Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 50, 10 December 1870 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Uilani Arasato
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Toua, Nov.9.- I ke ahiahi o nehinei, ua hoohiki mai o Theirs, ka Elele Kunhi na ma keia kulanakauhale,  Mai Parisa mai. Maluna o ka balua kona puka ana mai.

            NA LANAKILA LILII A NA PERUSIA.

            Versilles, Nov.9- Ma ke ala o Ladana, Nov.9.- Maka Poakahi, la 7, ua hakaka kekahi papa koa hele wawae o ka helu 9 o ka puali helewawae o na koa Perusia, me na koa Kiai Mobile, ma Beretene, he wahiaia mawaena O Boulogne a me Chaumont.  He 70 make a eha o na Farania he 40 pio.  He 2 wale no wahi koa Geremania i eha.  Ua noho iho la na koa Perusia ma Mont Belliard me ka halawai ole ma ne kue mai, a ua hoopuni iho la lakou ia wahi, ma ka hookokoke ana aku i ke kokua i ka hoopuni a kekahi puali Perusia ia Belfont.

            KE KIPIKIPI O NA OKANA AINA FARANI 15

                Nu Ioka, Nov.90 Ua hiki mai kekahi lono i kei wahi, mai ka mea kakau mai o ka nupepa Elele i kakauna ma kahi hoomoana o ka Moi, ma ka la 5, a penei no ia :

            "Ua hiki mai nei na mea hou i o makou nei i keia la, e hoala ana i kekahi mea hoohikilele, e upuia ana i na wa a pua.  Ke hoomakukauia nei na mea e kue aku ai ia mea.  He umikumalima mau okana aina; i kipi ma ke Komohana o Farani, a ua hui aku la me Algiera, a ke hoomaka nei lakou e hookaa wale ia lakou mai ke aupuni Emepera aku.

KE HULI NEI NA PUKUNIAHI ILOKO O PARISA.

            risa i na manawa a ppao.  O na pu kuniahi a na Perusia a pau, ke makawalu nei ka muliwai Seine mai ma ke komo ana aku iloko o Parisa.  O na wahi hoi mawaena o na papu K'Iury a me D'Issy a e moe mai ana na papu ricetre, Montrouge a me Vanres. O keia mau papu elima, ua hui lakou ma na auwaha i eliia, a oia ka mea i ahona iki ai ke pale ana mai ia Parisa ponoi.  Mamua iho o keia mau papu, ua paa wale no ia mau wahi, i ka noho ia e na geremania, ua hele a holokea i na mea kaupale a na Perusia, a ua hele hoi a hauhili i ka noho papa a na puuli pukaa.  MaiSana Cloud ae, ua hiki no i na poka pahu a na Perusia ke hoouna ae i ka hale alii o Tulerie.  O Sana Cloud, aia no malalo o ka malumalu o na pu o ka papu o Mont Valerien, nolaila, aloe e hooki ana na pukuniahi i ke ki ae, aka, he hiki no nae i kekehi poe koa Perusia ke hoowalewale akua i ka papu o Mont Valerin a malia o ki kahi mupu ia lako kaua a me na ai malaiala.  Mamuli o na lono i hoea mai, e pololi ana o Farani a poni.

            HOPUIA KA POE HOOLELE BALUNA.

            Wahi hoomoana o Uilama, Nov.9.- Ua hopuia he ehiku mau mea hoolele baluna, a ua hoounaia aku lakou e hooopaaia iloko o Geremapia  Ua oleloia mai, ua loaa aku ma ko lakou mau poli he mau palapala lehulehu wale no na Luna Aupuni Farani ma na Aupuni e.

            HIKI HOU MAI NA KOA PERUSIA I VERSAILLES.

                 Ua hiki mai nei ka mahele koa hou helu 4 o na Perusia ma na wahi e kokokoe mai ana i Versailles.  O ka mahele helu 3 aia ma chateau Thierry.  Ua hiki pu mai nei ke Kekiki Alii Ferederika Kale ma Commerrcy.

            NA PUALI KAUA FARANI I KE KAHUA.

            La dana, Nov. 9.- Mai ka mea kakau mai o ka nupepa Honua,  i kakauia ma ka la 7 ma kahi hoomoana o ka Moi Uilama, i loaa mai ai kela heluna malalo iho:

            "kEia me Generala Trochu he 230,000 koa i kupono no ke kaua kue aku.

            "Aole loa e haule o Parisa ma ka hoouka kaua aku, a o kona mean wale no e haule ai, o ka make i ka pololi a ka ai.  Eia no he lako ai e lawa ai no na mahina elua i koe.

            "Ke heu pu oleia na koa ki poka pololei (Fanc. Tireuras) he nui, na koa kiai papu a me na koa i kauliilii, e loaa no:

            "Ma ka Puali o Loire malalo o generalal Paladine, he 120,000 koa Farani.

