Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 2, 14 January 1871 — KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, KA NIUHI AI HUMUHUMU O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LA KOA. KAHILUHILU HOI O KONA WA UI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMAAKAMAHIAI, KA NIUHI AI HUMUHUMU O KAHULUI I MAUI, KE PUHI NAU OKAOKA HOI O KONA MAU LA KOA. KAHILUHILU HOI O KONA WA UI.

A pnu no hoi kein (nnu olelo, noiio iho la lakoa uwe, no ka poe helu aku, a no ka poe noho iho no iioi, a hiki wale i ka nalo aku o ka la ma*kela hull o ka honua, uhi mai la ka po, a hahai ala aku la no hoi lukou nei a hiiīi ka i»a o ka po, a puka mai la kn Hoku-hookeiewaa, oia no ka manawa i kaawale aku oi o Hanailani, i mai ke aio a mai ka poli aku o Kahelekuiani. A p»u ae iakou a pau iluna o na wna, a hnlo aku la ia koena po a ao, a i ke ahiahi o ia la, kau ana na waa i Wailua, a hele aku la i kahi i noho ai o Kamaakamahiai. I ka hoea ana aku no hoi o ua huakai malihini nei, ike mai In no hoi o Kamaakamahiai, i kona lianau mua a me kona mau kaikoke. uole i kana mai o ua mea he aioha wela. A pau ka ike aloha ana, hooniakaukau ia mai ia na mea ai. Paina iho la iakou a maona, a nanea wale iho la no hoi, a hiki i ka wa a na maka i haaiele mai ai i ke aia ana, a haule aku la lakou hiamoe, oiai ua hele mai la na maka a maluhiluhi i ke kai. I ko lakou moe ana a ala mai i ke kakahiaka, hoomakaukauia inai la na mea ai. A pau ke paina ana, hoomalla aku la ka huakai e pii a hiki iuka o Hanahanopuni, ke kuianahaie hoi o ke keiki no~

ho muuna o ua Kauai la, » ka lua ia o ka ln, a helu aku la lakou a hala na la plimn. A ma ka po ana iho no hoi, hoonanea ala wule aku la no lakou ; a i ke aumoe, uina ana ka leo o ka uwau, a huli no hoi ka i-a o ka po, kani nna ka leo o ka Ao, n i ka pili no hoi o ke ao, honehone ana ka leo o ka Pupukanioe, a kokoke no hoi e ao, hopepe mai ana hoi ka leo o ke Kahuli, a owehewehe loa niai ia no hoi ke ao, ia wa i pinapinai loa mai ai ka leo o ka Olokele. A liala ia, ua uhi paapu ia iho la ka aina e ka ohu a me ka noe. A iloko o ia pouli nui ana, i loheia aku ai ka leo o m lehulehu manu e hoonani ana i ko lakou haku. A i ka mao ana ae o ka ohu a me ka noe, ia wa i ike ia aku ai ua hiluhilu la e noho mai ana iluna o ka eheu o ka manu, a lele inai la no hoi 0 Hanailani, a puili aloha aku la i kona hoa pili, a kaikai aku la me kona mau lima a komo iloko o ka.hale lauhala i loha amau ia. O loko o ua hale nei, ua hoonaniia me ka moena lau hinano a me na hulu o ka manu. Noho iho la hoi a liuliu, hoea ana ke kanaka i hoouna ia ai e hele e huli i na mea a ke'lii wahine i ono ai. A liuliu ilio no hoi ko lakou nanea ana, kapalulu ana ka moo nui o lolekaa, oin hoi o Kameheikana. Lilo iho la nae lekou i na apa a ua moo nei, nana aku no hoi kau kaweli. Ia lakou e nanea ana 1 ka ia la mau apa mai, hoea ana ka olaii o Wailua, ka mea hoi nona keia Kaao, oia no a me kana wahine, ka makuahine hoi o ka mea nona keia wahi a kakou e kaianuu nei, a me ko laua mau ukali a me na ohua he lehulehu wale. Aia hoi keia wahi kanaka uiakaula, o Lulukaina ka inoa, ka mea nana i hahai mua, ma-

mua ae o ka hiki kino ana aku o Kahelekulnni ma i Kauai.

