Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 40, 7 October 1871 — Page 2

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Connie Woyciesjes
This work is dedicated to:  Mrs. Emma K. Fern

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NU HOU KUWAHO!

 

Ma ke ku ana mai a kiupa Hawaii Moi Wahine Emma, iloko o na he 18 mai Kapalakiko mai, ua loaa inai ia makou na mea hou malolo iho:

No Amerika Hui

He hihia ke nuneia nei mawaena o kekahi mau luna aupuni o ke kula@akauhale o Nu loka ponoi iho, no na loaa o kekahi oihana nui, me he @ea la, ua pau i ke poho. 

Aia ma Kapalakiko kekahi poe @apana i hai ma ke a@o kalepa me na dala he $1,000,000, a ua k@kulu lakou i hana paa ma ia kulanakauhale, ma ke kuai ana i na waiwai e hoopukapuka aku ai. 

O ka nui o ka a@e o ke kulanakauhale ponoi o Nu Ioka, he $200,000,000, oia he 18 1/2 hapa haneri o ka waiwai paa i auhauia.

He 12,000 ka nui o na kanaka lima hana o Nu loka, i kai huakai ae ma na alanui i ka la 13 o Sepatemaba, me na hae i kakauia na huaolelo. "I ewalu hora hana-e oki pu kak@u i na e ko ana; a e hooikaika loa hoi, ina e ae ia mai ka kakoa."

Ua hopuia kekahi mau alii Iliki@i, o Santanta a me Big Tree, a ua hoopaahaoia no ka manawa a pau ke ola.

Ke makemake nei kekahi poe o ke panalaau o Canada, e hoomoe i alanui hao mai ke kulanakauhale mai o Montreal a hiki i na palekai o ka Pakipika no na mile he 2,777. He 500 mile ka pokole o keia alanui hao mai Kapalakiko aku a i Nu Ioka.

O ka nui o na dala i hooliloia no ka waiona ma Amerika Hui iloko o ka makahiki hookahi e pau ana i Iune 1871, he $383,250,000 ma ke koho aku.

No Mekiko.

Kulanakauhale o Mekiko, Sept. 2 -Ua malama ia ka halawai mua o ka Ahaolelo ne@inei.  O ka nui o na lala o ka Ahaolelo i akoakoa mai, he 147.  O ka huina pau loa nae o na lala, he 227.  Me he mea la o k@ ano o ka hui ana, e kaa ana ia Huare ka hapanui. O ka Peresidena o kela halawai mua ana, a me ke Komite o na Palapala Hookohu Luna Ahaolelo i kohoia mai ai e na apana aina, he poe Huare wale no, a ua kohoia lakou e 79 ae a 68 hoole. No ko ka aoao kue ike ana, ua a@eane e like ke koho ana, n@laila, ua haalele lakou i ka hale, me ke kali a lawa pono ka poe i hiki mai.

Ma ka lono waea o ka la 6 ae o Sept.mai kela kulanakauhale mai, ua maopopo loa ka nui o ka poe mahope o Huare.  He Peresidena mua no keia, a ua koho hou ia iho la i ka pau a@a o kona manawa mua.

He aupuni Hui hou

Panama, Sept. 2-Ua kohoiu iho nei e na aupuni o San Salvador a me Honduras, i Komisina e noono@ ai no ke kuk@l@ a@a i aupuni Hui ma ka inoa o ke aupuni Hui o Amerika Waena.

Panama, Sept.2-Ua noi koke aku nei ke Kanikela Amerika e hoopii a e hoo@olokoloia o Generala Herra a me na moku powa e ae, no ka hopu wale ana i ka mokuahi Amerika lawe waiwai kalepa Montigo no ke ano hoohaunaele.

Na Olai ma Amerika Hema.

Ma ka la 21 o Augate, ua hoo@aue@e iho kekahi olai ikaika loa ma na kapakai akau a me k@ hema o Amerika Hema. Ua kupikipikio ke kai o na @ekai, a ua hiki ole i na moku ke komo aku moloko o na awa.

No Beritania Nui.

Ladana, Sept.16-O ke aumoku Kukini me @e Keiki Alii Alexis e hele makaikai aku nei ia Amerika, ua ku ae ma Plymouth e hooili lanahu.  Hookahi hobedo@a e hoho ai.

Ma ke kulanakauhale o Glasgow, ua malama na poe kokua mahope o Kuhina Pohakuhauoli i halawa, a hooholo i kekahi olelo hooholo e kon@ aku ana iaia e hele mai ilaila.

Ua hiki ae ma Ladana o Hon. W. H. Suwada, kela poo noonoo Amerika e hele makaikai nei i ke ao.

Ke noi nei na paahana ma New Castle i eiwa hora hana o ka @a.  E hoomau no lakou i ke noi i ewalu silina no ko lakou uku pule a me 1 silina e ukuia i ke keiki ke hana.

