Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 43, 28 October 1871 — Page 1

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  April Jarra
This work is dedicated to:  I'd like to dedicate this page to my keiki's

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE X. HELU 43.  HONOLULU, OKATOBA 28, 1871.  NA HELU A PAU 517.

 

Na hiohiona o ka aina ua kaulana o HILO.

KA NUPEPA KUOKOA

 

 

E KA NUPEPE KUOKOA E; Aloha oe:

 

     E oluolu paha oe e ahai mama aku i keia wahi puolo, i ike mai ai na hoa puni mea hou o kaua, e noho mai la mai Hawaii a Niihau, ke oluia e oe.

 

     Ma ka Poakolu o ka pule i hala iho nei, oia ka la 11 o keia malama, o ka la ia i hoo-kuuia mai ai na haumana o ke Kula Hanai o Hilo.  I ko makou huli hoi ana mai a hiki ma Kahalii, loaa iho la ia makou kekahi wahi keiki uuku, nona paha na makahiki he 11 a oi ae.  Ninau aku kekahi o kuu mau hoa; e hele ana oe i hea?  Hai mai la kela, e hele ana au i ke kula, " aole nae ia o ka wa kupono.  Manae iho la au, in a ia i hiki ma ka hale kula, e kau ana ka hoopai a ke kumu maluna iho ona.  Ia wa no, hele mai la no makou a hiki ma kahi i kapaia o "Kukuilaumania;" alaila, pau ka ike ana ia Waiakea, huli ma keia aoao, a hiki makou ma Puuohua; "aneane lawe o lehua i ka la" hoomanawanui aku la no makou me ka manao e hiki ma Laupahoehoe a malaila e moe ai, eia nae; aole i ae mai ke Akua no keia manao, a hiki aku la makou ma ka pali o Maulua, oiai ka ua e loku ana ia makou, haha poeleele aku ia makou ia wahi, o na lima o na wawae, a puka ana ilalo, hoomaha iki iho la makou no kekahi mau minute, no ke kuka ana, no ka pono ke moe a ke hele paha.  A ma ia kuka ana, ua hooholoia, e moe malaila ia po.  I ka moe ana a ao ae, o ka hele iho la no ia, ke noke nei no ka ua i kuna hana, a ke kahe nei no ka wai o na kahawai.  A hiki makou ma kekahi kahawai, pilikia loa iho la kahi manao, no ka ike ana iho, he nui loa ka wai e kahe ana.  la wa, hoao aku la kekahi keiki e hele me kona lio, o ka lilo aku la no ia, kupaka ae la ua keiki nei, a kau ana ma kekahi aoao o ke kahawai, a lilo loa aku la ka lio, a paa i ka lala puhala; hao mai la hoi ka mana o kahi kamaaina, pakele ana ke ola o ka lio, a lilo aku nae ka uhi o ka noho a me kekahi kamaa.  Hala ae la hoi ia puu make, hoaano no hoi kekahi e hele mai me kona lio, a ia hele ana mai, o ka lilo aku la no ia, aole nae he kanaka oluna, a e ole a paa ia ke kaula, pakele ai ka lio, lilo aku nae ka noho a me na pono a pau.  Hoomau maila no i ka heleana a hiki ma Laupahoehoe, hookipaia e na kamaaina o ia wahi.  Hookahi nae a'u mea i kahaha ai malaila, o ka hale kula o na keiki, ua hele a nahaha, a kupono ole ke kula ana no ka wa ua.  Haalele ia wahi, hele mai a hiki ma ka palena o Hilo, hiki mai la ma na alu kinikini o Hamakua, a hookipa- ia aku la makou e ia makua aloha, S. Kaua, hooliuliu iki no malaila, a hele mai a Kukuilamaimahee, uhi koke maila ka eheu manoanoa o ka pouli maluna o makou, aole nae i kuemi hope, hoomau no i ka hele, a hiki ma Kalopa, halawai me ke kanaka Lawe Leta o Hilo.  Haalele iaia, hele mai no a hiki ma Honokaa, kipa ma kahi o Kamelamela, moe malaila, a kakahiaka ae, hoomaka no e hele, a hiki ana ma ka aina nona ka ua kipuupuu, a malaila i wehe ai ka pili a mako me kekahi mau hoa, a naue hele mai la a hiki ma Waiakamalii, poali poele iho la, ke noke la no ka ua - a hiki ma Keawewai, pau ka ike a ka maka, uhi paapu mai la ka pouli a me ka ua, aohe ike ia aku o na hoku, na ka wawae a me na lima ka haoa ia wa - ma ka iho ana o Kalepoalaea, elua inihuka panee imua, o na wawae nae ka luahi, a keolala ana i kauhale kamaaina, a moe malaila a ao ao, naue loa mai la a hiki ma ka makani Apaapaa.  I kuu hele ana aku e nana i na wahi i hoopoinoa e ka makani, a he nui no na poino i ike ia; o ka halepule Kalolika keia, ua hoonee pu ia ilalo; ke hoomaka hou ia nei nae e kukulu i hale laau, aia ma Halawa.  hooneenee no hoi ka Pope.

