Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 8, 25 February 1871 — Page 3
| This text was transcribed by: | Keoki Maguire |
| This work is dedicated to: | Kua'ana o Paukunui, Ka'u, Hawaii |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
pauhala i keia mau helu e ana. Ina he mea pono io ke kapae kaua, e ae aku i na ao ana a na puali koa ui o ko kakou mau koa e hoomau e like me ka mea i hoomaamaa ole ia no ke pale aku, a i na paha no ke kaua aku a i na paha no ke kaua aku i na e makemake ana. Ia oukou e makemake ana e kukulu i Ahaolelo Lahui Ripublika, e hoomanao oukou i ka hana ana i kuikahi e hehi ole ia ai ka hanohano, ke kulana a me ka ikaika o Farani.”
Ke Kamailio A Napoliona Me Ke Kakau Nupepa.
Mai ka mea kakau mai o ka Nupepa Elele o Nu Ioka, i kakauia ma kahi o ka Emepera Napoliona e paa nei, i loaa mai ai ka moolelo o keia kamailio ana malalo iho:
Eia ka olelo a ka Emepera, i ka wa i hookuu lanakila aku ai na nupepa e kamailio akea e ia, hopuhopuia mai la e na kanaka waha pahee i ke kamailio a me na luna aupuni hoohaiki, ka mea a ua poe la i hooopuka akea ae ai, he kue i na kanawai ka hoopuka akea ana o na nupepa, a e hoohuliia ana ka manao o na kanaka ina e papa ole ia. No ke ano Ripubelika hoi, eia ka ua Emepera la: “Ke manao wale nei au, he mea mau i na Amelika ku ae wale ana aku i na ano aupuni Ripubalika, aka, o ke ano aupuni oiaio maoli, oia ka mea i makemakeia ma Farani. O ka poe i noho a kamaaina iloko o na oihana, o lakou ke hoike mau mai nei, he aneane hiki ole ke kukuluia ke ano aupuni Ripubalika ma Farani. Oia ko lakou mea i hoohewa loa mai ai ia’u, no ka hookuu akea ana uku i na nupepa e kamailio, a nolaila, uwilani ae la lakou, a upiki iho la i ke kamailio laelae ana o na nupepa. O ke kumu a lakou i manao ai e hoohaiki i na nupepa, o lele mai auanei lakou maluna o ko’u aupuni; aka, ia’u i hoopuka aku ai i ko’u manao hooluolu no ka lakou mau noi, e papa ana ma na hoolaha, manao lakou, ua like loa ko’u manao me ko lakou, no laila, mamuli o ko lakou manao iho, lele aku la lakou maluna o na hale pai palapala a papa loa aole e pai. O ka Ripubalika ma Amerika a me ka Ripubalika ma Farani, he ano okoa loa, e like me ka like ole o ka nika me ka haole. O na kanaka o ko oukou aina, he poe hoolohe i na kanawai, a ua kukuluia ko lakou manao maluna o na kumu o ka lehulehu e hooholo
ai. Aole anei pela na keaka o Nu Ioka a me Bosetona i hookuuia ai e lealea e like me ko lakou ike he kupono.
Mea Kakau Nupepa—Ae pela no lakou. Emepera—Pehea, ina e hoike ana ua poe keakea la, i na mea hilahila a inoino imua o ka lehulehu, heaha ko lakou hopena? Hoopuka na nupepa i na olelo papa. Alaila, aole he mea e hele aku e like hou ia lakou, a o ko lakou hoopai, o ka piha ole o ka lakou mau keaka i ka poe komo. Aka, i Farani, ina e nui ka hana ia ana o na mea inoino hilahila, o ke aiwa loa mai la ia i ka piha i na kanaka e nana ai. He mea hiki ole keia, ke alo ae mai ka maka aku o ke kino nona ka aina, i hoonaueue mau ia e ke kukuluia ana i kinohi alaila, hiki ke kukulu i kekahi mea.
Mea kakau Nupepa—E oluolu anei oe e ke’Lii e hoomalamalama i na kanaka Amerika i ke kumu o ke kahuli ana o kou aupuni?
Emepera—O ka’u mea e hoohalike ae ai, ua like me ke olai, ka mea i hoonakulu mai i ka honua, mailoko mai o ka nookui ana o kekahi mau mea e elua, nona ke kumu a kakou i ike ole aku ai, ke ole e hookoloia aku mahope o na hana koke ana. O ko’u aupuni, he aupuni huli wale maope o na kamailio lalau ana a kekahi poe hoakamai, ua ike lakou i ka mea e pii ai o ka waiwai o ka aina—A nolaila, aohe i liuliu iho, hooholo iho la au e hoohaiki i ka akoakoa lehulehu ana o kekahi anaina, aka, aohe i emo iho o kuu hana ana pela, ua holo loa aku la ka pono a’u i manao ai, i mea hoahewaia a puni ka aina. Aohe manawa o na halawai akea, akoakoa ae la, a hoopaapaa ino loa no na mea pili aupuni a hiki i ka huhu a ukiuki loa ana. Iloko o ka makahiki hookahi, uluaoa mai na powa kanaka, hanaiia i na laau make, kipikipi mai kekahi poe e hoopuka akea kekahi poe i na olelo hookokono kaua i mea e pakele ai ka aina.