No Italia.

Ferolina, Sept. 13-Ke hoike mai nei ka nupepa Opinion, ke ae aku nei o Farani i na mea pono a Italia i makemake ai, pela ke Kuhina o Ko ua Aina e i olelo ai. O ka Farani wale no wahi mea e makemake aku nei e ike, o ka malama pono ia o ke kuokoa o ke aupuni uhane i ka Pope.  No ia mea, o ka hoomaka hou ana o ke ano launa mawaena o Farani a me Italia, e oluolu loa.

No Auseturia a me Geremania.

Ke nune mai nei o Auseturia a me Geremania ia Italia, no kona komo pu ole ana aku e kuka ma ke kuikahi malu a Auseturia me Geremania, a ke okaikai mai nei laua, e lele mai maluna o Italia me ka manao, e hoihoi hou aku i na okana aina o Veneta me Lomabardy, he mau aina no Auseturia mamua i lilo ia Italia.

No Farani

Ke hookuuia nei na koa Kiai Lahui o ke aupuni o Ferani.  Ma na okana aina, ua hookuuia me ka hookui ole mai me na keakea. Ua kauohaia na koa, e haawi mai i na pu i na luna aupuni iloko o na le elua, a o ka poe hoihoi ole mai ia manawa, e hoopaahaoia. E like me ka holo o ka hoopau ia a@ o @a koa Kiai Lahui, pela no ka holo o ka hoonoho ana mai i na koa ku mau.

Ma ka Peresidena Tiera imua o ka Hale Ahaolelo, ma ka la 13 o Sept. ua noi aku oia i na lunamakaainana, ia lakou e hoi aku ai ma ko iakou mau apana, e ninau aku lakou i na makaainana i ke aupuni a lakou e makemake ai; ina paha he aupuni Moi a Ripubalika paha.

E hoomaka ana ka haalele mai o na koa Geremania ia Farani, ma ka la I o Okatoba.

O Generala Rossel o na Farani kipi ma Parisa, ua hoopaiia e make.

Ke okioki nei ka Ahaolelo i na uku luna aupuni i ka wa e noho maua ana o Napoliona.

Eia o Geremania a me Farani ma ka welau o ke kokoke e hoonolo i kuikahi kolepa, e hooiaio ana ia Alasace a me Laoraine oia kekahi hapa iki o ke aupuni Emepera o Geremania.

Perusia me Rusia

Ua kakau mai kekahi mea kakau manoa no ka nupepa Pall Mall Gazette o Ladana, mai San Peteroboro mai, ma ka ia 12 o Sepatemaba, e hoike ana i kekahi mea mawaena o Rusia a me Perusia, uo ka oluolu maoli o Perusia no kekahi mea i puka ma ka nupepa Rukiai. I ka malama o Dekemaba i hala, ua hoolaha ae ke Kuhina nui o Rukini. o na olelo hoehaeha a na nupepa ia Perusia maloko o Rusia, e pau loa.  Ua hooloheia keia kauoha, a o na nupepa e pai ana ia Perusia mamua iho o keia papa ana, ua hoolaha mai la lakou i na olelo, he pono ia Rusia e hui aku me Perusia. I ko ka Emepera @oi ana mai, mai kana huakai makaikai, ua ano e ae ia la ia me@ mua. Ua hoopuka ae he nupepa, i hookokonoia e ke Kuhina Kaua o Rusia me na olelo, o ko Perusia manao mai kinohi mai, o ka hana ino ia Rusia.  "Na na hana o na makahiki he umi. e hooiaio mai.  Iloko o ia manawa a pau, hookahi wale no a Perusia mea manao nui loa-o ka loaa iaia kekahi hoa hui mamua o ke kaua ana, a hoopau koke iho no i ka hui ke kaua oia a lanakila.  I ka 1862, hui aku la oia me Rusia, a ikeia wa, us loaa iaia he lauakila hanohano loa, ka mea ana i aie ai ia Rusia.  I keia manawa, ke hoolauna aku nei oia me Auseturia e hui malu a kue mai ia kakou.  Aole anei o Europa a pau e ike e mai i keia poino i mano e ia?  Aole anei he manawa e hoohui ae ai i Legue o ka manao like e kue aku i keia hana?

Na Hunahuna Huikau

Ma Kikako, Iliuoe, ua lona aku i kekahi wahine mare kana kane ponoi, ua ona loa i ka wai o@a.  Nolaila, ua pepehi haalele aku kana wahine me ka huipa @o a hiki i ka wa a @a kane la i noi mai ai e malumaia kona ola, a aole oia e inu wai-ona hou.  Ma keia, ua ikeia ka mana o ka wahine maluna o ke kane.  Ina hoi pela na wahine Hawaii i ka lakou mau kane ona, malia hoi o lona ka mihi ana e like me keia.

