Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 20, 20 May 1871 — KA HIAMOE ANA O KA MEA KAULANA G. M. KOHA. [ARTICLE]

KA HIAMOE ANA O KA MEA KAULANA G. M. KOHA.

Ua kuu kn luhi a hiamoe aku la ka mea kaulana G. M. Koha iloko o ka ilma S:u-ho-honu manaonao, i kauoia e na lio eleele pom o ka «uake, e moe mau ma ka opu o ka ho* nun, ka mea nnn ole. Ua ku mai la ka Ona nui o luna a Inwe aku la i kana ukana nui o ka uhane, a waiho iho la i ka wahine me na keiki, a me ka ohana, e kaa kumakena hele ana i ka hana a nei mea he aloha. U makou pu no hoi kahi i komo hohonu aku iloko o na hnna ko-iko-i a ke alohn, e hui (okahi aku 1 ke kaa kumakena pu ana me ka ohana o ua niea kaulana 'la. Oiai hoi makou he mau keiki hookama nana, ma ke omo ana i ka waiu o ka ik« ana i kuupau lukomaikai nui mai ai. A ke hoike ae nei makou ma ke akea, oia ke keu, ka heke, ka oi o keia mau mokupuni, a ke Kahi-kolu Nui o ku lani i hoopiha pono ai i kona poo i ka 1010 o na helu maikai loa, e huli aku me ke ao kumu mea kino ole. i no buke naauao hohonu o na olelo paakiki loi o ke no nei, n oua mau buke la, ua wawahi liilii ia e na koi-lipi o kona poo, a haule ino inalalo o kona mau kapuai. A eia noiii mau buke ma ka lima o kana wahine e waiho nei a hiki i keia U, a he mea makaikai nui ia no ia e ka poe i hele a meiu kn lae i aoia ma na mea ike. I ka M. H. 1870, i ka la 16 o Aug«te, ua hookumu iho la oia he Kuia Hui Ao la, marn«li o ka poloai ana aku a na haumana he 36 iaia i kumoao no >a liana nui, ua ae lokamaikai mai no ia ; a kula iho la he elua wale no mahiua, aole i hoike ia i ke akea; A ua kapai» ka inoa o ua kula la, •»Ka Ahahui Baib3la o Anetioka." i ka M. H. 1867, i ka la 12 o Okatoba, ua kuk«lu hou ka Ahahui no lakou na inoa I hiki aku ka helo'na o ko lakou nui i ka 22. e ao hou i ua Buke nai kauJan& la ; aka, ua wawahi liilii ia e ka mana o na enemi a koe

wale ibo no ekolu hla o ka Ahahui, aka, aole nae oia i pauaho a haalele ; a ua hoike ia ikala 2 o Aperila, M. H. 1868. Aua kapa hou ia ka inoa o ka Ahahui, " Ka Ahahui o na hoku o ka Moana Pakipika." I ka M. H. 1869, i ka la 2 o Feberuari, ua kukulu hou ia no ka Ahahui ma o na inoa he 14, a ua kapaia ka moa o ka Ahahui, " Ka Ahahui Akimeda," i maheleia i na papa ekolu : Papa I—Na liona o ka Akau. Papa 2—Na Bea ona muliwai. Papa 3— Na hoku ona kaei. A ua hoikeia ika la Bame 9 o Aperi!a, M. H. 1869. A eia ka mea kupanaha, o kona hoouka kHua ana me kekahi kahuna Katolika Koma (Semon) i ke ano o*na lio i hoikeia ma ka Hoikeana 6: 2, 4, 5, 8, a ua palaha a okupe ilalo ka ili keokeo o Koma. I ka M. H. 1870, la 1 o Feberuari, ua kula hou ka Ahahui ma ona inoa he 181 A ua hoikeia i ke akea, i ka la—o Maraki, oia makahiki hookahi no. A kula hou no mahope iho oia mau la, ia wa i hoomaka mai ai kona hilii i kona la i moe aku la i ke pao (luakupapau). Ua hoike inua ae nei makou, he lteu oia no keia mau moku no ka ike, a he keu no hoi no ka hoomahawanui; oiai, oka loihi mai Keawaula a hiki i Poka-i, Waianae, he 7£ mile, e kula ana i ka hora 1, a e pau ana i ka hora 6 o ke kakahiaka, a hoi aku la no. O kona ano, he koa a he wiwo ole, me he Generala la e alakai ana i kona puali kaua, he hookamani ole, a he hoopili mea ai ole hoi oia, he hooko w,ale i na makemake o ka poe noi aku. Nolaila. oka Ahahui Akimeda ana i kukuiu a.i, nole ia i waiho a kapae aku maiulo o na Bihopa a ine Na'lii, aole hoi malalo o na kuhunapule a me na Luna Kiekie o ke nupuni, adle no hoi ma ke akamai o na kanaka o keia wa, aka, ua waiho aku oia i kana mau hana a pnu ma o ka Mea Kiekie loa la, me ko makou manao, aolee pio ; a i kona haalele e ana mai, ua haule ka ipu-kukui o keia Apana o Waianae nei. a e lanakila nna na ipuka o ka paulele. Nolaila, ua komo ioa i na ikoi o ko makou mau puuwai kana mau hana, a ua hooholo iho keia Ahahui, e haku i wahi mele kanikau nona malalo iho, penei: He kanikau 'loha he kumakena keia, la oe e G. M. Koha ka mea kaulana, Ka ipu-kukui pio ole i na makani paio lua, Mai Hawaii mai hoi kekahi mau makani, No Maui mai hoi kahi makam, Hoeu mai ana i ke kulu o ke auinoe, A awakea kanono na lae i ke kehau o Kanla, i kela inukiini a ke 'loha i alo ai, [la. Auwe!! o ka makou mea minamina ua ha-

