Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 51, 17 December 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. Alaa oe e pupue nei, pau ko aho he piina pali. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Alaa oe e pupue nei, pau ko aho he piina pali.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:— (Ja iko iho au ma ke kahua hookahakaha 0 ka ia 12 o Nov., Helu 46 o ke Kuokoa, i 1 ka 1-a leie a J. Kaweiau, kuu hoa uhai a hoio iloko o kou ahonui e ka L. H., me kn iana o kuu manao, ua paa ka puka no maua e kamailio hou ai, aka, ua wehe inai no oe i ka puka o Halepaakanalua, a ke lele nei ka i-a J. K. i ka Mokupuni o Kaululaau,a e nana kakou i kana mau hana i lele aku nei. E John Kawelau, aole au i kanalua no na mea a pau a ke Kula o Huelo i lawe mai oi no ka Ia Hoike, aka, no na kii paailiona wale no i wehewehe pono ole ia. A oia wa* le iho no ke kahua o kuu kanalua e ku nei imua o ke kiu. Aole hoi i hoopiha wale i ka nupepa, aole hoi i kaunu pu me Kukahaoa a me Kukahki, oiai, he mau malihini loa iaua ia'u, a o oe no kai kamaaina ke maopopo la ia oe. O kuu kanaiua i ke alakai o ke kula o Huelo, ke manao aenei au, ua lai no, oiai, ua olelo mai o Kelia ia'u (kuu hoa kuln o Kauakanilehua) ua hoolimalima aku o Keawe iaia no na dala elua no ke ao-ao pololei aku iaia no ua mau kii paailiona nei, a ua ao*ao pololei aku o Kelia me ka makemake ole i na dala elua, a ua lawe ano e ia inai e ka haumana i ka la hoike, a ua pakelo aku la mawho o ka oiaio, a hui pu me ka paakai o Kealia, nolaila, c hoomanao kaua i ka papale piwa e kau la i ke poo o ka'u kamailio ma ka Helu 41. " Ua pono ke kanalua ona 0 kekahi o na Kumukula o ka opana o Makawao," no ka mea, he waiwai ia i maopopo ole i ua hookele nei, a he pauku-iwi haule hoi i ioaa ma ke alanui. E John Kawelau. Mai ko kaua la i kalai olelo ai a hiki i keia la, aule i hiki ia oe ke hoohioio i kuu kana* iua, oiai, ua ike oie oe, a he wahi inalihini no hoi i ua mau kii paailiona la, a pela ka oe i inahalo aku ai i ka pahu kupapau a me ua mau kii la, oiai. akahi no oe a ike. Aloha wale no hoi ! Nolailn ea, ke ku nei ka Naulu iluna o Puunianiau, aole e hiki i ke Kiu ke pale mai i kona ikaika. A no ka hiki ole ia oe ke hoohiOlo, (J. K.,) ua lele ae la oe mawaho o ka pa ine ko pu-kuikele o kai o Huluhulunui, a auaino ae la, ua lawe mai ka haumana o ke kula o Pulehu i ke liumuhana o ka puunaue pokole no ka puunaue loihi, a pela hoi ka loihi i ka pokole. Kahaha ! Aloha ino kuu makamaka, ua haule no i kana lua i eli ai—Ua hauoli nui au 1 ka hoi ana mai o ua haumana (a a'u i hala aku nei i Lahainaluna no ka wa hoomaha,a e oluolu ana no ia e haawi hou aku o John Kawelau i kana mea e hoohalahala nei ke hiki ae i ka la e hoike hui hou ai na kula o keia apana, ke ole hoi e loaa ia ia kekahi piiikia mamua ae o ua la hoike hui la—Aka ea, aole no au e hoopunipuni aku ana i ka lehulehu. Aole no i ilihune kuu haumana ma kahi a John Kaweiau e hoohalahala nei, ina e hooko pono ia na olelo m»luna, a me na olelo mahope aku nei, alaila, "pili-pono ka la i Papaenaena, kahu mai ka ena ka ehu kai o lalo." E John Kawelau, ua pono kou oleloana no ke kumu i kaua ai o Perusia laua o Farani, a ua halahu oe mawaho no kou olelo ana ua like ka'u hana ine ka Napoliona. E pono e ike oe i ka Napoiiona mau hana. A mahope aenei e kui lima pu mai kaua iloko o ke ahonui o ka Lunakula o ka apana o Makawao, i akaka i ka iehuiehu ko kaua mea e iilo pio ana, (Napoliona) a me ka mea e lanakila ana (Uilnma.) E John Kawelau, ua eha oe i na paka ua koikoi a ka Naulu, no ko pnakiki i ka maha--10 aku i ke alakai a me na haumana o Huelo, no na kumu au i ike ole ai.