Ina elua au mau dala ma ke gula e makemake ana ia e hookahi au dala i malama ai no ke daimana, he makepono loa ke kuai ia lakou ma ka aina iho.  Pela ke ano o na hana ma Aferika Hema.

A ka malama o Dekemaba e hiki mai ana, e halawai ana na Elele o ka Ahahui Uwao Kiekie o Amerika Huipuia a me Beritania Nui, ma ke kulanakauhale o Geneva, nolaila, ua kukala ae ke Poo Oihana Aupuni ma Wasineiona, ina o ka poe i komo ole na kuleana hoopii poho mamua, ano ka wa e haawi koke aku ai me ka hoopanee ole.

Ua koho aenei o Amerika Huipuia a me Beritania Nui ia Luigi Corti, i kolu no na Uwao Kiekie no ka @i@ia o ka Alabama.  O Luigi Corti, he Amabasadon oia no Italia @a ke kulanakauhale o Wasinetona.   Heaha la ka mea i kohoia iho la, oia kekahi o na uwao Kiekie no ka powa Alabama?

 

Na Rula a ka Papa Ola

Oiai, ma ka la 3 o Okatoba nei, ua hooholoia e ka Papa Ola Haole kekahi mau rula no ka malama ana i ke ola o keia kulanakauhale, nolaila, ke pai iho nei makou malolo, me ke kauoha aku i na mea a pau, e hoolohe a malama.  Penei no ia:

1. E hele no ka Papa Ola e nana a o kona Luna paha, i na wahi makeke i-a, bipi, a me na mea ulu, a i kekahi mau wahi e ae paha kahi o ia mau mea e kuaiia ana, i kela a me keia manawa i manaoia ai he kupono, me ke kauoha ana ia mau wahi e hoomaemae pono ia; a o kela a me keia holoholona a mea ai pilau, e hookaawale koke ia mai ia mau wahi aku.

2. Aole e aeia kekahi hale pepehi holoholona maloko nei o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu nei, a ma na alaloa e komo mai ana, a ma na kapa o na muliwai a me na kahawai kahi o na wai e inu a me na wai holoi e loaa mai ai, a ma kau wahi e ae a ka Papa Ola i hoapono mua ole ai.

3. Aole e aeia kekahi mea e ka@lai a e kopi i ua ili maloko nei o ke kulanakauhale o Honolulu nei, a ma kau wahi e ae e kokoke mai ana, a ma ka aoao makani paha o ke kulanakauhale, a ma kau wahi hoi a ka Papa Ola i hoapono mua ole ai.

4. O na lua liilii, na hookio wai maea, na auwaha, @a auwai pao hoomaemae, na loko a ma na wahi e ae i hookioia e na wai ino, na lepo a me kekahi mea maea a ae paha e hoopilikia ai i ke ola lehulehu, e hoomueniaeia no e ka Papa Ola a e kona mau luna paha, a ua ka mea a mau mea nona ia wahi e uku i na lilo--e hoolaha e ia aku no e ka Papa i na ona o ua mau wahi ia he eono la mamua ae o ka hoounaia ana aku e hoomaemae ia.  Ma keia hope aku, aole emi mai ka eliia ana o na lua malolo iho o na kapuai he umikumamalua ka hohonu me eha kapuai huinahalike, me ke kaupale a me ka uhi pono ia.

5. E hele aku no ka Papa Ola a kona mau luna paha e nana i na hale a pau loa a la kou e manao ai aole i kupono ka hooluolu ia ana me ka ea maikai o ke ola o ka lehulehu, ina paha no ka nele i ka hooluolu kupono ia, ke kupilikii, a o kekahi mau kumu okoa e ae paha; e kauohaia aku no ia mau hale e hooluolu kuponoia, a e lawelaweia na kumu e ikea ana, ua kupono no lakou.

6. O kela a me keia mau io holoholona i kapi pono ole ia a mau mea e ae paha e ku ai ka maea a me ka mea pono ole i ke ola, e hooneeia aku no ia mau mea ma kahi e mai kahi aku i hoahuia ai, a na kona ona o ia wahi e uku i na lilo, me ka hoolaha mua ia aku nae e ka Papa Ola a e kona mau agena paha.

7. Aole mea a hanai puaa maloko nei o na palena o Honolulu.

8. Alole e hoolei wale kekahi mea i na holoholona make ma na alanui a me na alaloa.

6. Aole e kanuiu kekahi kino make maloko, a ma kekahi wahi e kokoke ana i ka hale noho; ma kekahi pa i hoolilo ole ia mamua i ilina kupapau, ke ole e loaa aku ka palapala ae mai ka Papa Ola aku, aole emi malolo iho o eono kapuai ka hohonu o kekahi lua kupapau.

10. Ua hookaawaleia ma Ainahou kekahi wahi no ka hoolei ana i na opala a me na mea pilau i laweia aku mai ke kulanakauhale aku nei; a ua hoailonaia me na pou i kukuluia e ka Luna o na Hana Hou.

