Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 39, 30 September 1871 — Unnumbered Page

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  A.j. Owan
This work is dedicated to:  Kamehameha Schools Maui Campus HS

Ka Nupepa Kuokoa

 

NU HOU KUWAHO!

 

Ku ana mai o ua Mokuahi elima .

            Aohe paha he la e ae a ke awa o Honolulu i hoopomaikalia mai ai, ma ka makaikaiia ana mai e na mokuahi elima i ka la hookahi, mai kona ikeia ana he kulanakauhale a hiki i keia wa, e like me ka Poakahi iho nei.
            Ma ka auina la Poaono, ku mai ka mokuahi Mose Tela, he 10 la mai Kapalakiko mai, i ka po Poalima, ku mai ka Nevada, he 15 ½ la mai Nu Kilani mai. i ke awakea Sabati iho nei, ku mai ka Wonga Wonga, he 24 la mai Kikane, a ma ka po Sabati iho nei, ku mai ka mokuahi Kulanakauhale o Melebona me na eke leta a nupepa no keia awa, i loko o na la he 11 mai Kapalakiko mai.
            Mai loko mai o na nupepa Amerika, ke lawe mai nei makou i na mea hou o Europa ame Amerika, no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu.

No Rusia

            Sana Petroboro, Sept. 3.-1 keia, la ua holo aku ke Duke Nui Alexis, mai Cronstadt maluna o ka moku kaua (frigate) Sweetland no Amerika Huipuiia.
            E halawai ana paha ke Duke me Peresidena Tiera ma Cherbourg (Kereboro.)

Ua hala aku la ka Empera kane o Rusia i Causcas, a o ka Empera wahine i Karime

Ke Kuikahi mawaena Rusia a me Perusia.

            Nu loka, Sept. 12.- Eia malalo iho nei kea no nui o kekahi kuikahi i hanaia ma Vaseile, ma na malama mua o keia makahiki, ma waena o Rusia ame Perusia: ina e komo pu mai o Auseturia iloko o ke kaua, ma kea no uwao, a ma kekahi ano e ae paha, alaila, e hui mai o Rusia me Perasia, ma ka hoolako ana mai i mau koa kupono me na moku kaua pu. O na aupuni elua i hana iho la i keia kuikahi, eia wale no ka laua kumu e oluolu ai, o ka ae mai o Auseturia ia Bohemia, Morovia, Silesia a me ka aina o Salzburg e lilo no Geremania; a o na aina hoi o Auseturia, o Gallicia a me Dalmatia, e lilo ia Rusia. i ka wa e koi o ai keia mau mea, alaila, e haawi wale aku o Rusia no Perusia, i elima mau kulanakauhale amen a awa ku moku ma ke kai Balatica ame kekahi wahi o Courland. E hoole o Perusia i ke kuikahi o Parisa i mea ole; me ka hookihi ia ia iho e hoolako kaua no na mea e pili ana ma ka hikina, me ka puali koa e like ka nui me ko Rusia, a e ku alai in aka palena o na aina i lilo ma ke kaua. He hupo maoli o Perusia, e like me Farani i ka makahiki 1866.

No Tureke.

            Hookahi wale no wahi mea hou ano kaumaha ma Tureke, oia ka ma ke ana o kekahi o na Luna Aupuni kiekie o ke Suletana ma Konatinopela. O kona ino o Ali Pasha.

 

No Geremania.

