Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 3, 21 January 1871 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kekai Robinson
This work is dedicated to:  Hiram Kaleilani Olsen, III

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE X. HELU 3. HONOLULU, IANUARI 21, 1871. NA HELU A PAU 477.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

English Column.

 

-There are about 200,00 Israelites the United States.

-Ida Lewis, the Newport heroine, was married lately to Wm. H. Wilson of Black Rock, Conn.

Qeen Victoria paid a visit to the Ex-Empress Eugenie at Chiselhurst, and an affecting interview followed.

A Philadelphia paper thinks opponents for the next Presidency, will undoubtedly be General Grant and Governor Hoffman.

It is stated that an eminent London publisher has offered £10,000 for the exclusive right, for ten years, of publishing the revised version of the Bible now in progress.

THE MATRIMONIAL NEWS IS THE NAME OF a four-cent weekly just started in London, which is said to contain more than two hundred announcements from candidates for marriage.

The census of Salt Lake city, the capital of the Mormon territory, just completed, shows the population to be 13,454, against 8,236 ten years ago.  The great bulk of this population is Mormon.

-Mr. White of West Rochester, Vt., owns a spaniel, which he shears as regularly as a sheep, and the fleece is sufficient to keep a man and boy in nice, soft, warm stokings through the year.  That's the kind of a dog to keep.

-The Alabama State Journal, of Montgomery, tells of a natural curiosity on exhibition in that city.  It a worm apparently without a head.  She is a native of Alabama, and the exhibitor is also an Alabamian, though he has a head.

A madman entered a house at Lake View, III., the other night, and made a stirring impromptu discourse, in which he exhorted the inmates to fly to heaven with all possible haste, in order to save themselves from impending doom.  He then proceeded to assist them out of the world, and had injured several very seriously before he was driven from the premises.

Weston, the walker, has failed to accomplish the feat of walking 400 miles in five days.  He completed in that time 320 miles, taking 44 hours for meals and sleep.  One of the miles he walked in eight minutes and a half.  The feat was undertaken from a "scientific" point of view, to show the "wear and tear" upon a man's system.

Both the English Atlantic Cables, of 1865 and 1866, are disabled for the present, thus rendering it very difficult to transmit news.  The defect is located about 65 miles from Heart's Content, N.F. The French Cable from Massachusetts church to Havre, is our sole reliance, for the time being, for information as to the events transpiring in Europe.  Efforts are being actively made to repair both lines.  The submarine cable stretching from Falmouth (Eng.) to Malta, via Gilbraltar, is also broken somewhere between Lisbon and Gibraltar.

RUSSIA.-Russia has 667 cotton factories, employing 186,000 operatives.  Before the war in America, cotton manufacture had scarcely commenced in Russia.  During that period, however, the Russians began to manufacture Bokhara, Persian, Indian, and other cotton, and it is said that their factories are now the most magnificent in the world, exceeding in style and completeness even the English establishments.  The product amounts to $50,000,000 annually.

CHANGES IN CUBA.-The recall of Captain-General de Rodas, of Cuba, by the Madrid Government, is accepted here as a concession to the Volunteer element, which, led by Valmaseda, has been the source of much trouble in Spain.  Valmaseda, it will be recollected, was the perpetrator of some of the greatest outrages on the Island of Cuba, and has had to be held in check by de Rodas.  There is much fear here that Valmaseda's violent tendences will result in complicating our relations with Spain, always very delicate, and sometimes on the very brink of rupture, which on more than one occasion has only been avoided by the skillful exercise of diplomatic ability on the part of Secretary Fish.

 

KE KAUA NUI MA FARANI.

HE HAKAKA KAUA LIO!

            O keia kii maluna ae, he kiiia e hoike ana i ka hakaka ana o na Puali Kaua Lio iloko o ke kaua.  Ua hoolaha aku makou mamua i na moolelo o ka hakaka Kaua lio ma na Kaua weliweli o Sedana, Garavelotte a me kekahi mau wahi e ae.  Aka, me keia kii e maopopo ai ia oukou ke ano o ka pepehi aku a pepehi mai maluna o na lio.