            "Ma ka puali kaua o ke komo'nana, malalo o Generalal Keratry, he 100,000.

            "Ma ka puali Kaua o ka Akau, Malalo o Generala Bourbake, he 65,000.

            "Ma ka Puali Kaua o Farani Waena, malalo o Generala Tripont, he 90,000.

            "ma ka Puali Kaua o Rone, Malalo o Generala Michel, he 110,000.

            "Ma ka Puali Kaua o ka Vosges, malalo o Generala Gamabriels, he 45,000.

            "O keia mau puali kaua, ua hoolako wale ia no a makaukau me na mea a pau, a hooia no a makaukau me na mea a pau, a hookahi hemahema i koe, o na puali pukuniahi ole.

            "Ua lako i ke dala, i ka ai, ka lole, na lio a me na mea a pau e pono ai ka lawe ana aku i ke kaua.

            "O ka pualh belu 10 o ke Keiki Alii Ferederika Kale, ua hala i Parisa, o ka puali helu 8, ua hala i Tionevlle e hoopahu poka  ia; o ka puali helu 7, ua noho no i Meza e kiai ai, o ka puali helu I, ua hala aku la i Lille, kahi a ke Duke nui o Mekalenabuga, e naku la, o ka puali helu 3 aia i TRoyes, a o na puali helu 2 a me 9, aia ke hele la ma ke alanui e hiki aku ai i Liona."

            KE KI POKA PAHUIA ANA O TIONEVILL.

            Ladana, Nov.9.- Hora 1:30 P.M.- Ua loaa mai kekahi lono mai Arlon mai, e hoike noa, ua loheia aku na kani pukuniahi ma ua wahi e pili ana i Tioneville.  Ua manaoia he kaue kai hooukaia.

E HAULE ANA O PARISA I KA WAI MAIKAI.

            Nu Ioka, Nov.9- Ke hoike mai nei ka palapala a ke Generala Amerika Hazena, i kakauia ma kahi hoomoana o ke Keiki Alii Uilama, ma ka la 20 o Okaloba, penei: "He oiaio e haule ana o Parisa iloko o ka wa maikai.  Ka lawe mai nei na Perusia i na pukuniahi nunui hoopuni kulanakuhale be 2,000.  Aole loaa e ki hookahiia ana hookahi pu, a pau loa na pu i ke ku maluna o na kulana, i mea e hoohaehae aku ai i na Farani a piha loa iho i ka huhu, i ka ae mai e hookomo aku i na abi a na Geremania.

            HE MAU LAKIRV A NA FARANI.

    KADANA, NO. 10.- Ke hoike mai nei na lono waea olelo o keia la, no na lanakila i loaa i na Farani imua o Parisa, ma ka lilo ana mai o kekahi mau wahi hoomoana o na ana mai o kekahi mau wahi hoomoana o na Perusia.  Ke hoike hou ia mai nei ka Garibalaki lanakila, a ua uahae ae la oia i na Perusia no lakou ka huioa he 5,000.

                        NA LONO MAI LIELL MAI.

            Nu loka, Nov.10.- ua kakau mai ka mea kakau o ka nupepa Elele mai Ladana mai, e hoike ana i ka ike i kakauia mai e kakahi mea kakau nupepa mai kahi kulanakauhale o Lielle a, ma ka la 9 ma ka hora 6 P.M., a penei:

            "Ke puiwaiwa iki nei ma kahi hoomoana o Goerala Bourbake, (ka Alihikaua o ka Puali Farani ma ka Akau) i ka lohe ana mai ke kokoke mai nei na Perusia.  Ke mau mai nei no ka pioloke ma na alanui a ma na wahi e ae, a no ia mea, ua iha loa ae na kenaka i ka aa e kue aku.  Ke holo makawalu mai nei na kanaka o na kuaaina iloko nei o ke kulanakauhale, e like me ka olelo kuahaua a ka Meia, me ka hului pu-a pu mai i na moa a me na pipi iloko o ke kulanakauhale. Ua huna loa ia ka nee ana o na koa.

            Ke hoikea mai nei, he 50 legue i koe, alaila, hiki mai na Perusia.  Ke e moole aenei ke ku o na Ahahui.  O na Farani o keia wahi ua oleloia o lakou na koa hope loa o Farani i ke i ke kaua.  O ko lakou heluna he 30,000.  Ua hoopuniia o Lille e na papu e like me Saraboro.  Ua kauohaia aku nei na kamaaina, e hoolako ia lakou iho me ka ai e lawa ai no na malama ekolu, a i ole ia, e haalele i ke kulanakauhale a e hemo aku a e hookaulua na mea malama hale e like me ke kupono.