 

     E na makamaka a me na makua aloha mai manao mai oukou, he wahi mea iki ka imi ana i ka noeau a me ka naauao, aole, he mea nui no ia.  A ma keia mea, ke paipai aka nei au i ka poe e hele ana ma ua kahawai nui, e hele me ka noonoo aole me ka hooio.                                                                                      RINESINOHOANU.

 

 

NU HOU KAUMAHA!

MAI ARITA MAI

33 OKOHOLA I NAHA!

1262 KA NUI O NA OLULO!

 

HE PUUPUU E NEWA AI KA OIHANA PEPEHI KOHOLA.

 

     Ma ke ku ana mai o ke kiapa okohola Hawaii Arita, Kupena Tripp, ua loaa mai na nu hou e ehaeha ai na naau no ke aumoku pepehi kohola o ka Moana Anu Akau. 

 

     O ka hapa nui loa o na moku okohola, he 30 a oi ae, ua pulikiia e ka hau oolea lana i ka ili-kai, a haaleleia aku no ka hemo ole mai.  Aka, oiai he maikai no ia wa, he malie, nolaila, o na luina o na moku poino a pau i paa i ka hau, ua pakele no ko lakou mau ola, mamuli o ka pau ana i ke kau maluna o na moku mawaho o ka poai o ka hau.  Eia malalo iho nei na hoike a na Kapena o na moku okohola i ku mai:

 

     Ma ka la I palia o Mei, 1871, akahi no a hoomaka aku na moku okohola e komo i ka Lae o Takaio (Thaddeus) Ua hele a hookui ka hau, a aohe he neeu aku imua; e pa ana ka makani hikina akau, a pau o Mei.  Ma ka la I o Iune, ikeia aku la hewahi ko-o o ka hau, a komo aku la na moku, a ikeia o Lae Navarine.  Malaila 5 a 6 paha mau kohola i ku i ke o a make, a ua ike ia no ke puhi ana mai a na kohola i ke kai ma na wahi he lehulehu, mailoko ae a ka paa o ka hau e lana ana.  Iwaena konu paha oia malama, kowa loa ae la ka hau, a neeu loa aku la ka aumoku imua.  Ua ku nae a make he mau kohola, i ke kaalo ana aku i ke kai Anadia, (Anadir).  Ia wa nae, hiki aku la na moku i ka Lae o Berina a me ke Kaikuono o Plover, a ua pau e aku ka auna kohola nui i ka hala e iho ma ke kowa.  Kukuluia o Oriole ma ke Kaikuono o Plover, no ka hoao ana e kapili hou i na wahi hemahema.  Kaalo aku la ka aumoku ma ke kowa o Berina, mawaena o na la he 18 a me 30 o Iune, aole nae he ikeia o kekahi kohola, aka, o ka hau ka mea nui e lana mai ana.  O kekahi poe moku nae, hooili ae la i na luina o kekahi moku, nona ka inoa Iapana, i ili ai i kela kikina aku nei.