Mea Kakau Nupepa.—He oiaio, no kena ano hana, aohe no ia e hoike mai ana i ke ano maikai o ke aupuni Ripubalika. O kou mau wehewehe ana mai nei e ke’Lii, ka mea a’u e hooia aku nei i kou akamai, e lilo ana ia i mea noonoo nui na na haole Amerika.
Emepera—Ua ike no au he lahui akahai a oluolu lakou, (Amerika) a aole lakou e manaoio i na olelo lapuwale e hoahewa wale mai ana ia’u. Ua heluhelu anei oe i na mea hoolahaia iloko o ka nupepa Independence Be ge a me na nupepa e ae, e hoolaha ana i ka lakou kumu, ua hookaawale au i na waihona aupuni a hoohiki e kaua i mea e nalowale ai na dala aupuni i uhauhaia e a’u. Ke manao nei au e hoike pololei aku ia oe, o kela mau olelo e ahai ana i ka hilinaiia o ko’u aupuni maloko nei o Farani, he mea hoopunipuni wale no. Aole loa hookahi hapaha farani i uhauhaia me ka ike ole o na poo aupuni. Ua ike na kanaka naauao a pau o Farani i keia mea. Aole loa au i hoohuliia mai e hoolauwili aku i keia mau hoike lalau , aka, ua manaoio ia nae e kekahi poe kakaikahi. I mea e ikeia ai ua hoolilo aku au i ka hapa nui o ko’u uku aupuni no ka pomaikai o ke aupuni holookoa, e ike no oe i ka hoolaha a Mons. Thelin, ko’u puuku dala, e hoike ana i ka lalau o na mea i hoike alunu wale ia mamua e kekahi mea i kapa iaia iho o Mons, Pal. He waiwai no ko’u ma Italia i hooiliia mai e ko’u makuakane. He waiwai hooilina hapakolu no hoi ko ka’u wahine me na waiwai makamae. O keia wale iho la no ko maua waiwaiwai. aohe mea e ae.
Mea Kakau Nupepa—Ua hoopa e mai la hoi oe i ka’u mea i manao ai e ninau aku, nolaila, pehea hoi keia e oleloia mai nei he 23, 000,000 hapaha farani kou waiwai ma Broadway?
Emepera—Aohe o’u waiwai e ae o kekahi ano. He olelo kumu ole ia; aohe oiaio e like me na lohe e ae he nui.
Mea kakau nupepa—O na kue ana a na nupepa e puoho mai nei, aole i hoopaaia maluna o keia. Ke hoopaiia nei ka poe kipi, a he mea malihini ke olelo ae, o na koa Farani i pio ma Geremania, ke pane nei lakou e like me keia. O ka lakou haina ina e ninauia aku, “Nous sommes trohis.”
Emepera—O ko lakou kuhihewaia a me ka haakei. Ua maa mau lakou i na hailona o ko lakou lanakila mau i na wa a pau.
Mea kakau nupepa—Aka, ua hoike mai oe e ke ‘Lii ma kekahi manawa, no kou hoi hope, ma ke kahua.
Emepera—Aole au i hoike pela. He mea haku wale ia e like me ka nui. O ka’u mea i ake ai e kamailio a me he mea la no paha ua hoike aku na Kuhina o ko’u aupuni, ua puni makou ia makou iho. Mamuli o ko’u ike, me ke kulukulu ana i ke kumu maluna o ko’u manaoio, ua olelo pinepine aku au i ko’u mau kuhina no ko lakou koho hewa i ka nui o ka ikaika o na koa. Ke hoomanao mau nei au i ka Ilamuku Neil kuhikuhi ana i na pahu ume me ka olelo pu mai me ka manao oiaio, ua makaukau a ua lako ka puali kaua no ke kaua i na wa a pau. Pela no hoi ko Ilamuku Le Boeuf hooiaio pu mai. Ke manao nei au, aohe no ka naau ka hewa, aka, no ke poo, no ka hoolohe ole mai i ka’u olelo aku, aole e hiki ia kakou ke ku aku imua o ka na Perusia mau mea kaua ; a o ko kakou ikaika e hoohalike aku ai me ko no Perusia he mea ole. O ko makou manao e akoakoa koke mai na koa ku i ka wa 200,000 i ka wa pokole e kauohaia ai. Eia nae, i ka wa i makemakeia ai, aohe i oi aku mamua o ka hapalua o kela heluna i hiki mai, a ua lolohi loa hoi no kekahi mau pule. No ia mea, ua kaa mua mai la na Perusia i ke kahua kaua, me ka hopohopo ole a kuemi i ke kaulana o ko makou mau koa i ka wiwoole. No ka papalua o ka oi ae o ko lakou mau koa i ko makou, nolaila, ma na kaua ana a pau, ua ohi aku lakou i na lanakila na lakou wale no. Heaha la ka manao ma Balina ?
Mea Kakau nupepa—O ka mea nui e kamailioia la ma Balina, o ke kuikahi.