 

KA MOOLELO

-O-

KAMAAKAMAHIAI,

KA NIUHI AI HUMUHUMU

O KAHULUI I MAUI, KE PUHI

NAU OKAOKA HOI O KONA MAU

LA KOA, KAHILUHILU HOI O KONA WA UI.

            A pau no hoi keia mele a ua o Kahelekulani, e hai aku ana i kona kaumaha a me ka luuluu i ke aloha, a me ka lia a ka manao i ke aloha o na keiki a me kahi i hanau ai, a pau no hoi keia hana lealea ana, huli aku la ke alo i Kahiki.  A hoomanao ae la i kahi keiki poupou, a hapai ae la i keia mau lalani mele penei :

"Aloha wale kuu kama la i Kahiki,

Ke noho mai la i paia paa o ka lani,

E noho ana i ka moku lewa i ke kai,

i walea i na maia ku kanaloa i ka wao,

Ke alualu la i na wahine noho makalae,

I ka ahai i ka wai a ka naulu,

Ke aumeume la ka malihini

Ua puni i ka hana a ke kamaaina,

I ka epa ia e ke kupa oia wahi—e,

Aloha ino no—e."

A pau kana uwe ana i kahi keiki poupou ana, pa e ana ke kahea a kana lei aloha, e hea mai ana e hoi aku e moe, oiai ua lawe aku la o Kaula i ka la, a uhi mai la ke ano o ke ahiahi poeleele, a hoi aku la no hoi ua la nei a komo iloko a moe pu iho la laua, a hookahi a laua mea hoolono, o ka owe a ka hulu o ka manu i ka paia lewa hele i o a ia nei, a hiki no hoi i ka wa paina o ke ahiahi, ala mai la laua a paina, i ke kakahiaka nui o kekahi la ae, ku ana ka luna a Keakaoku, mai Oahu aku nei, a hai aku ana ua luna nei, ua nee lakou e ka pilikia nui, oiai, ua kaua ia mai lakou e ko Kona poe alii, a ua noho hakaka lakou, aka, o ko lakou puu pale no o Olopana, ua hiki ia Olopana ke alo aku i na ihe a kela aoao e lele makawalu mai ana.  A ua nui no ka poe i make iaia nei ma ia kaua ana, aole no i hopo mai ua keiki nei, aka, o ko ka makua mau he makee i ke keiki.

Oia no ke kumu i hoouna ai i ka luna e kii i kona kupunakane e hele mai e kokua i kana hiapo, i ka lohe ana no hoi o Kamaakamahiai he kaua ka kana moopuna e hana nei i Pehu.  Ia manawa no i kahea ae ai ua eueu nei i kona mau aumakua a kauoha aku la e hele e kokua i kana moopuna, me ka olelo aku, aole ia e hele aku ana, no ka mea, ua palupalu kona kino ua ano elemakule, a pau no hoi kana kuauhau olelo ana, a noho iho la no ia o Kauai no ka aina.  A ma kekahi la kaua o ua o Olopana, oiai aia ke kaua ia la i ke kula o Puuuhi, i ke kakahiaka nui o ua la kaua nei, ala ae la o Keakaoku, a ike ae la i ka ouli o ka lani, he ano e koa ai o kana keiki ke hele i ke kaua ia la, a no kona piha loa i ka olioli no ka ike i loaa iaia, a lalau ae la ia i kana pua a ani peahi aku la a kani ae la ua pua nei penei :

"Ua piha kui loko i ka olioli,

I ka ikena aku nei he la koa,

He la ikaika no kuu kama alii

No kuu haku o keia mau la,

E pua o ana ko kino la e ka lani,

E lilo ana ka ihe i waiauau,

I puu pale hoi no kuu kamalei,

I lei aloha ka ihe me ka pololu,

I hoa kaana hoi no ka la koa

No ka la ikaika la e kuu alii,

Eia ka la la puni ka aina—e."

