Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 30, 29 July 1871 — Ka Moolelo Makahiki EWALU O KA PAPA HOOKO O KA AHAHUI EUANELIO O KA Pae Aina Hawaii, Iune, 1871. [ARTICLE]

Ka Moolelo Makahiki EWALU O KA PAPA HOOKO O KA AHAHUI EUANELIO O KA Pae Aina Hawaii, Iune, 1871.

Ale ka hoomaikai aku i ku Mea nnna nn ! mea a p.-iu, ke wnihoi» aku nei kn Hoike Ma- : | kaluki Ewaiu o ku Papa Hooko imua o ou-i kou, e na Lnia o ka Ahuhui Euuneiio o ka ; i Pae Aina o Hawaii, | O na makua, auhea iakou ? Ke heie aku : i nei i ke aiu hoi hou ole mai. I keia maka-; hiki a i keia makahiki. hai nku la makou i | ka inoa o keknhi poe i iaweia'ku. Aoie i nele ' ; i keia makahiki. ! i I ka ia 0 o Apeiiia o ka M. H. 1537, ua ihiki mni o Mr. A. S. Kuke » keia Pne Aina ! jo llawaii.a i ka la 20 o Maraki, M. H. 1871/ i ua hanleie inni ia kakou, a io«a ta ui ka poImaikai o ke kauwa maikai, mniama pono. ; He Misionart ia i aloha nui in ; he ku'mu ; na na atii; he maknmaka no kn iahui Ho- | waii; he kanaka kalepa hana pono. a poloi lei ; he haole haahaa o ka naau ; he Karisii- | ano maol» no. : j " Pomaikai ka poe make ke make iioko o j | ka Haku ma keia hope aku. He oiaio, wahi | ja ka Uhane, i hoomaha lakou i ko iakou lu-| hi; a ke h hai nei no hoi ka l&kou mau ha-J 1 na mahopeo iakou," } , j I ka ia 9 o Okaioha. M. H. IS7O, makej : iho )a o Rev, J. H, Moku, kahu o ka ekal«-| ;s»a o Waioee, Lahaina, Maui. A iiuiia iki, j : hahai aku la kona kaikaina iaia ; 0;a hoi o j Rev. J. Kikiakoi % knhu o ka eka!esia o 010-! ' walu, Maui. O Mr. Kaelemakuie. Misiona-| 1 ri Hawaii no Nainariki. mokupuui o ka pae ; 1 aina o Makala, kekahi mea t make i ka ma-; jkahiki i hala. Ptla no hoi o Ker. George! 1 ;Snow, ke kahu o ka ekale<ia o Ualana. mo- ■ | kupuni o ka pae aioa o Karolina. He kama-: jau»a ia oo ua mokupuni I». He keiki na ke : alii, noua ka hookipa ana ia Kev. Mr. Suow, ! i kona komo mua ana tna ii aina e hapai i \

k* oihana Mmonan. He kanaka a i aloha naī ia e kobib poe. "O m euea a pau i loaa mai i ko kakou lima e hana'i, c bana kakoa me ka ikaika, 1 no ka mei. pokole w»ie ka maaawa a kakoo i hana'i oo ke Akoa/' . Na OiHana A!is:osak} Ki loko. ? Ekola mau eka!esia pilikia, hiki o!e ke' hooiako kupono i ns kahu i kokuaia e ka Papa Hawaii i keia makahiki. Mamuli o ka ru!a i hooholoia i ka makahiki IS6*7. oa kokoaia lakou, peoei: " I keia hope aku, *ole nakou e kokua aoa i kekahi kahu ma ko-; na noi, oia hooknhi waie ao, ia makou. Aia no a noi pu eiaika Ahahui EuaoeUo Moko* poni, kahi e noho kahu ana ke kahunapuie, 1 alaiia, e nnna aku makou i ka palapala noi. v Ma ka hapa moa o ka makahiki IS7O. 001 j mai la ka Aha Lonakahikoo Maui iamakou ' e kokua aku i ka ekalesia o Lanai, a me ka : ekeiesia o h'aupo, Maui. Ae aku ia makou. : 1 ka hapa hope oia