11. Ua papa loa ia ma keia na mea a pau i ka hoolei ana i na opal@ a me na mea pilau ma na alanui, ala ololi, uwapo, a wahi waiho wale, maloko nei o na palena o ke kulanakauhale nei o Honolulu.

12. O ka mea e uhaki ana i kekahi o na rula i haiia maluna ae nei, e hoopaiia no i na dala aole e oi aku mamua o ka hookahi haneri, e like me ka hahai ana o ka Pauku 285 o ke Kanawai Kivila.

 

Ka Nupepa Kuokoa

PUBLISHED EVERY SATURDAY -$2.00 A YEAR

HENRY M. WHITNEY,

Publisher and Editor.

(Luna Hoopuka)

JOS.U. KAWAINUI,

Associate Editor.

(Luna Hooponopono)

 

HONOLULU, OKATOBA 7, 1871

 

Na Kili no ke "Kuokoa."

Ma ke k@ ana mai o ke kiapa Hawaii Moiwahine Emma, ua loaa mai na kii no @anupepa Kuokoa,a ko kakou Kapena i noke ai i ka huli, ma ka aina nui palahala o Amerika Hui.

Ma ka pepa o keia Poaono ae o hiki mai, e pai iho no makou i ke kii o ke Keiki Alii Rukini ke Duke Alexis, e hele makaikai mai nei ia Amerika, maluna o kona numoku. A mahope aku o keia manawa, e paiia aku no na kii e ae i kela a me keia malama.

No ko kakou kokoke aku i ka palena o ka makahiki, nolaila, ke noi aku nei makou i na lokomaikai o k@ poe a pau e lawe nei i ke kino o ke "Kuokoa," e hoopau loa mai i ko lakou mau wahi lihi aie mamoa o ka pau @na o ka makahiki.  Ua ike oukou, he mau lilo nui ko ka hoola@a ana i ka nupepa, ka hoolimalima ana i na paahana, ke kuai ana i na pepa a me ke kuai ana i na kii no ko kakou nupepa.  Nolaila, ina-makemake oukou i nupepa maikai na oukou, alaila, o ka hookaa ana mai i kona ola, ka mea e mau ai ka maikai.

 

Kuikahi mawaena o Hawaii nei

a me Iapana

Eia malolo iho nei, @e Kuikahi i hanaia a hooholoia a Ke'Lii ka Moi o Hawaii nei a me ke'Lii ka Emepera o Iapana, ma o ko laua mau Kuhina la, no ka noho h@a'loha a Kalepa ana.  Ua lilo keia mau olelo malolo iho, i Kanawai, @ e malama na kanaka ia mau olelo:

OIAI, ua hanaia kekahi Kuikahi o ka Noho Like a me ke Kalepa, mawaena o ke'Lii ka Moi, a me ke'Lii Imeperiela, ka Tenno o Iapana, make kulanakauhale o Yedo, i ka ia 19 o Augate, 1871; a ua hooholoia e ke'Lii ka Moi a me ke 'Lii Imeperieka, ka Tenno o Iapana, a ua kukai ponoia ia mau hookoia ana- a penei ua Kuikahi la:

O ke 'Lii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, a me ke 'Lii Imiperiela Iapana, ka Tenno, ua hapai like ia e ke ake e kukulu i na launa hoa'loha ana ma waena o na aina a i elua, ua hooholo e hana i kekahi kuikahi pomaikai kaulike; a no ia kumu, ua koho i ko laua mau luna, oia hoi, o ko ke 'Lii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, o ka Mea Kiekie C.E. De Long, ua hookohu a ua komisinaia e ke 'Lii i Elele Kuikawa a Kuhina Luna o ke Aupuni o Hawaii, ma ke aupuni o ke "Lii ka Tenno o Iapana, a me ke "Lii Imiperiela Iapan ka Tenno, a ka Mea Kiekie Sawa Iusanme Kuyowara Noluyoshe, Kuhina o na Aina e, a me ka Mea Kiekie Terachima Jusee Fugiwarra Munemori, Kokua Mua Kuhina o na Aina E, ua hoike aku kekahi i kekahi i ko lakou mau mana piha, a ua ikea ke kupono a me ka pololei, ua hooholo like ia keia mau pauku penei:

Pauku 1.  E mau ka maluhia a me ka noho hoa'loha ana mawaena o ke 'Lii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, a me ke 'Lii Imiperiela Iapana ka Tenno, ko laua mau hooilina me na hope, a mawaena o ko laua mau makaainana.