            No ka makau i ka hoopuni koke ia mai a me ke ki poka pahuia mai o ke kulanakauhale, nolaila, ua nui loa ka hoomakaukau ana maanei. Ke hana ikaika nei na anaaina aupuni a me na anaaina kukulu papu, na paahana, na hanau-hale, na mea hana keleawe a me na mea hana hao ma ka hoohehee pukuniahi, mitarelia, pu kaupoohiwi, e like ka holo ke hoolawa kokeia ai na koa.  He 10, 000 e hoohanaia nei mawaho a maloko o na papua.

            Ua hoopukaia na kauoha, e hoolako i ka ai i ke kulanakauhale, i au e lawa ai no na malama eono. He nui wale na lau mea ai i hoahuia iloko o ke kulanakauhale.  O ka nui o na koa maloko o keia wahi, he 30,000 kia, 30,000 kamaaina a he 20,000 mai na kuaaina mai.

            O na papu o keia wahi, oia kekahi o na hana papu nani loa o Europa.  O na pa kaupale mawaho aku nei.  O na pa kaupale mawaho o ke kulanakauhale, he 35 kapuai ke kiekie mawaho aku nei.  O na wapuai ke kiekie mawaho aku nei.  O na wahi e hoahu ai i na mea kaua, na pauda, ua kapiliia me na hale puna paa loa.  He 500 na pukunia hi nui i kau ia maluna o na pa a puni ke kulanakauhale. 

            He eono ui o na alanui kaa-ahi e holo la iloko o ke kulanakauhale mai waho mai, a maluna o ia mau kaa -ahi na kanaka a me na lau mea ulu e laweia la iloko o ke kulanakauhale.

KA HOIKE A FAVRE NO KA HAULE ANA O KE KUIKAHI.

    Ladana, Nov.10.-Ua hoolaha aku ke Kuhina hou o ko na aina e, o Farani, Favre i kona mau kuhina e noho ana ma na alo alii o na aupuni e aku.  Eia kana: Ke hooia mai nei o Perusia he mea hou, ma ka hoole ana mai i ke kapae ae i ke kaua.  Ua kaua mai nei oia i keia kaua ma ke ano pono pilikino aole no ka pomaikai o Geremania holookoa.  Aohe mea nana e hooluolu aku aia i ko Farani paakiki i ka ae aku e hool ilo i kekahi o kona mau okana aina ia Perusia, ka mea e imi mai nei ko kakou lukuia ana aole no anei i lawa iho la ia.  Waiho aku la oia I ka moolelo o ke kukakuka ana ia Theirs a me Bisimaka, e hoike ana i ko Perusia nai kupono ole.  Wahi a Favre, mahope iho o ke auhulihia ana o ke aupuni.  Emerpera, ua papalua ka Perusia hoole ana mai i na manao kapae kaua a na mana aupuni Farani i waiho aku ai.  Ano i keia wa, mahope o ko lakou hoopuni ana mai ia Prisa he 50 la, me kahi hoailona ole o ka na waliwali, me he mea la, ke hoohuliia nei o Perusia e kukakuka mai.  Ika wa a na kanaka o Parisa i wehe ae ai i ka haunaele kipi maloko o ke kulanakauhale, ua hookohu iho lakou i aupuni Pale Lahui ke aupuni a na aupuni ku i ka wa e pono ai ia lakou ke ike mai ma ke ano aupuni kupono.  O ka mea i hoopau wale ia ai ke kapae kaua, no ko na Geremania hoole ana aole e haawi mai ia Parisa i ai i ka wa e hoomakaukau ana e koho i mau Elele.  Ua kukaia ka pono e hoolako mai ia parisa me na mana Geremania.  Nolaila, o ke kapae Kaua aohe kapae kaua , aka, he hooloihi ana aku i ke kaua.  No ia mea, ua hoopuia ke kukakua ana, no ka mea ua ike na mana aupuni, ke imi nei o Parpusia e ulupa i ka puali kaua Farani a pale pu no kona ake e hoonele i na kanaka Farmni, a i oleia, e hoahewaia auanei oia no ke paniku ia ana o na kanaka o Parisa e make mainoino i ka, ka mea o ka pololi.

            UA HALA AKU LA. - UA HAALELE MAI, ko makou nei keena ka Hope Luna Hooponopono  oke Kuokoa, a ua kau aku maluna o ke "Kilauea" no ka Mokupuni o Kama, e like me ke ano mau o kana huakai o na makahiki i hala, pela oia e ohi ai ni na aie a pau o ke Knokoa.  Nolaila, e Maui o Kama. "Ealu ka pule ia Hakalau.  oia i o ka wea pono keia."

                                                                                    English Column.

 

            It is found in Georgia that a row of astir beans planted around a cotton field will protect cotton from worms and other destructive insects.

            New York Custom House officers detected in accepting bribes from merchants excuse themselves on the ground that the practice is a time-honored custom! So is stealing. 

