Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 49, 9 December 1871 — La Kuokoa ma Waimea, Hawaii, Oia HOI KEIA LA 28 O NOVEMABA, 1871. [ARTICLE]

La Kuokoa ma Waimea, Hawaii, Oia HOI KEIA LA 28 O NOVEMABA, 1871.

Nani ka la i poha mai ma keia kakahiaka. Aole paha he ao ikeia a puni ka lam. Nani na mauna ekolu, ka lei lua ole o Hawaii. Nani ka malie, ke ahe e aheahe mai ana mai ke kai mai. Ma ka hora 9, ua ikeia na hae nani o Hawaii, a o ko Amerika Hui, e wewelo nahenahe ana maluna o Imiola, a loheia ke kani loihi ana o ko Imiola bele. Ma ka ho»laha e ana, e hui ana ko Waimea a pau ma ka hale kula aupuni, a nauwe -pu ae mailaila ae a i ka luakini, me ke kani ana o na pahu, a me na ohe, malalo ae o na hae aupuni. Ua haule nae ia nani no ka pau o na pahu ī ka nahae. Aloha ino. Aole hoi i haalulu ka honua i ke kani ana o na pu-kuniahi, no ka nele i ka pu-kuniahi ole. Aia ka ma Honolulu wale no na pu-kuniahi. I E aho e laweia mai kekahi maanei a e kau maiuna iho o Maunakea ko Waimea papu. Ma ka hora 11, ua akoakoa kanaka, kamalii, na haole, iloko o Imiola. Akahi ka a ikeia na haole, na luna haole, iloko o ke anaina hoomanao i ka la kuokoa jma ka luakini. I ekolu huro no ia nu hou. NA HANA MA KA LUAKINI. 1 Ke mele ana " Father Land." Ke Akua Mana e, Hoola mai Ko makou aina nei, Aina maikai; — Hoomalu pono no; Na ino, e hoopau. Na maikai, e hoomau, Hoomaikai mai. Cho.—E mau ka aina nei, A kuokoa, &c. 2 Ka pule ana, ia Rev. L. Lyons. 3 Ke mele ana, «'We'II rally round the flag." L ku puni i ka hae, boys, Ku puni i ka hae, La kuokoa nei, e oli ; Hui, mai na awawa uli, A, mai na kula mai; La kuokoa nei, e oii. Cho.—Hawaii mau loa, Huro boys, huro, &c. 4 Haiolelo, ia B. W. Kealoha. Ua kakau e ia, a hoopaanauuia na manao maikai e pili ana i ka la kuokoa, a mahaloia ka maikai, a me ka ikaika o ka hai ana. Ua! piha ke anaina i ka olioli. | 5 Ke mele ana ia, "A Victory." Ke kani nei na pahu e, Ma keia Ia maikai; E ala mai a oli ae, La Kuokoo nei, Ke kani nei na mele e, j Mauka a makai, | Maanei, ma o, a ma na puu, Nani ke kani mai. Cho.—Hooho pu na kini nei, Huza, huza, e oli e, &c. 6 Ka heluhelu ana i ka Declaration of Independence, oia hoi ka hai ana i ke kuokoa ana o ke aupuni o Hawaii, i kakauia ma Ladana e na luna nui o ke aupuni o Baretania, o laua me ke aupuni o Farani, ma ! ka la 28 o Novemaba, 1843. j 7 Ka wehewehe ana ma ka olelo Haole, a ma ka olelo Hawaii, i kekahi mau mea e pi- J li ana i ke aupuni Hawaii mamua loa aku, | a i ka wa i lilo ai ia i aupuni kuokoa, a i keia wa hoi. Mai ka wa kahiko loa mai a i ka makahiki 1840, aia no I na'lii, i ka Moi, a me ko- i na mau alii ka mana o ka hooponopono ana i na mea a pau e pili ana i ke aupuni, aole he Kumukanawai, aole i hookomoia na makaainana iloko o ka oihana hooponopono, a imi a kau kanawai. No ka makaukau ole paha mamua loa aku o na makaainana. He poe naaupo lakou, a he naaupo hoi na'lii i ka manawa i hiki ole mai ai ka malamalama, ka olelo a ke Akua. E aho iki nae na'lii. He alii noonoo o Kamehameha I. Ma kona noonoo, a akamai, a ikaika, i hoohuiia'i na mokupuni a pau, a lilo i aupuni hookahi malalo ibo o Kamehameha I. Oia paha ka hana hoomakaukau mua no ka i hlo ana o keia Pae aina i aupuni Kuokoa. ' He alii noonoo hoi o Rihoriho, Kamehameha 11. me kekahi mau alii e ae. Ma ko lakou noonoo, a akamai, a ikaika, i hoopau ia'i na kapu, na akua kii, na mohai kii, a nea na kapu, pau ke kapu o na wahine, hui pu, ai pu me na kane, a piha i ka olioli. A hoolilo ke Akua i keia hana, i hana hoomakaukau elua no ka hiki ana mai o ka olelo a ke Akua maanei, a no ka lilo ana o Hawaii nei i aupuni Kuokoa. j Ma ka makahiki 1820, poha mai ka malamalama ma ka pouli o Hawaii. Puka mai na misionari me ka olelo a ke Akua. A hoomaka kokeia na kula. Aohe kula iki mamua, aohe palapala, naaupo loa. O na'lii na haumana mua ; a mahope mai na makaainana, na kanaka, na kamalii. Ka hoomaka no ia o ka loaa ana o ka ike. A hala paha na makahiKi elua, ua paiia he mau pepa A, a pela, a me na kanawai he 10. Oia na kanawai mua i paiia, oia hoi na kanawai o Moae. A hala na makahiki eha, elima paha, ua hoomakaia ke pai ana i ka Baibala. Ma ka makahiki 1839, ua pau loa ka Bai-