Pauku 2.  E hiki no i na makaainana o kela a me keia o na Aoao Aelike Kiekie elua, ke komo mai me ke keakea ole ia a me ka malamaia me ko lakou mau moku a me na ukana ma na wahi a pau loa, na awa’a me na muliwai ma na aina o kekahi, kahi i hookuuia o ke kalepa ana me kekahi, mau lahui e aku; e hoolulu lakou a e noho ma ia mau awa a me na wahi o kela a me keia aoao, e hoolimalima a e noho i na hale a me na hale-papaa, a e kalepa ma kela a me keia ano waiwai ulu, waiwai i hana lima ia a me na waiwai kalepa kupono, a e loaa ia lakou na pomaikai e loaa ana i na wa a pau, a e ae ia aku ana paha ma keia hope aku i na kupa a me na makaainana o kahi lahui e aku, e uku ana i na dute a me na auhau i na wa a pau, e koiia aku ai, mai na kupa a me na makaainana o kekahi mau lahui e lawelawe oinana ana, a e noho ana maloko o na aina o kela a me keia o na Aoao Aelike Keikie.

Puaku 3.  E hiki no i kekahi o na Aoao Aelike Kiekie ke hookohu, ina he mea kupono ia laua, i Luna Aupuni, e noho ai ma kahi noho o ke aupuni o kela a me keia aina, a me na Kanikela, me na Luna Kanikela, e noho ai ma na awa, a me na wahi maloko o na aina o kekahi, kahi i hookuuia ai o ke kalepa ana me na lahui e.  E loaa no i na Luna Aupuni a me na Kanikela, ka mana maoli, a me ka mana palena kanawai, a e loaa no maloko o na aina o kekahi na pono a me na pomaikai, ka hookuuia o na auhau a me kekahi mau ano hookuuia e ae e loaa nei i keia wa, a e loaa ana paha mahope aku i na luna o ia kulana o na lahui i ike loa ia aku.

Paula 4.  Ua ae like ia ma keia, o ke Aupuni Hawaii a me kona mau makaainana, ma na kumu a ma na kulana like, a hookuu lanakilaia a me ka lawe hapa like ma na pomaikai a me na hookuu ana i ae ua, a e aeia aku ana paha ma keia hope aku e ke 'Lii ke Tenno o Iapana, i ke Aupuni a i na kupa me na makaainana o kekahi lahui okoa.

Pauku 5.  Aole loa e keakea ke Aupuni o Iapana i ka hoohanaia ana e na makaainana Hawaii o na kanaka Iapana ma kekahi oihana kupono.

E loaa no i na kanaka Iapana e noho hana ana malalo o ka poe o na aina e, na papapala hookuu mai ke aupuni aku, no ka hele ana ma na aina e, ma ke noi ana i ke Kiaaina o ke awa i wehia.

Pauku 6.  Ua aelikeia ma keia, e hiki no ke hooponopono hou ia keia Kuikahi, ma ka aelike ana, ke hoolaha mua ia eono malama, ma@ua ae i kekahi o na Aoao Aelike Kiekie, e like me ka ikeia ana he kupono.

Pauku 7.  E Hookoia no keia Kuikahi e ke "Lii  ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, a me ke 'Lii Imiperiela ke Tenno; a o na hooko ana @ kukaiia ma Iedo, i ke la hookahi me ko keia Kuikahi, a e hooholo kokeia mahope iho o ke kukaiia ana o ia mau hooko ana.

A no ka @iaio o keia mea, ua kakauinoa na Luna i keia Kuikahi.

Hanaia ma ke Kulanakauhale o Yedo, i keia la 19 o Augate, M. H. Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahiku Kumamakahi, i kulike ai me ka manawa Iapana i ka la eha o ka malama no ka makahiki 4 o ka Meijii.

(Kakauinoaia.)

C. E. LONG   [Sila]

SAWA @USANME KIYOWARA NOLUYOSHE  [Sila]

TERACHIMA JUSEE FUGIWARRA MUNEMOI   [Sila]

 

NU HAOU KULOKO.

OAHU.

Ma ka Poaha iho nei, ua hookahuna ia o Mr. S. Paaluhi, i kahu no ka ekalesia hui o Kalihi me Moanalua.

 

E PONIIA ANA o Daniela haiolelo o Wailupe ma Oahu, ma ia wahi no, ke hiki aku i ka la 22 o keia malama.

 

Ke hoike mai nei ka poe waiwai i ko lakou kuonoono maanei, mamuli o ko lakou kukulu ana i na hale pohaku paa loa.

 

KA WAHINE KUPUA.-O na hana a ka wahine i kapa iaia iho he kupua, ua pau, a ke liuliu nei e holo aku i na panalaau ma ka kema.

 

KE "KILAUEA" NO KAUAI- I ka hora 3 o ka auina la Poaha e hiki mai ana, Oct. 12, e haalele ai ke Kilauea i kona uapo, a holo aku i Kauai.

Ma ka Poalua iho nei, ua weheia ka Aha Hookolokolo Kiure o Honolulu nei, e like me ka hoolaha@an@ ia aku, a ua hoomau ia mai a hiki inehinei.