            Ua hoi ae ke Keiki Alii Feredorika Uilama i Geremania, mai kana huakai makaikai aku nei i ke aupuni o kona makuahonowai wahine, oia ka Moiwahine Victoria.
            Ua hiki ae na Empera kane a wahine o Berazila ma ke alo alii o Berelina, ma ka laua huakai makaikai ia Europa.
            Ke walaau waha nui mai nei na nupepa o Europa, ua hoopalauia ke kama alii wahine Mere Elizabeta o Perusia, me ke Keiki Alii ke Duke Nui Alexis, e hele makaikai mai ne. O ke kama alii wahine oia no ka hanau mua a ke Keiki Alii Ferederika Kale.
            O ka hoomaua Katolika Konia ma Gere-mania, ke nee nei imua, ma ka hoole ana i ka pono o ko ka Pope hookiekie ana iaia iho, he mea “hewa ole.” O ka manao o Ka uka Dollinger (Dolina) i keia manawa , o ka hoololiloli ana i kekahi mau mea pono ole i hookomoia iloko o ka hoomana Kato lika Roma, a hoano e hou ae. E kiola loa i na kuhihewa i hookomo pu ia iloko o ka hoomana ana a me ke kukulu ana i manaoio e like me ke kupono o ke au hou a me ka mea i maa i ka lahui Geremania. Nolaila, o na mea ano hou ke hookomoia ana. [Pehea la auanei o Lui ma o Hawaii nei ma keia hooponopono hou ana? E mau no anei ka paakiki ma ke kuhihewa, a e wehe hou ia anei ko lakou maka e ike i na mea o ke au hou?]
            Ua halawai iho nein a Emepera o Auseturia a me Geremania ma Gastein, a ma Salzburg, a o ke ano nui o ka laua mau halawai, me he mea la, o ka hipuu ae ia laua a elua no na hoonaueue kaua o keia mua aku, a ua makemake pu hoi, ia luna aupuni o ia mau mana elua, e hui pu mai o italia.
            Ua kuai mai ke aupuni o Farani ia 550,000 pu chassepots kaupoohiwi mai ke aupuni aku o Geremania.
            Ua uku hou ae nei o Farani, he 300,000,000 hapaha Farani ia Geremania, no ka uku huikala alua, a ke hooemiia nei ka nui o na koa kiai o Geremania ma Farani.
            Ua hiki ae o Hon. W. H. Suwada, kekahi o na poo noonoo ma ka hooponopono aupuni i ke au ia Aberahama Linekona o Amerika Huipuia ma kea lo alii o Berelina, mai kona kaapuni honua ana.
            Ke hele palahalana ae la ka mai korela maluna o kekahi mau kulanakauhale o Perusia, a ua hoike pu ia mai no hoi, ua loaa iho la maloko o Balina kekahi poe.Ua hoole aku ke Keiki Alii Bisimaka i kea lii o Roumania i keia Manawa, aole oia he moi aupuni, a nolaila, aole oia i like me kekahi mau aupuni liilii e ae; a o ka palapala a ua alii Roumania la, i ka Emepara, o Geremania, e hoouna loa ia ana i ke Suletana o Tureke.        

Ke hoomaka nein a Bihopa o Geremania akau e halawai malu no ke kue i ko ka poe Ketolika Roma pono, a ua makemakeia ka lakou hana e Bisimaka a me ka Emepera.

 

No Auseturia

            Ladana, Aug. 30.-O ka Ahakuka ma Gastein, Auseturia, ua hooiaioia. Eia he aelike mawaena o Perusia a me Auseturia ma kekahi mau mea pili i na kumu hoopo-nopono aupuni. Ua hoomakaukauia na hana o keia Ahahui, aka, o ka owai ana aku nae i na hana i mea e hiki aku ai i ka unuhi io ana i kuikahi, aole i hoikeia mai. No ia mea, o na mea huna a na kumu oiaio, ua malu loa no ka paaia ana. O ke kono ana mai a ka Ahakuhina o Vienna i ka noonoo ana maikai, i ka malama o Dekemaba i hala, oia ka mea nana i hoolauna loa mai i ko Auseturia pili ana me Geremania, a oia no hoi ka mea i kaheaia iho nei o keia Ahakuka. O ka halawai ana ma Gastein, ka mea i hiki ai i na kuhina nui o ia mau mana, ke noonoo aku i na mea e hoomahuahuaia ae ai i ko laua pomaikai a me ko laua hiki ke hana kue aku i kekahi mau mana e ae. O ka hoopaapaa no ke alanui hao o Roumania, ua hooluolu likeia ma kea no maluhia. O keia hoomalielie ana ma kea no kuikahi, he hoohahana kaua ana ia i na aupuni e ae e imi ana e hoonaueue i ke kuikahi. Ua ike e no o Rusia i keia ano, a nolaila i hoomakaukau kaua ai.

Ke manao nei na poo aupuni o Auseturia a me Geremania, o ke kono ana aku ia Italia e komo mai e launa me Geremania a me Auseturia ma keia ano Ahakuka, he mea ia e hooweliweli ai i ko Russia a me ko Farani hui ana.

 

No Italia.

            Roma. Sept. 9.- Ke hoinoino loa nei na nupepa Pope o ke kulanakauhale i keia la, i ka Ahahui Napolionism Alfeire, me ka hooweliweli e puhi i ka hale alii Vaticana i ke ahi. Ua hoomakaukau na keehina e keakea aku ai i ka wa e hoaoia mai ai keia karaima. Aka, ina io i ka wa e hono ia mai ai, e pii mai auanei ka ena o ke anaina, a malama io ia mai kahi noho o ka Pope me na hae o na Amabasadoa o na aupuni e.
            O Couna Arnia, ka Elele Katoliku mai Bavaria mai i Roma, a ka mea hoi a na Katolika o Geremania i manaoio ai, he moho hakaka oia no ka lakou mau kaua ma ka inoa o ka Pope, ua kaheaia aku nei oia e haalele ia Roma, a ua panila oia e Couna Frautlmausouf, he mea mahope o Kauka Dolina. O keia koho hou ana, he mea ia n aka Pope i kahaha loa ai. Ke koho e nei ka aoao hoomaemae hou i ka Ekalesia Ka-tolika Roma, o ka hoomaka ana ia o ko lakou holomua. He kanaka kue mau o Frautlmausouf ia Farani, aohe no nae a i ka wa kaua iho nei.
            Ua holo o Cadinela Bonaparte i Roma, mai Ladana aku. Laia i holo ai, ua paa lima aku oia he palapala n aka Emepera Napoliona i ka Pope.  
            Ke hoomakaukau nei ka poe Ekalesia Roma, e hoohaunaele ma Roma ma ka la 20 o keia malama.

