Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 2, 14 January 1871 — KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, KA NIUHI AI HUMUHUMU O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LA KOA. KAHILUHILU HOI O KONA WA UI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, KA NIUHI AI HUMUHUMU O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LA KOA. KAHILUHILU HOI O KONA WA UI.

A pau no hoi keia mau olelo, noho iho la lakou uwe, no ka poe helu aku, a no ka poe noho iho no hoi, a hiki wale i ka nalo aku o ka la ma kela huli o ka honua, uhi mai la ka po, a hahai ala aku la no hoi lukou nei a huli ka i-a o ka po, a puka mai la ka Hoku-hookelewaa, oia no ka manawa i kaawale aku oi o Hanailani, mai ke alo a mai ka poli aku o Kahelekulani. A pau ae lakou a pau iluna o na www, a holo aku la ia koena po a ao, a i ke ahiahi o ia la, kau ana na waa i Wailua, a hele aku la i kahi i noho ai o Kamaakamahiai. I ka hoea ana aku no hoi o ua huakai malihini nei, ike mai lano hoi o Kamaakamahiai, i kona hanau mua a me kona mau kaikoke, aole i kana mai o ua mea he aloha wela. A pau ka ike aloha ana, hoomakaukau ia mai ia na mea ai. Paina iho la lakou a maona, a nanea wale iho la no hoi, a hiki i ka wa a na maka i haalele mai ai i ke ala ana, a haule aku la lakou hiamoe, oiai ua hele mai la na maka a maluhiluhi i ke kai. I ko lakou moe ana a ala mai i ke kakahiaka, hoomakaukauia mai la na mea ai. A pau ke paina ana, hoomaka aku la ka huakai e pii a hiki iuka o Hanahanapuni, ke kulanahale hoi o ke keiki no~

ho maua o ua Kauai la, ka lua ia o ka la, a helu aku la lakou a hala na la elima. A ma ka po ana iho no hoi, hoonanea ala wale aku la no lakou ; a i ke aumoe, uina ana ka leo o ka uwau, a huli no hoi ka i-a o ka po, kani ana ka leo o ka Ao, a i ka pili no hoi o ke ao, honehone ana ka leo o ka Pupukanioe, a kokoke no hoi e ao, hopepe mai ana hoi ka leo o ke Kahuli, a owehewehe loa mai la no hoi ke ao, ia wa i pinapinai loa mai ai ka leo o ka Olokele. A hala ia, ua uhi paapu ia iho la ka aina e ka ohu a me ka noe. A iloko o ia pouli nui ana, i loheia aku ai ka leo o na lehulehu manu e hoonani ana i ko lakou haku. A i ka mao ana ae o ka ohu a me ka noe, ia wa i ike ia aku ai ua hiluhilu la e noho mai ana iluna o ka eheu o ka manu, a lele mai la no hoi o Hanailani, a puili aloha aku la i kona hoa pili, a kaikai aku la me kona mau lima a komo iloko o ka.hale lauhala i loha amau ia. O loko o ua hale nei, ua hoonaniia me ka moena lau hinano a me na hulu o ka manu. Noho iho la hoi a liuliu, hoea ana ke kanaka i hoouna ia ai e hele e huli i na mea a ke'lii wahine i ono ai. A liuliu iho no hoi ko lakou nanea ana, kapalulu ana ka moo nui o Iolekaa, oia hoi o Kameheikana. Lilo iho la nae lakou i na apa a ua moo nei, nana aku no hoi kau kaweli. Ia lakou e nanea ana i ka ia la mau apa mai, hoea ana ka olali o Wailua, ka mea hoi nona keia Kaao, oia no a me kana wahine, ka makuahine hoi o ka mea nona keia wahi a kakou e kaianuu nei, a me ko laua mau ukali a me na ohua he lehulehu wale. Aia hoi keia wahi kanaka wakaula, o Lulukaina ka inoa, ka mea nana i hahai mua, ma-

mua ae o ka hiki kino ana aku o Kahelekulani ma i Kauai.

