Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 37, 16 September 1871 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Kaleo Manuel
This work is dedicated to:  David Maiola Manuel, Sr., Kamaoa, Kau Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HUNAHUNA MEA HOU!

 

            He akaka loa ka mea e waiwai ai ke kanaka, ke makemake ia e waiwai.  Eia noia:  Mai hoopau koalaala i ka manawa, a mai uhauha wale ma ka mea lapuwale, i kahi dala i loaa.
            O ka poe noho hookahi a pau ma ke ao nei, a makemake ole i ka mare kokoolua he poe hooipoipo lakou.  A o ko lakou mea wale no i mare ole ai, o ka paa o ka naau i ka hukia e ka lakou mau ipo.
            O ke apuapu oi loa ma ka honua nei, o ka wahine.  Ina he makuahine, a he kaikamahine, a hakaka mai, hapa ka oi o na apuapu i hanaia e na lima kanaka, mamua o kela.
            Ma ke kahua kaua o Gravelotte, ma Farani, iloko mai nei o keia kaua nui, ua kuia kekahi aliikoa Perusia, a ua eha loa, e moe ana ilalo.  Lohe nae ia i ka uwe leo nui mai o kahi poe i ku i ka pu a e moe kokoke mai ana ma kona wahi, o kona kahea ae la no ia me ka leo nui:  Ua oki ka walaau malaila! Ua manao oe o oe wale no ka mea i make iloko o keia kaua au e uwe nei?"
            He wahi kanaka ui a opiopio ma ka mokuaina o Gerogia, ua pili i kana mau wahi dala a pau loa ma ka pepa.  I ka pili ana i kana dala hope a pau loa, e uwe iho ana ua kanaka ui la.  No kona uwe kapalili aku i kana mau dala i lilo ai, hoihoi hou mai la ka mea i eo ai kana mau dala.  Ua ike no ka he mamina i ke dala, koi e hele i ka pili waiwai.  He hewa ka oe i ka malama iho.
            Ma ka la 18 o Iulai, ua hoolanaia kekahi manuwa hao kapili hou o ke aupuni o Beretania, mai ka pa kapili moku mai o Thames ma, ma Pa Eleele.  O ka helu akahi keia o na moku hao i kapiliia no ka holoholo pili kapa kahakai iho, e keakea aku ai i na hoopoino mai owaho.  He elua haneri me iwakalua kumamalima kapuai kona loa, a he kanaha kumamalima kapuai kona laula, a he 16 kapuai a me elua iniha kona hohonu.  O ka nui o kona mau tona he elua tausani, hookahi haneri me kumahiku.  O kona mau mea make, he elua wale no pukuniahi, ma ka umikumamawalu tona o ka pukuniahi hookahi.
            Ua nana ia mai nei e Herr Winneck o Geremania, kekahi o na kilo hoku, ma kana ohe makaikai lani, a ua loaa mai nei he hoku welowelo ke nee kokoke ae la i ka la.  E ike kokeia aku ana ia e na maka olohelohe o ke kanaka.
            He mea maikai no paha ka heihei holo moana maluna o na moku holo i kapiliia no ia hana, eia nae ka hewa, ma na heihei nui elua i pau iho nei, he elua mau kanaka i haule iloko o ke kai a kanuia aku la malaila.
            Ua loaa ae ma ka aekai e ke Ki Komohana, he wahi mokupuni ma ka hema iho o
Felorida, he omole, ua paniia ka waha i ka uwepa pipili.  I ka weheia ana ae, ua loaa he mau mea hoomanao maloko o ua omole la, no kekahi moku kialua Norewai poino.  I ka nana ana i ka la o ua mea hoomanao la, a me kahi i kiolaia ai, me he mea la, ua au hele ua wahi omole nei, i na mile kokoke ekolu tausani, a iloko hoi o na la he elua haneri me umikumamawalu.
            He keu ka puiwa ole iloko o ka ino.  Aia ma ka opu o kekahi moku, he wahi kilohoku, ua pauhia e ka hiamoe iloko o ka wa e kupikipikio ana ke kai a uhi mai la na ale.  I ka nana aku, aia ka moku iloko o ka popilikia maoli.  Ia manawa, hoala aku kekahi luina i ua wahi eemoku hiamoe nei.  "E! e ala! ke kokoke nei kakou e iho i ka opu o ka hohonu!
"  Haliu iki wale ae la no kona papalina i ka luina, a pane mai la, "Heaha la auanei kaʻu wahi pono o ka hoala ana mai? O hele;" a haule hou aku la ia hiamoe.