makahiki, noi mai ka | Ahahui Kuanelio o Kauai i wahi kokua no ka ekalepia o Waimea, Kauai, a ua haawiia i aku. O na <hla i kokuaia no ia mau ekale-' sia ekolu, he 150 no ia. He mea kupono ko kakou kokua ana i na ! eka!esia ilihune, nele, piiikia mnoli, e iike | me ka Paulo paipai ana, " E hali kekahi o| oukou i na mea kaumaha a kekahi. pela ookou e hookoai i ke kanawai o Karisto. M E malama nae o iiio keia i inea e hoonawali* wali ai i na ekalesia, a hilinai wale aku la-i kou ia hai, nolaiia ke paipai ikaika nku nei nmkou i na Ahahui Euanelio, a me ka Aha \ Lunakahiko, e akahele oukou. Mai noi .vale mai me ke kumu ole, a kumu uuku paha, i dala kokua no ka ekalesia, o lilo kela i mea e poino ai, a e keakea'i ka holo ana o ke Aupuni o ke Akua. Na Pake. | Aole i loaa mai ka Mis:ionari Pnke e pani | hukahaka no ko kakou hoaaloha, o Mr. Ahi-! ona. Ua loaa mai ia makou na leia na Ahi« ; ona mai, aole nae akaka leu kona hoi ana I mai i keia pae ainao Hnwaii nei. E hoi mai i auanei pSha, aole paha. ; Ua malamnia n.te he kula Pakema Ilonolulu nei. O keknhi haole, o Mr. Dunscomb ke kumu. Ke Inna nei kona manao no na haumana o keia knla. i ka makahiki 1S70: i hala ae, ua kokuaia keia kula e ka Popa i Hawaii. Aole nae pela i ka makahiki i koa hope nei. 0 Mr. E. H. Dimond kekahi i lawelawe i i kn oihana mawaena o ka poe Pake ina Ho-; nolulu nei. He halawai iiaipule ka|p i keia i a me keia hebedoma, a nana i hoolaha'ku i , na buke liilii Pake he lehulehu. Malia pa-! ha, e lilo ni keia mau buke i mea e hmmala- j malama ai i na naau o kekahi o keia poe pegana, a huli oe mai ke ano pngana a i kahoomana i ke Akua oiaio hookahi wale no. E pule aku kokou i ke Akua no lakou, no ka mea, he lehulehu lakou, a e lilo auanei lakou j i poe e pomaikai ai, a i ole, e poino ai keia : lahui o kakou. j NA KII.A KAIKAMAIIINE, I 1 ka la 7 o Okatoba, M. H. IS7O, ua hoi-; hoi hou ia mai ka mana o ka Papa Kahu o 1 ke kula kaikamnhine o Waialua, Oahu, i ka Papa Hawaii, a noi mai la e hookuu aku ia J lakou, a ua ae ia, a piu ae la ka lakou mnna. ] 1 ka la G o Dekemaba oia mnkahiki no, ua \ kohoia he Papa Kahu hou no ua kula la. i Eia na inoa o na lala o ua Papa Kahu nei : i l?ev. A. O. Polepe, Mr. E. P. Church, Major| Moehonua, W. H. Holokahiki a me Mr P. > C. Jones. jr. Na lakou i hoomaka hou i ua ! kula nei. O M.iss M. Gelina ke kuinu nui.! Pomaikai na kaikamahine Hawaii i ka loaa j ana i kuinu ikaikn, naauao, oluolu, e like | ine Miss M. Gelina. Ke lana nei ka manaoj e lilo ana kela kula i wahi puuhonua i ma» j haloia, e like n»e kona ano mamua. Pela < io no ke kokua mai ke Akua ī ka hana. "lna | ao!e o lehova e kukulu i ka hale, hooikaika ! makehewa ka poe nana e kukula.