—Ke kii aku nei au ia oe i pukeie i ke ahi a me ka luai. peie, aka, ke huli aku nei oe e nana i ka maikai o Sodoma a nie Komora, oia hoi na kii paailiona, a e pau pu auanei oukou iloko o ka Moanawai make. " E hoomanao i ka wahine a Loda." Ke ninau mai nei oe. " O ka moolelo o ka hoike hea kau i hoouna ai, a i Ke Au Okoa ? Haina. Ninau makehewa. lnu ua ike oe ma ke Au Okoa a Hapaimemeue a me Liki, oia iho la no, oiai, nole uu i ike ia laua, aka, ke minamina nei au*i kou kapa ana mai ia'u he epa wau, no ka mea, aole' au e malnma ana i ka oihana Kumuao e hui pu me ka epa. E hoomanao oe i keia mau lalani himeni. " Ua oki ea, mai hele hewa hou, Mai paani ma ke kae o ka pouli mau." Aole i piha kuu waha i na mea awahia, aka, ua piha kuu waha i na mea ao aku i na haumana. —Ke paie mai nei oe i kou hoopunipuni. Alia ! Ina o John Kawelau o Lanai ka mea nana i hoouna aku ka moolelo o ka hoike i ke Au Okoa Helu 13 o ka ia 14 o luiai, a o John Kaweiau, o Paukunui ka inea nana na olelo ma ka Helu 37 o ke Kuokoa, alaila, aole oe i hoopunipuni, alaila, e mihi aku aka hoi, ina no nau ia mau olelo, nlaila, ke inakau ole nei au i ke kapa aku ia oe he hoopunipuni.—Ke i mai nei oe e hookarisiano. E pono e ike pu kaua i ke ano o ke Karisiano, o oe paha, owau paha. Aka, 0 oe no paha, oiai, o oe ka oioi o Maui Hi* kina ma ke sopa naau. Makemake waie kau sopa, ina paha e oluolu oe e haawi mai na'u kekahi sopa, ina ua iuaemae koke ko'u naau. Henha la hoi kou mea i hele ole ai e sopa 1 ka nnau o na kanaka a pau ? Ina ua oli--011 loa o Kanalulu laua o Lii.—Ka mea no ka ia i maemae ai kou naau. Ke ike hou noi nu he aknmoi oe i ka hana maka, e pomaikai arta ka poe makapo ia oe, oiai, o oe

ke pani o ke K.auka Makalu, he sopa wale no ka laau, o ka maikai no ia o ka ma* ka. E John Kawelau e, ke olelo mai nei no oe i kuu pai i ka'u kula. Makehewa ia oleio, e hele aku e ninau pono i l<a Lunakula no ia mea. A ke hai aku nei au ia oe, inainuli o ka hooponopono nna o ke Kahukula nui, ua haawiia raai ia'u i 6& keneta o ka la, a o ke Kumukula o Kuiaha, 6 kenela o ka la, aole e like nie mainua, he hapalua wale no ko ka la a pau na kula. Ke ninau mai nei na makamaka. Pehea ke kula o Huelo? Haina. Aia paha ia J. Kawelau —Aole au i olelo e paa hou oe iloko o ka upiki, no kou oleloana he kamana ka hoa e like ai. E hoi hou oe e heluhelu i ka llelu 41, a holoi pono ae i ko sopa i ike ponō iho na maka. E John Kawelau, ua ike au ua make kapalili oe no kuu olelo ana " Lohe ole no ke poo o ka Ilio." Aole no hoi au i manao he | olelo ia na kamalii, aka, e hoomaopopo kaua i ke ano o ka ilio a me ke kanaka. O ka ilio, he makeinake no ia i kona luai, a ua kii hou no e hoonuu, a o ke kanaka, ua hoowahawaha i kona luai, aole i kii hou e ai, nolaila, e hoi hou aku e hoomaopopo i kau kalai olelo ma ka Helu 37 o ke Kuohoa, i maopopo ia oe kou ano a me kau hana ana mnlaila. Ke waiho aku nei no au i ka maikai o ka Paulo mau olelo, oiai, aole no ia i pili mai i ka'u mau hana, aole no hoi au i hoopiha wale i ka nupepa. Ke manno nei au o oe kai j hoopiha i ka nupepa me ka opala o ke awaj wa o Hinoma, oiai, adle