 

     Ia manawa, manao iho la na moku e alualu Uwalo, e like hoi me na kikina mua.  O na waapa keia, aia i ka holo a 15 a 20 mile ka mamao, alaila, lona mai la.  He nui loa ka noe i na malama o Iune a me Iulai, oia no hoi ka wa nui o na uwalo a me ka hau.  Ma na la hope o Iulai, ua pa mai kekahi mau makani pakuikui mai ka hikina hema a me ka hikina akau mai.  A na ia mea, i hoopauhala mai ai ka manao alualu uwalo, a nolaila, nee aku la na moku i ka hikina akau, me ka manao e hiki i ka Lae Hau.  No ka ikeia ana aku, ua hehee ka hau, mai na kapakai hikina mai o Lae Lisburne, nolaila, nee aku la na moku ma ka hikina, a o ke kino holookoa o ka hau, e lana ana ma ka latitu akau 69 degrees 10' a i ole he 15' Ia lakou i hoea aku aku ai ma na kapakai hikina, akahi no a loaa aku ke kai, ua malaelae a hiki loa i ka hikina akau.  Iloko o keia kai malaelae, ua hooikaika lakou e hiki i Lae Hau, uka, no ka hiki ole ke nee aku imua, ua kuu kekahi poe moku i ko lakou mau heleuma, no ka makau i ka hau e lana ana ma kuaau o Blossoms; e pa aua nae ka makani mai ka hikina akau mai. 

 

     Ma ka la 9 o Augate, kanahai mai la ka makani, a puehu aku la ka hau ma na kuanu.  He nui loa na moku okohala i kaa mahope, a kaalo ae la ma na kuaau; a iloko mae o na la pokole o ia noke ana, pau loa ke aumoku i ke kaa ma ka akau o na kuaau o blossoms Ua malie nae ia wa, a hoopiipii aku la lakou e hiki aku i kahi i kupaia o Wainwright; nolaila, make a lilo he mau kohola i kekahi poe moku, aka, no ka nee hou ana mai o ka hau paa, ua pau i ka hemo hou na i a i paa Aka, ke hapuhapai ia mai la nae na manaolana, e halawai ana lakou me na pomaikai, me he kikina laki la i maalo aku.  O na moku keia a pau, hekau iho la me na heleuma, a hoopaa kaula aku la i na kukolo hau loloa i ku ilalo.  Kuu iho la na waapa, a alualu ia ako la me ka eleu no kekahi mau la, puleheke holoholo aku la na waipa ma na kipuka hau ole, aka, ma ka la I o Augate, loaa maila kekahi heluna nui o na waapa i ka hau, mamuli o ke phi ana mai a ka makani i ka hau i ka aina.  O ua makani la, wai ke komohana mai; a no ia mea, manao iho la na moku, e hoemi aku i hope, i pakele ai lakou mai ka hookuiia ana mai e ka hau, a hoopiipii aku la i ka aina malalo o ka lulu o ka aina i paa i ka hau.  Me ka hoomanawanui i pakele ai ko lakou mau waapa, mamuli o ka hukihuki no kahi loihi, maluna aku o ka hau.  Ua mahunehune no kekahi poe waapa ma ia hana ana, aka, ua pakele nae mai ku lilo okoa ana aku.  Ikaika loa mai la nae ka nee ana o ka hau i ka aina, a hoomau no hoi na moku i ka nee i ka aina, a ili kekahi poe moku, a hemo maikai wale mai no.  Ma ka la 13 o Augate, ku iho la ka hau, no ka mea, ua ili, a waiho hamama iho la i kekahi wahi, a hiki i Lae Belcher.  Pau aku la na waapa i ke alualu kohola i kela a me keia la.  Ike maka aku la, a lohe hoi i ke kohola malalo ae o ka hau, aka, aohe nae he launa aku.  I keia wa, ua kaa na moku ma ke kulana e pakele ai, a oiai hoi, ua kuu na heleuma, a ua hikii hoi i na puu hau loloa, me ke kali o ke kaawale ae o ka hau.  ke pa nei nae ka makani hikina akau.  Ia wa no, kui mai la na lono no ka nui o na Kohola, i ikeia aku ma ka mokupuni Lio Kai, a ua hoouna kekahi poe moku i ko lakou mau waapa, e hopu a e okioki hoi i na kohola maluna o ka hau, me ka lawe i na makaukau, a hoihoi mai i na io i ka moku e puhi ai.  He 4 wale no wahi kohola i make ma ia hana ana, aohe i kana mai.  Ma ka la 25, pa mai la ka makani hikina akau, a puhiia aku la ka hau ma kapa kahakai.  Ma ka la 27 ae, malaelai mai la ke kai, a ike ia aku la na kohola he nui, a make iho la kekahi mau kohoia i ka pepehiia.  Ma ka la 28, he wahi makani kolonahe malie; a ma ka la 29 ae, pa kolonahe mai la he wahi makani mai ke komohaua hema mai, e puhi ana i ka hau i ka aina me ka ikaika, a pela i paa ai kekehi mau moku i ka hau.  O kekahi poe moku aku i koe, puhee aku la lakou imua o ka hau, ma ke ala e hiki aku ai i ka aina. 