            In Dr.Wood's Church in Pittsburg, Penn., a young lady interprets the services to a company of twenty deaf mutes.  They are seated in gallery; and she takes such a position as not to be noticed by the general audience.  Nine or ten have been converted.

            The city of London has 360,000 street lamps, 6,200 policemen, 400 miles of telegraph wire, and drinks anually 50,000,000 gallons of porter and spirits- which is 5,000,000 gallons in excess of the water which its people drink!

            From the earliest times the Chinese have excelled in the art of paper-making.  The very delicate material which is brought from China, and commonly but erroneously termed rice paper, is in reality but a membrane of the bread fruit tree, obtained bg cutting the stem spirally round the axis, and afterwards flattening it by pressure.

            P.T. Barnum writes from Salt Lake city to the Christian Leader, saying that Amasa M.Lyman will be elected President of the Reformed Mormon Church.  He is represented to be a very able man, but one who has been kept by Brigham Young is obscurity in Southern Utah, because he found him too liberal.  Mr. Barnum regards the moment as a very strong and promising one.

            Bishop Kingsley wrote from China that the great obstacle in the way of getting that people into the church arose from the ridiculous stroies circulated by their priests and tenches about the designs of the missionaries; such as their presence prevents rain, produces pestilence and famine; that they kidnap children, eat them, make opium of their blood, and a thousand other absurd and frightful things.

            BUTTER AND CHEESE.- The growth of the dairy interests in the United States has been remarkable.  In 1860 the entire cheese product of the country was 105,000,000 pounds.  In 1868, this product had increased to 240,000,000, and in that year the demand exceeded the supply by more than 72,000,000 pounds.  Last year the value of the entire dairy product of the United States was set down at $400,000,000, which was 100,000,000 more than the value of the cotton crop and 25,000,000 more than the value of the wheat crop,

            By the will of the late Lord Derby his personal property paperers to have been about $250,000.  The present Lord Derby will succeed to a magnificent income, which he is not in the least likely to diminish.  His habits are of the most inexpensive kind, and if nolesse did not oblige otherwise, he would probably prefer living in a couple of rooms, and dining at a club.  He does not inherit his father's fondness for horses, and has lately sod out his stable.

            Three little girls were playing amount the poppies and sage brush of the back yard.  Two of them were making believe keep house, a little way a part, as near neighbors might.  At last one of them was overheard saying to the youngest of the lot, "There, now, Nelly, you go over to Sarah's house and stop there  a little while and talk as fast as ever you can, and then you come back and tell me what she says about me, and then "ill talk about her; and then you gonad tell her all I say, and then we'll get as mad as hornets, and won't speak when we meet just as our mothers do, you know; and that'll be such fun- won't it?"

            PERUVIAN BARK.- There are two plantations of cinchona or Peruvian bark, at Darjelling, Hindostan, one belonging to the government and the other to an association:  and both, according to the Calcutta Englishman, have reached "astonishing success." There are 1,000,000 plants in the garden of the association, some of them sixteen feet high, and the bark sells readily at good prices.  The plants are of five varieties: Calissya, Micrantha, paludiana, officials and succimboa.  Of the last variety there are succimboa.  Of the last variety there are 983,000 plants of the officinal is 16,000, and of the others smaller numbers.  The Englishman says it is probable that cultivation of ipecacuanha will soon be commenced.  It is not possible to obtain some of these plants?  The cinchona is started, we believe, from seed.

            TOBACCO.- No Sensible person has any doubt concerning the poisonous effects of tobacco.  The first effect of it is bad enough, but when we remember that it also creates in the majority of those who use it an appetite for stimulants still more poisonous, we are astonished that so little care is taken by toss who have the education of our youth in hand to prevent the formation of this pernicious habit.  Young America dose not like to be rigidly ruled nor controlled with force, but he is amenable to reason in no ordinary degrees.  If parents, motors especially, would take pains to show their sons wherein the danger of using this poison lies, we should have far fewer smokers, chewers of tobacco and drinkers of fusel oil than we have now.  A French physician investigated the effect of smoking on certain number of boys, and found that of thirty-eight boys between the ages of nine and fifteen who were addicted to smoking, twenty-seven presented distinct symptoms of nicotine poison.  In twenty-two there were serious disorders of circulathetion, indigestion, dullness of intellect and a marked appetite for strong drinks.  In three there was heart affection; in eight, decided deterioration of the blood; in twelve there was frequent epltoxis; ten had disturbed sleep, and four had ulceration of the mucous membrane of the mouth. 

                                                                        OLELO HOOLAHA!

