Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 51, 17 December 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. Kau i Kapua ka auwaa luu Loli o kamalii o ka Lae o Kaena. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Kau i Kapua ka auwaa luu Loli o kamalii o ka Lae o Kaena.

Aoie au e pane pakahi aku ana ia oe no nn ninau ehiku, aka, e hui ana au ia lakou a i hookahi pane ona, no ka n»ea, ua pane pnkahi aku nu ia mau ninau ehiku ma ka nupepa hiiokoa, ok« Ja L ? 9 o Oct M aina he makemake kou e ike, he pono no oe e mailani ia Helu.

Aka, e hai akaka a'ku no nae au ia oe, o ka hana o na nina.u niai ka ekahi a ka ehiku, ua pau lakou a pau i ka pololei. Aka, mai ka ninau 1 a ka ninau 5, uia malaila ko'u aka ana. i aka au i ka ninau I, i ko i ana rnaj, u e hele au e ninan i ke Kapena i ka loa, ka laula,u me ka hohonu o kona moku, a e hai inai ka ke Kapena i na tona ke kaumaha o ka moku, aole o na kia a ine na poa pu kekahi." Eia ka ? u, aole kela e hni mai i na tona i kakauia ma ka moku, aole ia he mau tona kaumaha o ka moku, aka, o na tona paa ia o ka piha o kona opu. Nolaila, ke i aku nei au, he hawawa akahi keia ou. I aka hoi au i ka ninau 2, i ko olelo ana mai, "ua i mai ka ka ona (o\vner) i ke Kakauolelo, e hoonoho i 32 pahu ma na paia o ka hale me ka pa 9, o na pahu o na aoao." Aka nne, i ka nana ana i kau hana ana ma ka nupepa o ka la 22 o Oct., he hookahi wale no olelo a ka ona i hooloheia e ke Kakauolelo, oia keia ; O ka pa 9 o na pahu ma na aoao, a o ka olelo hoi a ka ona i i aku ai, e hoonoho i 32 pahu, aole ia i hookoia, noloko mai o keia, ke liki mai nei oe i ko akainai. Nolaila, he hawawa alua keia ou. 1 aka hoi au j ka ninau 3, i ko i ana mai, "he inoa Lahainaluna wale no ko'u, aohe ike." Liki mai oe ī ka hana ana, "aia ma ka Buke Hoailona Helu a H. N. Kobinson L. L. D., aoao 242, oleloao 226." Eia nae i kuu nana ana iho nei ma kau pane o ka la 10 o Dec., ua hewa k;t haoa ana, a ua hoopili wale ia no me ka haina (18kp.), nolaila, ua poiolei ka'u i paneaku ai ina ka la 29 o Oct. Nolaila, ī na e paakiki oe i Ua pololei 0 ko hana o keia ninau, alaila, e oluolu no au e kuhikuhi pololei aku i kahi i hewa ke holo mai oe i Honolulu nei,a e loaa no au ia oe ina Kaakopua. (E ninau pono iho oe ia S. N. Aarona). Nolaila, eia ka'u ia oe, makehewa malama ana i na buke haole, a laa ke kau i Kapua la. E aho i hooknhi buke o ke poo. Nolaila, he hawawa ekolu keia ou. I oka au i ko ninau 4, ma ka liana ana, penei: He 40 laau ohia=4o huaX4—l6o X2==32o hua ohia, alaila, e hui aku me ke koena i koe, a me na laau a me na hua, he 500-f-320=820 ka haina. Aka hoi* i na pela ka olelo ana, a na'u nae ī hana, alaila, aole ia o ka loan. Eia ka'u ma ia wahi, he 40 laau ohia==4o hua X 4=160x2=320 hua-j-koena o ka popa 2 o na ]alanr i koe a me na laau a me na hua he 500, no ka mea, aole e loaa ka huina maoli o na hua, me na lalani a me na laau, no ka mea, he hua kekahi, lalani kekahi, he laau kekahi. He hana ia na ka hawawa, no ka mea, o ka