Emepera—O Farani no kahi e makemake ana ia mea ; aka, e ke ano nae o ke kuikahi a Bisimaka i ouou mai nei, he oolea loa a pau. Heaha auanei ka ke aupuni e ae aku ai ia mea a hoopaa iho i keehina wawae ? Aole loa e hiki ia Farani ke hoomanawanui ina pela ka hohonu o ka mea i makemakeia.
Mea Kakau nupepa—No ia manao ea ua alunu oleloia na kanaka o Balina e na nupepa pili aupuni a naauao, he mea hiki ole ia Bisimaka ke hooluolu iho i ke kumu o ke kuikahi ma ka hoohui i ka aina a nui, wale iho no.
Emepera [ Me ka naau kaumaha ]—Aole loa e hiki ia Farani ke halihali ia ano.
Mea kakau nupepa—Ina e kahea hou ia mai oe e ke ‘Lii e lilo i Emepera a hoonoho hou ia ma ke Kalaunu o Farani, a pii hou ae o Farani, aka, e lilo ana paha kekahi o kona mau aina, no ke aha kou mea i ae ole ai e ke ‘Lii ma keia ano ?
Emepera [mino aka iho la]—Ua pono paha oe ; aka [ maanei, akaaka haaloulou iho la ka Emepera no ka manawa mua.]
Mea kakau nupepa—E oluolu anei oe e ke ‘Lii e hoike mai i ke kumu o ke aupuni kuloko e ae ole nei e kohoia na Elele o na kanaka?
Emepera—Ma ko’u manao, he makau i ka poe “Ulaula.”
Mea kakau nupepa—Aole anei e oi ae ka poe Bonapati mamua o lakou.
Emepera—Aole o’u manao pela. O na kuee mawaena o na anaina halawai, ua pahola ae ia i na ino a loaa ka lima kakauha, a he mea hiki ole nae ke kuka me kela poe Utopiana.
Mea Kakau—Ua oluolu loa au i ka ike ana aku i kou kino e ka Lani, he ikaika, aka pehea la kou manao, aole anei e hiki me keia kino ikaiki ou, ina e hoihoi hou ia mai oe e noho alii ?
Emepera—Ia’u e nana’ku nei i ka aneane hiki ole ma ia ala, e kau nui aku ai ; ia’u e ike aku nei i ka malaelae akea o ka hoonee ia aku, ke komo mai nei iloko o’u ka hoihoi. Ke makemake nei au e kuokoa ; ua oi loa aku hoi ko’u makemake e like me keia ano paahao, a aole loa e keehi hou aku maluna o ka lepo o Farani.
Mea kakau nupepa—Aka, pehea hoi ka waiwai o na makua mai a i ke keiki, e makemake ana e hooili aku maluna o ke keiki i manolanaia, i ke aupuni ?
Emepera [Pihoihoi ae la ia]—Aole, aole! aole loa nona. Ua aloha au iaia a nui me ka manao nui nona. Ina aole e hiki i keia mau mea ke kapaeia, e oi aku kona oluolu ke noho ma ke ano kanaka, me ka lawe ole maluna o kona kokua i na hewa o ka hana o kela aina, nona ka poina ole i na hana hoohaahaa. E pono aole e paakiki loa o Perusia ma kana mau kumu. He pono ia e hoomanao ae, na’u i ae aku iaia e kaua me Ausetoria ; aka, ua hiki no ia’u ke pale ae ia kaua ina au i manao e hana pela. O ka moolelo o ke kulana mamua ae o ka 1866 a mahope iho paha, ke hui pu ia me na mea i ikeia mamua a mahope iho o ke kaua ma Sedana, ua kauoha aku nei au e kakauia a e paiia a pau pono e pili ana i na aupuni elua.
Make emoole.
Ma ka Poaha, oia ka la 26 o Ianuari iho nei, make emoole iho la o Daniela Auwae’ ma Halaula, Kohala Akau. Penei ke ano o kona make ana: Ala ae oia ma ke kakahiaka nui, me ka manao e hele i kona hana he amara, no ka “Ahahui o Halawa,” he 4 paha makahiki mamua, a he hana nui kana ma ma ia wahi. Hele aku la oia mai kona hale aku la oia mai kona hale aku, a kokoke mawaho o ka hale o Mokuhia, aole nae he kanaka o ia hale—iaia mawaho iki mai o ka hale, hele aku la paha oia e hana lepo ; iaia nae malaila, o ka make iho la no ia. A ma ke awakea ana ae, loaa iho la kona kino kupapau e waiho make ana, a hoihoiia aku la a ka hale hou no ana i kukulu ai a paa; a ma ka po ana iho, hiki ana ka Aha Jure Koronelo, e huli a e nieniele i ke kumu o kona make ana, me ka manao paha ua pepehiia, a i ole ua ai paha i ka laau make, aka, aole nae i loaa ke kumu o ia imi ana. Aka, ma ka hooiaio ana mai a ka poe i ike nona, ua hooia mai lakou, oiai oia e noho ana ma ia hana, (amara) ua loaa oia i kekahi mai, he eha ma ka umauma, aia a loaa koke i ka lomiia, alaila, oluolu. Elua makahiki a oi aku ka loaa ana o kea mai iaia. I ko ai hoi ka mea a ka palapala i i mai ai, “Aole oukou i ike i ka la a me ka hora e hiki mai ai ke Keiki a ke Kanaka, nolaila, e kiai oukou a e makaala hoi.”