 

No Sepania

            Ke hele kuapuni la ka Moi o Sepania i i kona mau okana aiua. Ma na wahi a pau ana i keehi aku ai, ua hookipa wale ia moi no ia e kona mau makaainana. Ke pii ae nei kona makemakeia e kona mau makaainana. Ua hoolaha ae ia he olelo kuahaua, e hookuu ana a huikala aku i kona mau paahao.
            Ma Madarida ka hooilina kalaunu o italia kahi i makaikai ai me kona hanau muli ma ke koko a hanau mua ma ka noho Alii, Ua nana laua i ka paikau i na koa o ke Aupuni o Sepania ma ka la 28 o Augate, a mahope iho, ua hoi aku la oia i kona Alo Alii iho.
            Ua hiki ae ka Emepera wahine kuewa a Napoliona ma Madrida mai Enelani mai, me ka manao e hoohihi iho ma Sepania, i elua malma. O kaua hana, aole no i mao-popo, aka, malia paha, he hoomalimali i ka lahui paniolo e koho i kana keiki i “bapete-maia me ke ahi” i Moi no lakou. Alia, na ke au o ka Manawa, e hoike mai i ka hua o kana aea wahine ana.
            Ua makemake ke Duke o Montpensier, oiai, oia e noho ana ma Farani, e hoike i kana mau olelo no ka make ana o Generala Prima imua o kekahi luna Aupuni Farani. Aole oia e hoi mai ana i Madarida e hoike no ka hihia, oiai he mai kana kaikamahine.

 

No Farani.

            Ua hoolaha ae ke Keiki Alii a Napoliona he buke pepa, a maloko olaila i olelo ai ua Keiki Alii la, he malihini oia no ka ao ana o Farani e kaua. Ua holo e oia i italia, e hoao e unu mai ia Auseturia a me italia e kue aku ia Perusia. Ua ae aku oia e komo pu i ka haawi pio ana me kona makuakane, aka, ua hooleia.
            Ua maopopo loa ko Tiera hooloihi hou ia ana aku e noho Peresidena no ke aupuni poo ole o Farani.
            Ua hookaa hou aku nei o Farani ia Geremania, i na 300,000000 hapaha farani, no ka lua o na dala huikala i hookaawleia ma na manawa e hookaa ai.
            Ua koho ka Ahaolelo i Komite e huli a e ninaninau ai i na Alihikaua i alakai mau puali koa Farani i keia kaua aku nei. Ua kenaia na Generala Wimepeffena a me Bazaine e hoike mai no laua iho i mua o ia Komite.
            I ko Generala Wimepeffena noho Alihikaua ana ae ma kahi o Gen. Makamahone, mamua o ka pio ana ma Sedana, ua manao paa loa oia, e puka pu aku ana no lakou ma