hnuluulu, oia ka hoolilo ana i na helu like (dala me ke dala, alani me ka alani), i helu hookahi, aka, o ka laau me ka hua ohia a ka laluoi, aole e loaa ka huina niaoli. I mea e hikiwawe ai kou ike iho ua hemahema oe ma ia /nea, nohila, ke oluolu nei au, i na oe e holo mai innei, e hele no au e kuai i mau hua alani he 40, a e nana Do makou me ka lehulehu i ka hiki io ia oe ke hoolilo i keia 40 hua alani a lilo i 820 hua alani, a i na e hiki ia oe, alaila, e hoike no au iinua o ka lehulehu i kuu hoka. Ina hoi e hiki ole alaila, e uwa ka pihe a haalele wale. Aluila, o ka eha ia o kou hawawa a me ka hoohoka ana ia oe iho. 1 aka hoi au i ka ninau 5, i ko hai ana mai, u he c ka Lonitu o ka moku." Akahi no au a ike he pono no ka ke Ini i na degere Lonitu, me ka hai ole i ka aoao o ka honua kahi i kau ai oia mau degere Lonitu, he 17.J, ma ka hikina paha, ma ke komohana paha. Ina ma ka hikina, he 17.£ o Lonitu Hikinn, aka, i na ma ke komohana, he 17£°Lonitu Komohana. Aka, i ka nana aku i kau, me he mea la, aohe aoao o ka honua i kau ai keia mau degere Lonitu. Aka, i na pela, alaila, o kou hawawa elima keia. A ma ka ninnu 6 a me ka 7, he mau kahaha ko'u no ia niau ninau. No ka mea, ma ka ninau 6 i hoopukaiama ka Ia 22 o Oct., ua olelo ia, "he 14 kp. me 3 iniha." Aole i ! olelo ia he manoanoa ia, (e aho e uana aku oe ia Helu) nolaila au i pane aku ai, aka, he pono nae oe e noho mau ma kau, a pela no hoi au, aohe me ka loli wale. Aka, pela no nae ka mau o ka ainaama, 1 na e paa i ka upena, alaila, kupaka no kela e ake o ka hemo ae, aole nae e hemo a hiki i ka nahae ana o ka upena. A o ko mau namu haole, e aho e hooponopono hou iho, e hewa ana no paha i ka. i iho he mau "pauku loau," eia kau he kama-

j ilio ma ka olelo haole, he ploek. Aohe maopopo iki iu'u ke nno oiu mea, i nu palm he kanaka no ka Pne aina o Tiribati i na ua ike, a ine ko i ola henehene mai nae pahn ia oe iko ike ole. Ake i mai nei kela, eia ka pololei, block, oia na pauku laau a me na pauku e kela d ine keia ano pnuku. Aole ia he pauku laau wale. A ma lm ninau 7, i hoopukaia mai e ka Ahahui ma ka la S2 o Oct., penei: Niimu 7.— He 1,685,620. Auhea inai kona kumu ? Aka, ma ka'u pane oka la 29 I mai no ia malama, pane aku au i ke akaka ! ole o ke kumu i manaoia, he root paha, he reason paha. Aka, ma kau pane mai nei o ka la 10 o Dec., akahi no au a ike i kau kii' mu i manao ai. Eia ka oke kumu kahi i hoomaka mai ai a loaa mai ai ua puu huahelu nei, he 1,655.620. Ina pela, alaila, ke i ae nei nu, aole ia o ka loaa. Ke hooki nei au no keia mea, aka, i na he mau no knu kanalua, alaila, i na e oluolu ia oe e ke Kahukula Nui (H. R. H.), ke noi aku oe iaia e hookoino pu aku oia i keia mau ninau au iloko o na ninau ana i manao ai e haawi i na kumukula o ka mokupuni o Oahu nei, ma ko lakou la hoike, ma lanu- . ari la 9, A. D. 1871. Alaila, i laila kaua e hoike ai i na rnea o kaua i pololei imua o J<e Komite e kohoia ann no ia la, no ka mea,j 'O wau kekahi e hoikeia ana īa la ma ke ono he Kumukula no