Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 46, 18 November 1871 — No ka Apana o Makawao. [ARTICLE]

No ka Apana o Makawao.

Mr. Luna Hooponopono; Alohaoe:— Ma kou ahonui a lokomaikai, e hiki a'r ke hookau iho i na wahi mea hou o ka ua Ukiukiu a me na heiehelena o ka ua peepee puhala o Hamakua, maluna iho o ka nupepa nana i hele i ka loa a me ka laula o keia apana, i ike mai ai na kupa 0 ua apana iwaiwa nei, e noho mai la mai kela kihi ai keia pea o Hawaii nei, anoai o hu ae ka manao, e hoi mai e honi i na ea oluolu o ka aina, i hoopuluia e ka ua Ulalena. ! No na Kdla Hoonaauao. He 9 kula aupuni ma keia opana, malulo o ka malama ana & ka mea kaulana, P. Nui, ka Lunakula o keia apana. He 2 Kulahanai nia keia apana. He 1 kula keikikane, malak> o ka malama ana a J. P. Gerina ; oia ho'r ke kula o Haleakala, ke hamama mai la ka puka, e knhea ana 1 na haumana e Uomo aku, oiai aole i piha na keena, aole no hoi he pilikia i ka ai a ine ka i-a ; a peia no hoi ke kula o Maunaolu no na kaikamahine Hawaii, ke malamaia nei e C. B. Anaru ; ke makemake nei oia, e komo nui mai na kaikamahine ; a ina ka e hakalia na kaikamahine Hnwaii, e kahea koke ia no na kaikamahine haoie, e hoopiha ia kuia. Ea! auhea kakou Hawaii r e hookomonui mai i na keiki a kakou, iloko o na kula i haiia ne la ; ina he keikikane a he kaikamaliine. No NA WILIKO. O ka apana no paha keia i nui na wiliko, oiai ua hiki aku ka heluna i ka eha. A ke oleloia nei, hooknhi wiliko hou ma keia hope aku, na J. Makee. A ke lohe ia mai nei no hoi, e muhiko ana ka Lunakanawai Kiekie E. H. Ahni, ma kona aina ma Opana ; a me he mea la, aole no e nele ke ku o kana wiliko. Ina e huiia ana keia mau wili me na wili kahiko, e liilō ana ka huina t ka eono. Ma keia nuiana o na wiliko maanei, e nuiana ka hana e loaa ma» ai ke dala a ka poe makemake hana ; a o kahi no ho> ia e hoohulihuU ai ka poe makemake koho balota, i na haku mahiko, i hulimai lakou. Hauwawa Lunauakaainana. Ke okuku mai nei na iohe i keia mau ta, no ka poe makemake e loaa keia mau hua, Hon. & £sq., a o ka io, ua kapaeia n>a Huha—eia ko lakoo mau inoa: Kepoikai, Ukumea, Koii a me Kapule, oia ka poe owaho mai ; a eia ka poe o ka apana ponoi iho: Puoina, M. Kapihe W. T. Cooper (Bila Kopa) a me Kalaina. Oia iho la na Lunamakaainana o makou nei, a ewai la o lakou e| puka ana ? Haina—O ka mea makaukau i ka upena nae. Aka nae, ma ka manuo o ka mea kakau mea hou, i ka !ohe ana i ka poana mau ia ma ka waha o ka lehulehu o ka apana, o W. S. Kailipehu ke puka ana. No na Hoomana. Hookahi wale no lioomana i maopopo loa ka malama mau ia, oia no ka hoomana Hoole Pope ; n o ka hoomana Popa, he halepule no, aohe nae he pole mau i kela a me keia Sabati, aia no a hiki mai ke kahuna, muimuia ae la, a hoi no kela i Hana, okuu waie iho la no me he palu ai ole ia )a e ka i a. O ka mea nui a'u e ike nei iwaena o na kanaka ma keia apana, o ka makemake ole e hele i ka pule i ka la S*bati; he