waena aku o na laina koa Perusia. Eia malalo iho nei kana leta i ka Emepara Napoliona:
            “E ka Moi. Mamua o ka ae ana aku e lilo i pion a ka enemi, ua hooholo iho nei au, E hohu aku mamua o na puali koa e ku mai la mamua iho o ko na Generala Ducarata a me Lebrun. E komo oe e ka Moi mawaenakonu o kou puali koa kiai; a na lakou e paa i alanui no kakou e puka aku ai.” Ua olelo oia, ina i hoolohe ka Emepara i kana, ina ua puka kekahi hapa nui.
            Ke olelo mai nei kekahi mea kakau nupepa, ke waiho nei o Tiera imua o ke Komite Ninaninau o ka Ahaolelo, i kekahi mau hoike he nui. La Tiera i holo ai i Enelani, ua loaa aku iaia, ua wikiwiki ino loa o Enelani, e hana pu aku me Rusia; a ia Tiera i hiki ai ma Sana Peteroboro, ua halawai mai oia me na mahalo a me na hoomaikai ana a na kanaka me ka Emepera, aka, aole nae he makemake o ka Emepera o Rusia e aa i ke kaua, me he la, e ano huli aku ana no o Rusia ma o Perusia la. Holo kela i italia, a malaila loaa aku ka Moi, e makemake ana e kokua mai ia Farani. Kahea koke ka Moi i Ahakuka o na Kuhina a me na Alihikaua. Olelo aku la o Tiera, E ka Moi, eia me oe he 300,000 mau koa, ua hiki ia o eke hoouna mai i 100,000. Ua makemake ka Moi a me na Alihikaua, a ua makaukau lakou e hoohele mai i na koa, aka, paa hoi i na Kuhina Na lakou i hoole, aohe makemake e hele aku e kokua.
            Mahope iho o ko ke Generala Perusia Manteuffel hoike ana aku i ka la 9 iho nei, no ka ae ana mai o kona aupuni, i ka haalele iho o na koa i kekahi mau okana aina e poai ana a puni o Parisa, ua paina aku oia i kona ainaawakea me Peresidena Tiera a me na Alihikaua Ducarata a me Chanzy. E hoopauia ana ke kiai ana mai o na koa Geremania ia Seine, ma ka la 1, a mahope aku olaila, e hoihoiia mai ai na koa ma o a maanei, ma ka 1,000 o ka la.
            O ka Gen. Bazaine hoike imua o ke Komite Ninaninau, o ke kumu o kona haawi pio, o ka nele mai i na lako kaua.
            He ano haunaele ma kauwahi o Farani, no ka loheia ana e hoopauia ana na koa kiai lahui mai ka noho ana koa aku.
            Ua kuai aku o Farani, he 550,000 pu Chassepots kaupoohiwi, mai ke aupuni mai o Geremania.

 

No Beritania Nui.

            Ua hiki ae ka mai korela ma Ladana, a ke luku la i kana hana.
            Ma ka la 1 o Sepatemaba, kauwe iho la o Walter Montgomery iaia iho, a make loa. Oia kekahi o na haole kaulana ma na hana hoolealea, a ua hiki mai no oia maanei i kela makahiki aku nei, a ua hoomino iki ia na papalina o ka poe i hele aku e ike i kana mau hana Akamai.
            He mau halawai hoohaunaele ka i kukuluia ma ke kulanakauhale o Dubelina, irelani, a o ka hopena, o ka eha o kekahi poe o lakou.
            Ua hookohuia ka Marquis o Lorne, i Kia-aina no ka panalaau o Canada; a o ka Marquisa o Landsdowe, i Kiaaina nui no irelani.
            Ma ka la 21 o Augate, ua hookuu ka Moi Wahine i kona mau Ahaolelo elua.
            Ke hoopiipii nei ka poe paahana o Newcastle, i ko lakou mau uku hana la.
            Ua pahuia kekahi lua eli lanahu, i ke kakahiaka o ka la 6 o Sepatemaba, ma kahi kokoke i Wigam, Lancashire. Ke kakahe la na makamaka o ka poe i paniku ia e ka poino ma kela lua. He 60 paha ka nui o ka poe i make.
            Ua hoi ae ke Keiki Alii o Wale i Ladana, mai kana huakai makaikai aku nei i Denemaka.

 

 

No Amerika.

            Hookahi hana nui ma Amerika Huipuia, e nalu mai nei, o ka nana i Peresidena hou no lakou no keia kau koho balota ae. Ke hoonukapuka mai nei kekahi poe, e koho hou no ia Peresidena Kalani, a ke hoole mai nei hoi kekahi poe. Ua hoopuka wale ia ae ka inoa o Horace Greely, i inoa e kohoia’I, aka, o ka oiaio, oia ka mea kali aku.
            Ua ikaika loa ka aoao Ripubalika i keia manawa, a haule ino ka aoao Democarata. Nolaila, o na ai ma keia mua aku, n aka aoao Ripubalika wale no.
            O na ona o ka mokuahi aolo ohua ma ka muliwai o Nu loka, non aka moolelo i hoopukaia mamua, i pahu ai kona ipuhao, a pau i ka make ka nui o na ohua, ua hookolokoloia main nei, a ua hoopaiia ma ka “lawe ola.”

 

HE HAWAII MA KAPALAKIKO.- Ua waihoia mai imua o makou kekahi kope o ka nupepa haole puka malama, non aka inoa “The Demosthenic Monthly,” i paiia ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, ma ka la 1 o keia malama. i ka nana ana iho ma kona aoao mua, e kau ana he wahi mele no Pauahi, he lua pele kahiko loa e kokoko mai ana i keia kulanakauhale. Ua hakuia a paiia ma ka olelo haole. Ma ka aoao elua ae, loaa iho la ia makou ka inoa o E. C. Makapolena (Macfarlane) kaikaina o Hanale a me Geoti Makapolena o keia kulanakauhale, he poo oia no ka puali Luna Hooponopono. He wahi nupepa pananaiki keia, a o ka mua no hoi ia o kona puka ana ma ka papa pai. Ua kukuluia keia nupepa e kekahi Ahahui o na kanaka ui, a e hoomauia aku ana i ka hoopuka ana pela. Ua olioli makou i ko ka Ha-waii haule ole ma na mea a pau, ma na wahi a ko lakou mau kapuai e hehi aku ai. O ka makou e kalokalo aenei, imua aku e ka Hawaii ilikeokeo.