Kaumaknpili, e like mej kou lohe i kuu hoa o ka pupuu 'hnoknhi o na i makahiki eha, ma ka 1863, 1867.' A o ko'u makemake nui no ia e noho nei, e kamailio pu kaua he waha no he waha imua o ka le-! hulehu, ke hooholo mua kaua i Komite naauao nana e noonoo i ka pololei. aole o'u makemake e hoopaapaa me ke Komite ole, he 'nana ia na ka hupo. Aka, no'na hua niu au i olelo mai nei, u he mea kinoni no kuu poo." Ke i aleu nei au. he puupnle ia na ke Kaiaulo o lalo. Hun niu I.—O ka loihi o ke kila o kekahi moku, he 210kp., a o ka palahnlaha o kekahi laau nui mnwaena o ka mokii, he 70kp., a o ka inoa o kona Knpena o Thompson, Heaha ka Latitu ? He haohao nui ko'u i ke ano o kau inau ninau e puka nei ma na nupepa, i ke komo ole iloko o na mea kupono i ka noonoo kanaka, akn, aole no nae e loaa ia oe nn ninau naauao maikai, no ka mea, he hupo nui oe rio ke ao holooko;i. Auwe ka pupule o Keawaula e! Aka, e hai pokole au i ko'u manao ia oe no koia ninau. O keia nln-.iu, ua hemahema mai ka mua a i ka hopp, un ano like no- keia ninau au me ko nin.ni i h;imvi ihn ;ii ia Kahnnmanu, ma ke alo iho o ka hnle kuai papa o Kimo Pelekane, ma ka la i wehe iho nei keia Ahaolelo iho nei, penei: Ninau.—O ka loihi o ke kila o kekahi moku, he 36 annnn, a o ka laau pii o hope. he 3 annna, a o ka lnau pii o mua, he 7 anana, Ehia na paona ke kaumaha o ka moku ? Ua kuhihewa oe ona tona o ka moku i hoailonaia i ka moku, oia na tona kona kaumaha. Pela no ka mea ino laula ole ia ma nn mea naauao a pau. Ke hoohalike nei au ia oe me ke ano o ka lio kauo kaa, i ka p;»a o na maka i ka paluluia, a o mua wale no kana e ike. pela kou ano, nohe oe i ike i na mea o kela a me keia noao, o kahi ike moowini wale no o mua kau i ike i kuekaa wnle ia e k:\ma lii. Hua niu 2.—0 kekahi Adimara!a, he 6kp. kona kiekie, a o kana pahikaua, he 3kp. ka loihi, Ehia kapuai ka laula.o ka niao o konn papale? He olelo keia na ka poe i maa i ke kaao keaka, he leilea olelo, aohe waiwai e loua, no ka mea, aole o ka ratio o ke kiekie o ke kanaka i kn loihi o ka pahikaua ka mea e loaa ai ka laula o ka niao o kona papnle. Aole ia he rula mnu. No ko nele nnei i na ninau maikai ole ka mea au i hapuku mai ai i ke ''unu pehi iole o Koolau." E hai aku nae au ia oe, i na e loaa ia oe kekahi ninau maikai a he paakiki nae, alaila, hookahi no ninau o ka pono, aohe he kuanui. E like me keia, a nau e hai mai: Ninau.—lna ua anaia kekahi apana aina ma Nov. 13,1847, ma Honolulu nei, a loaa kona mau palena. Alaila, heaha kau "aui mageneti" e hooponopono ai i kau ana hou ana aku, i loaa ai kona mau palena io ke' ana hou aku oe i keia la ? \ Na ke keiki i aoia i na kumu nui o ke Ana-aina iloko o ka Ahahui e imi a hai pololei mai i ka "aui mageneti" (Variation of the magnetic), aole na ka •'u'a maukauka hoe hewa," e like me ka'u mea e manao nei. Ke pau nei ka'u kainailio ana ma keia wahi, ake aloha aku nei no nae au i ka Ahahui, a ke waiho ae nei au i ko'u mahalo ika lehulehu. Me ka mahalo. Samesona Paawaa. Kaakopua, Dekemaba 13,1870.