*' ! Ua kukulu hou ia a paa ka hale kula kai-| kamahine o Makawao, Maui, i puhiia i ke ; ahi. A na na kahu o ua kula nei i koho ae! ia Rev. C. B. Aneru, kekahi kumu o Lnhainaluna, i kumu nui no keia ku!a kaikamahine, a ua ae ia mai. O kona kokua, o Miss Kamaoa no ia, he kumu akamai ia, mai Amerika mai. Pomaikai ko Maui! He kukui aa keia e hoomalamalnma ana i kela mokupuni, a me na mokupuni e ae o keiu Moana Pakipika. | Ua hoomauia ke kula kaikamahineo Ka« | waiahao, Hooolulu, Oahu. Miss L. Binamu ke kuinu nui, a o Miss E. Bmamu, a me | na wahine e ae na kumu kokua. He kula | inaikai keia a holo ka hana, he 40 ka huina pau o na haumana. O kekahi o lakou ua hookomoia iloko o ka ferita hoahanau ma ka ekaiesia o Kavraiahao. O ke kula kaikamahine o Koloa, Kauai, kekahi. Ke mau nei no e like ine na makahiki i hala aku. O ka wahine a Kauka Kamika ke kumu nui, i kokua ia e ka laua mau kaikamahine. £ maknaia kakou. E kokua ikaika hoi i keia iuao kula kaik*roahine a pau, '• l Hke ! ka kakou poe kaikamahioe rae na pohaku i kihi i anaiia ma ke ano o ka iuakini. i like i hoi ka kakou poe keikikane me na mea kanu, i ulu a nui i ko lakou manawa opiopio." Pela e hoopomaikaim maiai keia lahuikanaka, ke makau lakoii ia lehora. Kūla K'ahtna Lapaau. Ma na makahiki mua o ka Miaiona Hawaii, kukakuka pinepine oa makua oo keao ana aku i na kaoaka Hawaii i ka oihana kahuna lapaaa, ao!e nae i hana noi ia. Ma ka makahiki i hala ae nei, ua hookaawaleia, e ka AhaoUlo o ke Aupuai, he puu dah oo

ke;a oihana, a ha na Kuhina i koho ae i ka H**pe Perfsid?U3 o ka Papa Haw*ii. Kaok» i komo e ao akt» i kekahi mau haumana. a loaa ia iakou ka makaukaa e lapaao aku i ka poe mai. I ka la 9 o Noreo»aba. \\. H. IS7O. ua haomakaia keia kub; he 10 eoau haumana. Ke iana nei ka manao o ke komu no keia mau haumana. MaHa paha, e iilo keia » mea e hoemi iho i ka iapaao naaupo ana. a e poeoaikai ai keia iahui o kakou. KeLA KAHISFAPt?LE. Ua hoi mai o Rev. W. P. Alekanedero, ke kumu o keia kuia, mai Kaiiionia mai, ma ka maiama o SepatemBba, a ma ia malama ae, hoomaka hou iho ia ke koia. He 16 mau haumana ; elima mau haumaoa hou i hookomoia ; elua haumaoa i kaheaia e iaweiawe i na oihana knhnna ma oa kihapai nele i oa kahu ole; eiua hoi i kohoia e ka Papa Hawaii e hele aku i Maikonisia, a e iaweiawe aku i ka oihnna Misionari. E iike me ka hookipa nna o na ek*alesia o na Waieha i na haumana ma na tnakabiki mamua aku, peia no ka iakou i ka makahiki i kaa hope j ae nei. Ua aie kakou ia lakou no keia hana lokomaikai. Oia mau na mea i ao ia aku ma ke kula. He wahi hapi nui keia o; r j ka kakou oihana. Ua hiki mai ka manawa e| heomahuahua, a hoonui i ka makaukau o ka poe i ake e haj.:ai ae i ka oihami kahuna. Nui ae ka ike o kanaka Haw«ii i keia wa, a ina i naaupo na kahunupule, alai!a, e hoowahawahaia ka oih&na kahuna, a nele na hoahanau i ka ai kohu ole no ko lakou