 

     Maanei, i hekau iho ai na moku okohola i ko lakou mau heleuma, ma kahi mai ka 3 ahiki i ka 2 anana ka hohonu, aka, ke mau mai la no nae ka hooke ana a ka hau, a poai puni ae la na puu hau liilii mawaho ae a puni o na moku.  Mamuli o ka pa ikaika ana mai a ka makani hikina akau, ikaia ae la ka hau a ili iho la ma kahi papau maloko o keia wahi, e ku ana na moku; a o na moku i neenee ole aku iloko loa nee aku la i ole ai a paa mai i ka hau.  Ia wa, puuluulu loa ae la na moku a kahi hookahi.  Ma ka la 7 o Sept., naha ae la ka moku Roman i kahau.  I paa oia i ka hau, i ka wa no e okioki ia ana.  Ua like kona noha ana me ka naha ana la o ka hua moa.  Ua pakele nae ke kapena a me kona mau kanaka maluna o ka hau, me ka lawe ole i lako ai.  Ma ka la 2 o Sept., naha pu ae la ke kialua Cometa i ka hau, a o na kanaka o luna o ia mau moku, hoihoiia aku la iluna o kekahi mau moku e ae.  Akahi no a ike leaia aku, e nee paa mai ana ka hau i ka aina; o na kipona hakahaka kai keia, panipaniia mai la.  Ma ka la 8 o Sept., naha ke kiapa Awashonks i ka hau.  A oiai e puka ana a e maalo ae ana na la me na hoailona ole o ke hehee ae o ka hau, lelele iho la na oili o na kapena moku, no ka hala loa o ka manawa no ke kikina.  Hoolahaia ae la kekahi olelo i na moku a pau, a halawai iho la  na kapena moku e noonoo i ka mea kupono e hana ai.  hooholoia nae, e hoomama i ke kialua Kohola, a kauo iaia maluna o ka hau.  Hukiia oia ma kekahi aoao o ka moku Charlotte, a hooiliia ka aila maluna on a, a nalaila, mama ae la o Kohola a he eiwa wale no kapuai kona hohonu iloko o ke kai.  Kauoia oia ma kapakai, me ka manao e hukiia maluna o kuaau.  Aole holo pono o keia hana, a nolaila, haalele wale ia.  Mahope iho, hooholoia e hoouna i ekolu waapa malalo o Kapena Fraser, e hele huli moku ahiki i ka pau ana mai o kahi i paa i ka hau.  He mauna wale no keia hele ana, no ka hopohoopo o haalele i kapakai ma ka hikina a hele i ke komohana, a noho naaupo paha auanei ka hapa nui o na moku poino.  Loaa koke aku la no nae ma keia hele ana na moku Artic Progress, Midas.  Lagoda, Daniel Webster, a me Europa.  I ka hoike ana aku o Kapena Fraser i ko lakou poino, ae mai la na kapena o na moku maluna ae, e kali a hiki mai ka nui o ka poe poino.  Ma ka la 9 o Sept, malie loa ae a o ke kai keia, anuanu loa mai la.  Aka, me ka manaolana e hehee ae ana ka hau, a e puka ana la na moku i wa ho, ia wa i hoao ae ai o Kapena Redfiels nona ke kialua Victoria e hoomama i kona moku aka aohe nae he holo pono.  Aole no i haule ka manawa i ka hoouna ana ak i ka hema i mau waapa me na lako ai.  Ua kapiliia na waapa me ke keleawe i ole ai e pau i ka manumanu i ka hau.  Ua ikeia e na mea a pau, ua paakiki ka manao i hookoma mai no ka haalele i na moku.  Aka, ua ike nae lakou, i na aole e hemo ana na moku, e apoia ana lakou a kauoia aku i ka aina e ka hau, ke pa mai ka makani komohana akau. 