Ka Nupepa Kuokoa.
PUBLISHED EVERY SATURDAY- $2.00 A YEAR
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Editor
 (Luna Hoopuka.)
JOS. U. KAWAINUI,
Associate Editor.
(Luna Hooponopono)
HONOLULU, SEPATEMABA 30, 1871.

 

I ko Makou poe Heluhelu

 

            Ua hoolaha aku makou mamua iho nei, e pai aku ana makou i kekahi kii ma ka pepa o ka pule mua o Okatoba, malalo o na hooiaio i loaa mai mamua iho nei. Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mase Tela, ua loaa mai ia makou he pepa me na kii maloko, i hoouna loa ia mai ianei mai Nu loka mai. Oia pepa kii, oia na kii i laweia mai mailoko mai o na kii laua i kahakahaia  a pai iho ka pepa. He mau hoikeike keia no makou.
            Aia me keia mau kii he palapala e kauoha mai ana, eia main a kii ke lawe ia aku la e ka mokuahi o ka la 13 o Sepatemaba mai Kaleponi aku. O ke kapena o ke Kuo koa , aia no oia ma Nu loka i ka manawa i palapala mai ai. i ke ku ana mai nei o na mokuahi elua, aohe i hooliia mai e ko Kaleponi poe, a nolaila, ua noho hope aku, aole i hiki mai.
            Ma keia haule hope ana, ua kono ia mai kakou e kali hou i manawa. A no ko makou manao e hoi mai an aka Luna Hoopuka, ma ka mokuahi o ka la 11 o Okatoba, nolaila, aole paha kakou e hoohokaia ana. Aka, o ka mea nae i maopopo, ua hoouna e ia main a kii iloko o ka pahu, a no na Agena ma Kapalakiko ka hemahema. E kala mai ana no paha ka poe heluhelu no keia.

 

Mai ke Kapena mai.
E KA POE HELUHELU KUOKOA E; ALOHA OUKOU:
NO NA MOKU OKOHOLA.

 

