Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 44, 4 November 1871 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Tiare
This work is dedicated to:  Justin Bieber

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU O NA AINA E.

[Koena mai kela pule mai]

No Europa

Ua papa ikaika loa ke aupuni o Italia aole e ae ia kekahi kumuao o Roma e hoike i kana mau mea akamai, ke ole oai e hoohiki mamua, e lilo i kanaka kupa Italia. He iwakalua o ia poe kumuao i papaia, i ku mai a olelo, aloe lakou e ae e lilo i mau kupa Italia.

            Ma ka la 6 o Okatoba, ua halawai mai me Presidena Tiera o Farani ma Vaseile, kekahi Elee i hoounaia mai e ke kulanakauhale o Dijona, e hoike ia Tiela i ko na Perusia hana ino i ka wa e noho kiai ana ma i kulanakauhale. Ke awiwi mai nei lakou e wikiwiki ka hoihoi aku o na Perusia O ka lakou i hoopii mai ai i na Perusia, o ka hoopaahaoia aoa o 125 mau kamaaina Farani e na Perusia, no ko lakou waiho ole i na mea kaua e like me ke kauoha a ka Luna nui a na Koa o Geremania. Ua hai aku o Tiera i ka Elele, e hoike ana oia i kela hoopii imua o Generala Manteuffel ka Alihikaua nui o na koa Germania maluna o ka lepo o Farani.

            Ma ka la 16 o Okatoba e halawai ai na Ahaolelo Germania ma Balina, a ia manawa, e noi hou ia aku ai, e hookaawale i ua a me ke kukulu ana i na mea palekaua paa ma na kapakahakai.

            Ua wawahi ia ko Sepania Aha Kuhina mua, a ua paniia e kekahi Aha Kuhina hou. E hoemiia ana ka uku o na luna aupuni o Sepania.

            Ke noi ikaika nei na nipepa Ripubalika o Parisa ia Presidena Tiera, e hapai oia i kekahi keehina ikaika e papa aku ai i ka ohumu kipi a ka poe Bonepati.

            He wa ikaika loa mai nei keia o na paahana ma Europa i ka hoopiipii i ko lakou mau uku hana la. AIa ma Enelani, Geremania a me Belgiuma ka poe ikaika loa o keia ano i ka hooikaika e pii ko lakou mau uku hana.

            Ua waiho koke ae ke Kuhina noho o Geremania ma Vaseile, i ka hoopii i ka poe Farani ma ke kulanakauhale o Liona iloko o ja wa kaua, no ka hana inoia ana o na Geremania ma ia kulanakauhale. Ke apoipoi aku nei ke Kuhina o Ko an aina e o Farani.

            Ua hopuia mai nei o M.Dombrowski, ke alakai o ka poe hoohaunaeke ma ke kulanakauhale Farani o Liona, nana i lele aku e hana ino i na Geremania e noho ana malaila, a hookolokoloia a ua ku ka hewa. Ua hoopaiia elua wale no malama e hoopaahao ia ai.

            Ua make emoole ke Kuhina Kalaiaina o Farani maloko o kona hale noho ma Vaseile, iaia e komo lolo ana ma ke kakahiaka o ka la So Okatoba.

            Ma ka la 7 o Okatoba, ua hookuu ka Moi o Norewai a me Suekena i kona Ahaolelo. A iloko o kana haiolele hookuu, ua hoopuka mai oia i kona manao kaumaha, no ka ae ole ana o ka Hale Ahaolelo o na makaainana i ka Bila Kanawai e hoolilo ana i na kanaka a pau e ao iu i koa, me ka hoole ole mai ke kiiia aku i koa. [O keia hoole ana a keia Hale Ahaolelo, aohe ia he mea na na Luna makaainana e makau ai, e like me ka hana ana ma kekahi wahi aupuni auku manao hopepe wale o na luna Ahaolelo.]

            Ke hooweliweli mai nei na Kaiko o No Kakela ma Enelani, e hoopii ae i ko lakou mau uku hana la. Ina e lilo loa ana, ka hoopiipii a na lima hana o keia wahi i ka haunaele, alaila, e waihoia ana na kekahi Aha Uwao e hooholo i ka mea like mawaho o na aoao elua.

            Ua hoi ae ka wahine Alii a ke Keiki Alii o Wale i Enelani, mai kana huakai makaikai aku nei i kona onehanau ia Denemaka, a ua hele Ina e ike i ka mai o kona makua honowai wahine o Victoria, ma ka Hale alii o Balmoral.

            E hele makaikai aku ana ka Emepera o Berazila ia Parisa, iloko aenei o ka malama o Dekemaba.