 

Ua hoomau mai na paka ua Kukala hale i keia mau ahiahi aku nei, me ka panai pu mai hoi i na huihui lau makani o na pali koolau, e hoonalonalo iho ana i na hanu paa o ke kaona nei.

UA HALA I WAILUKU- Ma ke awakea Poalua iho nei, ua holo aku ka poe hana keaka nike maluna o ke kuna Ka Moi, me ka manao e hana lealea iki ma ke kulanakauhale o Wailuku no kekahi mau po kakaikahi.

Ua ku mai ma Honolulu nei, kekahi moku kuna, o Selma kona inoa, mai na mokupuni mai o Borabora, me ka uka@a, he kanaono paha paila wahie.  Iaia e huli hoi aku ai, e lawe pu aku ana oia me na pipi ola.

KA MANUWA RUKINI- O ka moku kaua Rukini i ku iho nei ma ke awa o Honolulu no kekahi mau @ebedoma, ua puka aku oia i ke kakahiaka Sabati nei, a holo aku i lapana.  Iloko o kona mau la pokole maanei, me he mea la, ua loaa he mau hoaloha  maanei no lakou.

O  ko Mr. J. T. Halewai hale uinihepa ma ke Alanui kalepa, ua paa loa, a o ke kulu koe o na waiwai maloko e hookupu ai.

Ma ka Poanao o ka hebedoma e hiki mai ana, e holo ana kekahi moku i ka mokupuni o Starbuck.  Nolaila, o ka poe mea makamaka e makemake ana e kakau aku i ko lakou mau leta nolaila, e lawe ae ma kahi o Theo. H. Davies.

Ua lohe mai makou, ua hopuia kekahi kanaka, i kekahi kakahiaka iho nei o keia pule, oiai na koa ku mau e paikau ana ma na alanui o keia kulanakauhale, no ka mahaoi ana aku i ke kahea, "hapai pu !"  Pono aku la kona paa ana, i aoia mai oia aole e hana hou pela.

 

KE KIAPA HAWAII MOIWAHINE EMMA- Ma ke kakahiaka nui Poakolu iho nei, ua ku mai ke kiapa nona ka inoa maluua ae, iloko o na la he 18 mai Kapalakiko mai.   Maluna mai ona, i loaa mai kekahi mau mea hou mai Amerika a me Europa mai, he ekolu la ka makamaka. E loaa no kona mau mea hou ma kekahi mau kolamu kaawale.

 

HOOHUIIA I HOOKAHI PUUWAI- Ma ka la 27 o Sepatemaba iho nei, ua hoohuiia ae la iloko o ka hipuu o ka berita paa loa o ka mare o Mr. Charles Kahala, kekahi o na keiki hoonoho ulele hua kepau o keia kaona, me Miss. Waimalu, no Honolulu nei laua.  Ma ka ua Kanilehua o Hilo, ko laua wahi i mareia ai e Rev. F. Thompson (Kamikana).  Ua maikai ka mare no na mea a pau, a e hoomaemaeia ke kaula gula mawaena o ua mau opuu ohaoha la o ke kanaka.

 

UA HALA AKU LA.- Ma ka po Poalua o ka hebedoma i hala, Sept. 29, ua hoouna hou mai la ka Elele a ka make ia Mrs. Kamakee Kamakau, a ua lawe aku la iaia, mai keia ola ana aku.  Aole oia i kaa mai a loihi, aka ua make oia me ka hikiwawe. E hele ana no ia ma ke ahiahi mamua iho o kona make ana, me ka maikai, a i ka manawa i haiia ae la, kikooia mai la a laweia aku.  He 44 ka nui o kona mau makahiki ma keia honua.  Apopo, e hoolewaia ana kona kino kupapau.

Eia ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, kekahi wahine kaulana no ka puukani o Madame A. States kona inoa.  Ma ka po Poalua nei kona wehe inua ana i kana mau hana, me ke kokuaia e kekahi mau kane, imua o ka Moi, ka mea i hoohanohano aku iaia, a me ke anaina, No ko makou komo kino ole nolaila, aole e hiki ia makou ke akena wale aku.

Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua ku mai ke kialua Hawaii "Kamehameha V.," mai Tahiti mai. O kana huakai i holo mua aku nei ilaila, he lawe pipi ola, mai Hawaii nei aku no Tahiti. He mau pake kekahi ana i lawe hele mai nei, me ka manao e imi wahi hana ma ko kakou nei mai kaiaulu.

