko lakou mau home. Penei ka hana ina ka la 17 o lulai : Manao iho la ka poe kue i ke D<igana Hou, e hoopanee aku i ka noonoo nna i keia Kanawai. Aole nae hiki. Ua paakiki ka poe kulike o ka manao nm ke Kanawai.

Komo ae la ka lehulehu me ka hanohano maoli i ka luakini kaulana o Sana Petero. Pau ae la ka haipule a me ka Mesa, heluhelu aku la ke rne ka leo nui i ke Dogaua Hou a pau, Un knheain na īnoa o na Lala o ka Aha, a hai aku la kela a me keia i kona ae, a i ole ia i kona hoole. Me ka leo ke ae a ke hoole paha. Aole me ka o ana ika lima. He 250 Lnla oka Aha, bole lakou malaila. No keaha ? No kealia la hoi ? Ma ia manawa hookahi, anapu mai ka uwila. kui iho la ka liekili. "Nonoi ne la ka lani iluna, Naha mai la kulanihakoi, Kulukulu ka ua." Me he mea la, ua huhu loa iho la ke Akua i keia hana, Hala ae la hookahi hora a me ka hapa, pau ae la ke kahen ana ona inon. Ao ka nui oka poe i ae aku mamuli o ke Dogama, he 530 lakou. Ua hooholoia. He nui ka hauoli o kanaka. Wawa 'ho la, E ola mau ka Pope liala ole ! E ola mau o Pio IX, ka Pope ! Pau ae Ia ia, heluhelu aku ln o Pio IX i ke Dogama imua o ka Aha, a kukala ae 1« īa i Kanawai no ka Ekulesin Pope, a hoolilo iaia iho a me na Pope a pau i Men ano liko me ke Akua. Ua hookoia ka wanana a Paulo, ma 2 Tesalonike 2 : 4, penei : "O ka mea i kue mni, a hookiekie ae la iaia iho maluna o na mea a pau i kapaia he Akua a I ma ka mea i hoomanaia ; oia noi, ine he I Akua lu ia e noho ana iloko o ka luakini o ke Akua, e hoike ana iaia iho oia ke Akua." j Liuliu iki, puka mai ke kaua weliweli ma j Paīiini. Hoi mai la na koa Farani mai Koma niai. Aole he mea e hoomalu mai ai i kela kulanakauhale. Hele aku la ka puali koa o ke aupuni o ltalia malaila, me ka manao e lawe ae i ke kulanakauhale o Koma, a lilo i kulanakauhale alii no ke aupuni o llalia. Pela no ka hookoia ana. Pilikia loa kn Pope hala ole ! Aohe iaia ka mann e hiki ai ke pale aku i koua mau enemi ! Lilo aku la kona kulanakauhale alii 4 i ka lima o ke alii i kapaeia aku eia mai ka Ekalesia aku. Kupanaha ! He oiaio, ke hooponopono mai nei o lehova mawaena o na lahui. He mea weliweli ka haule ann iloko o kona lima, no ka mea, aole oia p hnawi i kona nani ia hai, aole hoi koua hunohano i ka poe nona ka hookiekie ana ia lakou iho, a hao wale i ke uno e pili iaia wale iho no.