HE mea hoike keia, no kuu  manoao e hoomau aku i ka hoopuka ana i ka "NUPEPA KUOKOA," no ka pepa me na wehewehe manao maikai ana, a e hoonu ia ae hoi kona maikai ma kekahi mau ano e ae. O ka uku- pepa, e mau ana no ia e like me ko keia wa;

ELUA DALA ($2.00) O KA MAKAHIKI MA KE KUIKE.

            E hooiliia'ku no ke "Kuokoa" i kela pule keia pule, me ka hookaawale ana i kela a me keia pepa iloko o ka wahi, ma ka inoa o ka mea nona ka pepa, ina'ua kaa o mai na Dala Elua, ($2.00) no ka makahiki okoa.  Aole loa e ae ia ka hookaa hapa ana.

            E ukuia na Luna e ike me ka hoike malalo nei: O ka mea e loaa na inoa he umi a oi aku. a me ka makaala i ka ohi mua ana mai i ko lakou mau uku pepa, e ukuia oia, he Umi kenela no ke dala, a hookahi pepa e haawi wale ia nana.

Penei ka hoonohonoho ana:

            No 10 inoa a oi, he 10 keneta uku

            "    50 "           "           15        "

            "  100  "         "           20        "

            "  200  "         "           25        "

            Hookahi wale no pepa e haawi wale ia na ka Luna me ka uku ole.

                                                                                                            H. M. WINI,

                                                                                                       Luna Hoopuka.

            Honolulu, Dek. 10, 1870.

KA NUPEPA KUOKOA.

HONOLULU DEKEMABA 10, 1870.

 

NO KA MALAMA ANA I KE DALA.

HELU 2.

 

            Ua hoopuka mua aku makou ma ko kakou nupepa no ka pomaikai e loaa mai ana i ke kanaka ma ka malama ana i ke dala, a hookomo iloko o kahi malu; kahi e hiki ai ke hoohanaia a hoohuaia mai hoi, i ka wa a ua kanaka nei e hana ana i kana hana poni iho.  O ka Banako kahi maikai loa a ke kanaka ilihune e waiho ai kana dala; no kamea, o kahi mea nuku i waiho ia aku ilaila, ehoohua koke mai ana ia, a kokua koke mai i ke kanaka.

            E kuhikuhi aku makou ia oukou i ke ano o ka hana ana. Ina ua loaa i kekahi wahine ma kana hana iho he hookahi dala, kekahi aku hoi he elua dala, a he kanaka aku paha he ekolu dala o kona uku mahina, a he elima dala paha ko kekahi kanaka aku; a he umi paha ko kekahi.  O nei poe a pau, lawe aku a hookomo iloko o ka Banako; ma ka haawi ana aku i ka mea Malama Banako a nana e kakau mai iloko o ka buke a kela mea keia mea o lakou, i ka nui o ka hookomo ana, a malama pakahi lakou i na buke. O ka hana keia a ka Banako, o ka lawe e malama i ke dala, a hiki i ka manawa e kii nku ai ka mea nona ke dala, alaila, hoihoi hou ia mai no.

            Eia hoi, i ka pau ana o kela mahina keia mahina, lawe aku kekahi mau kanaka he haneri paha i ka lokou wahi puu dala uuku, u hookomo iloko o ka Banako e malamaia'i. I ka hoohuna ana o ka lakou mau dala a lakou i hoouluulu ai, ua lawa ke tausani dala hookahi.

            Heahu ka hana a ka Banako no keia mea? E waiho wale ia anei maloko o ka pahu hao me ka hoohana ole ia? Aole; e hooopukapuka aku no i kekahi kanaka i loaa ku aina, a i makemake hoi e kukulu i hale nona me ka manao e uku mai i ka Banako no kona lawe ana i ke dala.  Ina paha he umi kenela ka uku panee no kela dala keia dala i laweia no kamakahiki hookahi, alaila, e loaa ana i ka Banako ka ukuia mai he haneri dala no ke tausani dala.  E hoohua mai no kela mau dala he tausuni, i ka hua e pomaikai ai ka Banako a me ka poe nana ua dala la. E ninau mai kekahi o oukou, heaha ka hana a ka Banako no keia haneri dala i hoohunia mai aii e ke Tausani? E uku aku no ka Banako i kela mea keia mea pakahi o na kamaka he haneri, i ka mahele kupono no kana mea i haawi ai.

            O ke kanaka i hookomo elima dala, e loaa auanei iaia he elima dala me kanaha kenela (5.40). O ke kanaha kenela, oia ka hua i hoopukaia mai e na dala elima. O ke kanaka hoi hookomo he umi dala, e loaa auanei iaia he umi dala me kanawalu kenela ($10.80); he kanawalu keneta ke ola aku o ua mau dala la i waihoia ai iloko o ka Banako. Aole e haaweea mai ia lakou ka uku panee 3 pau loa o na dala a lakou i hookomo aku ai i ka Banako; aka, e lawe ana ka Banako i kekahi mau dala a mau keneta paha i uku no ka malama ia ana o ke dala a me ka hoohanaia ana o ia mau dala.