e hiki i ke Kiu ke I pale mai i ka ikaika o ka Naulu, aole no hoi j i hiki i ka pu-kuikele a J. Beniamina o Hij lo mai iloko o keia hoouka kaua. Ke kuku- • lu nei oe i ka Halepakui o Babela i hiki aku | i ka lani, aole nae i hiki, ua hiolo e. Aloha i ino kou luhi i kukulu ai! E J. Kawelau, aole au i olelo aku ia oe ua huli a huli ka buke, aka, ua olelo nu ua huli ka buke, nolaila, e hoomanao oe ī ka like ole o ka'u i olelo aku ai me kau e olelo nei. A e alawa ae kaua ma ke kanawai 9 ! a ke Akua i haawi inai ai ia Mose ina ka ! Mauna o Sinai. " Mai hoike hoopunipuui | oe e hewa ai kou hoa launa." Ke olelo hou Imai nei oe ua puunaueia ka 364800 iloko o : 200,000 ma ke kau ana i ka mahele ma ka 1 akau o ke kaha poepoe. Kahaha ! e hoomaopopo oe i ka hoopai o Ananui laua o Sapei- ! re, a e kau mai ka weli ia oe. Aole ia o ko ' ninau hooio, aka, penei ua ninau la au : | •• Ua uku ia ka paahana i na dala 2 no ka ! maknhiki hookahi, heaha ka uku no ka ma- ' lama hookahi me ke koe koena ole ?" Hana ana : 6 sil.X®2.=l2 sil.-f-12 mnl.=l sil. Oia iho la kekahi o ko mau ninau hoo- ! io, a halahu wale aku. A o ka ninau 7 o ka Oleloao 140, oia no kekahi ninau au, aole o'u hoohalahala malaila. Ke olelo hou mai ! nei oe, aole i olelo na Komite ma Lahaina- ! luna wale no e ikeia ai ne kii a kaua e kai mailio nel. E ninau i ou mau hoa komite a 1 ine ka poe pepeiao lohe. ! Ke paakiki mai nei no oe, ua ake nui au ; owau wnle no ke kau ae ma ka papa akahi. ■ Mai hoomau pela, ina ua hoomaopopo ia e joe ko'u manao no ke Kula o Kuiaha, aia 'malaila kuu minamina, no Ua lawe ole ana |ae o na Komite ma ka Papa 1, oiai, na maopopo na*kumu e kupono Hi ke Kula o Kuijaha ma ka Papa akahi. A o ke Kula hoi o j Huelo, aole i maopopo iki na kumu, aka, o j ka hooiaio wale inai no kau. Ke kauoha nei au ia oe, e hoihoi i ko Akioma i Lanai. Ke ninau mai nei oeia'u, heaha na kumu nui a'u i hoemi ai ? Haina. O ko lawe ole iae i ka mana i loaa ia oe i ua la'la a hoonoho ae ma ka Papa 1 i ke kula o Kuiaha, e like me kou mahalo ana aku i ko laila mau j haawina. Ke olelo mai nei oe ia'u e hopu j i ke kookoo a me Alia. E kui lima pu mai 1 kaua malalo iho nei, a e noi aku i ke ahonui | paupauahe ole o ka Lunakula o ka apana o j Makawao, aole hoi no ko kaua pomnikai wa- ! le no, aka, i pomaikfi pu ine ka poe helnhelu i ka kaua mau olelo. A e maopopo ana ka mea nona ke kookoo, penei kaua e noi aku ai : Akahi. E hoomauia kooukou kulana Komite no keia Hoike hou ae i ka malama o Dekemaba, oia hoi o'R. K. Puowaina, G. S. Kalama, J. Kawelau. Mua. E lawe hou mai ke kula o Huelo i na kii paailiona, me ka wehewehe ana a pili pono i ke Kumuhana. A pela hoi ka haumana o ke kula o Pulehu i«kau mea e hoohalahala nei a pili pono i ke •' Kumuhana," oiai, na haumana a maua o Keawe e noho nei, aole i hoi i Lahainaluna. Akolu. Ina aole e hiki mai o ua mau hanmana la a maua i ka la Hoike, alaila, e ninau mai olua me Keawe, ia'u no kau mea e hoohalahala nei, no kuu lalau a me ka ole. A e ninau aku no hoi au ia olua no na kii paailiona, no ka pili pono i ke "Kuinuhana" a ine ka ole. Aha. E kakau inoa pu kaua malalo iho o ka moolelo o ua la hoik? la. Alima. E noi aku kaua e Hoike ia na Kula mainua ae o ka la 21 o Dekemaba, o hoi aku na hoa Lahainaluna o kaua. Aono. E haawiia i manawa no kaua e kamailio waha ai mahope iho o ka pau ana o ka la Hoike, ke oluoluia pela. A