Akoakoa mai la na inaka'loha a pau, a o ka manawa no ia i ai hoonuu iho ai o Kaheleknlani i kana rnau mea i 0110 ai, oia hoi ka oopu peke o Hanakapiei n ine na ko ku pali a Kaalaeahina a me na kalo hoi a ke kupua i kauu ai i k'a welau o ka pali. A pau 110 hoi ka ai ana aua nlii wahine nei i na mea ana i ono ai, oia iho la no ka manawa o Lulukaina i wanana mai ai i kana mea hana ike, e like hoi rne kahi Keauka a kakou i kaualupe hele iho nei ioa ia nei—a penei kana wanana imua o Kahelekulani: (< He oiaio, e hapai ana oe, a e hanau mai ana he keikikane, a e lilo ana ia i kupuna no ka poe haahaa a poupou loa, a e hoi ana kau pua ke hanau ae a noho i Kahikipaiatewa,ka moku hoio Kalakeenuiakane." A pau no hoi kana *wanana ana, a noho aku la lakou a pau me ka hanai inililani ana ia Olopana ma laua o Kahikiula, a hiki wale i ka wa i kokoke ai e hanau ka opu o Kahelekulani e hapai ana, oia no ka manawa i kani mai ai ka pu-a a ke aiwaiwa o na mea kani penei; He aloha mai la au ia Waiauia, I ke ala a-eku a ka malihini, Ke olokea la na'lii i ke alanui, £ kuhi ana aohe e helea inai, He mea ole ia i ke kupa o kua aina, E aea ana ka lani kapu ihiihi, Aohe mau alii ke hiki ilaila, A*e ke ino ka lepo haalele loa, A-e mai hoi ka wahine noho i ke pe-a, He mea hehi ku na'lii no kuu one hanau, A hanau mai auanei ke'lii o Kualapou, Hanau hoi—e." Ma k-eiu mele a Keakaoku i kani aku ai ma ka pu-a, e hai ana ia i ka hanau ana o kona pokii poupou a peke hoi o Kaluukea.

A puu (lo hoi ke kani anu o k» pu-a a ua keiki leo ole nei, n aole no hoi i liuliu iho, huiiiui mai lu uu keiki poupou nei, a Imuai ia aku la no hoi ia ine ka maikai a hiki i ka wa i nui ai, a o kona kiekie, he hailiina wale no, a o ke anapuni o kona kino, ua like 110 m me ka hailuna. Hoohuakeeo no ka hoi ua mea he uuku lu, e aho ka hoi o Kaipuulehu. A halu na makahiki elima o ka hanaiia nna o un keiki nei, oia no ka monawa a Kamehaikana i lawe ni i ua keiki nei a waihoia i Kahikipuiulewa,a waiho aku ia i ka hanai ana i ua keiki nei ma ka lima 0 Kalakeenuiakane. A noho aku la ua keiki nei me Kalakeenuiakane, hoi mai la no hoi o Kauiehaikana in ii laila mai a hiki aita i Kauai, a luuna waie iho ia no hoi no kekahi ninu la. A puu ka nanea ana ia Kuuai, lioihoi mui In o Kuinehuikana ia Keakuoku, Keoholauinaewa a me na keiki a noho i Oahu nei. Oi noho aku no hoi lakou nei a nui ae la o Olnpaun, a lilo ae la no hoi ka noho aua oke uupuni iaia. O Kahikiula no | hoi, e noho ana no oia ine koua mau kahu hanai, pii ae la ka nui o kona kino, a pii pu ae la no koua kunaka maikai a nani hoi, a pii pu hiai la no hoi me kana inau hana kaulana a akamai hoi, oia hoi ka lawiiia a me ka mahiai. O Kalielekuiam a me kana kane, aia no laua i Kauai, aka, i kekahi la malie a lailai hoi o ke Kau, hu ae la ke aloha iloko o Kahelekulnui, no kana keiki a me kana tnau moopuna, alaila, oili ae la oia a mawaho o ka hule, hahu mai la ke alo 1 Oahu nei, me ku puana ana ae i keia inele f enei : Aloha wale ka liko pua o ke kalukalu, Ke oho lau aala o ka awapuhi, Un pe wale i ka nua kapi o ke Koolau, I na kuinn paiula a ka Eelekoa, 1 kukua e ka makani Halaoli, I na nao hoopai a ke onaona, Paa nn kuinn a ka ua kualau, Anhu a'u pua hala i Kekele, A'u pua hnnu aala i ke kehau. 1 noho a aloha i ka ua Apuaken, He kupa no laua no ke Koolau, He kamaaina no Kulaipo—e, # Poina wale hoi au ia oe e ke aloha, I na hana hoi a ka manao e lia ne—i, Aloha no—e. Ma keia mele a ua kahuli leo lea nei o ka waokele, e uwe ana i na keiki a me na moopuna, no ko lakou knawale, a kaawale hoi laua me ke kane i Kauai, aka, o ua kane nei nae, uu lohe mahui iho oia, e hooipoipo ana me Wainleale, ka nani oi kela o Kauai iu mau la, a oia paha ke kumu i okaikai ai ka manao iloko ona, a hu ni ke aloha no na keiki a me na moopuna. laia e noho ana a liuliu ma kahi ana i noho mua ai, hapai hou ae ia oia i keia mau lalani mele penei: Luuluu ka nahele i ka nee a ka ua, Ua kaumaha i ka hookina a ka noe, Hele a pilihua ka uka i ka awapuhi, I piiihua i ka hana n kn ua awaawa, Halalilali ke anu i na kuahiwi, E ake aku ana e ike i na pun nla, & kaukai aku nonae aike i ke kaunoa, la'u mau pua i ka wekiu—e, Me he kiu la ke aiooa e makai nei, Ka noho paa a ka manao i ke kanaka, Loaa naue ole i ka makani—e, Aioha no—e.