            Ke hoalaia nei he mau lulu puudala no ke kukulu hou ana i na hale nani o Parisa i hana ino ia e ka paakiki naaupo o ka poe Farani.

            Ke hoomaka nei kekahi Komite nui o na kanaka hana ma Sunderland, Enelani, i ke kakalu i ahahai no na lima hana a pau ma ka akau o Enelani.

            Ua waiho aku nei o Haku Limaikaika i ka poe lima hana a pau ma Nu Kakela, e hoomaka aku i ka hana, ma ka manawa hana o keia wa, oia hoi, he kanalima kumamahiki hora hana i ka hebedoma; a ina makemake na haku hana, e hoemi iho i kanalima kumamaha hora i ka hebedoma, i ka la mua o keia makahiki ae, alaila, e kaheaia i ahahui no na lima hana a pau e noonoo ai i keia po.

            Ke noi nei kekahi nupepa o Ladana, o ke kii ana aku i na lima hana i na aina e, he kipaku ana ia i na lima hana o ka aina iho, mai ko lakou home ae. Pehea o Hawaii nei?

            Ma ka halolelo a Haku J Russell imua o ka poe Hoole Waiona ma kekahi wahi ma Enelani, ua hoike oia, o ka nui o na dala a na kanaka o Enelani i hooliloia no ka Waiooa iloko o 5 makahiki e pau ana i ka 1870, he $250,000,000. Ua papakolu aku keia puu dala i na loaa o na alanui kaa ahi a pau o Beritania nui; papalua aku hoi mamua o na dala o na Banako malama Dala a pau o Beritania; pa hapalua aku hoi ka oi mamua o na loaa kuloko o ka aina, a he pa kanalima aku hoi ka nui mamua o na dala i houluuluia no na mea hoomana. O ka hapa nui o ka poe i komo iloko o ka uhauha dala, oia no ka poe paahana.

 

No Amerika.

 

Ua hoopaa kekahi poe wahine o Nu loka ia lakou iho malalo o kekahi hoohiki paa loa ana, aole e hulahula me kekahi poe kane e ae, aka, me ka lakou mau kane mare wale iho no.

            Ua haawi makona ia o Mr. Jones o Nu loka, he luna hooponopono nupepa no ka nupepa Manawa o ia kulanakauhale, me ka eka dala, he $50,000, no kona kapa ana aku maloko o kana nupepa, i na luna aupuni Tamnany o Nu Ioka, he poe aihue. Na ka poe ku i ka anhau makahiki keia makana, oiai, ua pau kekahi mau dala nui o ka waihona o Nu Ioka i ka mioia ma ka eke puka malalo.

            Ua malama na Moremona o Uta, he Ahaolelo nui, ma Loko Paakai, a ua hookuuia ka lakou halawai ma ke ahiahi o ka la 8 o Okatoba a halawai hou iloko o Aperila. Ma keia halawai ana, ua koho lakou ia Barimage Iana i Presidena akahi no lakou.

            Aole o Barigama lana wale no ka i hopu ia, aka, ua hopu pu ia kekahi poe o kona poai no ia hewahookahi e like me ko lakou poo, he maiama i na wahine moekolohe. O keia hana ana a ke aupuni o Amerika Hui, ua lilo ia i mea ukiuki na ka poe Moremona. Ke olelo nei ka poe hapai memeue oia aoao, he ohumu kipi keia i hookokonoia mai e kekahi mau ekalesia e ae.

            Ua halawai ka Ahahui Kalepa o Nu Ioka, a ua hooholo lokahi lakou, e hoike aku i ko lakou manao i ka Ahaolelo o Amerika Hui, e haawi kokua aku i ka Laina Hooholo Mokuahi mawaena o Kapalakiko a me na aupuni Panalaau ma ka Pakipika Hema.

            O ka Papa kuhikuhi o ke Keiki Alii Rukini e manaoia nei e hiki ana i Amerika, ua hoikeia mai penei: Iaia e ku ai i Nu Ioka, e holo koke ana oia i Wasinetona. Malaila e noho ai, hookahi a elua paha la, alila, hoi hou i Nu Ioka. Mailaila aku, holo e makaikai i ka wailele o Niagara, i Kikako a me kekahi mau kulanakauhale e ae ma ke komohana, a holo loa aku i Kapalakiko. Ma hope o kona makaikai ana i keia mau wahi, alaila, e hele ana oia i Wasinetona, oia paha ka manawa e halawai ai ka Ahaolelo.

            Ma ka hoolewaia ana o Walter Montgomery haole haimano kaulana i make mai nei ma Ladana, ua kukuli iho kana wahine mare ma kona lua kupapau, a hoolei iho la i na pua alani a ua wahine la i lei ai i ka la o laua i mareiaai he elua wale no la mamua iho.