e kukulu ia ke kahua maluna o kou kanalua a me ko'u. A e hoike aku no hoi iloko o ka nupepa no ka pomaikai o ka lehulehu c hoonuu mai nei i ka kaua mau olelo. J. Kawelau e ; Aloha oe :— Ina oiuoluia keia inau mea a pau, alaila, e pokole ana ka kaua hana, a e akaka ana no hoi o Napoliona, a me ka mea nona ke kookoo. Ke lana nei kuu manao, ua oluolu na keiki o ko kaua npana Ua-ukiukiu. A ma keahonni wale no o ka Lunakula e hiki ai. No ka mea, eia kaua i ka ioa a me ka inula e kamaiiio nei, a i ka hoomaopopo ana

iho, aole mea nana e keakea i ka kaua mau; maka-peni no ka lu ana aku iīoko o ka e!e-j ele o ka inika, nolaila hoi, ua pokole ka ka-| ua bana maluna aenei, ina ua ku ka poDo| ia'u, alailn, e kala oe i ke kaula o kou kamaa, a lulu aku i ka lepo o kou mau wawae, a pe-1 la no hoi au, ke ku ka pono ia oe. I E J. Kawelau, ua manao wau ua loaa ia ! oe ka ike maikai no ua mau kii paailionaJa • me ka maopopo no ka U Hoike, a pela hoi j oe i olelo mai ai ma ke Au Okoa. Eia ka | ma ka Helu 37 o ke Kuohoa, hai mai oē i | kou ike ole ana. Malaila au i manao ai o| olua pu me Mahometa kai pii aku i ka lani | e holo-lio ai. He mea kupono ole keia ike | Komile ka makaala pono ole i kana mau hana. A ke manao nei au, ua paumaele kou Komite i ka lepo, a ua pula ko maka. NolaJa, e huli ae kaua ma Mataio 7: 3-5. Penei: " Heaha kau e na na aku ai i ka pulaiki iloko o ka maka o kou hoahanau, aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho ? 4. Pehea la oe e olelo nku ai i kou hoahannu. E homai na'u e unuhi ka pula iki noloko mai o kou maka, a he kaola no ka hoi iloko o kou maka iho? 5. Eka hookamani, e unuhi mua oe i ke kaola mailoko ae o kou maka | iho, alaila, hiki pono ia oe ke unuhi ae i ka pula iki mailoko ae o ka niaka o kou hoahanau." E J. Kawelau, ke -manno nei au, ina ua hoomaopop'o ka lehulehu i kau mau olelo ma | ke Au Okoa, a me na olelo ma ka Helu 37 j o ke " Kuokoa " e maopopo ana ia lakou o J oe kai makapula. Aia oe e pili pono ai na | paūku maluna aenei. A rna ke ahonuihoio| ka Lunakula e maopopo ai ko'u makapula. j A ke hoomanao aenei au i keia mau olelo. | " He lealea kalakalai, He manumanu ka loiii), O ke ko-a mai keia, Kole ni ko īhu i ka luu." Nolaila, e hoomaopopo oe e ka mnknmaka nou īho. Ke noho nei nu irie ka'u wahi hana aohe mea nnna i hoohalnhnla mai, n pela no hoi ka Lnnnkula, n no ka hilinni ia e keknhi poe makun, ua lehulehu ko makou heluna i keia wa, aka, o oe e J. K., ua hoohnlahala loa oe, a ua kokoke lilo oe i Ku- j mukula no Puaahookui, a elima dala ka uku | oka la. Pomaikai no ua knnakn, ke keiki akamai i ka hana pu-kuikele no ke aupuni o Perusia. E J. Kawelau e, Ua ike ihoau ma ka nupepa a olua o Puuana, ua palapala maio Uilama ia oe e hoi aku i ka hana pu-kuikele, a kahi no au a ike no Perusia mai oe. Hc kuhihewu ko'u no Lanai. Ke hooki nei nu maanei, me ka hilinai aku ike ahonui oka Lunakula. Ke kipu j nei a hoolai iho, na na aku o ke Kilanea oj ka maalo mai i ka Lae o Papawai, alaila, manao ae ua loaa mai na men hou no ke knua o Farani ame Perusia. Me ke aloha ia oe J. K., a me ka L. H. a me ka Hope L. H. a me na Keiki hoonohohua. JOHN NAKOOKOO. Pulehu, Kula, M., E. M., Nov. 21, 1570.: [I ko makou hoopuka nna i keia manao, j aole makpu i kapa he inau knnaka naauao loa na men e hoopaapaa nei. Eia ko makou manao ma ka oiua mau hoopaapaa he mea ole. Nolaila,'e hooki olua. L. H.]