kakaikalū wale no e maalo ae i ka liaiepule, a o ko hapanui, hele WHle no i kauhale, a hele i ke kula i ka imi lio, a pela aku. Ua ulu ae no hoi iwaena o keia apa-. na, kekahi hoomanu eepa, mainuli o ka hoala ana a Puhikole w, no o Oahu inai, a o Hiiaka ka inoa o kona akua. Ua kapapa iho keia kaula e like me Kaona nia Hawaii ; aohe i kana mai ka hoopunipuni a me ka wahahee ; ua huli nui na kanaka, pau ka waiwai i ka haawi waleia aku e like me ka ua kaula la mea e noi aku ai. E koapuni ana oia i keia a me keia hale, me na kanaka e uhai ana mahope—ua like me na'iii i ka wa kahiko, ke kalua wale ia mai o na puaa me na moa, me ka haawi wble aku o na kanaka i ua kapa kuiki, ke kapa i loaa me ka luhi o ka hanaia ana, he mea ole nae iu i ke kaula o ka inokupuni o Kamalalawalu me Kakuhihewa. Eia kekahi hana a ua kaula nei; o ka mea makemoke i akua nona, alaila, ua hiki loa i ua w,ahine nei ke hoonoho inai i akua nooe, e like me ke noi. Ma la hana a ua kaula nei, aole poe i uhai mahope ona i «ele i ke akua ; aole paha e pau i ka umi kannha ka poe i uhai mahnpeona, o umi kanaha akua no ia e noho pei ma ka ua peepee puhala o Hamakua nei. Penei nae ka hoonohoana i ke 'kua iluna o ka mea makemake : He moa lawa, he puaahiwa, he awa a me na mea e ae e lawa ui ka poe makaikai, alaila, o ka hana mau a ua kaula nei, o ke oli i na Hiiaka—hamamn ae la ka waha o ka mea e poaiia ana, okulakala mai la, alaila, laweia aku la ka apu-awa, me ka pule uo a ua kaula uei, penei: " Hemo ke ole wawae ! hemo ke ole wawae !! I ka poe eepa a pau, noho iho i ka hoka." A pau ae la w, lawe ia aku la ka apu-awa i ka mea e kohu nei, kau aku la i ka waha, o aku lame ka leo nui, i hiki ke i kahi mauiao 100. I ka hoi ana aku nei 0 ua kaula nei, he mau lio kui knumaha 1 ke kapa me ka upena ; no Kaalaa ka i Oahu ua wahi kaula la, pela ku loheia mai, a he kane manuahi no. No C. F. Melila. 0 keia haole, ua ike paha ko Waiawa, i Oahu iaia, oiai ua noho kumu kula haole oia maiaila, a pela ma Lihue, Kauai, a mai laila inai oia a Kahoolawe i ka hanai hipa ; a ia wa i kapa aku ai kanuka iaia, o " Melila hauna," a o kona inoa mau ia e kahenia nei. A eia nae oia ke noho hale kuai nei ma Halawa, Hamakua nei i keia wa. ' £ia ka mea a'u e hai aku no keia hno- ! le; he mau makahiki ae nei i hala, ko makou ike ana iaia, aohe i mure wahuie, a oia wale no ia e noho nei i kona ama kuai 7 he 500 ekn ka nui, me kona h;ile kuai no hoi. O ka haole kaulana keia i ke pi, e olelo mau ia nei ma ka waha o na kanaka. He oiaio, ua hiki iaia ke ai i ke kuawa me kahi malakeke, a me kahi kaio i kahi wa, a pela aku. O ka hnole kaulana no hoi keia i ka waiwai, pela ka olelo a na haole; pela hoi e ike ia ai maloko o na Buke Helu, i ka nui o koua waiwai. Aole haole hoole i ka waiwai o keia haole. O koua wahi e moe ai, he ahona ko kanaka Hawaii ; o ke eke ie, oia kona kapa inoe. Aone iiu hoi e kuai mai i kau inea ke kuai aku, he polio ka ! Ninau—Nawai la keia waiwai ana e imi nei ? Haina—No koua ohana paha, 8 i ole, e manao ana no paha oia e hele pu me ia waiwai ma kela ao. Kupanoha no hoi ka poe hoomakaulii waiwai o Amerika. Ahaaina Hoolewa. Ma ka la 28 o Okatoba, ua hoala ne o R. K. Puoina, ka L»na Alanui o Makawao nei, he hoolewa nui no kana. wahine i make mamua, a ua hele nui mai na kane a me na wahine, me na lole eleele mai luna a lalo; aole no hoi i kaim inai ka nui o na kanaka ma ia ln. Hookahi nae a'u mea i mahalo loa ai, o ka lolewawae o na wahine, me he pekeu honu la ka upaipai ma na papakole. Malaila pu no hoi kekahi poe kaulana o ka aina, i naue ae e ike i na hana hoohanohano a ke keiki lalawai o Huelo. 1 ke kupono ana ae o ka manawa i ka piko, ua kai ae ka huakai mai na liale ae 0 ua keiki lalawai la; o ka pahu hae mamua, o ka poe puhi ohe iho, a o ka buakai aku no hoi, a komo aku la i ka halepule. la wa. i ku mai ai o R. K. Puoina, a kukala mai la i kona kanmaha, me Da opae ula o Huelo. Pule a pau, huli hoi i ka lua, ilaila i laweia ma» ai na pahu kupapau ekolu, a komo pu iloko o ka huakai, a laweia aku la a waiho i ka lua. Hoi mai la ka huakai ma ka lana» i hoomakaukauia i na mea ai, a hoonuu iho ta 1 na kohi kelekele a ka Puukolu—ua ai a lawa, hoonuu a lihaliha. lna no paha e ai ia puulu nwkaikai a hala na hebedoma, aole no e pau ka ai a me ka i-a i

hoomakaukauia e ua keiki lalawai la. E»! ua ku anei keia hana ika naauao ? Hoikemeahou. [U ka huai hou ana i ke kinolepomai iaa mai a kaulai hou, a kailewa houia i nua o ki lehulehu me ua hoahaaina ana, ao)e aaauao iki. L. H.]