bala, mai Kinohi a Hoikeana, i ke paiia. He mau buke kula, a hoonaauao hoi i paiia. He mau kula oui hoi i kukuluia, ke kula nui ma Lahainaiuna, ke kula nui ma Hilo, ke kula alii ma Honolulu, &c. Ma ka makahiki 1834, ke pai ana i ka buke kanawai mua, he 15 wnle no aoao; elima wale no kanawai i kauia e Kamehaoieha 111., no keia lahuikanaka. Ma ka makahiki 37, komo ka makemake iloko o na'lii e loaa i haole akamai i ka mahele olelo, i mahele oia ma ka olelo Hawaii i na kaoawai, i na oihana o na aupuni naauao i ike lakou. A koho lakou ia L. Aneru, ke kumu nui o Lahainaluna. A, ae oia, a lilo no i maheie olelo. A, ma ka makahiki 1838, ala mai ka makemake nui o na'lii e loaa i kumu nana e ao ia iakou ika oihana kanawai; ano ka foaa ole o ke kumu mai Amerika mai, koho na'lii ia Mika Kikeke, ka Misionari ma Lahaina. Aae oia, me ka ae pu o na hoa misionari, a lilo oia i kumu ao oihana kaoawai na na'lii. Ma ka makahiki 1840, ua haawi ka Moi Kamehameha 111., me kona mau alii, i ke kumukanawai niua, e ae ana i kekahi mau pono i na makaainana, a he mau kanawai hou e pili ana i na auhau, a i na kula, a i na mea he nui wale. (Ja hoololiia ka auhau ana. Mamua, ua pau ioa na kane, na wahine, na keiki nui, i ka auhau pakahiia o ke kapa hookahi, no ke kino hookahi. Ma keia buke kanawai, penei ka auhau kino, o ke kane 1.00; ka wahine .50, keikikane .25, kaikamahine 12£. Aole nae i auhau ia na keiki malalo iho o na makahiki 14. Akahi hoi a hooponoponoia ka oihana kula ; akahi no a hooholoia e kohoia i Kahukula nui. Aole Kahukula mamua; aole ukuia na kumu e ke aupuni. Ua hooholoia hoi e kukuluia i Ahaolelo Aupuni me na mahele—ekolu, ka Moi\ na luna alii, na luna m&kaainana- Akahi no a aeia e kokua na makaainana i na'lii i ka hana a kau i na kanawai. Ma Aperila, makahiki 1841, ke kukulu ana i ka Ahaolelo aupuni mua, me na mahele ekolu. Na na makaainana no i koho i na luna makaainana. Ma na Ahaolelo mahope mai, a i ka makahiki 1843, ua hooponopono hou ia na kanawai, a hana ia hoi kekahi mau kanawai hou, a huiia, a pai puia ma ka buke, ka buke ka* nawai elua ia, me na aoao 156. He mau hana keia i hoomakaukauia'i keia aupuni e lilo i aupuni kuokoa. No ka loaa ana o na pilikia he nui, no na aupuni nui mai, a no ka makau o na'lii, o mnu, a muhuahua na pilikia, a lilo paha ke aupuni ia hai, nolaila, hoomaka ka Moi, Kamehameha 111 e noonoo, no ka lilo ana o kona aupuni i aupuni kuokoa. Ka pilikia mua i loaa i keia aupuni, no ke aupuni Farani mai ia. Ma ka makahiki 1839, ku mai kekahi moku manuwa Farani. i pau.)