 

KA PROF.  L. HASELMAYERS.-I ka po Poakahi iho nei, ua wehe ae kela haole akamai ma kana mau hana palanehe ole o ka lawelawe ana, maloko o ka Hale o Buf@ama, imua o ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, ka mea i hoohanohano aku i kana hana, a me ke anaina hookeke a hoi nele kekahi poe i ka piha e o ka Hale.  O kana pahu kupua i kukuluia iwaena o ka anaina kanaka maluna o ka waea, o ia kekahi o na mea kupanaha.  Ua hiki ia pahu ke hoike mai i na mea i kakauia ma na huahelu ma kahi kaawate mai a ia aku.  O kona hoonaauao ana na iole a me na manu. he hana akaina ia.   Aole oia wale, aka, ma ka hoohele ana i ka pepa piano ana, oia keu oko@ aku no ia.  Ua hoike mai kana mau hana i kona paulehi@ loa ma ia mea.  Ua hana hou oia i ka po Poakolu  a me ka po Poaha iho nei.  Iloko nae o ia mau po, he mau hana ano e no ka nui.  Ua like ka ike o ka bele, me ka ike o ka pahu i ka po mua.  A popo, e hoopau ai oia i kana hana ma Honolulu nei, a holo aku i na aina panalaau. E haawi ana oia i anaina i keia @uina, no na kamalii.

 

NA ME HOU O WAIKANE.- ke ku nei ka luakini Imiloa iluna, ua paa ke pili laau o luna, ke uhau nei ka papa kepa o na aoao, ua kukuloia na puu nui o loko e paa ai o ka pio, ua paa na puka aniani pio o na aoao, ua paa mai ka hale kui o hope, aia a paa loa ka hale, alaila, hai aku au i ka loa a me ka laula, ke kiekie a me ke ano maikai o ka hale, me ka nui o na dala, me ka inoa o ke kamana.

"Ekolu Ahahui ma Waikane nei."

1. Ahahui Kula Sabati,

2. Ahahui Laina Moku Pea,

3. Ahanui Kanu Pua.

Oke ano o ka Ahahui kanu Pua, ua hapai ae na kaikamahine maae palupalu o keia apana o Koolau, he 20 ka nui, he mau mala pua o kela ano keia ano, me ka hapai i mau ahaaina lulu dala, o na loaa a pau i mea lulu no ka luakini o Imiola.  O ke ano o ka Ahanui Laina Moku Pea, he mea i hanaia e na keiki puukani o keia aina lai, 19 ko lakou nui, ua hanaia na laau ma ke kalai ana, a like ko ano me ka moku, ua koho keia Ahahui ia Kahakauila i Ikini no ia laina moku, o J.W. P. Kamealoha i kakauolelo, ua hoala @o nei keia Ahahui i ahaaina lulu dala, o na palahaku i loaa iho nei. ia haawi ia no ka luakini. No ka Ahahoi Kula Sabati i keia mau la, ke ku nei no me ka peki i hope, aole holo imua. S. E. K. P.,

 

 

Heaha ka waiwai oka hu@olelo HooPIOPIO,

A ME KA PAHIUHIU!  HE LIKE ANEI LAUA

ME KA ANAANA?

" He kumumanao keia i haawiia no ke kula o Kawailoa, e hoomakaukau, a hoike mai, ma ka halawai Kula Kumu ma na la hope o Sept., M. H. 1871 ma Honolulu nei."

Iloko o ke kumumanao i oleloia maluna, elua no mea e iini ai:  (1.) Heaha ka waiwai @ ka kuaolelo hoopiopio a me ka pahiuhiu? (2.)  He like anei laua me ka anaana?  Noloko mai o ka ninau mua, e puka mai keia mau haina, e kue ana kekahi i kekahi, (1.)  Aole he  waiwai o ka huaolelo hoopiopio, a me ka pahiuhiu. He ole, a he ole loa no, pela ka manaoio, o ka mea e haku ana i keia kumumanao.  Ua like wale no ia mau huaolelo, me na mea e ae a pau, i kapaia ma ke ano kapa inoa maoli, e laa ka A@huhu, ka Akia, ka Opiuma, a me na mea ano like.  Aka  hoi, ina i noho Egini ia e ke kanaka, maluna o keia mau mea a pau i oleloia, alaila, e lilo auanei ia i mau kauwa e kokua nui ana i kona noho ana a hooko ana hoi i kona mau makemake a pau; a noloko mai o keia wehewehe ana, e puka mai ai kekahi haina hou o ka ninau (2.) Ae, he waiwai ke kanaka i ike i ka hoopiopio a me ke pahiuhiu.

