Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 37, 16 September 1871 — Owai ka haku o ka Palaualelo? [ARTICLE]

Owai ka haku o ka Palaualelo?

I ka poe noonoo a naauao e noho ana maluna o ka ili hooua a puni mai Haw&ii a Kauai, e huli kakou a noonoo i ke kahua o ka olelo, a malaila kakou e kamailio ai a ninau i ka haku o ka Palaualelo, i ke kumu a me ka welau o kahi i loaa mai ai. Akahi. Oke kahua kahi i waiho ai, aia no ia iloko o ka naau o ka mea hilahila ole ; ua noho alii ka molowa maluna o kona mau lima? a nana i alakai i kona kino holookoo, e kaikai hele ai|ma ia wahi aku ia wahi aku, e krpa hewa ai i kauhaie e kokoke mai ana, a pela no hoi e hele aku ai ia aina aku a ia aina aku, me na maka hilahila ole a me na olelopahee ma kona waha, e hoopunipuni ai ine ka pee malalo ae o kona akamai lua ole. A ma ka ninau maluna o ko kakou kumu kamailio, e ninau ana i ka " haku o ka Palaualelo." * E pono no ia'u e kamailio i kekahi hunahuna i loaa mai ia'u, a o ka nui aku, ia oukou mai no ia : E huli kakou a nana aku i na aupuni naauao o ka hoiiua a kakou e lohe nei ma na moolelo, aia malaila na hailoaa o ko kakou noho ana iloko o keia kau e, naue nei, a pela no hoi i ko kakou wahi pukoa. Aka nae, aole i pili keia kamailioa'u i ka poe i hanau i ka wa o ko kakou mau kupuna ; oiai lakou i ko lakou kau e hooikaīka ana e imi i lanakila no ka lakou mau hana, pela no ko kakou mau moolelo kaulana e waiho nei. Ano ka hiki ana mai nei 0 keia kau me kona nani nui a hanohano, i lawe ia mai e kona poe kanaka ; a he mea makehewa wale no nae ia'u ke kamailio ma ia mea, oiai kakou ua ike a kamaaaina ma ia mau mea, a maloko hoi o ka Buke nui weliweli a ko kakou Hoola. Alua. O kona huele, he lima holoi ole ia. E nana kakou, ina e moe wale ana ka palaualelo maloko o ka hale o kekahi mea, a makaukau ko lakou la wa e paina ai, o ko ia la aia mai la no la me na lima i hoioi ole ia a komo ana iloko o ka umeke a ka mea hana i ka pololei, poheoheo ana k» miki o ka poi a pela no hoi i ka ipukai, hoonuu ae kela ma ka io, a koe iho la ke kai a me ka iwi na ka mea hana pololei; maona ae la kela, hoi aku la no moe, a i ole ia, kaikaj hele aku la ī kona kino i kekahi hale aku, a I pela wale no a po ae ana keia la, o ka okuu j no a ka wahine a me na keiki i"ka hale : a hoi aku la ua kane nei, a ninau mai la ka wahine, "I hea aku nei oe V " I kahi aku nei au o mea ma." "Ua ai nae paha oe?" "Ae, ua paina mai nei hoi au i kahi o mea ma." "Kupanaha no oe, aole ka hoi ou manao mai i wahi ai na'u." " Ka-ho-ho, kuhi oe-e he ai kekahi a kaua, he pono hele wale aku nei no i kauhale, kahea ia mai nei, he ai no paha ka'u ; a pe.a aku a nui. [ ko'u haalele ana i na kapakai o ko'u aina, kau mai la au maluna o ka moku Kilau£a, hui mai la me na makamaka o Hilo, hiki ma Kawaihae, ioaa na lio, pii i Wainiea, kipa ma kauhale kamaaina no ka maloeloe, a moe makou ma ia po a ao ae, haalele maila ko'u mau hoa, hoi aku ka ua Kanilehua o Hilo. Hele aku la au i Kohala, i ko'u wahi makamaka hanau muli, hiki au 1 malaila, ika hora 2o ke ahiahi. i kekahi la mai, lohe ihcrla au, he hookolokolo ka ka Lukakanawai Kaapuni, ma ka hale kula ma Halaula. Hiki au malaila, loaa ia'u ko'u hoa'loha, J. D. Halai, he kokua oia no kekahi mau hihia olaila. A pau ka hana, iho aku la maua n ka hale kuai o ka Hui olaiia. lla manawa, ike aku la au i kekahi kanaka ano hanohano, e noho ana iloko o ka haie kuai. iwaena o na kanaka hana kumakahiki olaila. me ke kino ikaika, me na maka opiopio, me na manamana opikapika, i kahikoia me na komo-lima e alohilohi ana ; a ninau aku la au, 11 owai kela kanaka ?" Hai mai ]a kela, o "Naihe." Nohea ia ? "Ka ! lohe au, no Kohala nei no." E kamailio ana no maua, lohe mai ia kekahi i ka maua olelo. 1 hou aku au iaia, Heaha ka ia la hana? Pane mai kela, "Aohe hana, he noho a palaualelo wale iho no; oke kanaka hookahi kela e noho nei ma ka Hui, he maka'u i ka hana, i kā eha o ka lima, a he ole loa nohoi ma kona wahi ponoi, oohe mahiai, aole kela keia~e pono ai ka noho ana. Oi noho iho nei a nonoi i ka Luha nui o makou nei, i wahi hana naoa, a ke ao nei he kumu Himeni." He ano konaka haaheo no. "Ae, o kana hana ia i makaukau, hele ma Waipio, i Haniakua, i Kohala nei no hoi—noho ku-mu-kola iho nei, a hoopauia e Kauka-Keo-keo.iiiola loa ia ae nei mai ka hoahanau ae e ka Makua Haiola o Kohala nei, a ke noho hnik&a nei maanei."

Hoi aku la au a ko'u wabi i noho mua ai, kamailo aku la au \ ko'u mau kamaaina no keia kanaka, o Naihe kn inoa, a olelo mui la iakou, "O ka oi,hookahi> kela ma Kohala nei; o kona moolelo la, he maka'u i ke koe, a ma ke olioli, malaila kela e hookauaheahe ai." A no ko'u ike pono ana i kona mau helehelena, noonoo nui au a hiki i ko'u hoi ana mai i ko'u aina nei. Ano ka nui ana hoi o ka'u mea e kamailio ai, ke hooili aku nei au malalo o ka Nupepa Kunkoa, me lakou ko'u aloha. H. W. Kuwalau.