            Ma ka la 13 o keia malama, e haalele an aka mokuahi Mose Tela ia Kapalakiko a holo aku i Honolulu; no ia mea , aole au i poina i ke kakau a me ka hai hou ana aku ia oukou no ka’u mau mea i ike ai mahope iho o kela palapala hope a’u i hoouna aku ai.
            Ua hele aku nei au i Nupepeti, (New Bed-ford) a malaila i ike ai au i na moku okohola he nui loa a me na kapena moku i hiki ae ma Honolulu i kela mau makahiki aku nei, o ka hapa nui paha o lakou, ua ikeia e oukou. Ua oi aku mamua o 40 mau moku okohola e ku wale ana ma ke awa, no ka mea, aole he makemake o na ona moku e hana hou aku ia lakou e hooholo i ke kai.
            O ke kumukuai o ka aila kohola a me ke pamuela, ua haahaa loa ke kumukuai, a nolaila, ke olelo nei lakou, he mauna dala wale aku no ka hooholo ana i ke kai. O ke kumukuai o ke galani aila kohola, he 55 keneta, ko ke galani aila pamuela, he $1.20 , a o ka iwi kohola, he 75 keneta no ka paona. O na lono lauahea a kakou i lohe ai, e haalele ana na moku okohola ia Honolulu, a holo i Kapalakiko aole he oiaio. Hookahi wale no onamoku nona paha he eha mau moku okohola, i papa aku nei i kona mau moku, aole e ku i Honolulu, a o ka hana a keia kanaka, aohe mea e manao nui ia aku ai, ina ia e hoole ana i keia mua aku i ka uku ana i na kikoo dala i laweia ma Honolulu, e like me ia i hana ai i ka makahiki i hala. He makemake kakou e ku mai ma Honolulu na moku, a e uku na ona-moku no na hemahema a pau o ko lakou mau moku ilio, me ka loaa ole o ka pilikia i ka poe nana lakou e kokua main ana no ka lakou mea e makemake mai ai.
            O na awa hana moku okohola keia o New Bedford, Nautcket, Sag Harbor, Fairhave, Edgartown a me kekahi mau wahi e ae, ua hoike mai lakou i ko lakou kuhihewa ole no ka hoi hope ana o ka pepehi kohola. O ko lakou mau uapo pili moku, ua haalele wale ia me ka popopo, o na hale hoi, he mau helehelena ulaula a ekaeka ko lakou, a o na alanui, ua hele a puoa ka nahelehele. O keia mea ke kumu nana i koho iho i loko o’u, o Honolulu a me Kapalakiko na wahi kupono e hoolawaia ai na hana no ke aumoku pepehi kohola ma keia mua aku. No ka mea ua kokoke kakou i na kahua pepehi kohola, a ua hiki ia kakou ke hoolako i na moku ma na uka oluolu loa, a kepa i na luina e like me ka makemake. No ia mee, he pono ke laweia ka hana na ko kakou mau awa kumoku ma ka Pakipika.
NO KA HALAWAI HOOMANA.
            He pono no paha ia’u ke hoike aku no kekahi halawai hoomana a’u i makaikai ai ma ka Pa Waina o Martha. Ua kapaia, he “Halawai Kauhale Lole,” no ka mea, ua malamaia ka halawai maloko o na hale lole, a no ko na kanaka noho nui no hoi kekahi maloko o na hale lole. Ua lawelaweia ka halawai e ka poe Medotika, a ua hanaia me he mea la, he hana imi loaa ia, a o ka hopena o ke Karistiano, o ka hoohulihuli mai. Mahope o ka pau ana o ka haiolelo, hiki mai la i kahi lealea loa o na hana. Ku ae la na kane a me na wahine a kamailio mai la ma ka hoike ana i ko lakou noho ana oluolu. Hoomaka ae la kekahi luahine paele e mele i kekahi himeni negero, nona ka leo hui, “I wahi manaoio hou aku iloko o Iesu,” ma ka leo mele o “little more cider too.” Manao iho la na kanaka a pau, ua piha loa oia i ka lealea, hooho ae la lakou “Hoonani Haleluia! Amene!” la wa, piena loa ae la ua luahine nei, manana ae la kona mau lima i o a ianei a palahuli iho la maluna o ka lepo, alaila, hooho ae la ka poe a pau iloko o ka hale lole, “Haleluia! Amene! E hoonaniia ke Akua!” Pela iho la kea no o ka lakou mau hana ana ma keia mau halawai, a ua manao na kanaka maikai a pau o ia hoomana, ua oluolu mai ke Akua ia mau mea. E malama mau ana keia poe i na halawai o keia ano, ma na wahi e ae ma na kau o ka makahiki.
NA ULIA WALE.
            He mea hala ole na ulia wale o na alanui kaa ahi a me na mokuahi aolo ohua. He mau pule wale no i hala ae nei, ua pahuia ka ipuhao o kekahi mokuahi aolo ohua muliwai ma ka la Sabiati, ma Nu loka, me ka pepehi ana ia 100 kanaka a oi ae, a hoeha aku i ka poe e like paha me ia. Ua kahiko a popopo ka mekini, a nolaila mai ke kumu o ka poino. i ka pule koke no i hala aenei, hiki mai la kekahi ulia wale o keia ano. Ua hookui elua mau kaa ahi lawe ohua ma kahi hookahi, a mawaena o 30 a me 40 i make a eha loa i ka wai o ka mahu. Ua hiki mai keia poino ma ka nana pono ole o na mea nana e hooholo ke kaa ahi. He kauwa hana pono a ikaika ka mahu ina e nana a hana ponoia, aka, he haku huhu weliweli ina e malama pono ole ia.
HULI HOI I HONOLULU
            Iloko o na la pokole i koe, e haalele ana au ianei a hoi aku i Honolulu, me ka ma-naolana, e ku malaila ma ka la 20 o Okatoba, maluna aku o ka mokuahi Mose Tela.
I KA POE LAWE “KUOKOA.”
             E ae mai oukou , e koi aku au i ka poe lawe pakahi i ke Kuokoa i uku ole mai, e hookaa mai a pau i ka wa hookahi. Ke makemake nei ka poe pai i dala, a no ka pepa e pai iho ai hoi, ke noi mai nei i kona uku. Ke makemake nei au e pai aku i kekahi mau kii a me na mea nui o ka la. No ia mea, ke manaolana nei au e hohola kaokoa mai ana no oukou, i ko oukou mau kokua ia’u no ka haawi ana aku ia oukou i pepa maikai. No ka poe i hookaa e mai a pau, ko’u aloha nui.
Me ke aloha ia oukou a pau.
H.M.WINI.
BOSETONA, Sept. 4, 1871.

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu

            Ma ka Poaha iho nei, ua malamaia ke kula kumu o ka mokupuni o Oahu nei ma ka Hale Kula o Kawaiahao.

            Ua paa loa aenei ka uapo a Haaliliamanu i ka hahauia me na papa hou i keia pule aku nei. Ua mikiala ka Luna alanui ma kana hana.

            O ka moku kona Gussie Lyons i ku mai nei mai lapana mai, ke hoolahaia nei e kuai aku i ka poe e makemake ana, no na tausani dala ekolu.