            O ke ala wai moku e holo ai ka moku i hoomakakaia ka hana he 75 makahiki i hala aenei, ke hele aku nei e pau. Aia keia ala wai eli mawaena o ka muliwai Delewea a me Salem Creek. O ka hapalua o keia ala wai, ua pau mua i ka hanaia i ka 1812, aka, haaleleia a i kela makahiki aku nei no ka eli hou ana.

I KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:---

            Ua ike au ma kou pepa o ka la 28 o Okatoba iho nei, malalo o ke poo o “Ka haole ana o ka ua uhane,” ua hoolahaia no ka ekalesia o Kawaiahao penei: “Aia ilaila ka Uhane Hemolele e hoala ana, e hoohuli mai ana i ka poe ui. i ka poe oo, i ka poe kahiko, ua 100 paha ka poe e huli ana i ka pono.”

            Aole pololei loa ia hoolaha ana. He oiaio no he nui ka poe makaala ma Kawaiahao iloko o keia makahiki. Ua piha pono ka nui o na halawai, a ma kekahi mau halawai apana, ua piha ka hale a koe na kanaka, aole hiki ke komo iloko. I kekahi wa ua aneane hiki i ka haneri ka poe i hele mai e ninaninau a e kula pu me ke Kahu ma ka Olelo a ke Akua. Pela no hoi ma na hana o ka ekalesia, ua pii ae a ua oi aku na hana i ko na makahiki i kaahope. Ina i hanaia kau wahi hana pono iloko o ka naau o kanaka, na ka Uhane o ke Akua ia; a ua ike au ua hana, a ke hana nei ka Uhane.

            Aka, ina e uluaoa mai kanaka iloko o kekahi halawai, a mau halawai paha, alia kakou e wikiwiki i ka hookaulana a hoolaha “e hoohuli nui ana ka Uhane i ka poe o kela ano keia ano, a he haneri kanaka i huli i ka pono.” E ao o hoohuikau kakou i ko ke Akua hana me ko kanaka. Aole ku ia hana i ka naauao. E nana kakou i ka hua o na hana. Ina e olelo mai kekahi poe ua mihi lakou a ua huli i ka pono, e hoohua mai lakou i ka hua i ku i ka mihi. Ina i manao ia he hana na ka Uhane, e kali iki a e nana i ka hua o ia hana. “Aka, o ka hua na ka Uhane, oia ke aloha, ka olioli, ke kuikahi, ke ahonui, ka lokomaikai, ka maikai, ka manaoio, ke akahai, ka pakiko.”

            Ke hooikaika nei no na paahana iloko o keia pawaina a ka Haku, aole me ka manaolana ole; no ka mea, ua ike no lakou i ka hua o ka lakou hana ana, a ua ike pu no i ka Mea a lakou i hilinai ai. O ka i ini nui i keia wa, e hele mai ka Uhane Hoola me ka lokomaikai nui a e hoola i ka lahui holookoa, mai o a o. Nana no e hana i kona manawa.

            Ina i makemake kekahi poe e ike i na mea e pili ana no Kawaiahao, na halawai, na Kula Sabati, na kokua, a me na mea e ae paha, e palapala mai i ke kahu a e haila aku no. Owau no, me ke aloha.

H.H. PAREKA.

Honolulu, Nov. 1, 1871.

            HALE KUAI PIPI HOU.---Ma keia la, e wehe ana o Wahine i ka Hale Kuai pipi i kapaia, Oahu Makeke, e ku nei ma Waikiki iho o ka Hale Kuai o Kakela me Kuke, ma Alanui Moi.

Ka Nupepa Kuokoa

 

Published every Saturday-$2.00 a year,

 

Henry M. Whitney,

Publisher and Editor.

(Luna Hoopuka)

 

Jos. U. Kawainui,

Associate Editor

(Luna Hooponopono)

 

Honolulu, Novemba 4, 1871

O wai la ka i lele mua?

            E hoomanaoia no paha e na mea a pau, iloko o ka malama o Iulai a me Augate, 1870, oia ka wa a ke ao nei e akiaki ana ia Bisimaka a me Napoliona. O na makamaka pakahi o laua, e kipehi ana i ka hewa maluna o kekahi a me kekahi, a e hoike mai ana o Bisimaka i ko Napolioua hewa, no kona ake nui e lilo iaia o Belegiuma. Mai na mea mai a pau i hoikein, ua ili wale no ia a pau maluna o ka huaolelo olohelohe a Bisimaka. Eia mai ka auanei ko Napoliona manao, iaia e kaua ai me Perusia a lilo o Reine, o kona ake nui ka hoohui mai ia Belegiuma a me ka nui o Holani e like me ka Lui XIV. i noi ai malalo o ke kuikahi o Utrecht. Ua hookomo pu ia hoi iloko o ko Farani noonoo, o ka Perusia kuko ka lilo mai o Luxemboga a me kekahi hapa o Helevetia. O ka hopena o keia mau lawena olelo ka hooluulu kaua a me ka hana kuikahi ma Frankfort.

