Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 41, 14 October 1871 — No ke Ola o ka Lahui, [ARTICLE]

No ke Ola o ka Lahui,

O ke ola o ka lahui, he mea i iini nuiia ma keia ili honua a puni keia ao holookoa. Aka, ke imi nui nei kekahi poe i mea e holopono ai ke ola o ka lahui, aohe nae he hololea aku, no ka mea, he elua mea nana e a<lalai i ko ka lahui ola ana, oia hoi keia : 1. Ka ume pipili. 2. Ka ume kaumaha. # * Ma ka hoomaopopo'io ana iho ma keia mau mea elua, ua loaa io kekahi mau lala e alalai ai i ko ka lahui ola ana ke lawe kakou puolo, "No ke ola o ka lahui." a kaupaona iho i ka io a me ka iwi o keia 1. Ka ume pipili, heaha la ia ? Oia ka mea e pipili ai na laau, na pohaku, na metala a me na mea kino a pau, ke huipuia na hunahuna materia a pau, o 44 ka ume pipili " no ia. Ua maapopo ae U ke ano o ka ume pipiliia ka-kou, eia ka mea ī koe o ka hoopili ae i ko kakou kahua heihei lio, oin ka lala mua. Q ke ola o ka lahui, aohe i akaka kona mau palena o mua a me hope; a he mea pohihihi no hoi ma ka noonoo loihi ana iloko o keia hapa Keneturia. Ke imi nei kekahi poe, o ke kukulu ana i mau hnlekula keikikane a mau kaikamahine ma kela a ma keia mokupuni; a malaila e hoonaauaoia'i i na mea 0 ka uhane a me na mea o keia ola ana, ka hooponopono ana a me ka hoomaemae kupono ana ; e manaoia lakou he mau kumulau kupono no ke o!a o ka lahui ; oia anei ka mea e ulu ai ka lahui ? Ke lfoole aku nei au, Aole ! O keia lahui mamua, ua lehulehu loa lakou, e like me ke puliuliu o ke one o kahahai, pela ka nui o kanaka iloko oia kau i hala. A i keia kau hoi, ke au a ka mnlamalama e nee nei, ua hele a piha pono i na oihana hoonnauao ; na oihana kahunapule a me na oihana kanawai.a me na oihana kalepa o kela ano keia ano. Eia ka, ua puehu ka lahui me he opala la i puehu i ka makani. No ke aha la ? No kn ume pipili no i ioaa ia oe i kinohi, oia ka pah, kakio, puhu, kaokao, hebera, mai pake (lepera), a me na mai ano like e ae he nui wale, pau ole i ka heluia ; oia na mai la e ola ole ai ka lahui, a pela aku a pela aku. No -hea |a keia mai i pili mai ai ia kakou ? No ka ume pipili no a lakou la' (haole) i lawe mai ai i kinohi, oU na huhui lei, na ha- , na oi kanikani, na kakaki hao a me na mea e ae he nui wale. O keia mau mea ume pipili e k»kolo hele nei la, aohe ki e paa ai ke ola o ka lahui nana e kaomi iho mai kona holo moku ana'ku ma kela aoao o ka honua. E nana kakou i ka mea kapili manu, ua hanaia ke kepau pipili me ka laau loihi, a he pua lehua ma ke poo o ka laau ; a i na ua makaukau na inea a pau a ua kanaka la, alaila, lawe aku oia a kahi kupono ana e manao ai e kau ai i ua puā lehua la me ke kepau,;hele mni oia a kaawale, a i na e lele mai ka maou a ike i ka pua lehua e kau hoolai ana me kona popohe maikai, o ua pua lehua la ka mea nana i ume mai i ka manao o ka manu a kau iho ma kahi o ka laau 1 kapiliia'i i ke kepau, a o ka pipili no ia. Pela no ka lahui, no ka mea, ua laweia mai na meā make e ka haole a nui i kinohi, oia na mai tele e -pili nei i ka iahui, a oia no kou puka liu e Hawaii nana e ume, a koe na pohaku i kanaka no ka aina; a'oia no hoi kekahi mea nana e alalai ke ola o ka lahui. -2. O ka ume kaumaha, heaha la ia ? Oia ka hui pu ana o na hunahuna materia a lilo i mau mea v kino e hookokoke ana kekahi i kekahi, o ka .ume kaumaha no ia. O kanoonoo aāa hoi o kekahi he okoa ia j i ko kekahi poe ; pela ka mea i manaoia e! ka Papa Ola, aka, ma keia mau la e kunewa nei, ua leaa ia lakou he wahi e kanah* ai; oia ka imi ana i puu pale no ke ola o ka j lahui, oia ka hookaawale ana i ka poe i loohia ī ka mai pake ma Kalawao, a he kumu ia e poino d!e ai fca lahui. Makehewa ka hoihoi i Molokai! no ka mea, ke hahai nei ka ume kaumaha i ka ume pipili—i na pau loa ka poe wai pake i Kaiawao, pau anei ka make aha ? pau anei ka ioaa ana i ka mai pake ? Aole! aoiei! no ka mea, ua pili paa loa ia mai keia lahui, a heaha la ka meakoe? Eia no. o"ka nnie kaumaha'» oia kā make o ka iahui. Ā owai la ke kauka ike a akamai i ka i»i ana i mea e ola ai ? Aole, no ka mea, aia ma lia lima o ke Akua ola, he ki nui no ke o!a ana o ka lahoi a tne ka make, oia ka mea ia ia nā kaopaona he

nui wale, a ua kaupaonaia keia lahui ma ka mea kaupaona, a ua ikeia kona nele. A peia no ka hana a Papa Ola ma.aohe holopono o ka lakou hana i mea e ola ai ka lahui. O kekahi poe mai, laweia ī Kalawao, a o kekahi poe, hookuu houia mai no e noho pu me ka poe ola, e kuhinu ai a nui loa iho ka anoano a mahope ulu ae. £ ! pehea la ko oukou manao no na kuhina, aole anei kupono keia ume kaumaha ia lakou ? Ua kupono no, a oia no kekahi kumu nana e alalai i ko ka lahui noho oluolu ana. Pa no ia me ka poka a lehova e paa nei ma kona limn, a i na oia e hookuu mai i ua poka la, alaila, aohe nao ai i ka papaa. Pela no na 'kuh.ina e hoopoloheke nei i ke ola oka lohui, a he unie kaumaha no ia nou e ka lahui e mimiloia'i. Aka, mn owai la kakou e imi ai i ke olp o ka lahui ? Ma oke Akua la no ka mea ia ia ke ki gula, pela mai of ala iho—Aka, na ke au o ka manawa e hoike mai, na inea e hiki mai ana mahope aku. Me ke aloha. D. W. Kalaonahelk. Kohala, Hawaii, Oct. 4, 1861.