             KE “KILAUEA” NO KONA.- Ma keia Poa-kahi ae, e holo ana ke Kilauea no Maui a me kona, a ma ka Poaha o ka pule mahope aku, e holo ana oia i Kauai.

            Ma keia pule ae, e noho ai ke Kau Hookolokolo Jure o keia mokupuni. Nolaila, ua kaheaia na mea i paa na inoa ma ka papa, e hoomakaukau no lakou iho, no ka wa e kahea ia aku ai. O ka Poalua ka la i makemakeia ai lakou.

            O Walter Montgomery, kekahi o na haole Akamai i na hana hoolealea ana, i kipa mai ai ma ko kakou nei pukoa, main a panalaau mai, ua kaawe mai nei iaia iho, ma ka la 1 o Sepatemaba ma Ladana.

            O ka hookani bele a na haole i maamaalea ma ia oihana, i haawiia ai maloko o Kawaiahao i ka po Poaono aku nei i hala, aole no ia i halawai mai me ka mea i manaoia aku e piha ana. O ka huina o na dala loaa, aole no ia i pakela aku mamua o ka $164.

            Ma keia pule e pau nei, ua haawi ae o Madame Cora i kana mau hana hoikeike Akamai, maloko o ka Hale Hoole Wai Ona o Bufama, a ua halawai mai oia me na anaina uhau ole iho. O kona kaulana ma na hana kupua, ka mea nana i kono mai e kakahe nui aku ilaila.

            MAKENA UA LOHI.- Ma ka ke kiapa Hawaii Moi Wahine Ema huakai hope aku nei mai keia awa a i Kapalakiko, he 26 la ku aku nei. Ua hoolahaia, o ka la 16 o Sepatemaba, oia kona la e haalele ai ia Kapalakiko.

            I na makamaka o ka poe paahana ma ka mokupuni Starbuck, i keia la, e haalele ana kekahi moku no ia wahi. ina e lawe ae na makamaka i na palapala no ia mokupuni i keia kakahiaka, ma kahi o Theo. H. Davies, e hooiliia no malaila. Ma ka pule mahope aku o ka hebedoma e hiki mai ana, e holo hou ana kekahi moku nolaila.

            Ua holo aku nei o Prof. Jos. K. Kinney o ke kula o Kahehuna, e hoolawa i kona ike Kauka i Amerika , a ua hoopihaia kona hakahaka e Rev. A. Mackintosh, o ka Ekalesia Enelani i Hooponopono hou ia. O ka makawalu ana mai o na keiki e hahai malalo o kana ao ana, oia ka mea e nana aku ma keia mua, no ka mea, ua maa na keiki ma ke alakai ana a na kumu Amerika, a ina e maopopo he kumu e, alaila, e anoninoni ana paha na manao o na makua, a i ole, o na keiki paha. Na ke au o ka manawa e hoike mai.

            HE KEU NO KA HOI.- Ke liki mai nei ka poe i hooluliluliia e ke olai o ka la 13 iho nei, i ka ikaika o ua olai la. Ua aneane like aku no me na olai ikaika o ka 1868, aka, he pakole lo aka manawa o keia. E ike ia ana kekahi palapala ma ka pepa o keia la, no ia mea hookahi.

            ELIMA MOKUAHI i KA LA HOOKAHI.- Ma ka Poakahi iho nei, ua makaikaiia mai ke awa o Honolulu, e na mokuahi lawe leta eha a me ka manuwa Rukini e ku nei ma ke awa. He la keia na Honolulu i ike ole mamua.

            KA MOKUAHI “NEVADA.”- Ma ka po Poalima aku nei i hala, ua ku mai keia mokuahi ma Honolulu nei, iloko o na la he 151 mai Nu Kilani mai. Ua hooili iho oia ma keia awa, he lanahu e lawa ai iaia ke holo a ku i Nu Kilani, a holo loa aku i Melebona a me Sikane. Ma ke aumoe o ka no Poakahi, ua holo aku oia iloko o ke konane a ka mahina.

            EHUEHU KA LAINA O UWEPA.- Ma ka la 1 o keia malama, ua hoolahaia na mokuahi Mose Tela a me Kulanakauhale o Melebona ma Kapalakiko, o ko laua mau le ia e holo mai ai i Honoloulu nei. No ka holo e ana mai o ka mokuahi hope maluna ae, nolaila, ua pau na eke leta maluna ona. Aole nae i ku e mai kela moku mua ma Honolulu nei, aka, o ka Mose Tela nae kai halulu e mai i ke awakea Poaono aku nei, e haule ino aku la kela mahope e ana ai, a ku mai ana i ka po Sabati iho nei.