            I ko Geremania lanakila ana aenei maluna o Farani, aole i hoopapa aku oia ia Luxemboga a me Helevetia. O Farani wale no ka i ulumaiia e na koina a pau a ke kaua, a o na aina Farani wale no ka i noiia mai e haawi aku no Germania. Ma ka oiaio maoli ua waihoia o Holani a me Belegiuma e kupaa a e maluhina, no ka me, he mauu lahui Geremania no lakou. Nolaila, i keia manawa, ua oi ae ka ikaika o ke aupuni Emepera o Geremania mamua o ka manawa ia Kalemeine, (Charlemagne) a ua hiki ke haawiia i na aupuni liilii na malama kupono ana ma na hoeueu kaua a pau a Farani e mannao ai e lele kaua mai. Aka, ina o ko Perusia manao he ku papalu aku no Luxemboga a me Helevetia, uole ke kaili ae, e like me ka Farani hauhili wale aku, alaila, ua maopopo loa ko Napoliona hewa o ke kuko e ana e hoohui mai ia Belegiuma no Frani, e like me ka Bisimaka i hoahewa mai ai iaia. Na na pepa i loaa maloko o ka Hale Alii ma Turelie e hoike maopopo mai, ke ole e loaa na hoike mawaho ae.

Ma ka hoopau ana, ua maopopo loa ma Europa a puni, aole no Persia ka manao lele kaua, aka na Farani wale no ke kumu.

            O ka Farani i kahakaha e ai, o ka lele aku ia Perusia maluna o Reine, kaua a lanakila, lawe ae a noho iho, alaila, kaa o Belegiuma a me Luxemboga mahope o Farani, alaila, haalele wale mai ka Moi Leopolo i ka noho alee o Belegiuma. A ke, na na lanakila ana o na Geremania ma na hoouka kaua o Weisenabuga, Wota, Gravellotte, Sedana a me Meza, i hoohoka mai i keai noonoo hilihewa. Aole nae i kipakuia o Leopolo mai Belegiuma aku, aka, o ka welo alii o Crosica a pau ka i lilo i puahiohio a kipakuia mai Parisa aku. O ka ulupaia ana o keia mana hookuapapanui, oia ka haawina maikai e loaa ai ka maluhia ma Europa a me na pono o na lahui.

 

Pepehi kanaka ma Kona.

            He make weliweli ma ka po o ka 26 o Okatoba nei, o ka hora 2 paha ia o ia po. Ua pepehi o Kalua i kana wahine, o Kapupuka ka inoa. Ua okiia kona poo a naha pu, mai ka pili lauoho o ka lae a hiki i ka piko o ke poo, me ke koi-lipi, a ua puka mai ka lolo. Ua kamau iki no kona ola a hiki paha i ka hora 5 o ke kakahiaka, make loa iho la. O ua Kalua nei hoi, mahuka aku la me ka ike ole ia; a i ke ao ana ae, a hiki paha ma ka hora 12 o ke awakea o ua la nei, loaa aku la kona kino kupapau, e waiho ana ma ke kumu o ka pali, ua make loa. A ia ma kahi i kapaia o Kanikaea, he wahi hiolo pinepine o ka pali, malaila kona wahi i waiho ai; ua ino kona kino. puka mai kona lolo, a lele liilii aku.

            I ike ia keia make ana o Kapupuka, ma ka awe ana a ka laua kaikamahine, o Kaula ka inoa a me na keiki liilii hoi.

            O ke kumu o keia hana weliweli, aole no i akaka pono. Ua manaoia nae, no ka waiho ana paha o Kalua i kekahi mai loihi, a ua uluhua paha no keia ola ana. He mau kumu e ae no kekahi, aohe nae i maopopo.

            Ua kiiia na Luna Aupuni, e hele mai e nana pono i ke ano o keia make. Ua hiki mua mai o Mose Barrett; a i ka huli ana o na makai, loaa iho la o Kalua ua make, ma ka lele ana i ka pali; he pali kiekie no, aneane he 100 kapuai paha.