Ua wehe mai i ka pili hookao ia loko, Ua lilo i ka Onn nui weliweli o luoa, Ua lawe i kana waiwai nui o ka uhane, Ua waiho iho i ke kino e moe i ke pao, E noho ai i ka hale kaupaku ole, Hookahi no kaupaku o ka ohu, Ohuohu ka ua Naulu hehelo i ke kula, I ke kula la wela o Kamilomilo, E nana ann paha i kaulu makani, I ka hihio Jua a na waa i ka moana, E hii mai ana i ka i«a me he keiki la, Auwe!! he mihi, he minaminn. 1 a oe e ka mea kaulana he niakua, Aohe he makua he puu pale, He paku, he alm no na la hoouka kaua, He koa wiwo ole i na maka o na enemi, I na ihe kauila pololu o Puukapele, E iho makawalu mni ana ma o a maanei, E na-i mni nnn i kahi o ka pilikia, Aohe e ku he koa no ka la nui, Nana i na-i na moku kapu o Keawa, Auwe!! he minamina he manaonao. I ka m:ikua o na la nui, 0 au inau keiki hoi o mnkou, 1 huiia hoi ma ka inoa kaulana, 0 ke Kula Nui Hui Akiineda, E alo aku ai i ka ua me ku mukani* 1 ka po keh&u unuanu u ku hooilo, I pue ai kakou i ke koekoe, I ka ua nui lanipili makolukolu, Aohe ua he opua hoohaehae, Aloha ka hae o ka Akimeda i ka welo ae, Aloha ka leo o ka bele i ka hea mni, Aloha ka leo o na pahu i ke kani ku-ilua mai, Aloha kaleo o na ohe i ka hone inai, Aloha no hoi kn leo o kala pila i ka uhene Ika aka-hehe aka leo oke kahuli, [mai, A na pu pu kani leo lea o ke kuahiwi, E kuu pau nna i ke kuiu o ke aumoe, Auwe!! he minamina he kaumaha. He paumako i kou nalo aha, Uu niau malu hdlnniirno ka hele'na, Ua haalele ia makou 1 kau mau keiki, Ou hoa hoomannwanui o na leo hooweliweli, 0 na ninau kaulana a na enemi, E ahi mni ana ka pule a Hakulau, E hou mai ann i na io me he kui la, He mea ole wale no ia ia oe, 1 ka mea. nana i wahi napelepele, Naha pu ke poo o K&uahoa, Na hon lealea o la mnu la, Auwef! he ininamina he kuinakena. He manaonao, he lihaliha, I ka pau o ka ike kino ana, Ka pane nna mai boi o ka leo, Ka wehewehe ana mai i na buke, r na kiai hale o ka nina, Aloha no hoi oe, Aloha no hoi makou. Na NA HAUMANA 0 KA Hui Akimbi>a. Poka-i, Waianae, Mei 14, M. H. IS7I.