Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 46, 18 November 1871 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Ara bia mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. HELU 2. Mahope iho o ku hookuuia ana.nku o na kumu Bihopa a me na kaikamahine Virigini, kuka iho la ka Hale Ahaolelo no Neba, la wa i ku mai ai o Kini Uilaina, a hai mai la i kona manao, i ka i ana mai, " £ na'Lii a me ka Poeikohoia, ua kaheaia aku nei oukou e noonoo mai no kuu olelo i hoopuka'i inehinei, e hoopaahao i ke keiki alii a hiki i ka la e kauia'i i ka amana—a pehea la ko oukou manao ?" Ku ae la kekahi alii a hai mai la 1 kona manao, "Aole au e ae aku, e kau ia ke Keiki Aiii ma ka amana, no ka mea, aole i pili keia hewa i ke Kumukanawai." Ia u-a, ku hou mai la o Kini Uilama, a hai mai la, "lna kakou e hookuu i ke Keiki Alii, e hana wale aku e like me kona ano alii, aole e liuliu, a e haunaele koke ana ke aupuni." la wa no, ku mai la ka wahine a ke Kuhina Kalaiaina, a hai mni la i kona manao, 11 £ ke'lii, e oluolu oe, e hooleiia ke Keiki Alii i ka aina e." Hoole like mai la no ko ka hale a pau. Ku hou mai la no ua wahine nei, a hai mai la i ka lua o kona mamanao, "E hookau ia ke Keiki Alii maluna o kekahi lio ahiu, a e nakiikii a pna, a hookuu aku iloko o ka waonahele." Noonoo iho la ku Ahaolelo, a hala he mau minute ma ia hope iho, ku mai la o Kini Uilama e hooponopono i ka manao hope o ka wahine a ke Kuhina, no ka mea, ua noonoo iho la o Kini Uilama, ua like no ke kau ana o Neba maluna o ka amana, n)e ke kuu ana maluna 0 ka 1 io ahiu, aohe mea /īana e hoopakele ae ia Neba mai iuna mai o ua lio ahiu nei. Oia iho la ke kumu o ko Kini Uilama ae ana i ka manao hope o ua wahine la. Ku mai hoi ka Luna Hoomalu o ka hale, a ninau mai la ma ka hapai lima ana, he 121 ma ka ae, he 79 ma ka hoole. Hookuuia ka Ahaolelo. 1 ke kakahiaka ae, hoounaia he 120 paniolo, me na lio laka he 400, a pii aku la i ka mauna. 1 kekahi la ae, hoi mai ana ua poe paniolo nei, me ka pu-a lio no a lakou i lawe aku ai, aka, ua komo mai nae 7 lio ahiu iloko o ua pu-a lio nei, a hookomoia aku la iioko o ka pa lio. 1 ka pu-a lio i komo ae ai iloko o ka pa lio, heie mai la o Kini Uilama a me na'lii, •e nana i ua pu«a lio nei, a ninau aku la no 1 na paniolo, Auhea na lio ahiu ?" Kuhikuhi ae la na paniole, me ka >i mai, "Ehiku wale no lio ahiu i komo mai." ia wa koke no, kauoha ae Ia o Kini Uilama i ke Kuhina, e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha akea, "Apopo, hora 10 o ke kakahiaka, e kau ia o ! Neba iluna o ka lio ahiu, a hookuu aku." I Maanei, e kali iki kakou no ke kauia ana 0 Neba, a e nana ae kakou ia iKobiana Lo. Ia Robiana Lo i lohe ai, a i īke al hoi i ka Olelo Hoolaha Alii no kona kaikuaana, uwe iho la oia. laia e uwe haaloulou ana me ka nui loa, hele mai la ke kumu paikau a lakou e ninau, Heaha la ke kumu o kou uwe nui loa ana ? Pane nku la o Robiana<Lo, 4k Ua ike no oe, a ua lohe no hoi, n he mea makehewa kou ninau hookano ana mai ia'u 1 keia manawa, .iolaila, e hoi koke ma kou rumi i keia wa, a e hoonalo