            Eia ma Karolina Hema, Amerika Huipuia kekahi wahine paele e hele nei e haiolelo.  Iloko aenei o elima makahiki i hala, ua hoala oia i puu dala, e lawa ai no ke kukulu ana ia elua halepule, a hoopaa hoi i ekolu mau kula Sabati.  Ke olelo mai nei na nupepa kuloko, he keu no ka a ke kakale ma ka haiolelo ua wahine paele la.
            Ma ke kulanakauhale o Piladelapia, he elima haneri na mile, i hoomoeia i auwaha wai, e lawa ai o 98,798 na hale noho.  Aia maloko o keia mau hale, he 18,030 mau wahine auau, 29,395 mau wahi holoi malu loa.  Ua kapili pu ia hoi, he 26,395 mau pa wai holoi kau paia.  Makena no ua hele ana o ka wai, i elima haneri mile.  Hapa mai la mai Hawaii a Kauai ka loihi o ka moe ana.
            Ua hooholoia e kekahi poe kauka, "ina he ono ka ai ana a kekahi kanaka, moe lealea, a manao laelae mahope iho o kana mau ai ana, e haalele loa aku i kona ola kino e hele pela, a hiki i ka wa e nui ai a me he poo puaa la, a wiwi paha me he pa uwea la.
            E eliia ana i alanui malalo o ke kai ma waena o Farani a me Enelani.  Ma ka aoao akau o Farani, e hoomaka ka ele ana ma Dieppe; a ma ka aoao mai ma Enelani, mai Newhaven mai e hoomaka ai.  O ka nui o na lilo no ia alanui hele moana, e hiki ana i ke $45.000.000, a paa ana hoi iloko o na makahiki eono.
            Ua loaa hou mai nei, he eha poe o ka huina nana i powa ia Generala Parima o Sepania, a make ai.  Mawaena o ia poe, o ka ahaiolelo pili koke loa kekahi o ke Duke o Montpensier, a no ia mea, ua kena pu ia aku ke Duke, e hele mai e ku hoike.
            Ua pau ka wi nui ana ma Peresia, aka, aia no nae ka loaa mai o kahi me ai, ma ke kumukuai kiekie loa.
            Ua waiho aku o Mons. Jules Favre i kona oihana kuhina no ka na aina e no ke aupuni o Farani, a ua kohoia ma kona hakahaka, o Couna de Remusat, he kakaolelo noeau a he haku manao pakela aku o ka ike.  Ua launa pu oia me Mons. Tiera iloko o ke kaua huliamahi i kipakuia ai o Kale X. mai ka noho alii aku o Farani.  Ua hoi aku la ua Favre nei ma ka lole.
            Ua makaukau ke Kuhina Waiwai o ke aupuni o Farani me na dala Farani he $500.000.000 hapaha farani, oia ka nui no ka manawa hookaa alua i hooholoia ai ma ke kuikahi o Frankfort.  Ua hoemiia mai ka nui o no koa kiai o Geremania ma Farani a hiki  i ka 150.000.
            O ka Hui o Ioane Tela a me na Keiki, o Enelani, oia ka hui eli kala nui loa ma ke ao nei.  Ke hoolimalima nei lakou, he 56.000 lima paahana ma Enelani wale no.
            He eha mau haole Amerika e noho nei malalo o ke alii kui o Aigupita, he mau generala ko lakou mau kulana; a o kekahi poe e ae, ke noho nei lakou, he mau oihana okoa e ae.
            Ua ulu ae he mau haunaele ma Kanatona i Kina, a no ia mea, ua hoounaia kekahi manuwa Beritania mai Honokaona aku, e kiai i na kamaaina Beritania a me ka poe e aku.
            Ke makemake nei o P.S. Gilmore e kukulu hou i Ahahui Iubile maluhia no ke ao holookoa, i ka malama o Iune, 1872, ma Bosetona.  Ia manawa, e loheia ai na le he 20.000 e mele like ana i ka himeni a na anela:  "He malu ma ka honua, he aloha i kanaka." E kukuluia kekahi lanai nui, e hiki ai ke hookomoia 100.000 kanaka. Ke olelo mai nei ka pepa kahea i hoolaha mua ia, ua konoia na aina, a me na lahui a pau, na haku mele, na mea mele, ka poe kakau kii a me na mea hana maikai a pau o na aina e, e komo pu mai i ke kokua ana iloko o keia hana nui.  E hoomauia no ka akoakoa ana no elua hebedoma.  E kukuluia i lanai nui, nona ka ili he 346.884 kapuai huinaha.  Ua holo aku nei o Gilmore i Europa, e imi ai i kekahi mau mea hoomakaukau e pono ai keia hana.  Ina e ko keia, alaila, o ka oi keia o na huina leo mele i hoikeikeia ma ke ao nei.