Ua hanauia oia ma Waimea, Hawaii, a ua haalele mai oia he wahine, he keiki, he mau kaikuaana a kaikaina, a he makuakane hoi, e kanikau aku ma keia aoao o ka honua. A lohe kona mau kini e noho ana ma waimea no keia lono kaumaha, o ko lakou hele kanikau no ia e ike i kona kino make, a nona hoi keia wahi kanikau malalo iho nei :
1. Kanikau he aloha no Daniela,
No ka pua roselani ku i ka wao,
Ua mae i ka hora kakahiaka,
Kupilikii ai kahi manao.
Cho.-- Ua hala e ua hala loa
I ke ala hoi ole mai,
Ke uwe kanikau nei na hoa,
I ka mea minamina ua hala e.
2. Aia ka lono i Puuloa Home,
Lohe ai na kini o ia kupa,
Ka Alihikaua o Perusia,
Hoeu na koa e naue mai.
Cho.__ Ua hala e, ua hala loa &c.
3. Ka ihona olu ia o Keawewai,
E ake ka manao o ka ike aku
I ke one ae a Kalahikiola,
A ike i ka Hui o Halaula.
Cho.__ Ua hala e, ua hala loa &c.
4. Ka iho’na i ka pali o Halawa,
Anoano ke aloha e kau nei,
A hui me na kini pua rose,
Pulu ai kaua la i ka wi@i .
Cho.__ Ua hala e, ua hala loa &c.
5. Ka walowalo a ke kai o Hapuu,
Hui-lua i ka pali o Papaloa,
O ke kino wailua ka ikena’ku,
Ka waiho i ka home o Halealoha.
Cho.__ Ua hala e, ua hala loa &c.
6. O ka lei hulu mamo ka mea’loha,
O ka hoa kui lima o ke ahiahi ;
I ka Ahahui au aole oe,
I ka home kuihao o Baluwina.
Cho—Ua hala e, ua hala loa,
I ke ala hoi ole mai,
Ke uwe kanikau nei na hoa,
I ka mea minamina ua hala e.
Mrs. Rebeka Auwae,
Waimea, Hawaii, Feb 15, 1871.
Hoike I ka Oiaio !
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe “
Ua ike au i na manao a Kaluaihalawa, i pane ae nei ma ke Kuokoa, Helu I, o keia makahiki, e hoole ana, aole ka oia i hana e like me ka Kiniwelopua me i hoike ai. A ke hoole loa nei, aohe ka i laweia ke pa-puaa imua o ka mea e pule ana ; me ka hoole loa, aohe i kalua ia ka pua. Kahaha! He keu, a he keukeu aku no hoi oe e Kaluahihalawa. Ua ko ae la ka ka Palapala Hemolele, “O ke kanaka i lolelua ka naau, ua lauwili oia i kona mau aoao a pau.”
O ka Kiniwelopua mea i hoike ai, ua ku no i ka oiaio, oiai aole i kunihi ae kai ke ia ana aku ma ka aoao, aka, he ike kupono loa no i ke alo. Me ke kapalau ana ae o ka waha o ua o Kaluaihala, ua loaa ka iaia ma ka moeuhane ka mea nana i kakau a hoolaha, oia o Mose Hu. Aole no hoi kau i ka ike i ka ike, he ike ka hoi ka loaa mailoko mai o ka moe a Moi a ke kahuna mana, ole wale. He keu no hoi a ka wahahee! He wahahee ka hoi ke kupono ana i ka piko, ina paha e kapae ae ke kamailio ana no ke kanana e, ina paha ua hooia mai. A ke uhi mai nei i ka uhi nahenahe ma ka welelau o kona alelo, a hoopuka ae la i ka huaolelo, “He wahi Luna Ekalesia kaulawaha wale i kona inoa maikai.” Me ka i hou ana iho no. “Na O. H. Kiniwelepua i hoolaha ia Mose Daniela” Ike io no!
Mai puoho oe e ke kao maka-nahelehele o Kapua, i noho wale iloko o ka lae laau a iolea na maka, i hele hoi ka huelo a wiliia e ziz@nia o Kapualoa, au i hookanaho ae nei ; i aha ai la ? I pau anei ko hilahila, no kau mau hana i hana ai, oiai hoi, ke ku mai nei na makamaka o kaua i akoakoa ae ia la, a hooiaio mai i ka O. H. K., i kamailio akea ai no kau mau hana. E kuhi ana ka paha oe, he lohe pepeiao ko makou, au i hoole manawaino iho ai ea ? E hoole ana no ka paha oe i ko ki ana i ka pu, a puiwa ai ka mea e pule ana, aohe i Amene, aa ana na maka, no ke kani e ana o ko pu? Hoole no paha auanei oe?
Auhea oe e Kaluaihalawa, mai noho oe a hana pela ia Mose Hu, o hilua mai auanei ko lae i ke kumu o ka pukuikele a Felederika Kale o Perusia, poniu ko ike, hiki ole ia oe ke iho i kai o Kapua, o @hana mai auanei kela i ke kepau e pili ai ko wawae, lewalewa oe me he manu la, oiai, e nana iho oe, he kapau papala, pili no haki ke iwi. Me ka mahalo. O.H. Kiniwelopua.