            E ike lea oukou ano, i ka maikai loa o ka waiho ana i na wahi dala a oukou ma ka Banako. Ina e houluuluia na wahi hapaumi liilii a ka poe ilihune, a waihoia iloko o ka Banako, alaila, e loaa no kahi e malama pono ia ai ia mau wahi hunahuna dala, sole o ka oaa ana o kahi e malamaia ai, oia wale no ka waiwai nui o ia hookomo ana ; aka, o ka hoohua hou ia mai a lilo aku i puu dala nui, oia ka mea maikai loa. Ina o ka poe i olelo mua ia menei i hookomo aku ai i ke tsusani dala, in a e waiho wale no kela dala i kauhale, in a ua pau i ka aibue ia, a pau i ka uhauha wale ia aku no, a lilo wale aku no me ka loaa ole a ka puka.  Aka, in a e waihoia ke dala iloko o ka Banako, e malu auanei ia dala; a e puka aku ka uku panee. Nolaila, o na mea a pau i loaa ke dala, pono loa e hookomo iloko o ka Banako, a hiki i ka wa ana e makemake ai e kii hou, e loaa aku no ua dala la a me kona uku panee.

            Ua ike paha oukou i kekahi kanaka hawaii i loaa ka elima haneri dala ($500.00) mai kona aina mai a mai kana hana mai paha.  E hoomakaukau mau ana oia, me kamannao o lilo i ka aihueia, a pela wale aku koa mau manao.  Lilo loa kela dala i mea nui imua oaa, a puliki paa loa kela ma ka malama ana ma kauhale.  Waiho wale ia ua dala aole i hoohanaia.  Ina e hookomo ia e ia iloko o ka Banako, a hala ka makahiki, e loaa mai paha ia ia he haneri kanaha dala ka puka o kana mau dala. O keia puka ka mea hiki ke kuai i na mea e hooluolu ai i kona ohana; aina oia a i ole o lakou no paha a pau ke loaa i ka mai, na keia dala e kokua i ko lakou pilikia.

            Ma key hope aku, e hike hou aku no make i na mea pill i ka Banako a me ka pomaikai o ke kanaka ma ia mea.

 

He mau mea i ike ia.

 

Ua lawe mai makou i ka haiolelo a Alabati

   F. Kauka, (A.F.Judd) malalo iho nei, i hoikeia ma Kawaiahao, i mea e ike mai ai ko makou poe heluhelu, i kekahi mau mea kupanana o Parisa, ke kulanakauhale a ka Moi Uilama a me na Keike Alii e hoonaueue mai la.                           L.H.]

 

Aloha oukou e na makamaka Hawaii:

         Ina e ku kekahi o kakou i keia la mawaena ponoi o kela kulanakauhale nani loa o ka honua nei, ke Kapitala o Farani, oia o Parisa, a heaha na mea a konu mau maka e like me ka loa oka luakiai o Kawaiahao ne, pela ke akea o ua alunui la, a oi aku no paha.  Ua kanuia ma na kupa o ua alanui la he mau laau nunui- ma kekahi wahi hoi, na Hale Alee o ka Emepera Napoliona III., a ma kekahi palena o ia alanui, he kia hoomanao i hanu pia ia, e ku ana na kumu ma kela a ma keia kapa, a hoohuiia na welau ma ke ano pio.  He 152 kapuai ke kiekie o keia kia hoomanao, ikukuluia e Napooliona mua, ka mea nana i hehi i na aupuni a pau o Europa malalo o kona mau kapuai.  Ua kukuluia keia kia, i mea hoomanao i na kaua ana o Farani, a ua kapaia ka inoa o ua kiu la, o "Lanakila."

         Ma ka la 8 o lulai o keia makahiki, ua pii au maluna o ia kia, a ua nana aku wau i na alanui ehiku e moe ana mai na paia mai o keia kolanakauhale a hiki i keia kia. Ma kekahi aoao, ikeia ka poepoe nui gula o luna o ka luakini, kahi i kanuia ai na iwi o Napoliona I., a ma kekahi aoao, ikeia aku na welau mahoe kiekie loa o ka luakini bihopa o Parisa; ike aku hoi au i kekahi ku la akea, kahi e paikau mau ai na koa; a ike ia aku no hoi kekahi ululaau nui, kahi e holoholo ai na kaa o ka poe waiwai ma na wahi a pau.