Akoakoa mai la na makaʻloha a pau, a o ka manawa no ia i ai hoonuu iho ai o Kahelekulani i kana mau mea i ono ai, oia hoi ka oopu peke o Hanakapiei a me na ko ku pali a Kaalaeahina a me na kalo hoi a ke kupua i kanu ai i ka welau o ka pali. A pau no hoi ka ai ana a ua nlii wahine nei i na mea ana i ono ai, oia iho la no ka manawa o Lulukaina i wanana mai ai i kana mea hana ike, e like hoi rne kahi Keauka a kakou i kaualupe hele iho nei i o a ia nei—a penei kana wanana imua o Kahelekulani: “ He oiaio, e hapai ana oe, a e hanau mai ana he keikikane, a e lilo ana ia i kupuna no ka poe haahaa a poupou loa, a e hoi ana kau pua ke hanau ae a noho i Kahikipaialewa,ka moku hoi o Kalakeenuiakane." A pau no hoi kana *wanana ana, a noho aku la lakou a pau me ka hanai mililani ana ia Olopana ma laua o Kahikiula, a hiki wale i ka wa i kokoke ai e hanau ka opu o Kahelekulani e hapai ana, oia no ka manawa i kani mai ai ka pu-a a ke aiwaiwa o na mea kani penei; He aloha mai la au ia Waiauia, I ke ala a-eku a ka malihini, Ke olokea la na'lii i ke alanui, E kuhi ana aohe e helea mai, He mea ole ia i ke kupa o kuu aina, E aea ana ka lani kapu ihiihi, Aohe mau alii ke hiki ilaila, A-e ke ino ka lepo haalele loa, A-e mai hoi ka wahine noho i ke pe-a, He mea hehi ku na'lii no kuu one hanau, A hanau mai auanei ke'lii o Kualapou, Hanau hoi—e." Ma keia mele a Keakaoku i kani aku ai ma ka pu-a, e hai ana ia i ka hanau ana o kona pokii poupou a peke hoi o Kaluukea.

A pau no hoi ke kani ana o ka pu-a a ua keiki leo ole nei, a aole no hoi i liuliu iho, hanau mai la ua keiki poupou nei, a hanai ia aku la no hoi me ka maikai a hiki i ka wa i nui ai, a o kona kiekie, he hailima wale no, a o ke anapuni o kona kino, ua like no ia me ka hailuna. Hoohuakeeo no ka hoi ua mea he uuku la, e aho ka hoi o Kaipuulehu. A hala na makahiki elima o ka hanaiia ana o ua keiki nei, oia no ka manawa a Kamehaikana i lawe ai i ua keiki nei a waihoia i Kahikipaialewa,a waiho aku la i ka hanai ana i ua keiki nei ma ka lima o Kalakeenuiakane. A noho aku la ua keiki nei me Kalakeenuiakane, hoi mai la no hoi o Kamehaikana mai laila mai a hiki ana i Kauai, a launa wale iho ia no hoi no kekahi mau la. A pau ka nanea ana ia Kuuai, hoihoi mai la o Kamehaikana ia Keakaoku, Keoholaumaewa a me na keiki a noho i Oahu nei. Oi noho aku no hoi lakou nei a nui ae la o Olopana, a lilo ae la no hoi ka noho ana o ke aupuni iaia. O Kahikiula no hoi, e noho ana no oia me kona mau kahu hanai, pii ae la ka nui o kona kino, a pii pu ae la no kona kanaka maikai a nani hoi, a pii pu mai la no hoi me kana mau hana kaulana a akamai hoi, oia hoi ka lawaia a me ka mahiai. O Kahelekulani a me kana kane, aia no laua i Kauai, aka, i kekahi la malie a lailai hoi o ke Kau, hu ae la ke aloha iloko o Kahelekulani, no kana keiki a me kana mau moopuna, alaila, oili ae la oia a mawaho o ka hale, hahu mai la ke alo i Oahu nei, me ka puana ana ae i keia mele penei : Aloha wale ka liko pua o ke kalukalu, Ke oho lau aala o ka awapuhi, Ua pe wale i ka nua kapa o ke Koolau, I na kuina paiula a ka Eelekoa, I kukua e ka makani Halaoli, I na nao hoopai a ke onaona, Paa na kuina a ka ua kualau, Aahu a'u pua hala i Kekele, A'u pua hanu aala i ke kehau. I noho a aloha i ka ua Apuakea, He kupa no laua no ke Koolau, He kamaaina no Kulaipo—e, Poina wale hoi au ia oe e ke aloha, I na hana hoi a ka manao e lia ne—i, Aloha no—e. Ma keia mele a ua kahuli leo lea nei o ka waokele, e uwe ana i na keiki a me na moopuna, no ko lakou kaawale, a kaawale hoi laua me ke kane i Kauai, aka, o ua kane nei nae, ua lohe mahui iho oia, e hooipoipo ana me Waialeale, ka nani oi kela o Kauai ia mau la, a oia paha ke kumu i okaikai ai ka manao iloko ona, a hu ai ke aloha no na keiki a me na moopuna. Iaia e noho ana a liuliu ma kahi ana i noho mua ai, hapai hou ae la oia i keia mau lalani mele penei: Luuluu ka nahele i ka nee a ka ua, Ua kaumaha i ka hookina a ka noe, Hele a pilihua ka uka i ka awapuhi, I piiihua i ka hana a ka ua awaawa, Halalilali ke anu i na kuahiwi, E ake aku ana e ike i na pua ala, E kaukai aku no mae a ike i ke kaunoa, Iaʻu mau pua i ka wekiu—e, Me he kiu la ke alona e makai nei, Ka noho paa a ka manao i ke kanaka, Loaa naue ole i ka makani—e, Aloha no—e.