uhane, a wiwi mnoli no. He oiaio, e like m«i ke ano o na kahu ekalesi<t, pela ke ano o na hoahanou. ina he naaupo na kahu, n«aupo hoi na hoahanau. Aole e pii ae ka wai i ko ka īliwai o ke kumuwai. He mea kaumaha i ka nana aku, ka emi o ka ike o ka poe i makemake i keia oihina. O ka hapa nui o na kahu ekalesia i keia wa, he poe Lahninaluna lakou, a naauao mamua ae o ko lakou hele ana i ke kula knhuna, a ma;i iki i ka huli buke. Aole nne pela ka poe i ake i keia oihana maikni i keia manawa ; o ka hnpa nui, he poe haumana kuiu np-inn, aole o lakou maa i ka huli buke ; ao!e hoi mnknukau i kn noonoo pono ana : na ikp hohonu i aoia aku ma ke ku!a Kahuna, nolaila, makehewa ka noho ana malaila, a poho wale ka luhi o ke kiimu. Aia i nn Aiialiui. Eunnelio Mokupuni ka mana e ao, a e hoole pa« ha i ka hHe ana o na haumana i keia kula, no ia mea, e makaala, e akaheie, a e imi i ka poe naauao kupono. Mai ae wale aku e hele ka poe nnaupo, hawawn, kupono ole i kahi ī noia ia inkou no ka oihana kahuna. Eia ke ano maikai, kupono o ka poe i ake i keia oihana ; he naauao n nkamui i ke ao aku.ahonui i ka ino, menemene i nu uhane, nno haipule io no, a lini ikaika o. lawelawe mahilo iho o ka Mea nona ke kuai ana ia lakou me kona koko waiwai io no. E noi aku kakou i ka Haku, nona ke kihapai, e hoouna oia i na lawe hana iioko o kona kihapai. E hoomanao nae, ua muke ka ma* naoio ke ole ka hana ana. Ma ka haiawai o kn Ahahui Euaneiio Hawaii i ka makahiki 1870, ua hooholoia penei: " Ke manao nei keia Aha he pono e imiia ka mea e hiki ai ke hoopalnhalahn ae i ke kulaua o ko kukou kula kahunn." He kumumo-; nno nui la a oukou e noonoo ni i keia halawai. No ka Oihana Hoolaiia Buke. Ua paa ka Buke Hiineni Hou i hoomakau. kauia e Rev. L. Laiana, a ua hooponoponoia e Rev. H. H. Paleka iaua me llev. A. O. Polepe. Ua ae mai ka Ahahui Hoolaha Palapala Liilii o Nu loka e pni i keia buke no kakou. O ka lilo no ka papa-hna kepau, pai ana, a me ka humuhumu ana i 1,000 kope, he 724 dala ia, a ia kakou nae ka papa-hua kepau, a hiki ke pai hou nku e like me ko kakou mnnno. Ua hooknaia keia mau dHln, a iiuliu iki e loaa mai auanei' keia buke, a kuai aku. Pomaikai keia lahui. He Buke Himeni maikni keia, a nui ae na himeni hou. Ke pai nei kela Ahahui Hoolaha Palapala i buk« " Wehewehe Olelo o ka Baibala," a kokoke e paa. He buke maikai keia no na Uahunapule, a no na kumu Kula Sabati kekahi, a be buke kupono no na hoahanau. O ka buke" Kumuolelo o ka Baibaia," a me kahuke " Wehewehe i ke nnoo Mataio," aia iaua ma ka lima o Rev. E. W. Kalaka. Ke imi nei oia i Ahahui e pai ia mau buke |no kakou. Aole nae loaa, o ke dala ole ka piiikia. Aia a kokua aku i wahi hapa o na dab lilo, alaila, ae mai k* Ahahui Hoolaha Palapala e pai. Aole anei pono ke hoolilo j ; ka puu d*ia i