A pau no hoi ke kani-hone ana a ka leo o ka pu-a a ua leo hano nei.  Pa-e ka leo hoalohaloha o ua keiki koa nei, e hoolanalana ana i ka manao o kona mau koa, me ka olelo ana'ku penei : "E hoolohe mai oukou e ko'u poe koa, i keia la kakou e hele ai me ka lanakila, aole no paha e eha ana na ili o kakou i keia la, oiai ke uiuiuilani ae nei ka hana a ke ake-niau iloko o'u, ke kapa-lili lua nei kuu ake mama i ka piha i ka olioli," a pau no hoi kana mau olelo, o ka hoomakaukau iho la no ia o ka hele i ke kaua.  Ae mai la no ka huakai kaua ma Kapaa a pii mai la no ma Wakawaka, a iho ana i ke kula o Puumakani, a halawai ana ka laau a ua Olopana nei me na puunui o ka aoao kipi, me ka hoohalike ana i na kanaka, me he opala la e puhia ana e ka makani, i ka ua mea o ka ikaika a me ke koa lua ole o ka mamo a ke aiwaiwa a pela no ia i luku aku ai i ka poe koa o kela aoao, a hiki wale i ka make ana o ka mea nana i paipai i keia kaua nui, a puni no ko Olopana aina ia ia, a hoi aku la lakou me ka wa ana o lakou i ke koa a me ka ikaika o ka moopuna a Kamaakamahiai, pela o lakou i hauwalaau hele ai a puka ana i kauhale, a lohe mai la o Keakaoku i ka hoi ana'ku o kana keiki, pupuhi mai la ia i ka pua penei :

"Nani wale no hoi ke koa la e Olopana,

Ka la hoi a ka ikaika i hai mai ai,

He koa ua haina mai e ko kupuna,

Ua ike ka poe o ka po ia oe,

O oe o lakou puni ko aina. [keiki,

Lea no ka apa i kou makua la e kuu

He pa no no ka aina i ka la kahi,

Lea ka hiamoe a ka elemakule,

Kuu ka luhi la e, kuu haku—e.

A pau no hoi ke kani ana a ka pua a ua keiki puni kani nei o ke Koolau, a noho aku lakou a hiki i ka wa a ka po i lawe aku ai ia Keakaoku a me Keoholaumaewa.  A noho iho la o Olopana me ke kaikaina, a hiki i ka wa a Olopana i lawe ae ai ia Kuepeke, ke kaikamahine a Kaholo ma laua o Naluhele, i wahine nana, i ka loaa ana o kana wahine hoi loa aku la i kona mau hale a noho i ka @nuku wai o Kawainui, malaila no na hale o Olopana kahi i ku ai, a hiki i ka wa i hiki mai ai o Kamaunuaniho me Hina, a lilo no hoi i wahine na Kahikiula, ua @hoi laua a noho i Kaluanui i Koolauloa, a malaila no laua i noho ai a hiki i ka wa i hanau ai o Kahikihanuakele, a me Kekeleiaiku, a me Kamapuaa.

Maanei la ea, e pau ana ko kakou kamailio ana me Olopana ma, a e huli ae ka kakou kamailio pokole ana no Koalakahinu kahi keiki poupou a Hanailani ma, ia Koalakahinu e noho ana me kona kahu hanai, ua ao ia oia i na mea ike a pau loa, a ua kaulana loa hoi oia no ka ike a me ka akamai i ka nana ana i na mea huna, a malaila wale iho la no kana wahi hana a hiki i kona wa hope loa.  A o Hanailani ma no hoi ua noho laua a make o Hanailani, a o Kahelekulani hoi ua noho oia, a hoolilo ia kona kino i moo, e kona kahu hanai, a ua kapaia kona inoa moo o Nawahineikawai, a ua lilo ia i akua e hoomanaia ai, a o ka palena keia o ko kakou kaao.  E pau ana, no ka mea, o ka pau ia o kahi i loaa ia'u.