            Ma ka mokupuni o Gaudeloupe, ma kahi i kapaia o Point-a-Pitre, he pau ahi nui malaila, ke hele la a he 30.000 ka nui o ka poe aohe wahi e hoomoe iho ai i na poo.
            O kekahi o na papu ikaika ma Havana, oia o Papu Principi, ua pa ia e ka uila anapu ma ka la 3 o Augate, a he elua mau aliikoa a me elua mau koa i kanuia e ia poino.
            O ka nui o ka poino o ke aupuni o Vaseile ma ke kaua kuloko me Parisa, mai ka hoomaka ana mai o ia kaua, he 7,514 poe i make.  Pela ka hoike a Generala Makemahone, ka hohe wale o Sedana i ku ai i ka pu a pakele mahunehune.
            Ma ka la 15 o Augate, mamuli o ka holoholo lokahi ana a na elele o na makaainana, ua kukalaia a ua hoopau loa ia ke kanawai koa malaila.
            Ke oleloia mai nei, ua komo wale ia aku kekahi palena aina o ke aupuni o Helevetia e kekahi poe Geremania i lako i na mea kaua.  Ua nui ae la ka waha o ua aupuni la i ka hoopii i ke Keiki Alii Bisimaka o Berelina.
            Ke liki mai nei o Rukini, o ka nui o kona mau aliikoa a me na koa i ka wa kaua ole, he 756.872.  A ma i ka wa kaua, e hiki ana i ka 1.212962 ka nui o kona mau aliikoa a me na koa.  Maila paha, o ka liki no hoi kana e like me ka Farani mamua o ke kaua ana, a i ulele iho ka hana, ua oki e pukaka ana i o ianei.
            Ua loaa ia Prof. Hikikoki a me kona poe pii mauna maluna o na Mauna Keokeo mawaena o Veremoneta a me Nu Hamesire, kekahi loko wai i ike ole ia mamua.  O kona kiekie, he 3.787 kapuai maluna ae o ka ilikai.
            Ma Nu Ioka, ua ukuia na uku makahiki kiekie loa i kekahi mau luna hooponopono nupepa.  Ke uku nei na ona o ka Hale Pai o Harper ia Geoti Uilama Curtis, he $12.000 no ka makahiki.  Ke loaa nei hoi ia Horace Greeley o ka nupepa Taribiune, he $10.000 o ka makahiki, a ia Thos. Nasts, he $10.000 o ka makahiki.
            Ma ka la 6 o Augate, ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, ua malama ae na haole Italia o na kulanakauhale, i la e hoomanao ai no ke komo ana aku o Victor Emanuela iloko o Roma, a me ke ake ana e hoolilo ia ia i kulanakauhale alii no Italia.  Ua malamaia he kaihuakai nui, a ua hana ia me ka maluhia a me ka maikai loa.
            No ka loaa ole i kekahi o na inoa ekolu i holo balota ma Mekiko e lilo i Peresidena, o ka hapa nui o na balota i hoo ia, nolaila, na na Ahaolelo e koho i ka Peresidena a lakou i manao ai no ka aina.
            Ma ka hele makaikai ana a ke Keiki Alii o Wale i Irelani, aole no ia i hoohanohanoia mai e like me kona manao.
            Ke lohelohe hou ia mai nei ko ke Kuhina Fish pani hakahaka, ke hemo ae oia mai ka noho ana kuhina nui o Amerika Hui.
            Ua paa iho nei ka palapala hoolimalima a ka Moi Kui o Aigupita me Kruppe, e hana i 120 pukuniahi nona, a ua aelike hoi me Jay, e hana mai i mau mea pahu e like me na mea pahu ma ke kaikuono o Mobile i ka wa kaua huliamahi aku nei.  Ke hoolimalima nei oia ia Generala Rhett o ka puulu kipi o ka hema i mea nana e kukulu i hale hana pauda nona, ma kahi he 12 mile ka mamao mai Cairo aku.
            Ua lele kekahi kaikamahine maluna o ka baluna o Miss. Kakina kona inoa, a he eha mile ke kiekie, oia wale no iloko o ka baluna.
            Ma ke kamakamailio ana a Generala Garibaladi me kekahi hoa ona ma Caprera, ua hoopuka aku oia i kona manao mahalo i na koa Geremania penei:  "Aia me makou he 36 mau pukuniahi ma ke kaua o Dijona, a iloko o ka make nui a makou e kiola aku ana, e nee malie mai ana no na Perusia.  Ke hoohuliia mai nei au e manaoio aku, o na koa Perusia ka oi o ke ao nei.  Aole au i ike pehea la ko lakou manao i ka ike ana, iloko o kahi kipona uuku, he 50 kino make e waiho ana."