            HOOKAHUNA ANA.- A ka Poaha e hiki mai ana, Okatoba 5, maloko o ka luakini ma Kalihiwaena, e poniia ana o Samuela Paaluhi, i Kahunapule a Kahu hoi no ia Ekalesia. Nolaila, ke kono ia aku nei na mea a pau i makemake e hele e ike ia hana laa, e hele ae no. Ke paipai pu ia aku nei hoi ke Komite a ka Aha Mokupuni i koho ai, no ka poni ana ia Paaluhi.

KA PROF. HASELMAYER- Aole paha he manawa a Honolulu i makaikai nuiia mai ai e na mea lealea, na mea mele, na mea hana Akamai, na mea hana kupua (wahi a lakou) a me na mea hoonaauao holoholona; e like me keia wa. Ma keia wahi, ke hai aku nei makou i ka hiki ana mai o Pof. Louis Haselmayer, ka oi o ke Akamai ma kea o himeni, ma na hana lima nihi palanehe ole, ka hoonaauao manu a iole ana, ka olelo aku i kana pahu a kani mai a me ka hoike ana i kana pila kupanaha. E nana ae i kana olelo hoolaha ma ka pepa o keia la.

KA HAE IAPANA MA PUOWINA.- Mai ka hora 12 o ke awakea Poakolu aku nei i hala a hiki i ka napoo ana o ka la, ua kau paaia ka hae iapana ma ka pahu hae o Puowina, a ua ki ia hoi he 21 mau kani pu no ka panai ana aku i na hoomaikai a ia aupuni ma ka la i hooholoia ai ke kuikahi mawaena o Chas. E. de Long ma ka aoao o ke aupuni Hawaii a me na Kuhina o ko na aina e o ke aupuni Emepera o Iapana ma ka inoa o ka Emepera. Ma ke kamailio ana a kekahi mau mea elua ma ka auina la o ia Poakolu, ua loheia ka olelo, “mai keia manawa aku, e ia kakou ken oho nei mahalo o ka malu o iapana.” Aole i akaka ia makou ke kumu o kona olelo ana pela, aka, oiai ma he hoomakeaka, alaila, ua pau iloko o ka akaaka, a ina o kona manao ia, alaila, e hookohu ia ia i Kuhina no ko na aina e, i hiki hou ole main a la o ia ano ma keia mua aku.

            KA HOIKE KULA SABATI O WAIANAE.- E wehe akeaia an aka Hoike Kulu Sabati a na kupa kamaaina o ka makaoi kaiaulu, non aka uluniu kaulana (Poka-i) Waianae, i ka la 11 o Oct. hora 10 o ua la la. E hoike ai lakou i ka lakou mau haawina i ao ai o loko o ka Buke Nui Hooweliweli a ka mea Sabaota, a me ke kani honehone a na leo nahenahe a na manu ou o ke kuahiwi. Nolaila, ke p@loai ia ku nei i na hoa o ke Capitala Hanohano (Honolulu) a me na puukani hoi a ka mea kaulana Tivini Kau a. Ko Manoa mau keiki mai hoi e pua ana i kea nu a ka Uakuahine, ko na kaha mau keiki aku hoi, e walea ana i ka olu makani. ia oe ae hoi paha e Waimanalo, ala ae hoi a hana na lio. Ko Kaneohe mau iwa puukani mai hoi a loaa aku i ka uka o Ahuimanu. O Waikane a me Kualoa, ku mai hoi paha olua iluna. O Kahana i olu i ka makani ahiu, main oho aku hui paha oe. i na Keiki Hanohano o ka ua Maakua o Hauula a me na keiki lei pua hala o Kahuku e wiki olua. O Waialua i ke ehukai o Puaena, e holo mai, mai makau i ke a o Kaena. ia oe hoi e a me Moanalua a me Kalihi, e hoohuli a hookele mai i ka ihu o ko oukou mau kaalio, oiai ua hanaia e ke aupuni kea la a nani. A mamua ae o ka niniu ana o na huila o ko oukou mau kaa, a me ka pukui ana i na kaulawaha o na lio, e owili pu ae oukou i na kuluwai a ke aloha a waiho maloko o ka oukou mau poli, e hapai a e alu pu me makou e kukulu i na hemahema o ko makou Betela (Luakini). A o ko oukou mau houpo lewalewa, e hoopiha pono ia ana no ia mau makalua e na lako o keia Kula. A ina e koe iho ana kekahi mau lake mahope iho o ka ulu ana o ko oukou mau manao e hoi aku i ko oukou mau punana, alaila e haawi lokomaikai ana ao keia Kula ia mau koena me ke kumukuai ole. Oia ka leo kahea ia oukou ka poe i hui lokahi ia ma ka pono Karistiano a me ka poe makemake e ike i naha o ia la.