Ia oukou e o'u poe hoa luhi o nei mea he heluhelu kaao ana, mai ike oukou i ka pau ana o keia a manao ae oukou e paupauaho, aole, e ahonui no, i ike kakou i ke keiki i oi aku o Kahaipule a me ka manao kupaa luli ole i na hoowalewale o keia ao, a i noho pu hoi kakou i ka ua maakua o Hauula, a inu pu hoi i ka awa kolikoliko o Kaimoano, i Kaipapau.

E puka aku ana i keia pule ae ke loaa kahi kaawale.  Aloha oukou a pau, aloha no ka Luna hoopuka, kauoha hoi ka Luna Hooponopono.  J. W. K. KAUALILINOE.

 

Na Perusia ma Vasaile.

HELU. 3.

            [He palapala keia na kekahi Keiki Amerika nona na makahiki he 16, i hoouna aku i kona makuakane i Amerika Huipuia mai Vasaile Farani mai.]

            Iloko o kekahi hale lole mai, elua mau luna koa e kakau ana ma ka papakaukau.  He aneane paha e kanalima o laua mau omole kalareta waina, me ke kamapane i pailaia ma ko laua halelole, a he koa kiai pu kekahi malaila.

            Ilokoo na minute pokole mahope iho, ike ia aku la ka hio ana mai o na mea a pau, aole nae he haunaele.  Hoomakaukauia mai ana na pukuniahi a me na kaa paoda he nui; na lio, a ua helu wale ia no na pakeke a me na ipu tini, e like me ka nui o ke kaa nona ia mau mea.  Aole i emo iho, kani mai ana ka ole, a lele koke ae la kela kanaka keia kanaka, me ka ike pono i kaua mea e hana ai.  Ia wa, he kakani a me ka nakeke o ke kaulahao, a hoopaa ia ae la hoe na lio me na pukuniahi.  Alapoho ae la na koa i ka lakou mau wahi mamala ai hope loa, a li ae la hoe i na wahi opeope o lakou ; a iloko o na minute pokole, ua pau loa na mea a pau i ka neeu.  E haawi ana na alii koa i ka lakou mau kauoha ; e kihe ana hoi na lio, e kukuluia ana na laina, a o ko lakou hele aku la no ia.

            I ko'u hiki ana aku i ka hale, e hele hou ana na poe i hiki mai.  He mau alii koa Perusia ke haawi ana i na kauoha, e hoomakaukauia na keena a pau no ka Hooilina Moi, e hiki mai ai i ka hora 1 o ka auina la.

            Mahope o ka aina kakahiaka, hoomaka hou iho la na puali kaua i ka maki ana, me he nee papa la o ka waikahe.  Ua kapaia lakou, "Ko ka Moi Puali hoohanohano."  Ua laweia mai kekahi poe pio, he poe kuaaina i hoopii mai no ka wawahi wale ia o ko lakou mau hale a me ka aihueia ana o na bipi e lakou, na lio a me na hipa.  Ua ki-pu mai lakou i na Perusia, a ua ki-pu nuiia aku ; he manaonao maoli.  Ua lohe mai makou, "ua kala aku" ka Hooilina Moi ia lakou, aoie nae i hookoia.  He mau Zuave kekahi i lawe pu ia mai, o ka na kanaka ia e buro ana.  O Lui kai ike aku i kekahi keiki Geremania, me ka elau pu Farani, a o ka na kanaka mea ia e akaaka ana.  O kekahi wahi keiki Farani @kai hele aku a haawi i hookahi peku mahanahana i na keiki Geremania la, a ua lilo ae la ia he mea lealea nui ia.