Kona Hema, Ian 23, 1871
I ko maua mau makamaka
HAWAII.
KE MAKEMAKE NEI MAUA E hoike aku ia oukou, eia maua ke noho nei ma Alanui Papu, ma o mai o ua Hale Aupuni, a ke hoomoa nei maua i na BERENA hou, BERENA ono, BERENA maikai i ua la a pau. Ke hana pu nei hoi maua i na Pai hoa ono a me na mea ono. a ua hiki ia maua ke manuahi wale aku i ka poe e kuri mai ana.l Ina e ho ke e mai oukou i ka wa o oukou e mare ai, pa, alaila na maua no e hana i ka
MEA ONO MARE MAIKAI!
E hele mai i kahi o CROWELL ma ke kuai PALAOA ai. E kuai no maua i ka oukou mau HUA MOA ma ke kumukuai kiekie loa no ka Berena a me na mea ono.
CROWELL & Co.
Honolulu Feb 22, 1871. 482tf
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ma keia olelo hoolaha ke papa aku nei makou i na hol holona o na ano apau a me na kanaka e hele wale ana maluna o ka aina o Hamanamana e waiho ana ma Kekaha, Kona Akau, a e uku la na holoholona, pa $1.00 no ke poo, a $5.00 no ke kanaka komohewa. E lilo kela i Kanawai mai kona la e laha ai ma ke akea. Na makou na ka poe Hui,
482 2t G.D HUEU, KAUKALIINEA, PAINA, KAIL’INO
OLELO HOOLAHA.
KE HAI ia aku nei ka lohe i na mea apau.
E KUAI MAKEPONO LOA AKU ana au ma ke kumukuai haahaa, I NA WAIWAI O NA ANO a pau, mai keia la aku a hiki i ka malama o Iulai e hiki mai ana,
Ma kuu Halekuai,
MA KE KIHI O
Alanui Nuuanu a me Marine.
S. Magnin,
Honolulu Feb 22, 1871 423 3ms
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai, kanaka maoli, haole, pake pukiki, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare, oia o
Mrs. KAAIAI,
oiai ua haalele mai oia i ko maua noho pu ana. Ina oukou e hoaie mai iaia, maluna no ona ko oukou poho. Puahia, Feb 23, 1871, KAAUWAEAINA.
OLELO HOOLAHA.
E IKE na kanaka a pau ke nana mai i keia, ke papa ia aku nei na mea holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Kekake, a pela aku, e hele ana a e hoopoino ana paha i na mea kanu maluna o kuuaina kuai, i kapaia o KALAOA 1 a me KALAOA 2, ma Kekaha, Kona A., Hawaii, a e uku na holoholona i haila maluna, pa $1.00 no ke poo. E lilo i Kanawai mai keia la aku. G. D HUEU. Kalaoa, Feb 22, 1871 482 4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE na kanaka a pau ke nana ma keia, ke papa ia aku nei na holoholona, Puaa, lio, Bipi, Hoki, Kekake a pela aku, e hele ana a e hoopoino ana paha i na mea kanu maluna o kuu aina kuai i kapaia o KALAOA 2 ma Kekaha, Kona Akau, Hawaii a e uku na holoholona i haila maluna Pakahi Dala no ke poo. A e lilo keia i kanawai mai keia la aku. KAUKALIINEA.
Kalaoa, Feb 22, 1871. 482 4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ma ka maua i loaa mai ia’u mai ka mea nona ka aina i kapaia o
KALAUAO, ma EWA, OAHU,
Ke papa aku nei au i na kanaka a pau o kela ano keia ano, i ka hele wale maluna o ua aina la. Ke kauoha pu ia aku nei na mea holoholona o keia ano keia ano, e hele ana maluna o ua aina la i haila ae la maluna, e kii koke mai, a lawe aku, maloko o na la he 15 mai keia la aku. A i kii ole mai oukou maloko o na la i oleloia maluna, alaila, e hopu no au a hoopaa e like me ke Kanawai.
J. KALOHI.
Honolulu , Feb 4, 1871. 479 2t
PAI KII ANO HOU!
OIAI, UA HANA HOU AE NEI AU i na aniani malamalama o ko’u HALE PAI KII a maikai, ma
MONIKAHAAE, Honolulu,
Nolaila, ke lana nei ko’u manao, ua ku ia i ka hanohano o ke PAI ANA I NA KII O NA ANO A PAU, mai ke kii liilii loa e kupono ai i na kaula wati a me na lei a-i, a hiki i na kii nunui ku hale ma ke ano haahaa loa o ke kumukuai. E kuai pu ia aku no hoi na Kii Pepa o na wahi kaulana o Hawaii nei, na ku o na Moi kane, na Moiwahine a me ka poe hanohano e ae. H.L.Chase (Keki)
Noho Lio!___ Noho Lio!
O NA NOHO LIO MEKIKO A MAKEPOONO LOA I humuhumuia me na ili Kaleponi, e loaa no ma ka Hale Hana Noho Lio o
DALTON & BLAUVELT,
430—ly Ma Alanui Moi, Honolulu.