 

I NA LUNA "KUOKOA!"

 

            Ke kaheaia aku nei na Luna a pau o ke "Kilohana Pookela o Ka Lahui Hawaii," e ohi aku i na uku nupepa no ka hapa hope o ka poe lawe Kuokoa i koe, a e hoouna koke mai i ka Luna Hooponopono ma Honolulu.  E wiki a eleu mai oukou.

 

Ka Nupepa Kuokoa.
PUBLISHED EVERY SATURDAY--$2.00 A YEAR.
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Editor.
(Luna Hoopuka.)
JOS.U. KAWAINUI,
Associate Editor.
(Luna Hooponopono)
HONOLULU, SEPATEMABA 16, 1871.

 

Ka Poai ana o ka waea olelo:

 

            He mea ano e loa iloko o keia keneturia, ka holo ana o ko ke ao noonoo i mua ma na mea a pau a me ka hooko io ia ana o kekahi mea i lolii mau ia iloko o na poo o kekahi poe noonoo.  Ke poaiia nei ka honua, ma ka aina a me ke kai, e keia mea maikai he waea olelo.
            Mailoko mai o ka makou heluhelu ana i na nupepa, i loaa ai ia makou ka ike no keia mea, a e hoomaka kakou i ka hahai ana i ka puni o ka honua.
            Ua hoomoeia he waea olelo, mai Falmouth (Pelimota) mai ma Enelani a hiki i ka mokupuni o Melita ma ke Kaiwaenahonua, nona ka loa he 2.456 na mile.  Mai Melita aku, ua hoomoeia he waea ahiki i Alexandaria, nona ka loa he 968 na mile.  Nolaila, ua hui keia mau laina elua ma ka mokupuni o Melita.  Ua hoomoe loa ia hoi, he waea, maloko aku o ke ala wai o Sueza ahiki i Bomape nona na mile 3.600, a malaila aku i Kilona a me Singapore maloko o ke kai, he 1,756 na mile.  Mai Singpore aku, ua hoomoeia he waea ma ke kai ahiki i Honokaona a me Sanahai, no na mile he 2,640.
            E hoomoeia ana hoi i waea hou mai Singapore aku a i Nu Holani i ke awa o Darwin, nona na mile 1,726.
            Ke lohe hou ia mai nei hoi, ua hiki loa aku la i Iapana, he laina waea olelo.  He aiaio paha keia lohe, aole paha.  Aka, he mea maopopo no nae, e hiki ana i Iapana kekahi laina waea olelo.
            O kahi i kaeiia e ka waea olelo mai Nu Ioka aku ma Amerika Huipuia ahiki i Honokaona a i Sanahai paha, ua pau na mile he 12,290.  Ke olelo mai nei na nupepa o Nu Ioka, o na olelo e hoouna ia ana ma keia waea i Honokaona a i Sanahai paha, e loaa koke mai no na pane iloko o elua hora.  A laa la!
            Ke hoomoe nei no hoi na Rukini i ka lakou waea olelo ma ka aina aku.  Ma Mosocao aku ahiki i ka nuku o ka muliwai Amoulo, a malaila aku ma ke kai i kahi mokupuni o Saghalien; malaila aku i ke kowa o Perouse, a moe aku malaila i ka mokuaina o Yesso (Ieso.) E hoomoeia ana no paha, he waea mai Iapana aku i ka ane moku o Corea, a malaila aku i Sanahai.
            O ka loihi o keia waea, mai Masocao ma Rusia ahiki mai Sanahai ma Kina, 4,500 mile no ia, a ina e huiia ka loihi ma Nu Ioka ahiki i Sanahai, he 7,500 wale no milo.  Nolaila, o ke ala pokole keia mai Amerika aku.
            Ma ka nana ana i keia mau kuhikuhi, ua puni ka elua hapakolu o ka honua, a ua koe kekahi hapakolu, oia ka hapakolu ma ka moana Pakipika.  E waiho mai ana anei na Ahahui Waiwai hoomoe waea olelo ia kakou, e noho i ke anu, a o lakou wale no ke ike i ka anapu a ka uila maloko o ka waea, a e ku koke mai ana anei e hoolawa like i keia hana hoomoe waea olelo mamua o ka pau ana o keia keneturia holomua!

 

            NA MEA HOU O NIIHAU.--Ua loaa mai he palapala na ko ʻ u makuakane mai Niihau mai, e olelo ana ua ike ia kekahi mau mea hou malaila iloko mai nei o keia mau la.  O ke one a me na pohaku nui i ike ia mai ka wa kahiko mai i keia manawa, ua pulumi aku ke kai ia lakou aia i ka moana lipolipo; o ke one, o kahi noho ai keia one ma ka lae o Kaia, ua hele aku kela one i keia manawa a hiki i kela Ulu kaulana Ulu hua i ka hapapa, ua uhi pu ia e ke one, o na lua a me na awaawa ua palaha ia aku la a he one wale no, aole pela mai kahiko mai pela ka olelo a na kupa olaila.  O ka loa o kahi i hoomaka mai o ke one ahiki i ka Ulu, elua mile me ka hapa.  Me ke Aloha.
S. NAPAHUKAPU.

 

NU HOU KULOKO.
Oahu.

 

            Eia ma ko kakou awa ku moku, he mau moku lanahu elua, e kiola a e hoahu nei no ko kakou mau laina mokuahi.

 

            Ma ka Poakahi iho nei, ua holo aku ke kuna A.P. Ioredane me ke ko paa, ma lakeke, laiki a huluhipa mai keia awa aku. no Kapalakiko.