luiuia ma ka Makahiki iubile | no keia oihana ? | He mea ia a oukou e noonoo ai. Ua hujmuhumuia na hiineni a me na leo inele i j paiia maloko o ke Ataida, mai ka hoomaka iana a hiki i keia manawa, a iilo i bukeokoa, | maikai, a he nui ko na kanaka makemake i ; keia Hae Hoooani." Ma ka oielo Kiliha- | ti, u« pai ia iho oei be mau buke ; o oa Episetole a Paulo i ko Korineto kekahi, Gaiatia kekahi, Mataio, loane a me Epeso kekahi. He helunaau kekahi. Huina pau o na aoao he 451.500. Aole i paiia iho oei na buke ma oa oielo Bouabe a n»e Makaia, oo ka mea. aia ma Amerīka Huipuia na Mūionan haoie o ua m»u ia. Malaila paha e pai ia kau wahi hapa o ke Kauoha Hou ma ia mau olelo eiua. Ua loaa mai ia kakou. mai ka pai paiapaia o ka Ahahoi Baibala Amerika 2,793 haib*la,% me oa hapa baibala, ua iike ia me na aoao 1,507,947. O ka nui o na aoao i knai ia ako, a i haawi waie ia aku he 809,464 no

ia. O ks huina pau o na aouo U»ibal«, a me na buke e i kuai ia aku, a i haawi ia aku hoi, be 52.030.65 i ioaa mai no keia mau baib»la a me na twke. oia hoi be $1j229J29 no na baibola, a $301.3b no na, buke e ae. Na Ncfepa. [ Ma ka ae iike aoa o ka mea nona ka hoo- ~ puka ana i ka nupepa Kuakoa* a roe ka Pa-: pa Hawaii, ua lilo ka aoao aha o ua pepa ia no ka Papa Hawaii. A nana ī koh® i wahi, Komite Hooponopono i na mea a pau i paiia j nia ia aoao. E*a na inoa ona laia oua Ko« ujite nei, Rev. L. Kamika, D. D , Rev. L. Laiana, ame Rev. J. D. Parisa. He nui ka makemake e liio keia pepa i mea e pomaikai ai keia lahui. Ke iana nei ka manao, ua j hookoia ka makemake, no ka inea, oi aku la ka poe i lawe i ke Kuokoa i keia makahiki ī ko na makahiki mamua. • He mana ka nupepa Kuokoa ina na aina a pau ioa, ke hooponoponoia na mea i paiia iloko mamuli oke ano Kaiistiano. Oka mana aha ia ona oihana aup«ni. Peia pa«| ha ka mana o na nupepa ma keia pae moku.: Noiaiia, e makaala ioa, e heiuhelu, e noonoo i na mea i hoopukaia mai ma na nupepa, o lilo lakou i mana e hoopoino ai ka lahui. He n«pepa maikai ke Alaula, a momona. Ao!e iike ka nui o na pepa i laweia'ku i ka makahiki i kaa hope aenei me ko na makahiki mamua. No ke ahn ? No ke aha ia hoi ? E noonoo oukou. a e imi i ke ala e komo ai keia eleie maikai i na hnle, a me na kula a pau. la kakou pakahi keia. No kakou keia pepa; ko kakou pokii no ia. Makehewa ka luhi o ka men nona ka hoomakauknu ana i keia ni kohu no ka uhane, ke oie kakou e kokua mamuii o ka hooiaha ana mawaena o kanaka. E aia ! e hooiknika, a e hoio ai keia haua imua, aoie i hope. Eia mnlalo iho nei he pnpa e hoike ana i ka nui o na dala i ioaa mai no ke Alaula, mai ka hoomakain ann a hiki i keia makahiki. Makahiki Buk* NaNui Naloaa. 1 I 4035 $807 75 ISŪ7-t'S U 2250 4")0 aō ISŌS-r.W m 21.-50 18i)9-70 IV 884 77 IS7O-7L V IOōO. U"> {AUe i fxiu.)