HELU 100! HELU 100! HELU 100!
MA WAIKIKI IHO O KA HALEKUAI NALO MELI O Mr HALEWAI, e kuaiia aku ai na ano lole he nui ma ke kuai liilii a manuahi loa, a ma ka HALEKUAI NALO MELI ae hoi, e kuai @ukaa-a aku na ano Lole he nui wale.
E hele mai a ike no oukou iho a lu-la iho, me na hoomaikai aku i na kanaka Hawaii, no ko lakou kipa mau ana mai e kuai i ua wa i hala; a ke lana nei ka manao, e hoomau mai ana no oukou pela, oiai e kuai ia aku ana me na kumukuai haahaa loa. JNO T. WATERHOUSE (Halewai)
Honolulu, Dec 23 , 1870. 473 3en
E.O. HALL & SON.
[ E.O. HALL A ME KE KEIKI].
NA MEA KUAI LAKO HAO, LOLE, NA PENA, AILA & NA LAKO KALEPA.
Halekuai ma ka huina o Alanui Moi a me Papa 475 ly
APO A-1 ILIO___APO A-1 ILIO
Kuai Makepono loa. Aole Uku no Ka hoopaa ana i na Kini Aupuni
Na Mea Kamana o na ano a pau
Na mea paahana o na ano a pau. Na koilipi, na koi liilii, Na pahi lole bipi, na kaulawaha, Na kaula kaohi ame na kepa. Na laau noho lio paniolo, na kaula opu hulu lio a me na keehi laau, na mea hoohiehie noho lio. Na kapuai hao lio a me na Kui kakia kapuai Lio. Na pena a me na aila makepono loa o na ano a pau. Na ipuhao, na ipuki, na pa-palai. Na ipuhao liilii. Na ipuhao nui hoomoa kalo. Na Ahi-Koe, na pu-kau poohiwi waha pakahi a waha lua, na paula. Na lu a me na kukaepele pu.
NA KUAINA HILO O NA ANO A PAU LOA.
O keia mau mea a pau, e kuaina aku no na kumukuai emi loa ma ke dala kuike, e
DILLLINGHAM & CO.
Ma ka Hale Kuai kahiko o Daimana makua.
JUDD A ME LAYTON.
[Alanui Kauka a me Leitona]
NA MEA KUAI MEA AI O NA LAKO AI A
a pau, na mea ulu a me na mea hoomomona he,
Halekuai malalo o ka hale Mu, Alanui Papu, Honolulu
475 ly
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau ma keia Olelo Hoolaha , ke papa aku nei au i na holoholona o na ano a pau a me na kanaka e hele wale ana maluna o ka aina o KAPAKAPA ka inoa, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu. Ua hookohu aku au ia J. Kuohau, o Kailua, i Luna nana e malama aia no iaia ka mana e hopu e hoopai i ka mea kue i keia Olelo Hoolaha. I.B. PETERSON.
Honolulu, Feb. 11, 1871. 481 4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia, owau ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ka Lunahooponopono o ka wai o PIPILI (k), no Auwaiolimu, Honolulu, Oahu, i make kauoha ole. Ma ka mana i waihola mai ia’u ke kauoha aku nei au i ka poe a ka mea make i aie aku ai a me ka poe hoi i aie mai i ka mea make, e hele mai lakou imua o’u me ua bila aie, mai ku o pa la he 30 mai keia la aku, a e loaa no wau ma Auwaiolimu nei. Ina he waiwai ko ka mea i make e paala ana ma ka lima o kekahi, e hoihoi pu mai, o hoopiia e a’u ke aua aku a huna paha. Owau no o
KEKI KU.
Lunahooponopono Waiwai o Pipili.
Auwaiolimu, Honolulu, Feb 11, 1871. 481 4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE na kanaka a pau ke nana ma keia, ke papa ia aku nei na holoholona Bipi, Lio, Hoki, Miula, puaa a pela aku, e hele ana a e hoopoino ana paha i na mea kanu maluna o kuu aina hoolimalima, i kapaia o LAIMI, ma ke awaawa o Nuuanu. A uku na holoholona haila maluna, pa $1.00 no ke poo. – Ua papaia na Moa a me na manu e ae, e hele ana a e hoopoino ana i na mea kanu maluna o ua aina la. O ka uku na manu i haiia maluna, e pepehiia lakou me na mea e make ai. E ho keia i Kanawai mai keia aku. J. P. KANEALII
Honolulu, Feb 16, 1871. 481 2t
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA A PAU, ME na Haole, Pake, Pukiki, ke na na mai i keia Olelo Hoolaha. O makou o ka Poe Hui he 10, Kamakea, Haumea, Kamiki, Kaala, Pupuka, Kekahawalu, Nakuina, Wahinemaikai, Puaanui, Kuamoo, i kuai lilo loa mai i ke Ahupuaa o HAMOA e waiho ana ma Hana, Maui Hikina. Ke papa aku nei makou me ka hookapu i ua aina la i loaa ia makou, ma ke ano Alodio aole e hele wale kekahi Lio, Bipi, Hoki, Miula, i na e hele kekahi o keia mau holoholona i oleloia maluna, e uku no ($0:1@ pakahi. Ina o ke kanaka ka mea i komohewa, a kii a lawe na mea e ulu aua maluna o ka aina, oia ka Wauke, Puhala, Niu, Maia, Ohe, Hau, Kukui, Ulu, Lai, Hei, a me ke Kai lawaia, e uku no ($5.00) pakahi. O ka la mua o Maraki e hiki mai ana, oia ka la e lili ai keia mau mea i haiia maluna i Kanawai paa no keia aina. Ma ka hoopuka ana ma ka Nupepa “Kuokoa.” Aole nae i pili keia Kanawai i ka poe i ae mai e hoolimalima no kekahi mau makahiki ; a makahiki paha. Ke koho nei makou i mau Luna nana e nana ko makou aina Kuai i haiia maluna. Eia na Luna nana e hopu, o P. Aha (Pake) a me Mr. Aarona. Ma ke kauoha a ka “Poe Hui.”