 

            NA MOKUAHI--Ina i haalele ka mokuahi "Kulanakauhale o Melebona" ia Kapalakiko ma ka Poaono aku nei i hala, alaila, e ku mai ana oia i ka la apopo, a i ole, i ka Poakahi aku.

 

            Ma ke kuai kudala nui maloko o ka hale kuai kukaa o M.S. Grinbaum ma o keia kulanakauhale, ma na la 6 a me 7 aku nei i hala, ua hiki aku i ka $20,000 ka nui o na dala no na waiwai i lilo.

 

            Ma ka Poalua a keia pule, ua noho ka Ahahui Euanelia o ka Mokupuni o Oahu nei ma Kaneohe. e hana i ka lakou mau hana pili i na ekelesia kuloko iho nei, a ua hookuuia ka lakou hana ma ka Poakolu.

 

            LUNA NO KA PAPA OLA.--Ma ka la 12 o keia malama, ua hookohu ka Papa Ola ia Mr. W.B. Barnes, (Bana) i Luna no ka Papa Ola, ma ke kulanakauhale o Honolulu, ma kahi o Mr. David Dayton i waiho mai.

 

            NO KALEPONI.--I keia la, e holo ana ke kiapa kaulana Cometa no ka holo, mai keia awa aku, no Kapalakiko.  E lawe aku ana oia i kona mahaloia no ka holo a me na ukana mai keia awa.

 

            MAI KIKANE MAI.--Ke upuia aku nei e ku mai ana kekahi o na mokuahi o Mr. Holo mai Kikane mai ma ka la 17 a 18 aenei.  Maluna mai ona, e loheia ai kekahi mau mea hou mai Kikane mai.

 

            Ua lohe mai makou, ua ahiahi kekahi poe e noho mai nei ma Koolau i ka lawe leta o keia Mokupuni no kekahi mau kumu.  Aka, ua hoao hou ia o Mose Manu e nana ina aole oia e namunamu hou ia mai ana.

 

            HOOLELE PA.--Ua lohe mai makou, ma ka auina la o keia Poaono, e hoolele lio ana kekahi poe keiki o Honolulu nei maluna o na pa i kauia i mea hoolele, makai iho o ka pa kula o Kapunahou, i loaa ai kahi mea lealea o keia mau la kulolia pa maloo o ka noho ana poo la.

 

            Ua oleloia, o ka ea o ke kulanakauhale i keia manawa, aole ia i maemae.  No ke kapulu paha ka mea i nui loa mai ai.  O ka hoomaemae i ko oukou mau ipuka a paia hale, ka maiau ma ko oukou mau pipa alanui, he laau no ia e lapaau mai ana, no ko ke kanaka ola kino.

 

            UA HOOKUUIA MA KA BELA.--O Samuela Nolena, ka mea i hopuia a hoopaaia ma Lahaina a laweia mai i Honolulu nei a kali ai no ke kau kiure, ua bela ia ma ka Poakahi iho nei no na dala ekolu tausani, me ka hoike mai iaia iho ma ke kau hookolokolo o hiki mai.

 

            I kela hebedoma aku nei, ua laweia imua o ka Aha Hoomalu na ona o ka Hale Hoole Wai Ona, i hoopiiia e ka poe e noho koke mai ana, no ka hana kuli maoli i ka po, o na kamaa huila, a ua lilo he mea ino i ka poe pili kokoke aku.  Ma ka hookolokoloia ana, ua hookuuia na mea nona ia hale.

 

            Aia ma Kamakela, Honolulu nei, kekahi anaina palaualelo a lealea, e mumuluia nei e na kamalii kane a wahine, mai ka hora 7 a hiki i ka 10 o ka po.  Malaila, e loheia ai na olelo ano lua a me na olelo kupono ole no ke anaina maikai.  No keaha la i ae ia ai ia kula hoonaauao olelo ino, e ku hou aku?

 

            NA PALAPALA PANE.--He nui na palapala pane i loaa mai, aka, eia na ino nui loa a makou e hoowahawaha loa nei, o ka hailiili pilikino a me ka malama ole ia o ka rula o ke kakau ana.  Me he mea la, e hoohuliia mai paha auanei makou, e hoolilo i ke kakau malama ole i na kiko, i kumu e hoomoe ai i ka oukou mau palapala.

 

            REV. G. W. PILIPO NO KAUMAKAPILI.--Ua lohe mai makou, ua waiho aku ke Komite a ka ekalesia o Kaumakapili i koho ai, he palapala noi, i ka Ahaolelo Mokupuni o Oahu nei, e hookaawale i ke Sabati alua o Okatoba, i la no Rev. G. W. Pilipo e hookahuia ai no ka pa waina o ka Haku ma Kaumakapili.