 

     Ma ka la 13 o Sept., halawai hou na kapena moku poino, a hookomo ia mai la iloko o na manao o lakou, i mea e pakele ai na ola o na kanaka a pau, e haaleleia na moku.  Na ka manao kupilikii a me na lelele ana o na oili, i hookokono mai e lawe mai i keia manao paupauho e hoike, a oiai hoi, e hiki koke mai ana ka hooilo, aole hoi e lawa ka ai no ka akahi hapakolu o kekikina ino, oia he eiwa malama.  a heaha la auanei ka mea e hiki ai ka hoopakele ia lakou, maki ka hoomanawanuiana aku e moe i ke anu.  Na keia mau wehewehe manao ana, i hooholo i ko lakou hopena e haalele i na moku.  Ua hukiia na have maluna o kela a me keia moku e hoomakaukau no ka huli hoi ma ka la 14 ae o Sept.  ua manao no na kapena e kali iki a malie paha o hemo mai, aka, na ka pololi i koi pupuahulu aku e huli i kahi o ke ola.  Ma ka hora 4 o ke ahiahi o ka la 14, haalele iho la na waapa o kela a me keia moku i hoopihaia me ka lako ai a iho aku la i ka hema.  la lakou e kakahe ana i ka hema, ike iho la lakou aohe i kana mai ka paakiki a me ka manoanoa o ka hau.  I ka po, moe iho la lakou ma ka ae kai, a ma ka wanaao o ka la 15 ae, iho aku la lakou i Lae Hau; e pa ikaika mai ana ka makani mai ka hema mai.  I ko lakou ike ana aku i na moku e kali mai ana ia lakou, aohe i kanamai ua pilikia i ka hookokoke ana aku e kau, oia, ua hele a piha ino na waapa i na lako ai.  Ua moku pakahi na heleuma o Artic, Progress, a me Midas no ke kali ana ia lakou.  Ma ka la 16 ae, hiki mai la na waapa hope loa a holoaku kekahi mau moku elima i Plover Bay i lawa ai he wai no lakou e hiki i Hawaiii nei.  Ku ae malaila i ka la 24, a haalele i ka la 25.  O ka loihi o kahi o na waapa i kauo heleia mai ai mai na moku poino mai ahiki kahi i loaa a na moku pakele, he 70 mile.  Hookahi wale no ano hau i loaa maia hele ana, he paakiki a manoanoa.  Eia malalo iho ka nui o na moku poino i haaleleia, Concordia, 650 pahu aila; Gay Head. 530; George, 300; John Wells, 300; Massachusetts, 350; J. D. Thompson, 870; Contest, 850; E. Morgan, 150; Chapion. 575; Henry Taber, 300,; e. Swift, 700; Florida, 550; O Crocker, 200; Navy, 680; Seneca, 450; Fanny, 300; Geo., Howland, 500; Monticello, 900; Charlotte, 700; Paiea, 100; Kohola, 150; Eugenia, 250; Julian, 240; Awashonks, Kohahe; T. Dickason, 550; Minerva, 130; W. Rotch, 200; Mary, 300; Roman, 656; Comet. 30. Eia malalo iho na wahi moku i pakele mai.

 

     Artic, 480 pahu aila; Progress, 250; Chance, 500; Daniel Webster, 250; Lagoda, 725; Europa, 330; Midas, 590.

 

     Aole e emi malalo o 1262 na olulo au meana i pakele na ola, a i hooneleia i na home au kai ole i keia kikina.

 

 

NU HOU O NA AINA E!

KU MAI KA MOKUAHI MOSE TELA.

Ka Pau Ahi Nui ma Kikako,

Kialua Poino ma ka moana!

HE 11 KINO OLA I MAKE!

Palapala mai a Mr. H. M. Wini mai.

 

     Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Ame rika Mose Tela, Capt. N. T. Bennett, ma ke kakahiaka o ka la 22 o Okatoba, ua loaa mai ia makou mai Amerika, Europa, a mai ka moana akea mai na mea hou.   Eia malalo iho na mea hou ano nui:

 

Ka pau ahí nui ma kikako.