L. K. Kamakea
Kakauolelo
Hamoa, Hana, Maui H.. Feb. 8, 1871. 481—3ts
KUAI EMI ! KUAI HOLO !
Ma ka hale o UILAMA.
Hale Kuni Ala Hao o Uilama ( @ .)
431 lly Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me Kauka
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, o mana na Haku o ka auwai e moe ana mai Punaluu a hiki i Papaakoko, ua kapu na holoholona nakiiia, hookuu wale ma ka auwai, a pela no ke kanaka hana ino. Ina i loaa i ko maua luna, oia o D Kaiewe ; e uku no hookahi dala no ke poo, a o na kanaka a me na Pake i kuleana i ka auwai, i na ua ino ka auwai, e hiki no i ka luna ke hai aku i ka wa e hana ai i ka auwai, a i hele ole kekahi, a o kona hope paha, e uku no hookahi dala.
OKAWAI (Pake).
S. KAAIMANU.
Koolauloa, Puheemiki, Oahu, Ianuari 10, 1871 376-3m
KUAI O UILAMA,
MAUKA O MAEMAE.
UA KUKULU au i Halekuai no na ano a pau ma Honolulu nei, no ko’u ike, he mau makamaka maikai na kanaka Hawaii No’u a mai hoi, ua noho loihi pu au me oukou. Nolaila, ke kono aku nei au ia oukou, e nana mai i na waiwai a pau ma ko’u Halekuai malalo iho :
Palaoa, Berena, Mea Ona, Ti lau a me ke k pe oi o ka maikai
Ko-paa, Kopa, Aila, Kamano o na ano a pau.
LAIKI, BAKA-PUHI A BAKA-NAU.
NA KIKA MAIKAI LOA
Pine lole, Pihi lole a me na Kolu.
NA AI HANAI MOA.
Paakai inu, Penikila, Huale a Aila.naha.
Pulumi, Pihi lole o na ano a pau.
KOMO a me na KUI humuhumu.
Aniani Ipukukui, Upa, Ipuhaka o na ano a pau.
INIKA PALAKI KAMAA.
KAULA LIO o na ano a pau.
PAPALE , PAHI o na ano a pau.
Inika, Peni Kakau, Kanana, Wahi a Poo Leta.
EKE LOLE, EKE DALA.
Lina, Lipine kilika, Uwiki kukui, Kahi Lauoho o na apo a pau
PENIKALA, PENIPOHAKU.
KAKINI KANE, WAHINE, a KAMALII.
PULAUOHO,
KAMAA KANE, WAHINE, a KAMALII.
LEI O NA ANO A PAU.
PALAKI LOLE A LAUOHO.
He nui na mea i koe aole a hiki ke hoike aku, no ka mai loa. E hele koke mai ma kuu Halekuai, mauka o Maemae, ma ke kihi o Alanui Nuuanu a me Kauka, Hale o Uilama. Lawe mai i na kenikeni a nui loa. 461 3m
KA WA MAIKAI
E IKE AI I KE KAKAULIMA ANA
-- A ME –
Na Kumu nui o ka Holoholomoku.
Ua hiki mai nei o PROF. J. G. WOOD ianei, a ua manao oia e noho iki maanei, no laila, ua makemake oia e haawi aku i na au ana i ka poe a pau e makemake ana i keia mau ike maluna ae. E hoomaka ana ke kula ma ka la 3 o Ianuari, A.D. 1871, a e hoomau ia aku makai iho o ka Hale Keaka Nika i kela a me keia ahiahi o ua la ana. E ike ia no ka uku ma ka hele kino aku i ke kumu. Malia paha i kekahi mau ahiahi laelae konane o ka mahina, e lawe ae oia i kana mau mea paahana me kana mau haumana, a nana ae i ka Mahina. Ua ike no oia i ka olelo Pukiki a Paniolo hoi. O ka poe makemake ia mau olelo, e ao mai no ia ma ka uku oluolu. O ke kakaulima, o kekahi ike no ia ana i manao ai e ao aku. E ninau pono i ka uku a me ka manawa iaia . E uku mua la $2.50 kinohi. O na keiki malalo o 14 makahiki he $2.50 no ka malama a he $3.00 no ka malama maluna ae. 474-3m
A. S. CLEGHORN.
AKE AKE AKE
kulanakauhale o Parisa, ua paa wale no mawaho o na kaa i ke penata penei: “ Ka Ladana manawalea ia Parisa ”
KA PUNI KIPIKIPI MAOLI O KA LAHUI FARANI.