            Oia ka mea hou la, ke paiauma nei na keiki ina iho no i Honolulu kekahi kaikamahine, o Puaokekau ka inoa; aia i Kauai kekahi keiki. E lohe ana paha lakou i ka make mainoino ana o na makua. Auwe! Aloha no. D.H.N

Hookena, S. Kona, Oct.26, 1871

            Mai ka peni mai hoi a J.S Kekukahiko, e loaa ai keia palapala pokole malalo iho nei, no keia mea hookahi.

Kahako, S. Kona,

Oct.26, 1871

J.U Kawainui; Aloha oe:

            Ua pae mai au i Kona nei, a ua ike iho nei au i koonei mea weliweli.

            Akahi-I keia po, hora 2 ½, pepehi iho la kekahi kanaka i kana wahine mare a make loa, ma ke oki ana i ke poo i ke koi-lipi, a naha ae la i na apana ekolu; aole ae i lele e. U hu aku ka lolo iwaho, a ua holo aku ke kane nana i hana aloha ole. Ua hoounaia ka makai e kii i kekahi o na luna aupuni. A i ka hiki ana mai o na makai, a ike i ka mea i make, a mahope iho, huli ia aku la ua kanaka nei nana i pepehi, a loaa malalo o ke kumu o ka pali, ua nahaha liilii kona poo, a ua hu aku ka lolo iwaho; ua haki ka a-i, a ua paiuapalu ke kino. Hoihoi ia aku la i ka hapalua hale hookahi; a eia laua a elua ke waiho nei iloko o ia hapalua hale me ka mainoino. Ua 100 paha a oi aku na kapuai ke kiekie o ka pali kahi ana i lele ai. O Kapupuka ka inoa o ka wahine i okiia ai ke poo, a o ka inoa hoi oke kanaka kolohe, o Kalua. I ka hora 12 ½ o ke awakea ka loaa ana o ke kino o ke kanaka ino! A ua pauku helu papalua laua io keia hana aloha ole a ke kanala lauhale! Eono a laua keiki. ALoha ino ua keiki makua ole!

            Alua- Ma Kailua, Kona Akau, ua poino ke ola o kekahi kanaka i ke diana pauda; aole nae i make loa, uka, e makeana no nae paha, no ka mea, ua poino na lala a pau o ke kino. O kahaule kona inoa.

O ka mea mua nae ka mea hooweliweli loa me ka manaonao, a he kau ka weli o makou e noho nei. Owau no,

J.S Kekukahiko.

Nu Hou Kuloko.

Oahu.,

            Ke “Kilauea” no Kona.-Ma keia Puakahi ae, e holo hou ana ke Kilauea i Kona ma ka lua o kane huakai.

            O ka huina o na luina Hawaii i kepaia no keia kikina i holo aku la a hoi mai nei me ka poino, he 388. Mailiko mai o keia huina, he 10 o lakou i make aku.

            Ma ka la Sabati iho nei, ua ku mai ka hiku o na moku okohola i pakele, mai ka moana anu Akua mai, me kana mau olulo. O ka huina o na luina haole a me na kanaka, i pae ola mai, he 1262.

            Eia ke ku nei he mau hale laau hou ma ka aoao mauka o ka Hale Kuai o Daimana, he elua. He pakui hou ana mai ia i a hiohiona maikai o ka nana ana aku a na maka.

            Mau Luna Kula Hou- Ua hookohu aku ka papa Hooanuao ia I.R. Mofita Stoneuy o Kahuku, Oahu a me J.R. Williams o Ewa, i mau lunakula aupuni no na apana kahi a laua e noho la.

            Hale waiho Lanahu-Ua ike iho makou, aia ke kukuluia nei ma Ainahou, mauka iho o ka uapo o Kilauea, he hale waiho lanakou awa. Ina e paa ae, he hale nui maoli.

            Na Buke Kii-Ua loaa hou mai nei ma ka Hale Kuai Buke o Wiai, na buke hoopiha kii pai, me ka pila kani ma kekahi aoao. I ka wa e wehe ae ai, e kani ana ka pila, a ina e wili ae i ke ki, o ke aiwa loa ae la ia. E loaa no me ke kumukuai kupono.

            Hookoho Aupuni-Ua hookohu aku ke Keena Kalaiaina, ia I.R Mofita Stoney o kahuku, Oahu, a me Mr. E. H. Rogers o Molokai, i mau Luna Haawi Palapala ae mare no ia mau apana pakahi, mamuli o ka hooia ana mai o ka Oihana Hoonaauao.

            Na Kii o ke au moku poino-Ua ike iho makou maloko o ka Hale Kuai Buke o T.G. Thrum, i na kii o ke au moku okohola poina o ka Akau, i hooleleakaia e M.Dickson mailoko mai o kekahi kii kahakaha a kekahi o na kapena moku. Ke kuaiia nei malaila.