koke aku iiiou mau makn mai o'u aku." | Holokiki aku la ke kumu paikau a 'kome iloko o kona rumi, a "hoomau loa aku la no o Eobiana Lo i ka uwe aea a hiki i na hora aumoe, hoi aku la oia a ma kona wahi moe, a mee iho la. O na maka wale no kona i piii, ala no ka naau a hiki wale i ke ao ana. A kokeke mai la ka manawa i oleioia ma ka Hoolaha Alii, komoiho la oia i ka paa lole ka«ikan,-e iioike ana i kona kumakenano kema kaikuaana, a heie aku la lakoa me ke kumu paikau i ka pa lio. la lakou nae i <biki aku ai, ua piha owaho o ka pa lio i naHii a me na makaainana, ao--1« «ae he wahi ike ia aku o ka pa lio. A no ka hiki ole ia Kohiana Lo ke ike aku i ka pa lio, holo ae ia oia mawaho o na'lii a me na makaainana, a ike aku la oia i ka puka

o ka pa, o kahi kaawale iki no ia, nolaila, holo aku la oia a pii ae la ma kekahi aoao o ka puka. in Kohiana Lo e kau ana ma kekahi aoao o ka puka, hiki mai la o Kim Uilaina ina, a pii ae la ma na anou i hookaawaleia no lakou ma kahi kokoke mawaho iho o ka pa lio. Huli ae ia ko Kini Uilama mau muka ma o a maanei, a ike ae la ia Robiana Lo e kau ana ma kekahi aoao o ka puka, kahi kupono ole iaia ke noho malaila, no ka mea, ua hookaawaleia kekahi anuu no lakou. No ka pono ole o ko Kini Uilama manao no Ro> biana Lo, kena iho la oia i ke kumu paiknu, e kii aku a hoihoi mai ia Kobiana Lo ma ko iakou anuu. I ke kumu paikau i hele aku ai a loaa o Kohiana Lo, a koi aku la e iho iho, a e hoi aku ma ko iakou anuu i hookaawaleia. Hoole mai ia nae kela me ka i mai, Aohe o'u makemake ma ia wahi, no ka mea, he wahi maikai loa keia, a he wahi kupono no hoi i ka ike ia aku, no ka hooiliia ana o kuu kaikuaana iluna o ka lio ahiu. Hoi aku la ke kumu paikau, a hai aku ia ia Kini Uilama, no na mea a pau a Kobiana Lo i olelo mai ai iaia. ia manawa no, kauoha ae la o Kini Uilama i ka Ilamuku Nui, e kii aku ia Neba. Kiiia nku ia no hoi o Neba a laweia mai la. Kauoha ae la no hoi oia i na paniolo, e hoohei i kekahi lio ahiu, a hoohina ilalo, a e hookau ia Neba iluna, a hookuu aku. Hana iho la no hoi na paniolo e iike me ke kauoha a Kini Uilama. Kau ae la ia Neba iluna o ka lio, ,a nakiiia iho la i na kaulahao ehiku, a hai aku la ia Kini llilama, Ua makaukau, a i hakalia wale no i ka olelo a ke'Lii. A lohe o Kini Uilama ma i ka paa, kauoha ae la oia i ke Kahunapule Bihopa, e hoomaka koke i kana hana. Ku mai la na kaikamahine e himeni; a pau ka himeni ana, pule ae la ke Kahuapule. A pau ka pule, ku mai ia o Kini Uilama, a hai ae la i kona manao hope imua o na'lii a me na makaainana, " lna e hoopakele kekahi ia Neba mailuna mai o keia lio ahiu, aiaila, e kauia oia īiuna o ka amana." A pau ae la ka Kini Uiiama olelo hoomnlu, kauoha ae ia oia i na paniolo, e wehewehe i na kaula i kupeeia ai ka lio, a e hookuu aku. Hana iho la no na paniolo e like me ke kauoha a ke'Lii. I ka wa e weheia ana ka puka o ka pa lio, hooiuakaukau iho ia o Kobiana Lo iaia iho, a kaii aku la o ka holo mai o ko Neba lio. Aole no hoi i iiuiiu iho, holo pukaka mai ana ka lio o Nebn, a puka aku la. A i ke kaawele nna o ko