Ladana, Feb 7—Eia iho malalo nei na lono waea i loaa mai nei, i kakauia ma Parisa i ka la 3 o Feb. O na halawai makaainana i hoohalawaiia ma na hale he nui, ua pii mai ko lakou ano hookeke. No ka mea, o kekahi poe kamailio iloko o ia mau halawai, ua ku mai lakou a noi mai, e hopuia ae hookolokoloia ka poe nana i haawi pio aku ke kulanakauhale. Ua noi mai ke Komiti Repubalika Kuokoa, e pono e laweia mua ka Aha Elele Lahui e halawai ana na luna Aupuni o ka la 4 o Sepatemaba, e hoike mai ai lakou i ko lakou ano o ke paa ana ia Parisa, a e hoike mai i ka lakou mau kumu no ke ka pae ana i ke kaua. Ua kukala a kea ae ua poe la, (Komite) aole kuikahi hooia ana i ke kapae kaua, i kakauia, a nolaila e hoomau aku no o Parisa i ka pale ana, a e hoole loa i ka haawi pio ana. O na lunamakaainana i hoopuka i ko lakou manao e hoomau aku no i ke kaua, ua huro mahaloia mai lakou e na halawai a pau. Ua hoole o Generala Trochu i kona koho a ana aku i lunamakaainana e hele i ka Aha Elele, no ka mea, ma kona leta, ua olelo oia penei:
“ Ua ae wale aku no au e noho Presidena no ke aupuni, no ka mea, he mea pono no’u e hoike ia’u iho, me ko’u mau hoa Kuhina, he tewa lokahi pu ana. Ke kokoke nei au e hoopuia mai, a e pau ana ka’u hana me na hana i haawiia aku e ala mai.” Ma ka halawai i heluheluia ai keia paiahala, ua hooho mai ka poe a pau, he hohe wale na luna aupuni.
HIKI ANA O NA LUNA AUPUNI O PARISA
Aliona Kauka o na mai Pake !
E na mea i loohia e ka mai Pake, ke kaea ‘ku nei o Aliona (Pake Kauka) ia oukou, e hele ae ma kona hale noho, ma Alanui Hotele, a me Alanui Maunakea, a e loaa no oia ia oukou, a nana no e hoola I ko oukou mau mai oia ano. Ua hoi mai oia mai Hilo mai, a ua minamina ko laila poe mai iaia, nui ko lakou palapala mai iaia, e hoi aku malaila, aka, aole ae a Aliona – no ke kupono o kona ola ma ia wahi no ka ua. Nolaila ua hoi mai nei oia, a e pono oukou ; e hele koke ma kona wahi, a e loaa no la oukou ma laaau maikai, e hoopau loa ai ia mau puupuu ano Ino! E makaala oukou ! a e hele koke i ona ‘ia, a e ola no!! Mai kali ! e wiki !! a e hele a e pakahi, a e hele no a pau !!! Aohe akamai a ae, oia wale no ! nui ka poe i hoola la o keia kulanakauhale, eia no lakou ke noho maikai nei, aole pii hou – Nolaila, e hele ae i oua ‘la a e ola no oukou. Oluolu no ka uku, a e olelo no, no oukou. 373-ms.
KAPU MA PUNALUU.
Ua lilo mai ia’u ma ke kuai ka Aina o Luka Severence ma Punaluu, Oahu, a me na pono a pau, nolaila, mai keia la uku ke papala aku nei na kanaka a pau i kuleana ole maluna o kela aina aole e hehi wale. O na holoholona aole e hehi wale. O na holoholona aole hikiikiimai. O na mano-wai la, O na holoholona a pau e komo ana a hoopoino i na mea kanu, e uku no ke poho. Ua hookohu aku au ia Ahuna (Pake) i mea malama waiwai malaila. O na mea a pau e kue ana i kela mau mea, e hoopiha no ma ke kauawai.
E wehe ana au i Hele Kuai Lole ma Punaluu, a nolaila, ke kahea aku nei au i na makamaka a pau, I na makemake kuai lole ano nu hou loa o kela a me keia ano, e hele malaila a e kuai makepono no au me lakou ma ke dala a me ka laiki. KIULANA (Pake)
Honoluul, Ianuari 19, 1871. 477.3ms
PAIKI ILI HOLO LIO !
Ma ka po la sabati aku nei i hala, ua haule ma ke Alanui a moe nei mawaena o @, a me @ rd Paiki i ka holo lio.” O ka mea e loaa @ @ mai i ke @ KUOKOA, E UKU PONO @.
OLELO HOOLAHA
KE papaia aku nei na mea a pau, aole e kii a lawe wale i kekahi mau mea ulu a m. e ae paha maluna o ka aina nona ka inoa KAMANAIKI, Ahupuaa o Mokauea, Apana o Kona, Oahu. O ka mea kii wale me ko’u ae ole, e hoopaiia no ke kanaka komo hewa me ke kuleana ole, I Elima Dala. J. KAUHANE, Luna malama o Kamaniki
Honolulu, Feb 14, 1871. 4813ts