            I ka hiki ana i ka hora 1, hele mai la ke ka-oo o na kaua lio Hulana, me na ihe loloa, me na lepe eleele, keokeo e welo ana.  Mahope iho o lakou, kekahi mau kanaka maluna o na lio, e kai ana lakou he mau lio hele wale no ka Hooilina Moi ;  he poe lio maikai wale no a pau.  He elua haneri paha poe kaua @ i haola ae, o na kaa ukana mai o ka Hooilina Moi ; o kekahi koa mahope iho o kekahi, ua pena ia a maikai me ka wai hooluu poni, me ke kalaunu gula nui.  A mawaena nae o keia huakai kaa, kekahi mau kaa no na Farani.  Aia iwaena o na poe puhi ohe kekahi pau hookani keleawe, i pena ia me ka Aeto Kalaunu Alii, me na hua "3D ZONAVES" (no na Farani ua pahu nei).  O keia pahu ka na kou e hoikeike mai ai i na kanaka, me ka hehe iho o na aka.  Mahope iho o na ka-oo kaa ukana, he mau koa no lakou me na hiohiona i hele a nohenohea i ke onaona.  He like ole lakou kekahi i kekahi.  He poe lakou e hele mai ana e hoomakaukau i na mea e pono ai ko ke Keiki Alii hiki ana mai.  A hoomaopopo iho la makou i kahi i hookipaia mai ai o ke Keki Alii—ma loko o kekahi hale nui maikai, i hoopuniia me na pa hao i hoohinuhinuia kona mau kaola me ka wai gula a me ka eleele, e like me ka nui o o na pa hao e hoopuni ana i na pa Hale Alii, a nona hoi ke kahua kaawale akea ma ke alo iho.

            Hele aku la makou ilaila e nana ai.  Ua ku laina ia mai la na poe koa, a he poe puhi ohe ma hai o ka puka pa.  He mau minute pokole ma ia hope iho, hiki mai ana kekahi mahele kaua lio, no lakou na papale i kau ia i ka iwi poo a me ke kea iwi kala ; a ia wa i haawi ai na koa a pau i ka pu aloha ma ke alo.  Mahope iho o keia poe, na poe kaua Hulana a me kekahi poe kaua lio busa (bussars) hou, alaila, o ke Keiki Ahi Hooilina Moi mai, i hoopuniia e kona mau ukali hanohano he lehulehu.  Aole o Gen. Seridana pu kekahi iwaena o lakou.  Maikai pono ko ke Keiki Alii mau hiohiona, me na umiumi weu ma ka papalina a me ka lehelehe luna.  Ua like no kona kapa aahu me ko na poe e iho a pela hoi me kona papale, me ke apo ulaula, me na hoailona hoohanohano a me ka hoku daimana nui ma kona umauma.  He poe lio nani wale no ko lakou a hanohano i ka nana'ku.  Nani maoli keia mau mea a pau i ka ike aku.  Hookani mai no hoi na poe puhiohe i na leo mele hoouka kaua lanakila ; a o na koa hoi a pau, "i ke alo pu."  Holo aku la hoi ke Keiki Alii ma ko lakou alo, a maki aku la lakou iloko o ka pa Hale Alii ; a mawaho mai o ka hale, lele iho la ia a me kona poe ukali ilalo, a komo aku la iloko o ka hale.  He nui loa hoi na kanaka i akoakoa mai.

            I kekahi la ae, hele wawae aku la ia i ka Hale Alii, oia a me na Generale elua.  I keia la no hoi i hele mai ai o Generala Seridana, ma ke keena maanei koke iho o makou.  Halawai pu no au me ia a me kona mau ukali, i kona wa i komo mai ai.  Kamailio mai oia ia'u ma ka olelo Geremania a Farani, a ninau mai la ia'u ma ka olelo Beritania, i ka i ana, "Heaha oe?"  Me he mea la ua hoowaipahe ia oia, iaia i lohe ai, he mau Amerika kekahi maanei.  Nui ko maua launa ole ane.  Hahai mai no oia ia'u i na mea hou a pau e pili ana ia Meza, Saraboro me Geremania ; aka hoi, ua lohe no paha oe ia mau mea a pau loa.  Hele mai no ia e ike ia Kupuna, oluolu maoli no ka launa ana.

            Wahi mai ana, he nui na mea e aumeume la ma kela aoao o Parisa, aia ma Sa –