 

            Ma kekahi olelo hoolaha o ko kakou pepa o keia la, e ikeia e oukou a pau, e wehe ana o Tamaki a me Ferede, na keiki i noho mua iho nei ma ka Hale Kuai o Ake, i Hale Kuai lole no laua, ma ke kihi akau o na huina o na Alanui Papu a me Alii, i keia Poaono.  Ke kono aku nei hoi makou i ka lehulehu, e kipa aku ma ko laua hale kuai e nana ai i ka makemake.

 

            KE KILAUEA NO KAUAI.--E ike na mea a pau, ma ka Poaha alua o Okatoba e hiki mai ana, e hooholoia ana ke Kilauea no Kauai.  Nolaila, o ka poe a pau liuliu no ka holo ana i Honolulu o ka mokupuni o lalo, e ia aku he wa maikai no oukou e moe kahi wale iho ai no i hookahi po i ka moana, a ku ana i Honolulu.

 

            Ua hookaulanaia ke awa o Honolulu nei, he puu pale no na moku i hoopoinoia ma na kai kiekie, a kipa mai maanei e lapaau ai i ko lakou mau palapu.  O na lima hana kapili moku, oia ka i mahalo nui ia ma keia oihana.  E hoomau aku o Honolulu ia inoa maikai.

 

            Ua lohe mai makou, mai holapu ae ke ahi i ka Moku Kaua e ku nei maloko o ke awa i ka la Poakolu iho nei.

 

            He elua mau hale paa e kukulu hou ia nei ma ke kulanakauhale o Honolulu.  A ina e paa ae laua, alaila, ua pakui mai no ia i na mea hoonani i ko kakou kulanakauhale.

 

            NELE PAHA.--No ko makou nele i na mea hou o na aina e mai i keia pule, a no ka lolohili loa mai nei hoi o na mokuahi, nolaila, ua hoopiha makou i elua kolamu hunahuna mea hou o na aina e, me ka manao, na oukou e wae no oukou iho.

 

            Ua uleu ae ka Luna alanui o Honolulu nei i kana hana ma ka uapo a Haaliliamanu, o ke kapili hou iho i mea paa.

 

            Ua lohe mai makou, ua mao ae hoi ke kukupau nui ana a ka inu ona wai awaawa ma na kahua heihei o ka eepa ma Kona a ma Lahaina.  Ke kualihi mai la hoi i keia mau la.

 

            HE UALA NUI.--Ua ike makou i kekahi Uala nui i laweia mai i Honolulu nei mai Hana mai.  I kona kaupaonaia ana, ua ikeia he 25 paona ke kaumaha, a i ke ana ia ana he 39 iniha ke anapuni.

 

            LA HEA INOA.--Ma ka Poakahi iho nei, Sept. 11, oia ka la i heaia ai ka inoa o ka Emepera o Rusia.  Ua kahiko mai na pahu hae a pau o ke kaona nei no ka hoomanao ana ia la.  Eia hoi ka ninau, he hoomanao no paha lakou i ko kakou mau la kulaia?

 

            O Papohaku, ka lua o ke kanaka i pakele mahunehune i ka hanee ana o ka pohaku nui ma ka auwai ma Kauaula i Lahaina, a laweia mai ai i Honolulu nei e lapaau ai, ua make loa ma ka Halemai Moiwahine, mahope iho o na hora he 12 o kona ku ana mai.  Ua haawiia na lapaau ana a nui iaia mai ka ike haole aku, aka, aole nae i halawai mai me ka oluolu, a make aku la.

 

            NA MOKU KALEPA NO HONOLULU NEI.--Ua manaoia, e ku mai ana na moku kalepa malalo iho ma keia awa, i keia mau la ae:  Moku Beritania Excelsior mai Livapulu mai no T.H. Davies, he 117 la; Kalepa kiapa Hawaii Iolani mai Bosetona mai, me ka waiwai no C. Burua ma, he 120 la; ke kalepa Amerika Kilona mai Bosetona mai, me ka waiwai no C. Burua ma, he 99 la, a me ke kalepa kiapa Hawaii R. C. Wale me ka waiwai no Kale Olelo e ma, he 111 la mai Beremana mai.

 

            NA KOA MA KA HANA LIMA.--Ua lohe mai makou, aia ma Ewa kekahi heluna o na koa, e hoohanaia mai nei i ka pa loko.  Ina, he oiaio keia lohe, Ua pono anei ka hoohanaia lakou ma na hana pilikino aole ma ko ke aupuni?  Ke ukuia nei lakou e na dala mai ka waihona aku o ka lehulehu, no ka lakou hana i hoakakaia ma ka palapala aelike i kepaia ai, he koa, A pehea hoi i hoohanaia ai lakou ma ka hana aole no ke aupuni?