            Hamama hou-Ua wehe hou aenei o H.L. Chase pai kii, maloko o kona hale pai kii ma na huina o na alanui Papu a me Hotele, i kana hana i maa, o ka lawelawe e pai i ke kii o na mea a pau e hele aku ana e pai. O kona hele makaikai ana aku nei i looko, me ka pakui hou ana mai o kana mau mea i ike hou aku nei, oia auanei ka mea e hookaulana loa ai iaia ma kana hana.

            Haina o ka Ninau a J.W. Kahuluna Aole i emi malalo o ka umi ka niu o ka poe kakau mai i keia ninau e hai ana i kona haina. O ka makamua o na haina i hiki mai, oia ka i hoopuka ia aku. He pananaiki a kuawili ole kana haina. Aole e like me ka kekahi poe e ae, ka loloiahili, a he mau aoao kanana ka nui. He pono ka hoopokole o ka pow kakau i lakou manao. Ke mahalo aku nei no hoi makou i ka poe i kakau mai no ia mea hookahi.

            Mau la Kulaia aupuni-Ua hooalaha ae ke Keena Kaiaiaina o keia aupuni, o ka la 28 o Novemaba e hiki mai ana, oia ka la i ae ia mai ai ke kuokoa ana o Hawaii nei e na aupuni o Garani a me Beritania nui, e hooliloia i la kulaia lahui.

            O ka la 11 hoi o Dekemaba, oia ka la hanau o ka lani Kapuaiwa, e malamaia e kona mau makaainana, i la kulaia lahui mai o a o. [O ka la 25 o Dec., aole hoi he hoolaha pu ia mai.]      Ma kekahi la o keia pule iho nei, ua holo aku ke kiapa la o keia pule iho nei, ua holo aku ke kiapa Hawaii Mauna Loa i na aina lepo manu, i lawe aku la i na lako ai a me kekahi mau lima hana hou no ia mau kahua hana.

            No ka nele i ke Kanikela ole no Kile ma keia awa, ua hoonoho aku ka Oihana o Ko na Aina E ia C. S. Bato Esq., i kanikela a hiki i ka loaa ana o kekahi mea a ke aupuni o Kile, e hookohu ai.

            I keia mau pule aku nei I hala, ua hoonuanua loa ia ka Hale Mai Amerika e ka nui o na olulo haole I poino ai i na moku ma ka Arita, malalo o ka malama ana a ke Kanikela Amerika ma keia awa.

            O ka buke heluhelu a ka Papa Hoonaauao ihoomakaukau iho nei no na kula aupuni Hawaii, a apa aku nei e lawe i Kapalakiko e humuhumu ai, ua ike iho makou, eia ma ka Hale Humuhumu Buke o R. Newcomb e humuhumu nei.

            HE HOOKIEKIE PAHA. ---- Ua manao paha kekahi poe puni ninau, ua poino makou i ka makou mau olelo mamua i hoouna mai ai kekahi poe i ka lakou mau ninau me na haina ole. E hoomaopopo e na mea a pau, ina aole e hoopukaia aku kekahi mau ninau, alaila, e manao iho oukou ua nele i ka io ole,

            MAKE HIKIWAWE ---- Ma ka po o ka la 31 o Okatoba, me Kamoiliili, oiai e papa lea ana o Kalaupapau me kana wahine mare, aia hoi hehee iho la ke kane ilalo, a lele loa aku la kona hanu. He wahi omaimai no kona mamua, aka, aole i manaoia e hele e ana oia, aka, ua kii koke mai ka mea ia nana i hana a lawe aku la.

            LA KULAIA HAWAII. ---- He 24 la wale no i koe mai keia la aku, alaila, e hiki mai ka la kulaia aupuni nui o kakou, oia ke la 28 o Novemba. Ka la i loaa mai ia kakou ke Kuokoa ana, main a aupuni mai o Beritania nui a me Farani. O ko kakou kulaia ana ia la, aohe ia he mea e hoahewaia mai ai kakou. No ka mea, o na la e like me ia ke ano ma na aupuni e ae, he la oi loa ka lealea no lakou. A no ke’aha hoi kakou e ole ai ku olioli, a e lealea no ko kakou la oia ano.