Neba iio mai ka puka nku, haka pono loa aku ia ko Kobiana Lo mau maka i na lio ahiu i koe—a i ka hiki ana mai ona lio i ka puka pa, l«le iho la o Kobiana Lo iluna o kekahi o lakou, a hahai aku ia mahope o Neba—he wahi manawa pokole wale no, nalowaie aku la laua iioko 0 ka ululaau. E waiho kakou i ke kamaiiio ana no Kobiana Lo a me Neba, a e kamnilio kakou no Kini Uiiama a ine ke Kuhina Kaiaiaina : A ike laua i ke kauana o Bobiana Lo iluna o ka lio ahiu, kauoha ae laua i na Paniolo akamai loa, a e hahai koke aku ia Kobiana Lo. Hahai aku la na panioio e like me ke kauoha a ke alii, a haia na la ekoiu, hoi mai la na paniolo. a hai mai ia, Aohe i ioaa. Ia Kobiana Lo ma e holo ana iloko o ka ululaau, a pii aku la i kekahi mauna, naenae iho la na lio o laua, a hiki ole ke holo. Ku malie iho la ko Neba lio. A ike o Kobiana Lo i ke ku ana o ko Neba lio me ka haalulu, lele wikiwiki iho la oia ilalo, a holo aku la a hopu ika lio o Neba. Ano kona manao, o ka wa kupono wale no ia e hiki ai iaia ke hoopakele f ae i kona kaikuaana, mailuna ae o ka iio ahiu, nolaila, nanao iho la oia i kana wahi pahi pakeke, a hou aku la i | ka puu o ka lio, a make īho la ka lio. Wikiwiki ae la hoi oia i ka wehe i qa kaulahao i hoopaaia'i o Neba. A hemo ae la o Neba, kaikai ae ia keia a «na kahi kaawale. a ike iho ia, aohe noonoo 1 koe iloko, o kahi hanu wale no ke kamau ana. Lomilomi iho la keia a pohala ae la. Pohala loa ae la o Neba, a ike maopopo mai la i kona kaikaina, ninau mai ia, Navwai i lawe mai ia kaua maanei ? 1 aku la o Robiana Lo, Na na lio ahiu okn waonahele nei. Ninau hou aku U o Neba, Heaha ke kumu o ka lawe ana mai o na lio ahiu ia kaua ? 1 aku la o Kobiana Lo, la oe no a hemo mai iwaho o ka puka pa, o kuu iehei •īho no ia iluna o kekahi lio ahiu, a o ko kaua holo pu mai no ia. I hou mai la o Ne!ba, Owau wale no hoi ka i hoahewaia, eia

ka o kaua pu no. 1 aku o Kobiaria Lo, Aole no au i hoahewaia ma ke Kanawai, aka, niamuli wale no o kuu aloha ia oe, nolaila, inauna mai nei au i kuu ola m&hope ou ; a ina oe e mnke, o ko kaua make pu no ia. la laoa no e kike kamailio ana, pnne mai la o Neba me ka awaawa, Aohe pono aku i koe ia kaua, eia wale no, e hoi Kaua e hoohaunaele i ke aupuni, akahi ōkoa iho la ka hoi kuu ukiuki ia Uilama. Iku hoi paha kana hana la i ka make ole aku ia kaua, ina oia e make, lilo ke aupuni ia kaua, alaila, hana no kaua e like ine ko kaua makemake. Hoole mai la o Kohiana Lo, me ka i mai, lna kaua e manao ana e hana pela, e make ana kaua. Eia wale no ka pono, e hele auwana no knua a ko kaua wahi e make ai. Kulou iho la o Neba ilalo, a i kona ea ana ae, ae mai la oia i ko Kobiana Lo manao. Heie auwana aku la laua nei ma ka maunn, a o ka hua o na laau ka laua ai. A haIa nn la ekolu o ko laua hele ana, a i kaha o ka la, iho aku la laua mu kekahi aoao, ike aku la i kekahi ululaau nui, a hoomau ioa aku la no laua nei i ka hele ana a komo loa iloko o ua ululaau nei. £ ka mea heluhelu, e hooinanawanui oe, e waiho iki kakou i ke kamailio ana no Kobiana Lo ma, a e nana iki ae kakou no na kamnna