         Ma ia la, ua piha o l'arisa i ka waiwai, i ka nani a me ka maikai. elua mliona kanaka malaila, a he nui loa na malihini i hele ilaila i ka makaikai; he 11,000poe Amerika. Oia ke kulanakauhale kaulana loa no ka lealea, kahi i oleloia, "Pomaikai kamea i ike iaia maua o kona make ana." Pela no o Parisa i kela la, aka, aole pelu oia i keia la, no ka mea, ua puni ia me na koa a me na lako kaua o Perusia. O kela kia hoomanao, ke hoonohonoho pono ia mai la na waha o na pukuniahi a na Olelo E, e hau mai i ua "Lanakila" la.  Eia paha na makua, na keiki, na kane, na wahine, na'lii hanohano a me na poe haahaa iloko o ka pololi a me ka wi. O Parisa, ua kukuluia aole ma kahakai, aka, aia oia maloko o ka aina, nolaila, hiki ole na moku kaua ilaila e kokua ai iaia- he kahawai no mawaena, aka, he papau nae, aohe e pono i na moku nui; a mawaho mai kona ai, kona i-a a me kona wai. he mau pule wale no a pio lakou, no ka pololi.  Ioa paniia keia awa a me na alanui o Ewa. Kalihi, Nuuanu, Manoa a me ko Waikiki e na koa enemi o kakou, he mau la wale nom a pau kakou i ka make no ka ai ole. A pela no a Parisa, a nolaila.  he pono ia kakou e pule i ka Haku o na Haku, e hopau oia i keia kaua ino weliweli, a e haawi hou mai ia Europa i ka maluhia.

         Ma ko'u hele huakai makaikai ana, ia ko'u nnoonoo nui, i ko'u wa i nana ai i na luakinim na kii i kalaiia me ka pohaku, na kii i pena ia, na Hale Alii a me na kia nani.  Pehea ia i hanaia ai keia mau mea? Aole anei i puupauaho a manaka ka poe na na na i hana i keia mau mea? No ka mea, o ka hapanui o keia mau hana kupanaha, he mau heneri makahiki mai ka la i hoomakaia ai a hiki i ka la i paa ai.  Komo mua ka manao e kukulu i keia mea iloko o ka naau o kekahi Alii a i kekahi Kuhina paha, a nana no e hooikaika me na dala he nui, a imi i ka poe akamai, a kahea ia lakou e hele mai me ia e kuka no kona manao nui- akaka ke ano o ka hana, o ka hoomaka no ia.  He mau heneri a mau tausani kanaka i hoolimalima ia no ia hana nui, aka, hala he mau makahiki he 30 paha, make iho la kelu Alii Nui, ka mea nana i hoomaka i keia hana; aole nae i make pu me ia ka hana- ili no ka hana i ka hooilina Alii, a nana no hoi e hapai i ka hana, a hala hou na makahiki he kanaha, aole nae make ka hanam aka, hapai no na kanake i ka hana nui, a hala palia na makahiki 200, alaila, pau pono ka hana, a komo pu ke aupuni holookoa hoao o ka haooli , no ka mea, ua pau ka hana. A hele mai na malihini mai ka Akao. Hema, Hikiua a me ke Komohane. e nana me ke kahaha i keia hana nani; me he mea la na ke Akua i hana, aole na kanaka.

         Ua ike au ma Cologne, he kulanakauha e kaulana no ka wai-ala i hana ia maioila- e luakini nui, i hoomakaia 800 makahiki mamua ae nei, aole nae i pau pono i keia la, e ke hana nei no. Ua oleloia, he 8 makahiki i kei, alaila paa  Pela no i kela luak'ai nui o ka honua nei, oia o Sana Petere ma Roma, he 8 eka kona nuim he 607 kapuai kona loa, he 444 kapuai ka laula; a o ka nui o na dala i lilo no ka hanaia ana o ua luakini la, he $50,00,00.  Ua like ia me 100 makahiki a ke Aupuni Hawaii nei e hoiliili ai i ke dala ma ka Waihona Dale e ke Aupuni.  He hale nui loa ia, i hiki ke hookomoia he 30 halepule e like me Kawaiahao.  He 350 makahiki mai kona hoomakaia ana a hiki i ka la i paa ai me kona nanui lua ole.

         Ma ka hooikaika, ma ka hoomanawanui,  ma ka paulele loa ma ia hana walo no ka mea e hiki ai keia mau hana, a pela no ma Hawaii nei.  Ua pau pono na makahiki he Kanalima (50) mai ka wai hiki mua mai ai ia nei ka olelo makai a ke Akua, i na moku o kakou, a ua "luhile: keia aupani no ia mea, aka, eia ka uinau ia oe e Hawaii: Ua aa pono kou hana? Ua kukula ia kou Kea Hoomaao? Ua hanaia a nei ka luakini? NO ka mea, o ka hana i hooniakaia maanei e ko oukou mau kupuna.  oa no ka hapai o keia lahui kanaka iloko o ka hana o na Aupuni naau'o  Kristiano; a in a aole i komo maoli oukou ilaila, nole e poua ka hana.  Ko oukou kia hoomanao keia.  A in a aole au e kuhihewa, o na poe a pau i akoakoa mai iloo o keia hale i keia ahuhi, he poe no e makemake ana i lilo na kanaka Hawaii a pau i poe kuonoono, he poe paaiko, he poe waiwai, he poe pono- ola ka hana nui hooiliia mai maluna o oukou. a ke hai aku nei au ia oukou, aole no e hooko ana oukou ma keia hana. e like me ka hooikaika ana o na Lii a me na Kahuna nai o Europa ma na haua nui, nani a'u i hoike ae nei ia oukou.