E maopopo @uanei keia ma ka wehewehe ana- Ma ka mooleolo i loheia o keia lahui kanaka, i ka wa mamua ae o na makahiki he kanalima i hala iho nei, He poe kaulana a hanohano, na kahuna hoopiopio a me ke pahiuhiu, imua i ke alo o na'lii nui, na kaukau alii, a me ka poe koikoi a pau o ka aina o ia mau la, no ka mea, imua o ke alo o na'lii nui, ma ke a@ o ka wa kahiko.  He mea e hanohano ai, ke lako oia i keia mau ano kanaka a pau, ka koopiopio, ka pahiuhiu, ka anaana, ke kuni, ka aumakua, kakaolelo, kuhikuhi-puuone, kilo-lani, kilokilo, kahuna, a pela aku.--Ua mau no ke kaulana o kekahi o ia poe a hiki i ko'u pepeiao e lohe mau nei a hiki i keia la, a me ka lakou mau olelo kaulana pu no hoi.  E hoopoina ole ia o Kaopulupulu, he kahuna nana keia olelo kaulana, "I nui ke aho, a pa i ke kai, no ke kai ka aina," a pela hoi ia "kini Ka@a, mano Kaneohe."  O na kanaka o keia ano, ua makemake loa ia e na'lii nui, a hookupu aku lakou i ka waiwai, oia hoi na aina, a hoolilo aku hoi i kekahi o ia poe, i mau @aneko malama waiwai no lakou.

Eia hoi, o ka kanaka akamai i ka hoopiopio, a me ke pahiuhiu--o ka waiwai nui koikoi i manao ia e lakou, oia keia: O ka make o ke kino o ko lakou mau enemi, o ka hooko ia o ko lakou kuko, a me ka iini ma ka muo o ko lakou anakui ana, a ma keia ano wale no i hawanawana mau iu'i ma na pepeiao o ka lakau mau keiki ponoi, moopuna kuakahi, kualua, a pela aku.  A ma keia ano hope i wehewehe ia, he mea keia i ike ole ia e ka mea nana e haku nei i keia kumumanao, a he ano hoi maopopo ole ka oiaio, aka, ma ka rula i haawiia, ina ka haku ana i ka haawina kumumanao, ua koi mai oia @ wahewahe i kona ano.

(@.)  He like anei laua me ka anaana?

Noloko o keia ninau hope, e puka mai keia ninau haina like ole elua.  1. Ua like laua me ka ana@na ma ka hua hookahi, oia hoi: he make o ke kino o ka hooko ia ana o ka makemake, ka hoopau a@a i ka i@ni o ka naau, ka palekana ana iloko o ka ukiuki.  (2) Ka like ole o na hooko ana me ka anaana O ka hoopiopio a me ke pahiuhiu, ua hana mau ia keia mau mea ma na alaloa, na huina alanui, na kala o na kauhale, e kauoha ana i ka la hiki a me ka la kapoo, ma ka pule hookahi i like me ko ka anaana ana, mamuli o ke akua hookahi i kapaia o Ulin@na-pono a me Ulu nana-hewa, e noi aku ana i ua akua hoolkahi nei, e hooko mai i ka makemake o ka mea e noi ana iaia, e pepehi mai i kona hoa kanaka, no ke kumu ana i uki@ki ai, a i makaleho ai paha--a eia iho kekahi mau @akina pule o na ana hana i wehewehe ia maluna:

" Uliuli kai pali e Kahikinui,

Kokolo mai ka ohu e he ino.

Ike i ka nehe a ke kai,

O Papaloa i Kahikinui."

 

"@la kalae i ka lepo a ka makani,

Hoonuanua i Apua Kal@maula,

Ike aku kuu manao ia'u kula elua,

Hea mai Kaiolohia, e hoi maua,

Uwe aku o na lehua i Kaana @c."

 

Aole no he wahi mohai e pili ana ina ke pahiuhiu a me ka hoopiopio, pela i lohe ia mai.  Noloko o na hai@a i oleloia maluna, e puka mai keia manao hou. (3.)  Ka anaana, Ua hanaia keia maloko o na hale me na maunu, oia hoi na mea pili kino o ka enemi, e laa  ke kuha, lauoho, a me na mea ano like, hui pu ia mau mea me keia, e laa ka akia, lohelohe, opuu-maia, awa, aunaki, pulupulu, ho-a ke ahi, a kukuni aku i ka maunu, a o kona leh@, a me ko ke kapuahi a pau, e heouka iluna o ka ha opuu-maia, a e kukulu i wahi kia, a me ona wahi welu kapa maoli i wahi pea ia, o ka inoa oia wahi welu kapa maoli--He ae o Kahaloa--alaila, e pule i kekahi pule, i ano like me na apana pule i olelo ia maluna, a e hookomo  ana ma ka hapa hope o ka pule i keia huaolelo, e lawe oe i keia maunu a Manakaioo, alaila, e hookuu aku iloko o ke kai, alaila, e wanana ae ke kahuna i ke ano o ka mai, ka manawa e make ai, a me kahi e make ai, a o ka hopena o keia, o ke kali aku i ka hooko a@a, e nalo no hoi e pala ana ka maia, oia iho la no.

A ke haawi aku nei au i ka Fare-well i ko'u mau hoa lawehana ma ka oihana k@maao o ka lahui Hawaii. S. W. Naukana.

Kumukula Aupuni o Kawailoa.

[No ka hiki ole a@ei ia S. W. N. ke olelo kanaka ma kahi o Fare-well, i name ai oia?  L.H.]