 

            IA J. A. KAOHAIULA.--Ma na aupuni moi a pau o ka honua nei, aole i aeia na makaainana e hookiekie ae mamua o na hoohanohanoia ana o ko lakou mau lani moi.  O ka mea hookiekie ae, e pai ku ia kona poo e pono ai.  Ma ka mareia ana o ka lani Liholiho me ko kakou lani moi wahine e ola nei, he mauu wale no ka i haliiia ae, mai Hale Alii a ka puka komo o Kawaiahao.  O laua na mea kupono e hiki e hooiliia aku na hanohano a pau a keia mau lepo i hoohiluhilu ai, aole ia J. A. K. a me kana mau milimili.  No keaha?  Ina e haiia aku, he keu a ka hilahila.  Ua lilo i mea akaaka na ka poai o ka poe kiekie, keia mare ana mai nei.  Mai ahona, ina no ka ike ole i ke ano o na aupuni moi keia hookiekie ana, ua hiki no e kalaia.

 

            HOIKE KULA SABATI O KAIAHAMAULEO O EWA.--Ma ka la 8 o Sepatemaba o keia makahiki, hora 10 kakahiaka, ua hoike ke Kula Sabati maloko o ka luakini o Waiawa.  Ua kai huakai ae na haumana ma ke alanui, me na Hae Hawaii e welo ana i ka makani, a me ka pahu e kani kuilua ana, a me na leo honehone o na ohe a na keiki puukani o Hauula, a pela i kaiue hele ai a komo iloko o ka luakini--Ua weheia na hana me ka pule a Rev. P. W. Kaawa.  He 14 Papa o ia Kula Sabati, he 14 no hoi kumu, ma na mea i ao ia ua maikai no, ua hele wale a wehe i ka poli o na hoa.  He nui na hoa i naue mai e ike i na hana oia la.  No Honolulu mai, Wailupe, aole i hiki mai, ua pala ka iwikaele o ka moku; No Waimanalo, aole i hiki mai, ua noho e nana i ka uhu kai o Makapuu, no Kaneohe, aole i hiki mai, no ka puka o ke kua o na wahi lio, no Waikane, a me ka ahiu o Kahana, a me ka Maakua o Hauula, a hookahi o Kahuku, a hookahi o Waialua, a no ka makani kaiaulu mai o Waianae, aole o Moanalua a me Kalihi, ua noho i ka ai hua paninin, ua ku no na hana oia la i ka mahalo;  A eia malalo nei ka lakou mau mea hoike o ia la.  Mahope iho o ka pau ana o ka pau ana o ka hoike, he wahi lulu dala no ka pilikia o ko lakou luakini, a i ka loaa ana he $98.65; a no na mea ai i kuai ia he $8.10.  Huina pau he $106.75 a mahope iho paina a maona i na momona o Ewa, a hoi kela me keia mea me ke aloha.  E ko Ewa, e hoomau aku oukou i na hana maikai, e hele imua me he mau koa maikai la no Karisto a hiki i ke oo ana.  E pau ka huaolelo "Ku ae Ewa, noho iho Ewa."  Eia ko ʻ u manno ia oe e Ewa, e ku oe a holo imua ma na hana pono, a ina aole pela, alaila, e hele oe ma Ewa he Kikane keu moku.  Me ke aloha ia Ewa.  W.L.H.,

 

Hawaii

            AKUA KII POHAKU.--Ua loaa iho nei he akua kii pohaku, i huna ia paha e ka poe kahiko iloko o ka lepo, ma kekahi kahuahale kahiko, a ua kukuluia iho nei he hale hou ma ua kahuahale la, no kekahi kanaka, o Kaaimoku ka inoa.  Ma kona loaa ana, ua lilo iho la ia i nu hou i ka manao o koonei poe, no ka mea, akahi no lakou a ike maka i ke akua o ko lakou poe kupuna i hoomana naaupo ai--e like me ka Paulo i ko Atenai, i olelo ao aku ai.  Oihana 17:23.  O ke ano o keia akua kii pohaku, he pohaku no, ua kalai ia no a poo, a waha, a he mau maka no elua, a he ihu no, e like no hoi me ke kalaiia ana o na kii laau, aka aole nae he lima a wawae o keia akua kii.  O kona loihi, ua ane like me 3 kapuai, a o ke anapuni, 2 paha kapuai, aka aole nae au i ana pono, a ma ka manao aku, pela io no.  Ua loaa keia akua kii pohaku, ma ka la 1 o Sepatemaba nei, ma ke ahupuaa o Kalama-wai-awaawa, Napoopoo, Kona Hema.  KAHU.