hookahi tausani mai ke aupuni Liona mai a me na keiki o Pelekane, i lawe pio la e na knmana, e noho kauwa mau loa nn lakou a hiki i ko lakou make ana, oia hoi o Ekemila, he 16 ona makahiki, a o Kale kona kaikaina, he 14 ona makahiki ; a o Keoki ka |aua aikane, he 13 ona makahiki. E hoi hou kakou a nana ae m Neba ma, oiai laua iloko o ka ululaau, honi aku la laua i ke koiolio mai o ke ala o na mea ai. nolaila, olelo aku In o Kobiana Lo ia Neba, He kanaka no ka paba ko keia ululaau ? Hoomnu aku la no laua nei i ka hele ana, n ike aku la laua nei i ka a mai o ke ahi kuke, a malaila pu no o Ekemila ma. Ai ko laua nei hiki ana aku, aloha mai lakou e like me ka mea mau, a aloha aku la no hoi laua nei. Ninau mai la nae lakou la, Mai hea mai nei olun, a e hele anā olua i hea ? Mai Pe« lekane mai nei maua, a e hele auwana wale akuanano, wahi a Kobiana Lo ma. Alo-' he o Ekemila, olioli loa iho la oia, no ka ike ana mai i na keiki o kona aina hanau. Ninau aku la nae o Kobiann Lo, Heaha ka oukou hana i noho ai i keia wahi ? Pane inai la o Ekemila, Aole na makou ka hana, na ka poe kamana o loko mai o ke aupuni Liona. I hele mai nei lakou ike kalai wae moku a me kekahi mau laau e ae e kupono ai ke kapili ana i ka moku ; aiua iho nei o makou pule ianei, a o ka hoi aku koe, no ka mea, ua kokoke e paa ka moku. Ninau aku ia oKohiana Lo, Heaha iho la hoi kn oukou hana ? He poe kauwa makou na lakou a hiki i ko makou make ana, a o ka makou hana i haawiia ai, he kuke. Komo iho la ke aloha iloko o Robiana Lo, a koi aku ia, E mahuka pu mai oukou me maua, i pau ai ko oukou noho knuwa ana na lakou. Ae koke mai ia no o Ekemila, a kena ae la oia \a Kaie a me Keoki, E kii aku olua i nn mea ai a kakou i hana iho nei, e ai kakou a pau, a mahuka pu ae kakou me laua nei. Kii koke aku la no o Kale ma i na mea ai a pau a lakou i hana ai, a ai iho la lakou nei a koe ke oka. Mahope iho o ka pau ana o ka lakou paina ana, ninau aku la o Kobiana Lo, Aole anei he mau pahikaua a ka poe kamana ? i mai la o Ekemila, Aole a iakou mau pahihe koi-lipi wale no ame na koi-kalai. 0 makou no na mea pahi-koa. Ninauaku ia o Kohiana Lo, Auhea la hoi ua poe pahi nei a oukou ? Unuhi ae la o Ekemila i kana wahi pahi, a hoike mai l.i ia Kobiana Lo. lke aku la nae o Robiana Lo, 1 ke poomuku o ka Ekemiia wahi pahi, ninau aku la, Heaha la hoi ka mea i hai ai o kau wahi pahi ? Hai mai la o Ekemila i ke moolelo o kana pahi, i ka i ana mai, O keia no ka pahi kaulana a ko'u makuakane, iloko o na hoouka kaua ana, a iloko hoi o kona make ana, o ko'u wahi hooilina wale iho la no keia. Huii ae la o Kobiana Lo, a ninau ia Kale, Auhea hoi kau pahi ? Unuhi ae la o Kale i kana pahi, a hoikeike mai la. Ninau aku la keia ia Keoki, Auhea hoi kau pahi ? Hoole mai la o Keoki, Aole a'u pahi, he wahi elau pu ka'u, a o ko'u wahi hooiiina iho la no ia mai ko'u wahi makuakane koa mai i make aku nei. Lalau o Kohiana Lo i ka pahi a Kale, a i aku la, la'u keia pahi, a e kii aku oe i kekahi pahi kuke a oukou nau. Kii aku la no hoi o Kale i kekahi pahi kuke a lawe mai la. (Aole ipau.)