            KE MAKE ANA O KAPENA A. ADAMU, ---- Ma ka po Poaluna aku nei i hala, Oct. 27, ma keia kulanakauhale o Honolulu nei, make iho la o Kapena Alekandero Adamu, iloko o ke 91 makahiki me 10 malama o kona ola ana ma keia honua. Ua hanauia oia ma Sekotia i ka 1780, a make iho la ma ke one o Kakuihewa. O kona hiki mua ana mai i Hawaii nei, o ka makahiki 1810 no ia. Aohe I liuliu iho, komo koke oia malalo o na hoounauna ana o Kamehameha, ka nui. Oia nei no ke Kapena nana I hooholo I ke kialua o Kamehameha i Kina me ka ukana he laau iliahi, a auhau kaumaha loa ia ai ke dute maluna oia laau o Hawaii nei. Oia ka hiki mua o na haole a me ke pailata hookomo moku o ke awa o Kou nei. O ka loihi o kona noho kupa Hawaii ana, he 61 makahiki.

            KUPANAHA KE KANAKA HAWAII. ---- Ua lohe mai makou, aia ma Kaumakapili aenei, i ka Poaono aku nei i hala, oiai kekahi ohana e lilo ana i ke kakahele a ka wai ula, polahuli iho la kekahi wahine ilalo, a lele loa aku la konu ea me ke okaka ole o kona mai. Aia hoi, mahope o ka lomilomi a me ka oaku ana i o a ianei, puka mai la kekahi wahi kanaka kamaaina I maa ia makou, a hoopuka ana i kana hunolelo. Ua make oia nei ua poiia ka uhane e kekahi kanaka eia la ke ku mai nei kona hiohiooa. I ke ahiahi poeleele ana iho, kii ia aku la ke kanaka a ua wahi kahuna nei i kuhikuhi ai a laweia mai la. Aka, i ka hiki ana mai ma kahi o ka mea i make, aole oia i pohala hou ae, a hoihoi wale ia no ke kanaka i kuhikuhiia ai ua poiia ka uhane. O keia puni wale ana a kela kanaka a me keia alapahi a kahi hoakamai kahuna ole wale, ke noi mai nei kea o malamalama, e hoopau aku ia kuhihewa a kiola loa ma ka paia.

Hawaii

            MARE HANOHANO. ---- Ua hoohuiia ma ka berita mare, ma ka la 18 o Oct., maloko o ka luakini o lmiola ma Kohala, o J. W. Kamakahukilani me Miss. Hariata Kanui o ka malu Hekuawa o Wailuku. Mai ka la I mareia ai ahiki i ka la 24, ua malama mau ia he mau ahaaina liilii malaila, no ka hoomanao ana i kekahi o na la hanohano loa o ko ke kanaka ola ana. E mahaloia ka mare ana o na puuwai opiopio, o ka malama ka pono i ka mea I hoohalike ai.

            HOA PIPI MA KAWAHAE. ---- Ma ka la 22 o Oct., he la Sabati ia, ua lilo ae la ia la, I la lealea no na paniolo hoohuli pipi o Kawaihae, mamuli o ka hoa pua pipi ana, mai uka aku o ka aina ahiki i kai o Kawaihae. A haohao ia keia hana malaila, no ka mea, aole mai mua mai. I hanaia keia, no ka moku kuna hooili pipi ola e lawe ai i Tahiti e ku ana malaila ia wa. Ua i iho ko na kamaaina manao, no keaha la ko ka llamuku mea i papa ole ai I keia haua, no ka lawelawe ana i ka la Sabati. O ka hana hiki i ka la noa, ua hanaia ma Kawaihae, i mea na na apana e ae e hahai mai ai mahope o kona kuamoo?

Kohala Akau.

Na Hunahuna Huikau o Kauai.

            Kula Ao Kuma ma Lihue-Ua akoaka na kumukula o ke Aupuni, ma Lihue, Sepatemaba 28, 29, 20. Ua noho Kapena kela a me keia kumu maluna o kona wahi kaa ahi, e hookele pono ana i Lihue.Oiai ka Poakolu, la 27 o Sepatemaba, a komo aku ka nui kino, ma ke poowai o ke Kula Ao Kumu. O na kumu mai Kalalau a Hulaia, ua akoakoa, a o ko Koolau kumu, aole i hiki mai, no ka nawaliwali, oiai o ka la 28 Poaha ae ia o Sepatemaba. Ua muimuia makou ma ia la, maloko o ka luakini o Lihue. I ka Poalima ae, la 29, ua komo main a kumu kula, mai Koloa Hikina a Kalaheo, ma ke kahua heihei a ke Kahukula Nui i hoomakaukau ai. Mai Hanapepe hoi a Milolii, ua lolii lakou ma Waimea, oiai e lilo ana o Mr. Rowela i alakai no ke one o Luhi. Eia ke mea haohao iloko, a ka poniu o ka noonoo, ua oni hou ka hao mageneti a ua keiki la e pulu elo mai la i ka ua kanilehua o Hilo, e hoihoi i Waimea ke Kula Ao Kumu. Ina pela io, e manumeanu ana kana Papa Hoike imua o na kumu kula.