 

     Ma ka po o ka la Sabati, Okatoba 8, hoomaka mei la ka pau o kekaki wahi hale papaa uuku i ke ahi.  Me keia wahi ahi uuku, ua ike ia no mamua a nui wale.  O ka makani nae i keia wa, e pa ikaika ana mai ka hikina hema mai; a no ka pamaloo o na mea kino a pau, ua pahola koke ae la keia wahi ahi uuku i o a ianei, a pii loa ae la i ka laula.  Mamuli o ka hahai ana a ka ula o ke ahi ma kahi a ka makani e amio la, ua emoole ae la a nui loa ke ahi, e hele ana i ku puuwai o ke kulanakauhale, a hiki koke aku la i Alani Umikumamalua.  E noke ana ke ahi i ke kepa ma o a maanei o ke ala, a hiki i ke Alahaka o Van Buren.  Kinai aku la lakou a lilo koke ae la hoi i mau maiuu no ka ula ahi, aka, he mea nae ia e hiki ai ke lawe aku i na ula ahi ma kela kapa o ka muliwai; a o ka mea ahuwale keia e muu ana malaila, hapuku ia mai la e ke ahi ma ka aoao hema o ke kulanakauhale.  Ia wa pokole no, a-a-ia mai la ka Hale Oihana o ka Poe Hui Alanui Hao o Mikikana a me Rodilana.  Ma ia wa aku, pau ae la ka manoalana ana, he pono  koe a ka poe Kinai Ahi.  O na kaa ahi holoholo keia o ka Hikina a me ka Hema, i noho ai ika la Sabati, ua haoia mai e ke ahi, a o ka ula ahi kai ike ia aku e lapalapa mai ana.  O na kaa ahi keia e holo mai ana e komo, ua kaa loa i hope a hala ka manawa, no ka makau i ke ahi ma-kawela e aa ana iloko o ka ululaau.

 

     O na hale hana wai a me ka Hale Kukui Mahu, pau mai la i ka aaia, a o kahi e loaa ai o ka wai mai ka loko wai mai.  O na alahaka e moe ana maluna o ka muliwai Kikako, mai alanui Van Buren a hiki i ka loko, ua haoia mai la e ke ahi, a o ke ala wale no e hiki aku ai ke hele ma o a maanei, aia malalo ae o ke alanui honua i eliia, aka, ua paa nae na puka komo i na holokea.  O na hale pai nupepa, ua pulumi mai la ke ahi, a hookahi wale no hale pai nupepa i pakele, o ko ka nupepa La, (Sun).  Ma ke kakahiaka o ka la 10, hoouna mai la o Tucker a me Sherman i na kaa a nui loa, i mea nana e kauo aku i na loko hale.  mai ka Hale Sherman mai.  Ua hoounaia aku i Milwaukee, e hele mai e kokua, a ua awiwiia mai la na kokua.  O na Banako malama dala, na pau i ka a ia e ke ahi, a koe wale no ka Banako Mua o ka Lahui.  O na loa dala nae, aohe i komo aku ka ula o ke ahi e hoopapa.  O na hotele e kuku ana mai Alanui Van Buren aku a i ka muliwai a hiki i ka loko, ua pau wale nae ana no i ke ahi.  O ka poe noho keia oloko, ua imi aku i wahi e malumalu ai ma kekahi poe hotele e ae. 

 

     Kikako, Oct. 10 - hora 3:10 A.M. Ano no i hoea mai la he huaolelo, ke aa lu ke ahi ma Alanui Kanakolu Kumama kahi.  O keia ahi, he 2 mile ma ka hema aku o kahi i hoomaku i ke ahi mua.  I puiia mai la keia, me ka manao ino e pau loa kahi i koe o ke kulanakuuhale, e noho ia la e ka poe waiwai loa o na kamaaina.  Ua hali pu ia mui hoi, he elua kanaka i loaa e puhi ana, a ua kipu olaia aku laua, a o kekahi poe i pakele o ia ano, ua holo aku me na kipuka kaula ma na ai.  Oiai ke pa nei ka makani ino, aole he mea ike i kona hopena.