         Ina no e molowa a haalele kela alii i hoomaka'i i ke kukulu ana i kela Kia Hoomanao o Lanakila ma Parisa, a hoopau i kona manawa ma an mea lealea wale, ma ka mu awa, ma ka mu i na wai on a, a uhauha oia i kona mau waiwai a pau, e manao anei oukou, e paa ana keia hana nu? Aole loa!

         Olioli loa au i ko'u ike ia hawaii nei e hoala ana, e oni ana, a e hoohanaka ana iaia iho; no ka mea, a kukuiuia iwaena o oukou na ahahui Hoole Wai On a, ua nui no ka poe i komo malaila, a malama i ko lakou mau hoohiki.

         Malia paha, e ninau ana kekahi poe, Pehea, aole anei e inu rama na kanaka o Eurepa, e like me kakou nei? Aole hiki ke hoole; inu no lakou, a hua no ka anoano o ka iou rama ma Europe, e like me kona hua ke kanuia ma HJawaii nei. eia na hua; ka ilihune, ka pololi, ka mai o ke kino. Ka houpai a ke Kanawai no na Karaima i hanaia, oiai e on a ana ke kanaka a me ka poino o ka uhane i ka wa make, no ka mea, ua peni ia na ipuka o ka lani i ka poe on a.

         Ma kekahi po Poaono, ma ke kulanakauhale o Ceste, ma Kerekane, ake au i na alanui e piha loa ana me ka poe on a, e walaau, e hakaka ana ka poe haahaa loa a aumoe, aka, ma ka la pule, ua malu.

         Ma na aina Olelo E, (Perusia a me auseturia) o ka hia lka lakou mea inu mau. Ma na ahiahi a pau, akoakoa na kane, wahine a me na keekiki ma kekahi ululau, maloko o ke kulanakauhale. a noho lakou me na makamaka maluna o na noho, ma na papkaukau uuku; a oiai e kani ana na puhi-ohe, (50 paha ka nui o lakou)- iou lakou i na kiaha hia, a he mau hora ko lakou noho oanea ana. lna paha e loaa ia kakou e Hawaii ka hia o ia ano, mamua huhui. aole on a= hiki ia'u ke olelo aku, e aho ka iou hia ana o na Olelo E, mamua o ka inu ana o na kanaka Hawii ka awa a me na omole kini.

         Pela no ma Farani, he aupuni inu waina lakou.  Konu lakou i na mala waina, aka, aole nae lakou e hookuu ana i ka waina a ulu, a hihi maluna o na laau, a malumalu e like me ko Lahaina.  Kanu lukou i ka waina, a 4 paha kapuai. oki hou: nolaila, like loa ka nanaina aku o ka male waina, hehiia iloko o na kapu nunui me na wawae, a mahope o ka waiho ana iloko o na pahu me na lua malalo o ka hale. a lilo i waina meikai- a he 25 kenet ke kumukuai no ka omole hookahi.  Ina paha oukou e nana ana i ka poe Farani, e inu waina ana malalo o ka malu o na laau kanu, me ka piha o kona mau pepeiao me ka leo o na ohe keleawe a na koa; a e ike no oe, aole e on a hauhaele i hookahi o ia poe; malia paha, o olelo aku oe, "Homai ka waina no'u. e noho uanea ana au, e ia no a iu me ka lealea." Alia, aha hele oe? Mai kuhihewa oe i ka waina au e lawelawe nei, no ka waina i ulu ma kela aina pomaikai o Farani, a uwiia malailo, a ua hiki mai maanei ma na moku. Aole pela! O ka waina maanei, us hanaia ma Perekane, Nu loka, Kaleponi a me Honolulu nei paha, me na laau ikaika, hoopailua, a ua loaa kona ulaula, aole no ka hua waina mai, aka, mai na laau hooluu kape mai.

         No ka nui o ka makemake o ka poe o Europa i ka waina, ua inu lakoa i ka waina, e like me ko kakou inu ana i ka wai.  Ua maopopo uuku loa ka waina oiaio i hiki loa ianei, no ka meam he mea hiki wawe loa ka hana i na hua inoa i paiia a kapiliia mawaho o ka omole. e olelo hoopunipuai ana.  Na Farani Mai keia.