            Hula Puili malaila ---- I keia mau la 3 o’u ma Lihue, ua maopopo ia

U ka hula puili, he puukolea ia e komo ai I ka naele o ke kuko a me ka moekolohe; he himeni ia na ke diabolo a me kona mau lima paahana. A oiai hoi, aole kakou e haohao ana i ka ka hula mau oihana, mawaena o ka poe opiopio a me ka lakou poe kumu. He poe opiopio waleno koloko o ia aoaina. Hookahi mea a’u i hilahila loa ai, nia hoi keia :

            “Kaua i ke kunou liilii a ianei,

            I ke kiko waena o ke kanaka.”

            Wahine hoao e kaawe ---- Ma ka Poalima, la 29 o Sepatemaba, hora 9 kakahiaka, kaawe ino la kekahi wahine ma Puarose, Lihue. Oiai nae hoi, ua ikeia kona naauaua ana, ua hikii oia i kona puu i ke kaula a pau loa. O Kuluolika konu inoa. O kana kane, ua hele i ka hana a Paul Isenberg, oiai nae he ai palamuunu ---- a hoi mai la kela mai ka hana wahine, papale ka maka i ke aloha. Ia Manawa, hele aku keia kane ia P. Isenberg, e kipaku iaia mui ka home oluolu aku, aole nae i hele a hiki i kuu hoi ana i ka poli o kuu aina makuahine. Ua pakele kona ola, aka, o ke alina a ka hilahila, e aai mau ana ia. Kohu        Perusia maoli keia wahine.

Princeville Plantation ---- Ma keia mahiko, ua ano hou ae na kiei hana I keia wa, aole nae pela i na la loihi i hala aku I keia wa, hookahi makai kiai ma kahi o na paahana. I mea aha la? He wahi mea hou loa ia ma keia mahiko. Pela no anei ma na mahiko e ae o Hawaii nei? J. Hanalei

Hanalei, Oct 28, 1871.

Aia anei a kawai i ka himeni.

ALAILA, HIKI I NA KUMU KE AO MA

na mea e naauao ai?

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe: ----

            E oluolu paha oe e hookomo iho i keia mau wahi hua kukui inamona, e kau ae la maluna, ma kahi kaawale a kou kino lahilahi, a nau hoi ia e lawe hoomanawanui aku ma na pea a pau o keia mau mokupuni, i ike mai ai na mea a pau, malia paha, o lakou kekahi mea manao ma keia niaau.

            Iloko o keia mau la e naue nei, ke pae pinepine mai nein a leo, e olelo ana, O na kumu akamai ole i ka himeni, e ao nei i keia Manawa, e pau ana lakou i ka hoohemoia mai la oihana ae. A mailoko mai o keia mau lohe, ua ulu mai keia mau ninau e kau ae la maluna. He mean kahaha loa keia i ka hoomaopopo ana, oia hoi ka hoohemoia ana o na kumu akamai ole i ka himeni, a hoonoho ia iho la na kumu akamai i ka himeni ma ko lakou mau wahi.

            Kupanaha! Ina paha he kanaka akamai i ka himeni, aohe nae ona makaukau ma na mea e hoouaauao aku ni i ka haumana, pehea la ko kakou manao no ia kula? Manao anei kakou e holo ana ka nanuao o ia kula ma na mea helu, e like me ka makemake o ke aupuni, oia hoi, e lilo o Hawaii nei i aupuni naauao?

            Ea! i ka hoomaopopo ana, aole loa e loaa ka naauao i na haumana o ia kula, a o ia mau kula paha, ke hoonaauao ole ia ke kumu ma na mea helu, e hiki ai iaia kea o aku i na haumana. He mea maopopo loa keia. Hookahi wale no naauao e loaa ma ia kula, o ke akamai o na haumana ma ka himeni. O ke makemake anei ia o ke aupuni Hawaii, e akamai na keiki i ka himeni, a e hawawa hoi ma na mea helu o kela a me keia ano e hoonaauao ana? Aole pela kona iini. O kone iini a me kona makemake, e akamai na keiki Hawaii i na mea hoonaauao a pau a me ka hooponopono ana i ka lahui.

            Ua makemake anei ke aupuni, e hoopau wale i kona puu dala ma ke ao ana o na kumu i ka himeni? Aole pela kona makemake; eia kona makemake, e hilo kona puu dala i na kumu, ma ka hoonaauao ana ma na mea helu, i hiki ia lakou ke hooponopono i ke aupuni. A heaha ka waiwai o ka hoohemo ana i na kumu mai ka lakou oihana ae? Aloha waiwai!