Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 19, 13 May 1871 — E upoi ka waha, ka lua huna o ke alelo. [ARTICLE]

E upoi ka waha, ka lua huna o ke alelo.

XrPEi»A Kookoa ; AloAaoe: j He wahī ukana ka keia wahi ee-pakeke ej hooili &ku ia oe, oiai hoi, no kuu ike ana iho | ia kauia ponoi iho e Hawaii, e kau ana ko kaua rr.au alina maluna ae o ka la 25 oi\l»- { raki iho nei, Buke X, Heln 12, nona ke poo i i paiapalah e ka mea kakau manao, penei: | •'Heaha la k«*» mea e emi nei keia lahui, me j he meiku liu 1« ?" Ma kuu halalo ana iho, i a me kuu hoomaopopo aim no na kuinu nui! i haiia e R. K. Kaimihanamoku, o tiane-| ohe koke ae nei no. a penei nn kana mau ! haina : » | 1. '*Iloko o keia manawa e hele nei, ke | ike ia nei ka emi hiki wawe ana iho o keia ! inhui." &e kanaha neinu rvo ia haina a R. | K. K ~ n»e kuu manao iiio no nae, aoie no \ paha ia'n wale no ia mea, ia lakou la ae no j pahi Ikekahi. Eia ka'u malaila, inanomano! wale ua hiki wawe o ka pau ana o na kana-i ka o lieia niau pae moku aiai Hawaii a Niibaa i ka inake. Heaka mai nei la hoi keia, he pau mai nei paha i ka iaau make a ka piikei? | 2. E like me ka emi hikiwawe ana o ka j waikahe oai, peia no ka hiki emnole aua o k*ia hhoi ma ke kae o ka iua mimilo o gehena.,, E kuu boa īli hookahi o Hawaii j nei, aole no ia oe a ine kakou pu a p.iu ka | luake a tne ke«aii ana o ka lahui.aia no ia j i ke Akua, i ki mea nnna i hana i ke kanaka i a me na mea a pau. ( 3. 4 -Heaha ke kumo o ka emoole o ka emi j ana o keia lahni ?" Ke i mai nei oe, ''O ka I puni hanohano o na makua mea keiki, oia j k« pulka liu e pau nei ka wai o keia pahu." i E kuu hoa o ka ua Apuakea o Koolaupoko, J a me k« makani wehe Kawelu o Lanihuli, ke kainalun nei au ia kumu emi iahui au. a oia hoi ka'u e ninau nei ia oe, He niea pono unei ia oe, i wahi awelu nahaehae kou e hele ai ma k«hi maka kanaka o Honoli lu, a i ole ia, i wahi malo paha. a waiho w.ile o iuna a me lalo, e iike ia hoi me na kupuna o kaua ia wa kahiko ? O ka hanohano ka mea e manao nui ia nei i keia wa, a ke hoao n«i kekahi poe o ke kulana haahaa e ioao, a I he apaepue loa ka hiki ana. A ia oe ae nei hoi, he mea hoemi iahui ka ia. Ina ua naaaao kekahi keiki a mnu keiki paha ma ke ao ana i ke kula haole, he poAaikai la nona a m« oe no hoi e ka makua. £ nana ae no j hoi pnha kaua la ia J. M. Kapena, ua hanohano ia, ua ioaa knna oihana, a he maikai hoi kuna kulana. a pela no hoi me kekahi poe e ae, aoie nae hoi ia he mea e emi ai o ka iahui, no ka loaaana mai o ka pomaikai ia oe e ka makua a me kau keiki. 4. "I La makahiki 1820, mamua iho o ka hiki ana mai o na a)isionari, he nui na kaeaka ia manawa." Ae, ke hooia aku nei no au nr.*e kuu kuhihewa ole. oiai hoi, aia no ia i ko lee Akua manao, ka hoouiu a me ka hoemi ana i ka lahoi, i hookoia ai ka mea i palap&lnia, "No ka mea, heaha ko oukou ola ? He mahe oo ia, i poa iki ae, aiaila, ua nalo i*." Pela io no. 5. **i ka bui ana mai o na kanaka o keia a rae keia ano, mai n& aina e mai, a hooka-

maaina ka noho ana ia Hawaii nei, he ku» m'u ia e emi ai keia lahui." Ke iae nei au ia oe e Kaimihanamoku, ke kanaka imi aka« mai a naauao, ma ka imi emi iahui ana. 1 ka malama o ianoari 14, 1778. ku ae la o Lono (Kapena Kuke) nla Waimea, Kauai. Ua lawe mai oia he mau pu, a ua haawi manawalea aku oia in mau pn i na'lii, a ua komo ka oliali iloko o na lii a me na maka> ainana o laila. Ua manao lakou, he mea maiUai ia, nole no hoi i lihn nui niaanei, aole no hoi lukou i manno, e emi ana keia lahui a nalowale. A pela no o Kapena Kuke i makana wale aku ai i ka pu i na'hi mai na awa a pau ana i ku aku ai mu keia mau mokupuni a hiki aku ia Knmehameha. Aole nae no ka manao he mea ia e tmi ai ka lahui. Pela no hoi i ka hiki ana mni o na mi* sionari me ka olelo a ke Alaia, a hoonaauao a keia luhui, a loaa like ia kakou na pomaikai, mai ka poe kiekie a i ka lopa ilalo loa. Aka,oia pomaikai a me ia h.mohano i loaa mailoko mai o ka pono o ke Akua, he mea ia e emi ai ka Inhui. He mnnno kuhihewa ia, no ka mea, ke i mai mai nei ka olelo: •'Ke ola no ka mea maikai, No kanaka a pau," A mai kuhihewa iiou oe e Kaimihanamoku, 0 ka hiki ana mai o na lahui e n noho iwaena o knkou nei me na pomaikai, he mea iho la ka ia e emi ai ka lahui ? 6. "O ka haawi aku U no ia o na makua 1 na kaikamahine i hanau ai ma ke ano mare ame ka manuahi." E Kaimihnnamoku, ke awili pu mai nei oe i ka mea i mareia ine ka mea manuahi ma kau haina. Aole pela, no ka mea, o ka m»re nna o ke kane me ka wahine, he okoa no ko laua mau kulana, oiai he kaula gula laua no ka berita mar<*, aol« nae ia he kumu e enii ai keia lahui, aka, he kumu ia e puka mai ai na kawowo. a poinaikai ke Aupuni, a he inea no hoi e hoike mai ana i ke ano o ka noho maluhia ana. E kuu makamaka. he nui no ka poe naauao i imi iho nei i ila kumu i emi ai keia lahui, aohe noe i loaa, no ka mea, ua huna loa ke Akua ia mea, nka, ua hoike ia mai no nae e Snlomona. " He wa ko na mea a pau." Me ka mahalo, Josei>h B. L. Koko. Wailupe, Mar 31. 1871.