 

     Kikako, Oct. 10 - awakea - I keia kakahiaka, mahope iho o ke kuu iki ana iho o na naau mokumokuahua, o ka ninau puni i waihoia mai, Heaha ka mea e hiki ai ke hana?  Aohe anei e hiki e kukulu hou ia?  Ua Kohahe anei na Ahahui Panihakahaka?  E ne mai anei na Banako e ku?  O na haina, aole he mea e oluolu ai.  O ka poe mea dala keia, nohe ike i ka mea e hana ai.  O ka Hale Leta, kukuluia iho la no ka manawa ma ke alanui aupuni.  O na Halewai, Hale Kukui Mahu, na Hale Pai Palapala a me na hale lealea, ua pau aku i ka lilo i mau lehu ahi.  O ka eiwa hapaumi o ka waiwai io o Kikako, ua pulumiia a lilo i a ea ole iloko o ka la hookahi.  O ka lono no ka make o kekahi mau kino kauaka iloko o ke ahi, ke nunu aku nei nunu mai.  Ke oleloia mai nei, na Gen. Seridana i noho poo lawelawe inehinei, a ua pio ke ahi ma ka lawelaweia ana me na pouda.  Ke maopopo loa mae nei, o ka pauda ka mea i pio ai ke ahi inehinei, a pau ai ka pahola ana ma ka aoao hema.  Inehinei, ua puehu liilii ka Banako Hui o ka Lahui, me Ekolu Miliona Dala ($3,000,000) iloko o kona lua huna dala. 

 

     Eia Kahi i pau i ke ahi:  Ma ka Akau, ka pa nui o Linekona; ma ka Hikina, ka Loko; ma ka Hema, ke Alanui Harrison a me Palk; a me ke Komohana, ke Alanui Halsted.

 

     He nui wale na kanaka i lele aku iloko o ka muliwai, i pakele ai i ke ahi, aka aohe nae i pakele, he poho wale no a make.  He mau haneri o na holoholona i make ma na alanui a ma na hale lio.  Ua kohoia aku, he 100,00 o na kanaka o ia kulanakauhale i lilo i kuewa a home ole.  O ka hapa nui o lakou, he nele maoli no i na mea a pau e lako ai; a me he mea la, ua olohelohe aku la kekahi mau wahine a kamalii.  Ua nele i na lako ai a aahu ole ka nui.  Kokoke e pau loa na kaona a me na kulanakauhale ma ka hikina aku o Kikako, e hoouna mai nei i na lako no ke ola a me ko kino. 

 

     He eha mau haole i loaa aku ma ka aoao komohana o ke kulanakauhale, a ua kipuia lakou ma ia wahi. 

 

     O ke poho o ka waiwai ma keia pau ahi nui, ua koho pupuahuluia aku la, he $125,000,000.  E kaumaha loa ana na Ahahui Panihakahaka, a me he mea la paha, e hewa ana na maka o kekahi poe Hui a poniuniu.  O ka nui o ke poho o ko Kapalakiko mau Hui Panihakahaka ma keia pau ahi, he $4,850,000, a pela aku la no hoi paha ko Nu Ioka a me na kulanakauhale e ae.

 

     Ua lalau ae na kulanakauhale e ae o Amerika Huipuia, i ka hapai ana i mau kokua, a hoouna aku i kahi o ka poino.  Ua hikiwawe na Banako malama Dala o Ladana i ka hoouna ana mai no ka poe pilikia o Kikako, he $25,000. 

 

                        KA Moku Poho ma ka Moana a me ka make ana o 11 kanaka.

 

     Ma ka huakai hope mai nei a ka Mokuahi Mose Tela i keia awa, ua halawai oia me ke kialua poino Shellhoff, Kapena Hopkins, ua komo ka liu i ka moku, a ua naha o hope.  E hoomanaoia, i ka malama o Dekemaba i hala, ua lawe aku oia he piha pipi ola mai keia Pae aina aku, no Tahiti.  Mai ka palapala mai a Henere M. Wini Esq., malalo iho, i hoike mai i ka mo-olelo o ia popilikia:

 

     "Ma ka Poaha, Oct. 19, i ka hora 8 A.M. ike puaikiia aku la he pea me ka moku, e ke kanaka ku hoe o ka mokuahi Mose Tela, e holo pololei ana ma ka ihu a ka mokuahi e kau aku nei, ua poino a hookahi wale no wahi kia e ku ana, me ka pea heke nui malalo, e nawe ana i ka pa a ka makani hi-