 

            HE MOA NU HOU! HE NU HOU!!--Ua ike au i keia nu hou ma Kohala Akau iloko o keia malama o Sepatemaba iho nei la 1, oia hoi ka Poalima.  Ke hoike aku nei au ia oe, e hookomo iho oe i keia mea hou ma kahi kowa o kou kino holookoa, a nau hoiia e kuu pau aku ma ke akea, i ike hoi ko kaua mau makamaka a pau e nonoho mai nei a puni ka pae aina Hawaii nei, oia hoi kela e kau ae la maluna.  He Moa kona inoa, he moa maoli no e like no me na moa Hawaii a pau, he moa kane uakea (keokeo), a eia ka mea hou ma kona mau wawae, eono kakala o keia moa, ekolu ma kahi wawae, a ekolu no hoi ma kahi wawae, oia ka mea.  Mai ko ʻ u la i hanau ai a hiki i keia la, akahi no au a ike i keia mea hou, oia no ka pahiolo laau a ka poe olopapa ka wanawana lua ole o na kakala ke nana aku, huini lua ole na kakala ke naue hele mai, lelele no hoi ka hauli ke ike aku iaia he mea hou keia i ko ʻ u manao; aka, ua kamaaina no paha ma kau wahi o Hawaii nei na moa e like me keia.  O ke kahu o keia moa, o Poohina kona inoa, aia oia ma Kaauhuhu makai iho iho o Waialealea, Waipuna, ma Kohala Akau.  Ea!  e o ʻ u hoa lawe nupepa e!! he mea hou no keia mai ke Akua mai, o na mea a pau e ano hou ana, na ke Akua noia.  E hoomanao kakou i na mea hou a ke Akua i waiho mai ma ka honua nei.  Me ka mahalo.  S.K. PALEKALUHI.
Kawaihae-uka, Sepatemaba 7, 1871.

 

Maui.

            NO KA MAKANI MA KAUPO.--Ma ka la 9 o Augate iho nei, o ka hora 7 paha ia o ke kakahiaka, hiki mai la ka makani me ka ikaika loa, a hoohina iho la i na hale he 24; a o ka luakini ma Mokulau, ua hooneeia ka pili mua, a ke waiho nei me ka pilikia; ua nahaha kekahi mau papa o ka hakala ma ka hikina; a pela no hoi me ka hale kula, ua hooneeia no.  Mamua ae paha o ka hora 7, lohe mua makou i ka halulu me he hekili la, ma ke kuahiwi mai, e pili ana i ka puu o Ahulili a me ke kumu lehua kaulana hoi o Haili.  I naua aku ka hana i ka moana, e halula lana malie ana ke kai i ka wa kakahiaka; a pa mai la ka makani aheahe malie mai ka hikina mai, a pela no ma ka hema mai, me ka manao he makani Malualua la mai Kauai mai; pela no ka lauwili ana a hiki ka hora i oleloia maluna, o ka nui loa mai la no ia o ka makani a me ka ua pu ia wa; pii ae la o keahi, a hana me kaula i ko makou wahi hale, me ka laau, a oia ka mea nana i hoopakele.

            NO KAHIKINUI.--He ikaika loa no ka hoi ka makani malaila, pela mai o Kekalohe.  O ka halelaau ka o Wahinekuewa, ua hooneeia a nahaha kekahi mau papa, a ua huli aku la i kai.  J.W. Kawaakoa.

 

            UA MAKE LOA!--Ua make loa o Honolii, a ua moku pu ka wawae hema o Papohaku, i keia la 7 o Sepatemaba.  Ua hele keia mau kanaka a me kekahi poe e ae, i ka hana auwai e kahe mai ai ka wai.  A i ka wa a lakou e uneune ana i ka pohaku, haule mai la ka pohaku mai luna iho, a kahi a lakou e hana ana, a pa iho la ma ke poo o Honol@, a make loa iho la.  Moku pu hoi ko Papohaku wawae hema, malalo iho o ke kuli.  Ke ola nei no nae Papohaku.  A ma ka lokomaikai o kekahi poe e ae, e loaa auanei ia oe ka moolelo loihi no keia mea.  L.A.
Lahaina, Sept. 7, 1871.

 

He waiwai no ke loaa ka ike!

 

I KA NUPEPA KUOKOA; Aloha oe:

            Ua lohe mau loa au i ka olelo a na makua mea keiki, e i ana, "Waiwai ole maoli au, i ka hoouna ana i ka ʻ u keiki i ka naauao; hele wale aku nei no e imi i ka ike, a hoi mai nei, noho wale iho no, aohe hana, a iaʻu no i ka makua e hooluhi mai ai.  O ka waiwai iho la ka ia o ka imi ana i ka ike, a hoi mai nei, noho wale iho no, aohe wahi oihana o ke Aupuni.  Poho maoli kuu mau dala o ka lilo ana i na palapala a me na pono kino, a pela aku.  Aole e hoi ke poho o ka hoouna ana i ke keiki i ka naauao.  Mai pono loa no ka hoi, e nohoia iho e mahiai, ai koke aku hoi i ka loaa a ke keiki, mamua o ka hoouna ana aku nei i na Kulanui."

            Ea! E na makua mea keiki e manao ana pela, mai olelo hou iho oukou i ke poho o o ka hoouna ana aku nei i kau keiki i ka naauao.  ea, he waiwai loa kou hoouna ana i kau keiki i ka naauao.  O ka ike ana i ka heluhelu a me ke kakaulima, oia no ka waiwai nui, a o ke kahua no ia o ka waiwai,